Week 'nd
1 I
Zimbabwaanse blanken verschuilen zich achter rijkdom
M
DESTEM
D3
4m
mm
Wii
Onder het mom hulp te bieden,
lozen vrijwilligersorganisaties
Westerse werklozen in Afrika.
Afrikanen raken hun banen kwijt
aan die zogenaamde vrijwilligers,
luidt een beschuldiging. Die
Westerlingen vervullen gewoon de
vacatures die er op de Afrikaanse
arbeidsmarkt zijn, is de
tegenwerping. Bepaalde
beroepsgroepen zijn naar elders
verhuisd omdat zij daar een betere
baan konden krijgen.
Je kunt bijna alles kopen in het dorp
van Sam Levy, een luxueus
winkelcentrum dat voor enkele
biljoenen dollars in de
Zimbabwaanse hoofdstad Harare is
neergezet -- dat wil zeggen, als je
portefeuille erop berekend is.
De 'shopping mail' van
zakenmagnaat Sam Levy ligt in de
sjieke, noordelijke voorstad
Borrowdale. En dat is te zien.
Kleine blanke
minderheid
beheerst
de economie
i AUGUSTUS 1994
ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1994
'flesten dumpt werklozen in Afrika'
w
.a..
Door Lewis Machipisa (ips)
lies laten afhangen van buiten-
hds ontwikkelingsgeld, worcii
fezelfde overheden nu gedwongei|
!lf initiatief te nemen. In To|
■jvoorbeeld heerste tot dusver
Imakzuchtige houding om all!
letaal uit het buitenland te latei
timen - minder arbeidsintense
met de buitenlandse steun oo!
bedkoper- terwijl het land zei
lier ijzererts beschikt. Met dl
eldontwaarding zal de druk
roter zijn om de eigen industrit
leuw leven in te blazen. Voor
Ind waar op dit moment alleen de
Jerbrouwerij nog goed draait, s I
at een gezonde schop onder de I
ont.
Ie Afrikaanse landen hebben nog
en lange weg te gaan. De misluk'
Jing van de VN-operatie in SorW-
në wil nog niet zeggen dat het la»
lerloren is. De diverse Somalische
Jtamhoofden zijn enkele maand®
Jeleden om de tafel gaan zitten
praten over ontwapening en vife
lesverdragen.
n het jarenlang bevochten Liberia
ebben de verschillende partij®
orig jaar een vredesakkoord gefr
end. Nog steeds vinden er inci-
lentele gevechten plaats en kom®
ensen om, maar de drang naa1
rede is bij de Liberianen
ntstaan err niet door een of and®
esterse mogendheid dwing®'
'Pgelegd. Uiteindelijk zal' het d"
ok lukken, zo geloven de partij®
:elf, alleen blijft het de vraag wah
eer.
'he African-hoofdredacteur F®1
komolafe heeft daarom in zoverf
;elijk dat Afrikanen over het alg®
een optimisten zijn - al hoeft W
ciaar niet noodzakelijkerwijs
toe gerekend te worden. De ge*0"®
bevolking van zwart-Afrika bl'-i'
steeds dapper voortploeter®
rampspoed en ellende schijnt
negerend.
Het valt niet te ontkennen dat
Afrikanen op dit moment slew
tijden doormaken en dat de
schillende oorlogen en natuurrs
pen de zoveelste zijn in een la'
reeks die het continent al get"'s
terd hebben. Maar om te sprek®
van een onomkeerbare onderga"»
van dit werelddeel, doet oW'eC
aan de vele hoopvolle success",
groot en klein, die her en dei
Afrika behaald worden.
Het contingent van
Westerse vrijwilligers,
die met een vastbera
den blik in de ogen en
hun sandalen in de ba
gage naar Afrika gaan,
krijgt uit Afrikaanse hoek opeens
de volle
De hulpverleners worden ervan be
ticht de banen van bevoegde Afri
kanen in te pikken, in plaats van
Afrika te helpen. En passant raakt
het Westen zo ook nog enkele
werklozen kwijt, zo luidt de be
sehuldiging.
„Hoewel wij waardering hebben
voor de diensten van de buitenlan
ders, geloof ik dat zij de arbeids
markt hier hebben overstroomd ten
koste van de autochtone bevol
king," zegt Belamino Chikwaiva
van de Sociale Academie in Hara
re.
Hij vindt dat Afrikaanse regerin
gen onder ogen moeten zien dat
sommige Westerse vrijwilligersor
ganisaties grotendeels als uitzend
bureaus voor de eigen werklozen
dienen, onder het voorwendsel van
gratis humanitaire diensten aan
ontwikkelingslanden.
„Sommige vrijwilligers zijn over
bodige arbeidskrachten die doen
alsof zij ons komen helpen. Zij
zouden moeten wachten tot wij hen
in dienst nemen als wij hen nodig
hebben. Maar we hebben hen ook
niet nodig," stelt professor Norman
Nyazema van de Universiteit van
Zimbabwe.
„Hoewel ik sommige diensten van
hen waardeer, vind ik dat niet alles
even oprecht gebeurt. Waarom
'Het vrijwilligerschap heeft bijgedragen aan de toegenomen armoede in de Derde-Wereldlanden.'
zouden zij voor zichzelf banden
aan hun diensten verbinden?" Nya
zema gelooft er heilig in dat be
paalde programma's van Westerse
organisaties 'prototypes' zijn. „Zij
testen nieuwe programma's op ons
uit om er later zelf beter van te
worden."
„Het vrijwilligerschap heeft bijge
dragen aan de toegenomen armoe
de in de Derde-Wereldlanden,"
zegt Chikwaiva. Maar Stephen
Brushett, permanent waarnemend
afgevaardigde van de Wereldbank
in Zimbabwe, gelooft juist dat de
buitenlandse hulpverleners niet de
schuld zijn van de achterstelling
van de lokale bevolking.
„Sommigen van hen vullen de ga
ten in de arbeidsmarkt als gevolg
van de uittocht van bevoegde loka
le inwoners die uit onvrede met de
omstandigheden hun heil elders
zoeken. Kijk maar naar de artsen
situatie," zegt Brushett. De We
reldbank-functionaris verwijst
naar Zimbabwe, dat door de jaren
heen driekwart van zijn medisch
personeel naar buurlanden zag ver
trekken die lucratievere arbeids
voorwaarden aan hun banen ver
bonden. „Kun je dan zeggen dat
buitenlanders de banen van lokale
artsen hebben ingenomen," vraagt
hij.
Volgens hem moet men de oorza
ken aanpakken waardoor de goed
opgeleide lokale mensen niet aan
het arbeidsproces meedoen. Brus
hett geeft toe dat de Wereldbank
zich zorgen maakt om de bedragen
die gemoeid zijn met het financie
ren van technische hulp in het
buitenland door geïndustrialiseer
de landen.
„Wij vinden dat geen gezonde in
vestering. Dat wil niet zeggen dat
de Wereldbank tegen dergelijke
hulp is, maar alleen dat het zorg
vuldig gepland en uitgevoerd dient
te worden, zodat er ook daadwer
kelijk lacunes mee worden gevuld.
Dat zou met snel kunnen gebeuren
met alleen lokale mensen."
Volgens Björn Forde, directeur van
de Deense Organisatie voor inter
nationale Samenwerking in Zim
babwe, moeten donoren bevoegd
lokaal personeel in dienst nemen.
„Wij zijn ons volledig bewust van
de problemen die ontstaan als ge
volg van een overvloed van buiten
landse hulpverleners. Daarom
wordt het aantal Deense ontwikke
lingswerkers in mijn organisatie
teruggedrongen."
Van de 350 Deense vrijwilligers die
vier jaar geleden in Zimbabwe
werkten, zijn er nu 250 over. „En
er zullen er nog meer vertrekken,"
kondigt Forde aan.
Buitenlanders zouden alleen op
kortlopende contracten naar ont
wikkelingslanden mogen vertrek
ken, aldus Brushett, om in gebie
den te helpen waar behoefte heerst
aan speciale vaardigheden die met
lokaal verkrijgbaar zijn. Hij voert
aan dat hulp meer voor- dan nade
len in ontwikkelingslanden heeft
opgeleverd.
Nyazema zegt echter dat hulp, zelfs
FOTO'S PAUL DE SCHIPPER
als het oprecht bedoeld is, een
effectieve marketing-truc is. „Het
is een bedekte manier waarmee
welvarende landen over de grens
de markten voor hun produkten
uitbreiden," stelt Chikwaiva. „Zij
zijn zich bewust dat als de status
quo in Derde-Wereldlanden wordt
gehandhaafd, het voor hen moge
lijk blijft om de armoede van deze
landen aan te wenden voor het
scheppen van werkgelegenheid
voor hun eigen mensen.
Brushett beschouwt hulp en handel
als onderling verbonden. „Hulp
moet bijdragen aan het ontwikke
lingsproces. En naar gelang het
land zich ontwikkelt, gaat het meer
handel drijven met de hulpverle
nende natie. Het zou wederzijds
moeten zijn."
D°or Gumisai Mutume
De vaste klanten in de bouti
ques van het elegante over
dekte winkelcentrum, dat
in stijl en aankleding her
innert aan een middeleeuws Brits
dorpje, stralen een weelderige le
vensstijl uit. Het zijn voornamelijk
blanken die zich een bezoek aan dit
winkelcentrum kunnen veroorlo
ven.
De enige zwarten die er rondlopen
zijn de namaak-'bobbies', de imita
tie Engelse politieagenten die het
complex bewaken. De prijzen hier
liggen boven de begroting van de
meeste zwarte Zimbabwanen, en
zij schitteren dan ook door afwe
zigheid. Bijna alle klanten stam
men af van Europese kolonisten die
het land regeerden totdat het meer-
derheidsbestuur in 1980 werd inge
voerd en het toenmalige Rhodesië
van de ene op de andere dag Zim
babwe heette.
'Het dorp', zoals het winkelend
publiek het complex vertederd
noemt, is een symbool van wat
zwarte Zimbabwanen als een be
weging van hun blanke landgeno
ten zien waarin zij zich verschuilen
en waar zij hun zwarte buren we
ren.
„Honderd jaar hebben de blanken
zich niet met zwarten ingelaten op
grond van koloniale wetten. Nu
gebruiken zij hun rijkdom om hun
afstand tot ons te bewaren", zegt
sociologe Tafataona Mahoso. „Deze
kleine koninkrijkjes beschermen
hen, zodat zij alleen te maken krij
gen met die handvol zwarten die
het zich kan veroorloven hierheen
te komen", merkt Mahoso op, die
journalistiek doceert aan de Tech
nische Hogeschool van Harare.
Hoewel er iets meer dan 150.000
blanken zijn op een bevolking van
10,5 miljoen, hebben de blanken de
macht behouden over de Zimbab
waanse economie, die zij na een
koloniale heerschappij van negen
tig jaar hebben geërfd. Meer dan de
helft van 's lands meest vruchtbare
land behoort toe aan zo'n vijfdui
zend blanke boeren, terwijl ook de
grote industrie nog steeds in blan
ke handen is.
Anderzijds hebben meer dan een
miljoen boerengezinnen kale, voor
droogte gevoelige stukken land.
Net als de overweldigende meer
derheid van de werkloze jongeren
die in de straten van Harare rond
hangen, zijn zij zwart.
„Terwijl de meerderheid van de
bevolking ook politiek in de meer
derheid is, bezit de 2 procent van
de bevolking die blank is voor het
grootste deel de macht over de
economie van het land." Dat zegt
Timothy Stamps, een van de twee
blanke ministers van Zimbabwe.
„En op grond van wat ik van mijn
blanke vrienden hoor, geloof ik dat
dit besef stevig wortel heeft ge
schoten", aldus de minister van
Volksgezondheid in een recent ra
diocommentaar. „Mensen die zich
in een economisch bevoorrechte
positie bevinden, moeten de be
hoeften erkennen van degenen die
daarvan meer dan een eeuw be
roofd zijn."
'Het dorp' is niet het enige complex
dat hier als een reservaat voor
blanken wordt beschouwd. De
vroegere openbare scholen die al
leen blanken toelieten, werden bij
de onafhankelijkheid ook voor
zwarte leerlingen opengesteld.
Sindsdien vertoont zich daar geen
enkele blanke meer; ouders van
Europese afkomst sturen hun kin
deren naar peperdure particuliere
scholen, waarvan de hoogte van het
schoolgeld het lesgeld van univer
siteiten benadert. Ook hebben
blanken hun eigen sociale clubs
opgericht, waarvan het lidmaat
schap zo duur is dat het als een
effectieve drempel voor de gemid
delde zwarte werkt. Niet iedereen
ziet dit als discriminatie. „Dit is
geen raciale kwestie. We leven hier
in een vrij land", zegt een blanke
Zimbabwaan van middelbare leef
tijd die anoniem wenst te blijven.
„Iedereen kan hier zijn kinderen
naar een particuliere school sturen.
Ook het lidmaatschap van de Ma-
zvikedei Sportclub staat voor ie
dereen open, ongeacht huidskleur.
Het is geld dat hier spreekt.
aar het lidmaatschap van
de Mazvikedei-club, een
luxe sportclub aan de
rand van Harare, kost
meer dan tien keer het salaris van
de gemiddelde kantoormedewer
ker, die iets meer dan het minimum
maandloon van ongeveer zestig
dollar verdient.
Een typische 'blanke' privé-school
rekent het equivalent van vijfhon
derd dollar per schooljaar, terwijl
openbare scholen daarvoor vijf
honderd Zimbabwaanse dollars
(62,50 dollar) vragen.
Volgens oud-president Canaan Ba
nana zijn zwarten ontevreden om
dat er geen volledige raciale inte
gratie in Zimbabwe bestaat. Hij
vindt dat de situatie in de periode
rond de onafhankelijkheid is blij-
i Harare, de hoofdstad van Zimbabwe.
ven steken. Sommigen geven de
regering de schuld, omdat deze er
niet in geslaagd is de kloof te
dichten tussen zwarten en blanken,
ondanks het beleid van verzoening
dat president Robert Mugabe sinds
de onafhankelijkheid voerde.
„Daar is het ook verkeerd gegaan",
zegt Mahoso. „Wij verzoenden ons
met onze vroegere kolonisatoren
maar lieten hen de welvaart behou
den die zij illegaal hadden be
reikt."
De rijke, blanke bewoners van de
noordelijke voorsteden van Harare
kijken niet op. als er een glanzende
bolide voorbijzoeft. In de zwarte
wijken zie je die niet. De hoge
prijzen van allo produkten en
diensten word bruikt als een
FOTO ARCHIEF DE STEM
instrument voor discriminatie, al
dus Mahoso. Zij vreest dat de on
langs ingevoerde economische libe
ralisering de kloof tussen arm en
rijk nog groter zal maken. „Het
huidige economische systeem moe
digt racisme aan", meent Mahoso.
„Stammenvoorkeur en racisme zijn
de tweelingbroers van het kapita
lisme.
