DE STEM
Ie klas
de krant
>egin nu!
Het tandeloze monster in Picardië
Nieuw centrum voor Den Haag
Toeristisch trips
■■■■Hl
In de hele stad
hangt de
stank van
rottende lijken
Geen tv-camera
heeft het ware
beeld van Goma
kunnen tonen
Er liggen vanochtend maar twee
doden voor het hotel. De eerste
zon warmt Goma. Transportvlieg
tuigen gieren al vanaf vijf uur
donderend over de stad. De zon
kruipt ook over de heuvels, door
breekt de genadige sluier van de
nacht boven de velden vol halfdo
de zielen. Het daglicht strijkt met
steeds kortere schaduwen over de
ze reusachtige camping Apocalyps,
waar enkel maar twee miljoen
mensen proberen in leven te blij
ven. De eerste trucks ronken.
Hulpverleners starten hun witte
jeeps. Een nieuwe dag in het men
selijk rampgebied in zuidelijk Zaï
re. Observaties na een week ver
blijf tussen deze weggesmeten
mensen.
KETING NiMA-SALES-A
'B NGPR-A
JE BEDRIJFSADMINISTRATIE
ASISKENNIS BOEKHOUDEN
NISTRATIE /SPD
IKDIPLOMA BELASTING-
SSISTENT
o®
EDA
De stichting OIB is erkend door de Minister
van Onderwijs en Wetenschappen op grond
van de Wet op de onderwijsinstellingen
voor zover het onderwijs onder
reikwijdte van de wet valt
weekend
ZATERDAG 30 JULI 1994 DEEL D
tg Krant in de Klas
h. Vermeerstraat 14
71DR Amsterdam
fel. (020)6647536
Voor totale
LAATSINRICHTING
JR EN VERKOOP VAN:
ie-, kleed-, sanitaire units van
Tietingen en indelingen
oe Romney e.d.
industrieplaten
stellingen
Twee miljoen gemorste mensen
ZIE WEEKEND 2
ZIE WEEKEND 3
ZIE WEEKEND 3
ouwen
an gerenoveerde en gebruikte units,
oor inlichtingen:
makkelijk ziektes uitbreken. In de
hele stad hangt nog de stank van de
rottende lijken. We willen die vluch
telingen weg hebben."
Een probleem voor de Zaïrese auto
riteiten zijn de naar schatting 40.000
ontwapende Hutu-soldaten. Ze ver
blijven vooral op de weg naar Mu-
nunga. „Of ze worden geïnterneerd,
of ze worden als gewoon burger be
handeld," aldus de UNHCR.
Het is een ontregelde legertros die
hier aan het asfalt huist, compleet
met vrouwen, vriendinnen en hoe
ren. Er zijn kind-soldaten bij van
nauwelijks tien jaar, hun wapens en
munitie lieten ze achter bij de Zaï-
rees-Ruandese grens, een kilometer
ten zuiden van Goma.
De weg naar de slagboom ziet er
daar uit als een grindpad, maar het
gekraak onder'je schoenen komt niet
van kiezel maar van weggeworpen
patronen.
„We willen wel terug," zegt Rambu-
ra die in camouflagepak gekleed on
der een blauw dekzeil van de UNH
CR ligt. „Nee, niet om te vechten, we
hebben verloren. Niet van Tutsi's,
maar van de Amerikanen, de tran
sen en de Belgen die onze vijanden
steunden."
„Kunnen jullie in vrede leven met de
Tutsi's?"
De soldaat haalt de schouders op:
„Dat zal aan Europa liggen. Zij re
gelen hier de zaken. Ze kunnen hel
pen, ze kunnen ook vrede afdwin
gen."
Eerst redden, dan kijken of ze
terug kunnen. Dat is de poli
tiek van de VN ten aanzien
van de twee miljoen Hutu's
die in zuid-Zaïre en noordelijk Tan
zania verblijven.
De terugkeer vanuit zuid-Zaïre be
gint voorzichtig op gang te komen.
Donderdag bracht een VN-truck een
aantal Hutu-dorpsoudsten uit het
kamp Katale over de grens terug
naar Ruanda om ze te laten zien dat
de situatie in hun verlaten dorpen
veilig is. De Hutu's spraken er met
de nieuwe Tutsi-autoriteiten. VN-
woordvoerder Ray Wilkinson: „Het
is aan de oudsten om hun ervaringen
in de kampen door te vertellen en
om hun mensen het vertrouwen te
geven dat ze terug kunnen."
Het wereldvoedselprogramma heeft,
met behulp van het Amerikaanse le
ger, op de weg van Goma naar de
Ruandese hoofdstad Kigali - de af
stand bedraagt 260 kilometer -
twintig voedselstations ingericht.
Ook de niet gevluchte dorpshoofden
hebben voedselvoorraden gekregen.
WFP-coördinator Sayaques: „Dat
kunnen ze later uitdelen aan terug
kerende dorpelingen."
De gevluchte Ruandezen beginnen
voorzichtig de grens over te gaan.
De VN tellen er bij de officiële
grensovergang dagelijks zo'n 1500,
maar, zegt een VN-grensman: „De
meeste nemen de groene grens, ik
bedoel dat ze illegaal Ruanda weer
binnen gaan. Ik schat dat het er ze
ker zo'n 20.000 per dag zijn."
Volgens WFP-woordvoerster Saya
ques is in sommige kampen de span
ning nog om te snijden. Vechtpartij
en om water of bij voedssldistributie
komen elke dag voor. Zaïrese solda
ten treden daarbij nogal ruw op. Sa
yaques: „Kidumba is het ergste
kamp, verschrikkelijk, gewoon om
dat er niets is. Er is maar een vonk
nodig om daar de mensen die nog
gaan kunnen, te laten exploderen. Ik
bedoel dat ze dan de voedseldepots
zullen bestormen."
Dat de Hutu's slechts schoorvoetend
teruggaan, heeft alles te maken met
het nabije verleden. Ze vrezen een
bijltjesdag. Velen van hen namen
immers deel aan de recente slacht
partijen op de Tutsi's of keken op
zijn minst toe.
De eersten die terugkeren zijn de ge
wone boerenmensen, de minst poli
tiek bewusten. Intellectuele Hutu's
wachten af in de kampen, uit erva
ring wetend dat ze nu wellicht
vriendelijk ontvangen worden maar
dat ze over djrie, vier of vijf jaar als
het Westen niet meer toekijkt, het
slachtoffer kunnen worden van een
raar auto-ongeval of gewoon op een
dag verdwijnen. Dat is een normaal
ritueel om tegenstanders op te rui
men. „Zo werkt het in Afrika," zegt
een Nederlander die al jaren com
mercieel actief is in Zaïre. „Op een
dag is in een land als Ruanda, de
weg waar je altijd rijdt ineens afge
sloten. Je weet niks, draait om en
hoort later iets over een massagraf,
een afrekening maar na een week
praat niemand er nog over en in het
Westen dringt het al helemaal niet
door."
Niemand die echt kan verklaren
waarom God in Afrika zo morst met
zijn onderdanen.
„Ik wou,", zegt de Belgische missio
naris die al dertig jaar in Zaïre ge
werkt heeft, „dat ik een dag een ne
ger kon zijn, alleen maar om hun
denken te leren begrijpen."
-fc—I
11 - 4551 MC Sas van Gent
7-2431 - Fax 01157-1600
Het daglicht strijkt met steeds kortere schaduwen over deze 'camping' Apocalyps.
daar een tv-ploeg was neergestre
ken. Donderdag tekende zich een
positief keerpunt af in de situatie in
en rond Goma.
Het Rode Kruis haalde met oude Ru
andese bussen de zieken en zwakken
van de straat. Unicef concentreerde
de tienduizend verloren lopende
kinderen op zes lokaties buiten de
stad. Een Noors veldhopitaal ont
fermde zich, niet zonder kritiek,
over gewonde soldaten van het ver
slagen Ruandese leger. Vinnige
reactie van Ann Lindquist van het
Noorse Rode Kruis: „Of ze nu die
oorlog veroorzaakt hebbed of niet,
het zijn mensen die recht hebben op
verzorging."
De hulpcentra in de kampen begon
nen meer efficiënt te functioneren.
De eerste voedselkonvooien bereik
ten Goma over de weg vanuit Kam
pala in Oeganda en uit Nairobi en
Mombassa in Kenya. Per dag arri
veerden veertig vliegtuigen op de
overbezette luchthaven van Goma.
De distributie naar de kampen kreeg
enige vorm al valt er voor de zware
trucks op de overvolle smalle wegen
nauwelijks te manoeuvreren. „Onze
grootste zorg is de distributie," zegt
Mercedes Sayaques van het WFP.
Zwaaiend met zijn armen jaagt dok
ter Syole Masirika twee kippen en
een haan uit het ziekenzaaltje van
het katholiek gezondheidscentrum
in Mununga, een dorp westelijk van
Goma.
De dokter heeft nog weinig van de
distributie gemerkt. Hij kreeg juist
vier dozen medicijnen van Artsen
Zonder Grenzen uit Amsterdam.
Dat is alles. Voor zijn kliniek liggen
26 dode Hutu's: „De lijken zijn al
vier dagen niet opgehaald." De dok
ter werkt aan een houten tafel in een
donker hok van vier vierkante me
ter. Ernaast achter een rieten mat,
huizen zwarte geiten. In het overvol
le ziekenzaaltje staan zes bedden.
Op de grond slapen mensen op ma
trassen. Andere patiënten zijn aan
gewezen op een soort rietstro.
Ziekenzaaltje? De koeien in Ne
derland hebben een beter on
derkomen. Buiten op de stoep
liggen drie plassen diarree.
Een stervend kind ligt met het hoofd
in een stapel verpakkingen van anti-
uitdrogingsmedicijnen. Ontwapen
de Ruandese soldaten koken aard
appels in een munitiekist.
De Westerse hulpmogendheden heb
ben het menselijk rampgebied Goma
overgenomen. De Amerikanen run
nen het vliegveld, de Fransen rege
len het vqrkeer, zwaar bewapende
Israëli's bewaken goederendepots.
Diplomatiek als immer lieten de VN
donderdag aan het stadsbestuur van
Goma het initiatief om een decreet
FOTO'S REMCO BOHLE
uit te vaardigen dat alle vluchtelin
gen de stad binnen een paar dagen
verlaten moeten hebben.
Nog steeds verblijven er ruim hon
derdduizend Hutu's in de stad. De
bedoeling is dat Zaïrese militairen
de refugees met vrachtwagens naar
een nieuw kamp zullen brengen, dat
de komende dagen wordt ingericht.
Guillaume Lomito, een inwoner van
Goma: „Dat moet. De stad is een
vuilnisbelt geworden. Er kunnen
Door Paul de Schipper
Zomaar ergens versuft zit
Mugatare, een vrouw van
27, Hutu-boerin in Ruanda
tot de oorlog kwam. Haar
man is zoek. Emanuel van 1
jaar, met een hoofd vol kor
sten, slaapt in de draagmand op
haar rug. Trucks met eten, vol men
sen of met lijkenploegen aan boord
razen langs, wolken blauwe gassen
wegblazend.
Als het motorlawaai even weg is,
rest het geluid van de duizenden
sloffende voeten *van de eindeloze
rijen zwarte mensen. Van horizon
tot horizon vullen ze het beeld, twee,
drie rijen naast elkaar. De vluchte
lingen hebben van de weg van Goma
naar het noorden en naar het wes
ten, 80 kilometer, een miljoenenstad
gemaakt.
„Ik was in het kamp," zegt Mugata
re, „er kwam voedsel maar ik heb
niks gehad. Ik kwam te laat, het was
op. Ik wil terug naar huis, misschien
is er daar eten."
Ze is te uitgeput om te reageren op
de drie muesli-repen van de Neder
landse Pri-markt.
Langzaam, te langzaam krijgt de gi
gantische Westerse hulpoperatie in
Zuid-Zaïre structuur. Het wereld
voedselprogramma (WFP) verwacht
eind volgende week tachtig procent
van de vluchtelingen te kunnen voe
den, maar in het onafzienbare helle
kamp Kidumba, noordelijk van Go
ma, zitten nog een half miljoen men
sen zonder water.
De lijkenberg is er nog niet verdwe
nen, omdat de gevraagde bulldozer
niet komt opdagen.
„We hebben nu een totale capaciteit
voor.het rampgebied van 400.000 li
ter per dag," vertelde Ray Wilkin
son, woordvoerder van de UNHCR,
de VN vluchtelingenorganisatie
donderdag. „We willen naar 5 mil
joen liter, het absolute minimum."
En cynisch: „Alles wat wè meer pro
duceren brengt ons dichter bij het
paradijs."
De week in de rampzone rond Goma
begon in absolute chaos. De situatie
verergerde nog na de komst van de
eerste Westerse hulp. Zondag en
maandag hielden honderdduizenden
Hutu's elke vrije vierkante meter
grond van Goma bezet.
Elke beschikbare boom hakten ze
om op zoek naar brandhout. Op ini
tiatief van de VN begon dinsdag de
uittocht naar de nieuw ingerichte
kampen tot vijftig kilometer buiten
de stad. Duizenden haalden het niet,
vielen neer en stierven op het asfalt.
Doden beheersten ook de hele week
het straatbeeld van Goma.
Donderdag ondernamen de Ameri
kanen, meer voor het oog van de we
reld, een half mislukte voedseldrop-
ping.
De doden van Goma verdwenen, na
dat de VN vanaf woensdag topprio
riteit gaven aan het ophalen van de
lichamen. Anne Marie Huby, woord
voerster van Artsen Zonder Gren
zen, schat het aantal gestorven
vluchtelingen tot op dat moment op
45.000.
Goma is een stad die meer te ver
werken kreeg, dan wij ons kunnen
voorstellen. Stel eens voor: een stad
als Breda of Tilburg waar binnen
veertien dagen ruim één miljoen
mensen op straat komen bivakeren.
De bewoners van Goma heb
ben dat al improviserend
lankmoedig en zonder agres
sie verdragen. Slechts af en
toe klonken er 's nachts schoten van
zenuwachtige Zaïrese militairen.
Paniek zag je ook in de ogen van de
meest geharde hulpverleners. In het
jaar waarin we de eerste maanlan
ding herdenken, maakte de Afri
kaanse mens een nieuwe stap ach
teruit.
Het hulpleger zag zich geconfron
teerd met primitieve niet te bevatten
verschrikkingen. Het was te veel, te
massief, te onbeschrijfelijk. Geen
tv-camera heeft het ware beeld van
Goma kunnen tonen. Terwijl voor de
perstent op de luchthaven uitgeput
te Ruandezen neervielen op het as
falt, zochten de rampenmanagers als
houvast hun heil in zinloze parallel
len: 'Erger dan Somalië', of 'meer
doden dan in Ethiopië'; alsof men
senrampen zich lenen voor het Gui-
ness Book of Records.
Dat overspannene leidde ook tot ir
ritaties. Bijvoorbeeld ten aanzien
van de vijfhonderd journalisten die
hier neerstreken. Ze bezetten hotel
kamers, sliepen in tenten bij het
vliegveld of beschermd door prik
keldraad bij Franse soldaten of bij
hulporganisaties.
Vijf Nederlanders van Artsen Zon
der Grenzen, een beetje over de
rooie, brachten maandag een Neder
landse verslaggever van hun terrein,
waarop een collega AZG'er scham
per reageerde met 'zenuwachtige
knuppels'.
Een andere hulpverleenster maakte
heibel, omdat ze 's avonds niet op
haar balkon kon uitrusten, omdat
Afrika
Uganda
Kivumeer
Zaïre
./fcsake
Munugi
Kibumba
I
Goma
VS
Ruanda
Tanzania
