DE STEM
■N KLEIN
Zonneschei
Brando zonw(
Tapijttegelci
Bankstelku;
Excellent P;
Wasko Sei
Te koop aangebc
Rolluiken - lamellen -
Voorraat
Heuga-Esco-Desso-
Reeds vanaf 5,-
in rundleer 10 stuksj
in stof 10 stuks
Honderden kussens o
Joop Brugel, winkel Gin
voor uw parket lam
Vakkundig advies
All-ln.
1
eeke id
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1994 D]|
ZATERDAG 6 AUGUSTUS
kïeini
'Ze zeggen
dat ze onze
ogen eruit
trekken'
Door Paul de Schipper
Grootmoeder Eufrasie Mu-
karu heeft acht kinderen.
Ze is eenenveertig en
koestert Agnes, haar jóng
ste kleinkind, een meisje
van zes maanden. Ze zit
op een matje ergens langs de weg.
Vrachtwagens ronken oorverdovend
langs, de laadbakken uitpuilend van
reizende mensen of van lijken.
„Ja in mijn familie leeft nog ieder
een," zegt de zwarte Hutu-oma. Een
paar koters van haar dochter Uwase
eten de laatste kruimels rijst uit een
schaaltje.
Hoe komt ze aan dat voedsel? Van de
Hulporganisaties?
„Nee, gekocht. Van de hulporgani
saties hebben we al anderhalve
week niets gehad. We kopen de rijst
hier langs de weg, maar nu kan ik
niks meer kopen, ons geld is op."
Met 'langs de weg' bedoelt ze de
markt die in Afrika onvermijdelijk
ontstaat op plaatsen waar mensen
weer rechtop kunnen staan. Ze is
met de hele familie uit de stad Goma
naar een van de kampen komen lo
pen: „We moesten weg, gisteren.
Vannacht hebben we in de bush ge
slapen. Nu zijn we hier. We hebben
geen dak boven ons hoofdi Mijn man
is gaan kijken of er een plaatsje voor
ons is in het kamp. We zoeken onze
clan uit Ruhengeri. Ja, dat is in Rua
nda, maar iedereen is hier."
Onvermijdelijke vraag: wil ze terug?
Ze aarzelt, slaat even de ogen neer:
„Ja, maar ik weet niet of het kan. Ze
zeggen dat we daar gedood worden,
dat ze onze ogen eruit trekken."
Grootmoeder Eufrasie is een van de
onschuldige slachtoffers van een ex-
termistische, maar gekunstelde ras-
senideologie.
Het verhaal daarachter vinden 'op
het vliegveld van Goma.
Een Russische Antonov, de grootste
lawaaischopper onder de vliegtui
gen, jaagt in wolken van stof over de
startbaan. Zairese luchthavenpolitie
jaagt met knuppels en klappen van
geweerkolven een groep vliegveld
boefjes weg bij de open staart van
een Duitse Hercules.
Daniel Ture, waarnemer Van de We
reldraad van Kerken in Genève
wacht op een lift terug naar Nairobi:
„De Tutsi's en Hutu's zijn geen
aparte stammen, onzin. Ze spreken
dezelfde taal en je kunt ze uiterlijk
nauwelijks van elkaar onderschei-
Grootmoeder Eufrasie met haar jongste kleinkind Agnes.
den." De geschiedenis van Ruanda
geeft hem gelijk.
Europese veroveraars troffen er be
gin 1900 één van de weinige echte
naties in Afrika, een hecht konink
rijk, gelaagd in klassen met heren en
horigen.
De trotse Tutsi-edelen leunden op
hun speer en pretendeerden af te
stammen van Etiopiërs en uiteinde
lijk van het Kaukasische ras. Aan de
poorten van hun bezittingen droe
gen de nederige Hutu's de lasten en
produceerden voedsel. Hun afkomst,
zo heette het, lag bij de Bantoe-boe
ren. Uit mythes en overlevering
groeide een rassenonderscheid.
De Belgische bewindhebbers be
krachtigden de etnische etiketten in
de jaren '30 toen ze bij een volkstel-'
ling iedereen een identiteitskaart
gaven waarop stond of je Hutu of
Tutsi was. Gevoed door extremisme
en demagogie kwamen in latere ja
ren beide groepen steeds feller tege-
over elkaar te staan.
In 1961 verjoegen Hutu's de Tutsi-
koning Ndahindurwa met duizen
den getrouwen. Het was de eerste
vluchtelingengolf die Ruanda ver
liet. Datzelfde jaar nog vielen ze ge
wapend het land weer binnen. Po
groms en burgeroorlogen wisselen
elkaar sindsdien af, uitmondend in
de genocide van juni.
„Die was zorgvuldig gepland," zegt
Daniel Ture, „en de schuldigen zit
ten nu hier in Goma in het door de
Fransen beschermde gebied. Zij zul
len opnieuw van zich doen spreken.
Luister naar de geruchten. Er broeit
iets. Het gevluchte leger wil het uni
form niet uitdoen. Ik denk dat ze er
op rekenen dat ze wapens van de
Zairezen kunnen krijgen om hun
land weer binnen te vallen. Ze heb
ben mij verteld dat ze die wapens zo
kunnen krijgen, als al die buiten
landse pottenkijkers in Zaïre maar
eenmaal verdwenen zijn:"
Jean komt uit de Ruandese hoofd
stad Kigali. Toen het Tutsi-leger
de stad innam, vluchtte hij. In
een groep van vijfentwintig lie
pen ze zestien dagen. „Ik ben een
kleinzoon verloren. Die ging weg en
kwam niet terug." Hij hoopt terug te
gaan naar zijn land: „Als er garan
ties zijn dat het veilig is, maar ze
vertellen dat je gedood wordt als je
terugkomt."
Jean Boco Rwumukara is een gele
genheidskoopman.
Voor hem op een plastic zak liggen
vijf witte kolen. De primitieve eco
nomie komt hier in het kamp Katale
sneller van de grond dan de voedsel
voorziening van de westerse hulpor
ganisaties.
„Tachtig Ruandese francs per stuk,
ik heb ze voor zestig francs gekocht
van een handelaar die ze in Ruanda
heeft gehaald," zegt Jean. Hij is een
gerimpelde oudere zwarte man, ma
ger met een spitse glimmende neus
en hij rookt een pijpje. „Ruanda is
niet ver, daar achter de bergen,"
wijst hij naar het zuiden. Daar
groeit alles, kolen, zoete aardappe
len, maniok en wortels."
Hij zit al twee uur met zijn nering
voor zich, heeft er nog niet één kun
nen verkopen. Jean: „De mensen
hebben honger, maar geen geld."
Nyamby loopt langs, blijft nieuws
gierig staan, voelt aan de huid van
de blanke man, aait over mijn arm.
Nyamby is het zevende kind van
moeder Byumba. Zijn naam bete
kent ook 'zeven'. Hij scharrelt zo
maar rond in het kamp, samen met
een paar andere jongetjes, kijken of
er ergens iets te halen valt. Nyamby:
„Ik heb honger, al heel lang." Hoe
lang? „Weet ik niet."
Hij schuift zijn hoedje, gevlochten
uit een gerafelde plastic boodschap
pentas naar zijn achterhoofd, slaat
de ogen neer, steekt vragend zijn
hand uit: „Heb je brood voor me? Ik
ben met mijn mama al in twee ande
re kampen geweest. Daar was ook
niks."
Kleren heeft Nyambi niet, alleen een
oude jutezak om zijn lijf, met een gat
erin gescheurd om zijn hoofd door te
steken.
„Mijn vader is dood, twee broerjes
zijn ook dood. Heb je water? Ik heb
dorst."
„Die vluchtelingen èn dat Hutu-le-
FOTO'S PAUL DE SCHIPPEI
ger," zegt de woordvoerder van
Wereldraad van Kerken op hi
vliegveld van Goma, „zijn een ti
bom, niet alleen voor de rust in Rua
nda. In het buurland Burundi rom
melt het ook al, er worden mensei
gedood. Het is triest, hier komt dt
hulp op gang, maar het verhaal is
nog lang niet afgelopen."
Net voor ik in de Hercules van dt
Lutheran World Federation stap
terug naar Nairobi te vliegen, koml
Ray Wilkinson, de UNCHR-woord-
voerder aangelopen, groet ten ai-
scheid en wil nog een ervaring kwijt
„Ik was in een van de kampen, stap
te over de doden heen en aaide er
gens zomaar'een meisje over de bol.
Ze viel om, dood, zó zwak was ze.'
Fax. 076-236405. afd. Rubrieksadverterif
Postadres De Stem. Antwoordnummer 1
4800 VB Breda, afd. Rubrieksadvertentie
(geen postzegel nodig).
Rubrieken
02 Vermist/gevonden 46 Waterspor!
03 Te koop aangeboden 47 Sport sp
04 Personeel-aanbod 48 Vakantie/n
06 Personeel-vraag 49 Caravans/j
07 Onroerend goed 51 (Huis)dier<f
11 Autoverhuur/leasing 53 In en om c
13 Oproep/reünie 54 Opleidingd
14 Bruinkuren/sauna 56 Huweli|k/k-
16 Bedrijfsruimte 57. Relatieberf
18 Woningruil 58 Mode tota
20 Kamers 59 Baby klj
23 Bouwmaterialen 62 Wonen tot
24 Onderhoud/reparatie 64 Radio-/afs
25 Speelgoed 65 (Home)cö
26 Hobby/doe-het-zelf 66 TV/video I
28 Geldzaken 67 Huish. ap|
29 Zaken en transacties 69 Muziek
30 Landbouw/veeteelt 70 Foto/film
32 Auto's 72 Verzamel!
33 Sloopauto's 73 Boeken/li
34 Auto ABC 74 Kunst s
35 Bedri|fswagens 76 Braderie/1
38 Motoren/scooters 77 Bingo/kiej
39 (Brom)fietsen 79 Te koop
42 Te huur aangeboden 80 Diversen
43 Te huur gevraagd 81 Verenigir.
44 Wintersport 82 Privé/cluj
Fotokleintje
Een Kleintje met foto/logo en/of afbeeld
van foto/logo en/of afbeelding 20 of 40|
1 of 2 kolommen.
Kleurkleintje
Een Kleintje met kleur in de Kleintjeskfl
onder de rubrieken. Te koop aangebo<
Onroerend goed, Caravans/Kamperen
Brieven onder nummer
Als u wilt reageren op een advertentie
briefnummer, vermeldt dan het briefnd'
envelop en stuur deze naar De Stem,
4800 MB Breda t a.v. afd. Brieven ond
Afsluittijden
2 dagen voor plaatsing 17.00 uur. De
zaterdag: donderdag 16.30 uur.
Tarieven
Voor particuliere rubrieksadvertenties!
opgavebon elders in deze Kleintjeskr;
zakelijke rubrieksadvertenties, tanefké
Voor advertenties onder nummer is de
incl. B T.W De rubrieken 18 Woninga
Te huur gevraagd, 82 Privé/Clubs/06 f
tegen contante betaling en/of met t
geplaatst. Na plaatsing ontvangt u dej
contante betaling is mogelijk d.m v.
girobetaalkaart of een éénmalige hnacj
opgavebon).
Bi) 3 ongewijzigde plaatsingen binne|
3e plaatsing gratis.
Zeer scherpe prijzen. I
Brasschaatstraat 47, Breda, te|
Speciaalzaak iri t:
1e Keus org. Heuga v.a. 4
Novilon, Marmoleum, Lamelle
Min. Nelissenstr. 37, Breda. Ti
Piusplein 17, Bergen op Zoom
Wij maken ook kussens voor b
Nu ook voordelige bankstellen ir
Breda, 076-148563. Vrijblijveti
ook reparatie en onderhoud van
Oosterhoutseweg 11 in Tetering
Huishoudelijke en inbouwapparat
"eparaties en electrotechnische
woens., dond., 10.00-12.3(1
10.00-12.30/13,30-20.00, zat
Wasko Service, Aalstraat 60,1
stofferen bank, boot en caravar
overgordijnen van 39,95
elo K9Jm,aakt- Vihage v.a. 4,95
ue bedrukte gordijnen v.a. 7,951
vele soorten meubelstoffen v.r
Margrietstraat 9, St. Willebrori
Heuvelstraat 10, Breda, t
