'Ik hoop dat Muskens kan luisteren'
v
4Als het om principes gaat, is er geen compromis'
Schade luchtvaartmaatschappijen door staking
Hoopvol perspectief
Lofzang op monseigneur Ernst na benoeming nieuwe bisschop in Breda
Nijpels heet
Muskens welkom
DE STEM
BINNENLAND KORT
MAANDAG
DINSDAG - WOENSDAG
SALLAND KNAKWORSTJES
SPLENDID
FOSFAATVRIJ
WASMIDDEL
IJSBERG
SLA
JOLLY
HALVE PERZIKEN
COMMENTAAR
MAANDAG 25 JULI 1994 A2 DE STEMBINNENLANDMAANDAG 25 JULI 1994 A3
toon van de reactie van het Con.
Cll tact Rooms-Katholieken (CRR)
meer de rechtervleugel van hel
hn drs. Marie- katholieke spectrum. CRK-voor.
Plburg, secreta- zitter prof. Witteman vindt goe^
Llijke Mariën- contacten met het Vaticaan zekei
1 dat Muskens in deze tijd heel belangrijk en dii
1 van haar is. heeft de nieuwe bisschop vai
Ichtergekomen Breda.
Ip het Neder- Witteman wijst ook op Muskens'
lleef als advi- activiteiten in en voor de Ker]
jierlandse bis- van de Friezen in Rome, waar-
lamen aan een door menig pelgrimerende land-
Laticaan. genoot hem heeft leren kennen,
Imaakt als een De Acht Mei Beweging kan ook
1 toegankelijke moed putten uit Muskens' ver-
jiem te praten, klaring dat er meer is dat hem en
laltijd afwach- Acht
fch ontwikkelt Mei bindt dan scheidt. De bewe-
zo'n knoop- ging hoopt inderdaad dat de
tar veel twijfel nieuwe bisschop van Breda het
et." gesprek van Ernst met haar
In goeds' is de voortzet.
chop van het bisdom Breda, Tiny Muskens.
foto anp
e trots op," zo
ag in een brief
Want om kape-
worden ben ik
e gegaan."
rplein in Rome
erbuurman van
ulus II, die hij
kent. Muskens
gastheer van
ns bezoek aan
Het feit dat
de nieuwe bis-
ia persoonlijk
noeming onge-
voor Muskens
■n Brabander is,
isschop het bis-
'elijks. Uit zijn
,Het Bredase is
enkele wegen
eert van enige
café De Drie-
n die hier op de
'amen, tot offi
cieren van de KMA in Breda,
waarvan ik er elk jaar een groepl
ontvang; van Bovendonkers tot
de Paulusabdij in Oosterhout,
waar ik bijna was ingetreden;
van pelgrims in Rome uit vele
plaatsen tot vanouds fami
lieleden in de Noordrand van het
bisdom."
De aftredende bisschop Ernst
verwacht dat Muskens snel zal
zijn ingewerkt. Ernst staat bin
nen de Nederlandse RK kerk be
kend als progressief, een man die
dicht bij de mensen staat. Van
Muskens is eigenlijk vrij weinig
bekend; hij heeft zich in de tijden
van polarisatie binnen de Neder
landse kerk op de achtergrond
gehouden.
Ingewijden verwachten echter
dat Muskens de lijn van Ernst zal
doortrekken.
Zijn wapenspreuk 'shalom', die
duidt op eenheid, wijst in elk ge
val in die richting.
\lan onze verslaggevers
Breda - Onder de kerkgan
gers die zondagochtend de
Bint-Jansbasiliek van Ooster-
liout verlaten, bevindt zich
een mevrouw die de nieuwe
Bisschop persoonlijk kent.
„Hij is een broer van Harrie
Sluskens uit Raamsdonk, die
ik goed ken. Hij kwam wel
eens bij zijn broer op be
zoek."
jiaar eigen naam noemt ze niet,
jnaar over haar reactie vertelt
jie: „Ik kreeg echt kippevel toen
ik hoorde dat hij bisschop zou
itorden. Ik vond het zo'n mooi
jjericht."
is een van de weinige kerk-
- deze zondagochtend
diverse kerkpleinen in het
Ibisdom door verslaggevers van
De Stem aangesproken - die eer
ier van de nieuwe bisschop Tiny
ïuskens heeft gehoord. Voor de
beesten, in Zeeuws-Vlaanderen
in West-Brabant, is hij De Grote
Onbekende. Zijn benoeming is
jan ook niet hét onderwerp van
gesprek op de diverse kerkplei
nen.
Ijlaar al kennen de meesten hem
|aet, de verwachtingen zijn niet-
emin hoog gespannen. Parochi-
Imen uit Bergen op Zoom hopen
'dat hij de lijn Ernst zal voort-
ietten': „Luisteren naar de basis
iin ervoor zorgen dat de kerk een
[fenheid blijft."
ergenaar Laanen ontmoette
liluskens twee jaar geleden in
Some toen hij samen met andere
leden van het schuttersgilde Sint
Sebastiaan een bezoek bracht
laan het Vaticaan. In de kapel
tan de Friezen had hij destijds
leen ontmoeting met hem. „Een
lieer evenwichtig en actief man,"
Inschrijft hij de nieuwe bis-
pop na de zondagse dienst in
lie St. Gertrudiskerk.
If. Hacking uit Bergen op Zoom
liad ook al voor zaterdag van
ïuskens gehoord. „Ik wist dat
|bij rector van het Hollands Col-
in Rome was, maar verder
ten ik hem niet." Hij laat weten
fat hij Ernst zal missen. „Een
pan met zoveel warmte."
Senselijk gericht
'i Emons uit Halsteren had het
fieuws over de bisschopsbenoe-
üng zaterdag via het tv-jour-
haal gehoord. „Hij is menselijk
|[ericht, zo begrijp ik. Iemand die
ipen staat voor anderen, iemand
ie wil communiceren." Hij
loopt dat Muskens op 'eigen-
jdse wijze zijn ambt zal vervul
len. Dat hij luistert naar de
Mchtelozen en met zijn oor zal
aten hangen naar de machtheb-
bers'.
Bij is blij dat Rome terug is
jekomen van de weg die in de
Breda Burgemeester Nij
pels van Breda heeft mgr.
Muskens in Rome een tele
gram gezonden, waarin hij
hij hem 'hartelijk welkom'
heet als nieuwe bisschop
van Breda.
Nijpels hoopt dat Muskens,
hoewel die niet over recente
pastorale ervaring beschikt,
in staat zal zijn het beleid
van zijn voorganger mgr.
Ernst voort te zetten.
an huyn van Rotterdam.
foto vn u
terdam. Voor
t nu duidelijk
igenwind van
:rd. Dat maakt
da er alleen
op. Kandida-
>1 van Gijsen'
lig kans meer
lat voorzichti-
le genegen zal
aar de Bredase
naarmate de
lenoeming als-
ijzen er toch
-ijna niemand
even ogenblik
/oor Breda er-
niemand die
te richting hij
andidaat zou
n het 'Katho-
duikt dan nog
Ernst Henau,
de Vlaamse hoogleraar pasto-
raaltheologie in Heerlen en di
recteur van de Vlaamse katho
lieke televisie en radio-omroep.
De naam van dr. Tiny Muskens
valt nooit. Waarom niet? Er is
het hardnekkige verhaal dat
Muskens destijds gevraagd is om
mgr. Bluyssen in Den Bosch op
te volgen, maar die benoeming
geweigerd heeft. Welnu, die zal
dan nooit meer gevraagd wor
den, is de gevolgtrekking van
wie je er ook maar over hoort.
Muskens zelf schept volledige
klaarheid op zijn eerste, telefo
nische persconferentie als bis
schop van Breda:
„Ik ben nooit voor Den Bosch
gevraagd!" Was die duidelijk
heid er een jaar geleden geweest,
zijn naam zou zeker gevallen
zijn."
jaren zeventig werd gekozen
toen zeer behoudende bisschop
pen werden benoemd. „De laat
ste jaren heeft Rome gelukkig
voor een andere weg gekozen."
Zijn plaatsgenoot M. Geerars
kent Muskens nog als kapelaan
van Veldhoven in de jaren zestig.
Hij hoopt dat de nieuwe bis
schop de eenheid in de katho
lieke kerk zal bewaren. Dat hij
zich daar sterk voor zal maken.
„Ik hoop dat hij kan luisteren,
net zoals Ernst, dat is een be
minnelijk mens."
Een trouwe kerkganger in de
Zeeuws-Vlaamse kanaalzone be
treurt dat bisschop Ernst nu op
de achtergrond verdwijnt. „Het
is zo'n lieve man en hij luisterde
zo goed naar ons. Hij stond open
voor iedereen en of de nieuwe
bisschop dat doet, moeten we
nog zien."
Blij voor Ernst
Een lid van het parochiebestuur
van de Kring Noord (Hulst en
omstreken) is vooral blij voor
Ernst. „Hij heeft echt een perio
de van rust verdiend. De afgelo
pen jaren waren nogal hectisch.
Ik hoop dat bisschop Muskens de
lijn die mgr. Ernst heeft uitge
stippeld, volgt. Ik heb begrepen
dat hij de lijn van de dialoog wil
opzoeken en dat stemt ons hoop
vol. In Zeeuws-Vlaanderen zijn
we al enkele jaren bezig met een
regiovorming. Iedere parochie
moet zijn herder hebben, maar
met het nijpende priestertekort
is dit moeilijk. Wij streven naar
een grote samenwerking tussen
bisschop, priesters, parochiewer
kers en gelovigen. Samen moe
ten we de parochies levend hou
den. Wij hopen op een bisschop
die ons die ruimte tot samenwer
king geeft."
Een andere gelovige uit Hulst
stelt zich iets afwachtender op.
„Een status quo is niet goed, in
deze woelige tijd hebben we be
hoefte aan een man die de voor
uitgang voorstaat. Meer verant
woordelijkheid voor de pastorale
werkers en de actieve parochia
nen zou welkom zijn. Ik hoop
dat bisschop Muskens een ruim-
'Bisschop Ernst ...een lieve man die rust heeft verdiend...
Bisschop Ernst (links op de voorgrond) tijdens de persconferentie na de benoeming van Muskens tot bisschop van het bisdom
Breda. foto's cor viveen
denkend persoon is en het werk
van mgr. Ernst voortzet."
Dat hopen ze ook in Etten-Leur,
waar bijna niemand die na de
kerkdienst in de Lambertuskerk
de warmte instapt, de nieuwe
bisschop van Breda (goed) kent.
„Maar ik hoop dat hij inderdaad
in de voetsporen van Ernst
treedt," zegt een van de Lamber-
tus-parochianen. Hij krijgt met
een de nodige bijval. Ernst was
(en is) bij de meeste katholieken
uit de regio zeer geliefd.
„Het is natuurlijk altijd afwach
ten. Aan een conservatieve bis
schop hebben we niets. Je moet
tenslotte mee met de tijd. Maar
deze tijd is niet echt gemakkelijk
voor de kerk. Als de dialoog
maar blijft, als we maar met
elkaar blijven praten, dat is na
melijk zo belangrijk. En een bis
schop moet daar leiding aan
kunnen geven. Ik heb hem giste
ren even op televisie gehoord.
Hij zegt iemand te zijn die vast
wil houden aan de dialoog, maar
het blijft natuurlijk moeilijk om
iemand te beoordelen op een
paar uitspraken."
Dat vindt Christ Mentzel ook.
Mentzel is verbonden aan de
DISK em de werkgroep Kerk en
Werk. „Ik ken de man niet.
Waarschijnlijk ben ik niet de
enige die het zegt, maar ik hoop
dat hij verder gaat met het werk
van Ernst. Jammer dat Ernst
weggaat."
Brabander
„Het is natuurlijk toch spannend
geweest. Wat krijg je terug? Een
conservatief iemand die weer
een paar stappen terugdoet of
iemand die de kerk op een, hoe
zeg je dat, op een menselijke
manier leidt. Hij komt uit de
omgeving van Den Bosch, nee,
niet West-Brabant. Maar het is
in ieder geval een Brabander. Hij
kent de mentaliteit, en ook dat
kan een voordeel zijn. Overigens,
uit de omgeving van Den Bosch.
Dan denk je onwillekeurig toch
aan Ter Schure en die staat nou
niet bepaald als vooruitstrevend
te boek."
„Het is er niet een van ons. Hij
heeft vijfentwintig jaar in Rome
gezeten. Wat weet die nou van
Breda?" Vers van de lever geeft
een Bredase commentaar als ze
zondagochtend uit de kerk aan
het Belgiëplein komt.
Het oordeel van pater H. van
Zandwijk, een van de pastores
van de Bredase parochie van
Franciscus van Assisië, is milder.
„We geven hem het recht van de
twijfel. Maar we zullen er snel
achter komen hoe hij omgaat
met de gezamenlijk gedragen
verantwoordelijkheid, die mgr.
Ernst altijd uitdroeg."
Bemoedigend vindt Van Zand
wijk het dat de nieuwe bisschop
zaterdagavond op tv de door
Ernst altijd gepreekte 'barmhar
tigheid' roemde. „Kennelijk
heeft hij dat in Ernst herkend en
gewaardeerd. Hopelijk gaat hij
ons bisdom in dezelfde geest be
stieren."
Een kerkganger op het voorplein
van OL Vrouwe van Fatima is
sceptisch: „Ik vrees dat hij heel
ver staat van het basispastoraat.
Als je zo lang in Rome bezig bent
met andere kerkelijke zaken,
wat heb je dan nog voor voeling
met de basis?"
Pastor J. Buijs van diezelfde pa
rochie: „We zijn niet direct on
welwillend. Maar voor ons hoef
de hij niet van zo ver te komen."
En de mevrouw uit Oosterhout,
die de nieuwe bisschop persoon
lijk kent: „Hij heeft hele goede
dingen gedaan voor de kerk. In
Veldhoven is hij kapelaan ge
weest en hij heeft daar het ge
loof onder de mensen weer opge
bouwd. Vooral voor jonge men
sen is het denk ik een goede.
Volgens mij wil hij onderhand
uit Rome weg omdat hij weer
onder de mensen wil zijn. Daar
is hij op zijn best."
Paard mishandeld: geld voor informatie
Amsterdam - De Dierenbescherming heeft een beloning van
1500 gulden uitgeloofd voor inlichtingen die leiden tot de
aanhouding van de degene die vrijdagnacht in Amsterdam-
Noord een paard zo zwaar mishandelde dat het dier om het
leven kwam. Het vijftien jaar oude paard werd met touwen aan
hoofd en benen vastgebonden aan een paar bomen en vervolgens
geslagen met stokken. Ook is het beest met stokken in de anus
en in de vagina gestoken.
Het paard raakte in grote paniek en hing zichzelf op aan een
touw waarmee het was vastgemaakt. Het paard werd eerder 's
nachts gestolen uit een weiland in Amsterdam-Noord.
Muziekconcours wegens hitte afgebroken
Purmerend - Een internationaal jeugdmuziekconcours op een
sportveld in Purmerend is gisteren vroegtijdig beëindigd omdat
26 deelnemers door de hitte waren flauwgevallen. 14 Jongeren,
voor het merendeel leden van de deelnemende Russische en Ierse
bands zijn naar ziekenhuizen afgevoerd. Het muziekconcours
was een onderdeel van de Purmerade, een twee-jaarlijks cultu
reel festival in Purmerend.
'Verkiezingen als formatie mislukt''
Den Haag - Als CDA en WD 'weglopen' voor het concept-re
geerakkoord van informateur Kok, moeten er nieuwe verkiezin
gen komen. Dat is het enige drukmiddel dat nog rest om
'partijen die zich in deze kabinetsformatie verstoppen' te
dwingen tot meeregeren, vindt PvdA-Kamerlid Wöltgens. De
ex-fractieleider van de PvdA zegt dit in een interview met De
Volkskrant van afgelopen zaterdag.
Wöltgens wordt op 1 september burgemeester van zijn woon
plaats Kerkrade. Kok presenteert vandaag zijn concept-regeer
akkoord aan de fracties. Wöltgens zegt dat er een situatie dreigt
van 'inferieure' zaken- of minderheidskabinetten door toedoen
van het CDA, dat weinig trek heeft in een centrum-links
kabinet. „Laat de kiezers het gedrag maar beoordelen van de
partijen die zich in deze kabinetsformatie verstoppen."
Militairen vrij na gijzeling
Den Haag - Twee Nederlandse militairen die sinds vrijdag in
Mozambique werden gegijzeld, zijn gisteren vrijgelaten. Dat
heeft het ministerie van Defensie meegedeeld. De twee maken
deel uit van de groep van elf Nederlandse militairen die in het
kader van de vredesmissie van de Verenigde Naties (Unomoz)
Mozambikanen opleiden in het ruimen van mijnen.
De Nederlanders werden samen met 28 burgers en ander
Unomoz- manschappen door gewapende mannen gegijzeld in de
buurt van de stad Beira waar de mijnenruimopleiding gegeven
wordt. De gijzelnemers eisten de beschikking over alle auto's op
de VN-lokatie. De twee sergeanten, die tijdens de gijzeling
radiocontact met hun collega's konden leggen, zijn goed behan
deld. De daders waren volgens Defensie waarschijnlijk lid van
de Mozambikaanse regeringspartij Frelimo, die jarenlang in een
burgeroorlog met de verzetsbeweging Renamo verwikkeld was.
De verkiezingen die later dit jaar in Mozambique gehouden
worden, moeten het eind van de burgeroorlog bezegelen.
(ADVERTENTIE)
Schiphol (anp/afp/dpa) - De staking van
de Franse verkeersleiders in Aix-en-
Provence afgelopen weekeinde betekent
voor de luchtvaartmaatschappijen
KLM, Martinair en Transavia een aan
zienlijke schadepost.
„Voor de bestemmingen Nice, Marseille en
Lyon waren dit weekend ruim 2200 tickets
verkocht. Veel van die mensen hebben we
moeten teleurstellen, en die krijgen nu hun
geld terug," zei een woordvoerster van de
KLM gisteren. Een precieze omvang van de
geleden schade kon zij op dat moment nog
niet geven.
Ook Transavia en Martinair spreken van
hoge extra kosten. „Het gaat dan met name
om de extra personeelskosten en de extra
catering die is verstrekt," aldus een woord
voerder van Martinair. Anders dan de KLM
hebben Transavia en Martinair hun vluchten
in het weekend wel allemaal kunnen uitvoe
ren, zij het met vertragingen.
Op Schiphol bedroeg de vertraging naar
vakantiebestemmingen Palma de Majorca en
Ibiza gisteren ruim twee uur, met uitschie
ters naar vier uur. Ook terugkerende vluch
ten kregen met aanzienlijke vertragingen te
maken. Een Franse vakbondswoordvoerder
zei dat de vertraging in de loop van maan
dag zal verdwijnen.
De luchtverkeersleiders, die meer collega's
en betere pensioenen eisen, hadden een
piekweekeinde uitgezocht voor hun actie. Op
vrijdag, zaterdag en zondag hebben duizen
den toeristen uren moeten wachten voordat
ze op vakantie konden dan wel van vakantie
naar huis terug konden keren.
De luchtverkeersleiding in Aix-en-Provence,
die al het luchtverkeer begeleidt tussen
Zuidoost-Frankrijk, Italië, de Costa Brava
en de Spaanse Balearen, heeft maar de helft
van de aangevraagde 1.200 internationale
vluchten kunnen afhandelen. Gisteren, de
laatste stakingsdag, waren slechts dertig
luchtverkeersleiders op hun post in Aix. Dat
is eenderde van het normale aantal.
De meeste vluchten naar het zuiden vanuit
Groot-Brittannië, en meer in het bijzonder
Londen, werden omgeleid via de luchtver
keersleidingscentra in Brest (West-
Frankrijk) en Bordeaux (Zuidwest-
Frankrijk). Het vliegverkeer tussen Duits
land, Zwitserland, Spanje, Italië, Portugal
en Tunesië liep frequente en belangrijke
vertragingen op. De leiding van de Franse
burgerluchtvaart schat deze vertraging op
gemiddeld twee a drie uur.
Schiphol hoefde geen noodmaatregelen te
nemen om vertraagde passagiers richting
zuiden op te vangen. De meesten leken het
oponthoud gelaten over zich heen te laten
komen. De vertragingen waren immers ver
wacht. Mensen proberen de tijd door te
komen met winkelen, eten en drinken. „Dit
mag eens in de tien jaar gebeuren," zei een
passagier zondag toen zijn vlucht al bijna
2,5 uur was vertraagd. Hij nam zijn opont
houd maar positief op. „Ik kom in ieder
geval uitgerust aan."
pot 8 stuks
vanjHT
50
zak 2 kilo 399
per krop
blik 425 ml.
van .13?
Voor de dichtstbijzijnde
Jac,Hermans bel: 02154-83333
Jai.Hcrmans,
Geldig van maandag 25
t/m woensdag 27 juli 1994
"E NIEUWE BISSCHOP van Breda, dr. Martinus Muskens, heeft
%:t al een paar zaken duidelijk gesteld. Hij schaart zich volledig
«hter het beleid dat begin dit jaar in het bisdom is uitgezet ten
fezien van de personeels- en gebouwenproblematiek. Dus
'Westeren in mensen en veel minder in gebouwen. Hij ziet geen
enkele reden om het ruimhartige beleid van Ernst ten aanzien
fe pastorale werk(st)ers niet voort te zetten. Hij wil het
fengelie verkondigen op een wijze, die mensen nieuwsgierig
jjaakt.
fee aankondigingen zullen zeker met instemming begroet
Jwden.. Ze wekken vertrouwen. De benoeming van mgr. Mus
cis is niet met groot gejuich ontvangen, simpelweg omdat de
[Heeste mensen hem niet kennen. Die hem wel hebben leren
'inen in Rome, zijn zonder uitzondering positief. Dat hij geen
fester van het bisdom Breda is, is voor de meesten slechts een
Gestie van jammer, maar ook niet veel meer dan dat. De
Ppluchting over deze benoeming wint het. Zelfs het feit dat de
H'euwe bisschop rechtstreeks uit Rome komt, heeft tot geen
feel voorbehoud geleid. Dat is toe te schrijven aan het
'-trouwen dat mgr. Ernst geniet. Hij heeft zijn opvolger heel
Enthousiast geïntroduceerd als iemand die in het bisdom uitste-
®nd op zijn plaats is. Ware dit niet zo geweest, dan had-Ernst
fel zeker heel zuinigjes welkom geheten.
'1 hoeverre de nieuwe bisschop Romeins getint zal blijven in het
Nom Breda, zal de toekomst pas leren. Met bezoekers aan het
feerlands College praatte hij in elk geval altijd veel liever en
festdriftiger over Indonesië en de Kerk van de Friezen in Rome
fe over het Vaticaan. Met deze bisschop lijkt het bisdom Breda
feszins uit de voeten te kunnen. De vrees van twee jaar geleden
'Omgeslagen in een hoopvol perspectief.
VERVOLG VAN VOORPAGINA
Uw voorganger is een van de
weinige bisschoppen die contac
ten onderhoudt met de Acht
Mei Beweging. Bent u van plan
dat voort te zetten en wilt u ook
hun bijeenkomsten bijwonen?
„Mijn voorganger heeft hun bij
eenkomsten nooit bijgewoond.
Hij heeft met Bar geprobeerd
om contacten met de Acht Mei
Beweging te leggen. In hoeverre
ik mijn ideaal van contacten
met iedereen ten aanzien van de
Acht Mei Beweging kan realise
ren, zal van de omstandigheden
afhangen en van wat de andere
bisschoppen er van vinden.
Maar ze moeten er zeker van
zijn dat mijn intenties goed zijn
en dat ik mijn uiterste best zal
doen óók met leden van de Acht
Mei Beweging op goede voet te
komen.
Als wapenspreuk hebt U het
joodse 'Shalom' gekozen. In Uw
proefschrift heeft U zich bezig
gehouden met de verhouding
tussen islam en katholicisme in
Indonesië. En in de Kerk van de
Friezen preken soms ook pro
testantse dominees. Betekent
dit dat U ook in Breda veel
aandacht zult schenken aan de
dialoog met andere confessies?
„Ik ken de protestantse ge
meenten in het bisdom Breda
nog niet, maar daar zal ik zeker
goede contacten mee opbouwen.
En wat de islamieten betreft,
die tegenwoordig overal wonen,
zal ik mij waar dat mogelijk is
inzetten voor goede verstand
houdingen tussen christenen en
niet-christenen. Dat hoort na
tuurlijk bij mijn ideaal van
'Shalom'. Maar ik moet nog zien
welke praktische vorm we daar
aan kunnen geven."
Het bisdom Breda telt veel pas
toraal werkers. In het recente
verleden is er nog al eens kri
tiek geleverd op hun functione
ren. Wat is Uw visie op hun rol
binnen de kerk?
„Zij doen veel goed en worden
daarvoor al jaren geprezen door
de paus, maar men moet zich
wel houden aan de vele charis
ma's die er in de kerk zijn, met
ieder zijn eigen taak en zijn
eigen mogelijkheden."
In concreto: wat er in Doetin-
chem is gebeurd, dat kan niet?
„Dat kan niet."
Een ander netelig punt betreft
de rol van de vrouwen in de
kerk. De paus heeft twee maan
den geleden duidelijk gezegd
dat de vrouw nimmer tot het
priesterambt geroepen kan wor
den. Hoe is Uw mening in deze
kwestie?
„Na dit document van de paus
is het natuurlijk van de baan,
dat vrouwen tot priester gewijd
kunnen worden. Maar ik denk
toch dat men door moet gaan
met het aanscherpen van de
argumentaties voor en tegen,
opdat de motivatie waarom het
niet kan overtuigender wordt
dan ze nu is. Het blijkt immers
dat veel mensen niet overtuigd
zijn van het gelijk van de paus,
omdat ze de motivatie (het ar
gument dat zich onder de apos
telen geen vrouwen bevonden,
red.) onvoldoende vinden. Over
zulke onderwerpen moeten we
blijven doordenken om de zaak
helderder te kunnen zien."
Dus het laatste woord is er niet
over gezegd?
„Dat is nog nooit gebeurd, over
geen enkel onderwerp."
Ook over de rol van de theolo
gen is de laatste tijd nogal wat
gediscussieerd. Wat is hun taak,
het uitdragen van de leerstellin
gen, zoals Ratzinger zegt, of het
geven van een kritische reflexie
daarop, zoals veel theologen zelj
betogen?
„Beide. Ze moeten de belangen
van de kerkgemeenschap die
nen, zoals we dat allemaal doen.
Zelf zeg ik wel eens, dat het
belangrijker is om kateche-
tische centra te hebben dan
theologische faculteiten. De
nieuwe catechismus van Neder
land is niet geschreven door
theologen maar door zo'n cen
trum. Mijn voorbeeld is de kate-
chetische school van Alexandrië
die van 150 tot 350 grote men
sen als Clemens van Alexandrië
en Origines afleverde. Daar is
toch de basis gelegd voor de
fusie van de joodse erfenis, de
Grieks-Hellenistische traditie
en het christendom en daarmee
voor de Westerse beschaving.
Dat waren mensen die niet meer
theologie deden dan wat nodig
was om het geloof te verkondi
gen, ofwel katechetisch te kun
nen zijn. In die trant zou ik het
nog wel eens willen uitwerken
in een langer exposé."
Zoudt U zichzelf omschrijven
als een enigszins behoudende,
maar tot compromis geneigde
figuur?
„Ik weet niet of ik behoudend
ben, maar als het om principes
gaat is er geen compromis.
Niettemin is er in de pastoraal
(herderlijk werk van een geeste
lijke, red.) een grote flexibiliteit
nodig en die hoop ik te prakti-
zeren."
Ik weet dat U met veel genoegen
terugdenkt aan Uw tijd in Indo
nesië en dat U daar een grote
bewondering hebt opgevat voor
Soekarno. Wat boeit U in die
man?
„Soekarno's grote verdienste is
en blijft dat hij dat enorme land
bij elkaar heeft weten te bren
gen en te houden. Toen hij pre
sident werd, bestond Indonesië
nog uit een groot aantal eilan
den waarvan de bewoners el
kaar niet kenden. Soekarno
heeft zich gebaseerd op dat wat
zij gemeenschappelijk hadden,
op het oud-culturele erfgoed
van de Indonesische volken. Op
basis van de pre-boeü-
dhistische, pre-hindoe cultuur
die overal in de dorpen aanwe
zig is, heeft hij de mogelijkheid
gecreëerd om allemaal samen in
één land te kunnen wonen.
Daarbij heeft hij iets geraakt in
de ziel van het Indonesische
volk waardoor dat is gelukt.
Wel wierp hij zich daarbij op
als een soort messiasfiguur, die
op den duur elke zin voor eco
nomie overboord gooide en
daardoor ook niet meer te
handhaven was. En omdat hij
die oude cultuursubstraten aan
greep als basis voor de eenheid
van het land, is het ook moge
lijk dat er een godsdienstvrij
heid is. En wel een positieve
godsdienstvrijheid, waarin de
staat niet alleen geen enkele
godsdienst verbiedt, maar ze al
lemaal volgt en ondersteunt, zo
dat in zekere zin elke religie
staatsgodsdienst wordt."
Hebt U daar zelf ook inspiratie
uit getrokken voor Uw oecome-
nische visie?
„Het Indonesisch kosmisch-ma-
gisch besef vind ik heel interes
sant. U weet dat het is neerge
legd in de staatsfilosofie de
Pantjasila. (De Vijf Beginselen,
die zijn vastgelegd in de Indo
nesische Grondwet: Indonesisch
nationalisme; internationalis
me; eenstemmigheid; maat
schappelijke welvaart; en het
geloof in één God - in verschil
lende confessies, red.) Toen de
paus naar Indonesië ging, heeft
hij daar zo veel over gehoord
dat hij de laatste dagen voor
zijn vertrek niets meer over de
Pantjasila wilde horen. En toen
hij terugkwam uit Indonesië,
wie praatte er toen de hele dag
over de Pantjasila? De paus! Hij
vond het de ideale oplossing en
bij de eerstvolgende nieuw
jaarsreceptie voor het corps di
plomatique heeft hij de Indone
sische Pantjasila aangeprezen
voor de hele wereld!
Wat spijt U het meest om hier in
Rome achter te laten?
„Alles. Al mijn bezigheden, de
hele context waarin ik hier zit,
ik vind het jammer dat ik dat
achter moet laten, maar er niets
aan te doen. En omdat het alle
maal zo snel is gegaan, zal het
ook nog wel even duren voor
men een ander gevonden heeft."
Tot slot, wat betekent voor u uw
wapenspreuk, 'Shalom'?
„Alles wat met heil, met vrede,
met goede verstandhouding,
met harmonie te maken heeft,
waarvan alleen Christus de vol
le vervulling kan geven. Het is
een hebreeuws woord, en wij
zijn i nde joodse traditie gewor
teld, maar het is ook een islami
tisch woord - Salaam Aleikum -.
en ik denk daarom dat het heel
goed past als wens of woord
voor interreligieuze contacten
met joden en moslims en voor
het door de paus zo begeerde
bijeenkomen van de drie gods
diensten van Abraham op de
berg Sinaï."
