Le Carré en de spion zonder Muur
exposities
muziek m
speelfilms
Geen echt nieuws in
Els schot-4 biografie
Films in Casino Knokke
DE STEM
BOEKEN CULTURELE AGENDA
Nog te zien
Aquarellen van Paul Decq
Tekeningen van Modigliani
Zacht Belgisch graniet
Zilver in Antwerpen
Gilbert Bécaud in Knokke
Trio Passagio
aan zee
Van de Koude Oorlog naar het complexe gezicht van het kwaad
WakZines in Sluis
VRIJDAG 22 JULI 1994 D2
AARDENBURG
-Museum - 'Het dagelijks leven in
Sluis' van de 14e tot de 18e eeuw.
Geop. dag. 10.30-12 u. en
13.30-17.30 u. (t/m 30 sept).
- Galerichel - Aquarellen en poppen
van Wopje van de Kamp. Geop.,
dag. (behalve op woensd.) 14-17 u.
Na augustus alleen op vrijd. t/m
maand, (tot 3 okt.).
CADZAND
-Galerij Badhotel De Wielingen -
Composities van Paul Decq: aqua
rellen, gouaches, lavis-sepias. Ge
op. woe. t/m vrijd. 15-18.30 u. zat.
en zond. 11-12.30 en 15-18.30 u.
(tot 31 juli).
■DOMBURG
- St. Willibrorduskapel, 'Chiefs and
Spirits': moderne beeldhouwkunst
uit Zimbabwe. Geop. dag.
14.15-17 u, dins., dond. en vrijd.
ook 9.15-12 u. (tot 30 sept.).
HULST
- Streekmuseum - 'De bevrijding
1944-1994'. Geop. dag. 14-17 u.
(tot 12 sept.).
- Galerie Rattenfanger - Aquarellen
van Wilma Richter. Geop. do. t/m
di. 13.30-17 u. (tot 4 sept.).
MIDDELBURG
- Zeeuws Museum - 'Spiegel van de
tijd': 225 jaar verzamelen door het
Koninklijk Zeeuws Genootschap
der Wetenschappen. Geop. di. t/m
vrij. 10-17 u. za. t/m ma. 13.30-17
u. (tot 15 aug.).
-Zeeuwse Bibliotheek - Abstracte
schilderijen van Marijke van der
Windt. Geop. ma. 17.30-21 u. di.
t/m vrij. 10-21 u. za. 10-13 u. (tot
14 aug.).
- Vleeshal - 'Zomferaanbieding',
project Moniek Toebosch, di t/m
zo 13-17 u. (tot 29 aug.).
- Multi colour (Torenweg) - Honde
koppen in pastel en aquarel van
Jacqueline Glerum. Geop. di. t/m
zat. (tot 7 aug.).
OOSTBURG
-ING-Bank (Publiekshal) - Aqua
rellen van Trees de Vree. Geop.
ma. t/m vrij. 9-16 u. (tot 1 sept.).
VEERE
- Grote Kerk - Beelden en schilde
rijen van Jits Bakker. Geop. dag.
10-17 u. zo. 14-17 u. (tot 25 juli).
VLISSINGEN
- Watertoren - Schilderijen en in
stallaties van Alexander Rodin en
Valery Martinchyk. Geop.woe.
t/m zo. 12-17 u. (tot 5 sept.).
UZENDUKE
- Streekmuseum, Markt - 'West
Zeeuws-Vlaanderen een halve
eeuw bevrijd', documenten, voor
werpen en fotomateriaal. Geop. di.
t/m vrij. 10-12 en 13-17 u. za.
13-17 u. (t/m 5 nov.).
ZAAMSLAG
- Verzorgingstehuis De Molenhof -
Aquarellen van Maatje Smit-Her-
rebout (tot 1 sept.).
ANTWERPEN
- Plantin Moretus - Gerard Merca
tor en de geografie in de Zuidelij
ke Nederlanden (16e eeuw). Geop.
dag. 10-17 u. ma. gesl. (tot 24 juli).
- Dagbladmuseum - 'D-Day', 50
jaar na de landing. Geop. vrij. t/m
zo. 11-17 u. (tot 1 sept.).
- Provinciaal Museum Sterckshof -
Zilver uit de 17e en 18e eeuw en
Chinees porcelein. Geop. di. t/m
zo. 10-17 u.
- Mukha, Leuvenstr. - Zomer van de
fotografie, van Canada tot Mexico.
Geop. di. t/m za. 10-17' u. (tot 1
okt.).
- Elzenveld (St. Jorispand) - 25 jaar
'Zwarte Panter' en 'Zomer van de
Fotografie'. Geop. di. t/mza. 10-17
u. ma. gesl. (tot 11 sept.).
- ICC en Kon. Paleis, Meir - 'Zomer
van de fotografie'. Geop. di. t/m
za. 10-17 u. (tot 1 okt.).
-Lokaal 001, Verbrande Entre-
potstr. 9 - 'Lumen Artis Registra',
fotoprojecten van Korrie Besems,
Hans Eykelboom en Lin de Mol
Presentatie 2/7: 15.00 u.: Geop. do.
t/m zo. 13-17 u. (t/m 31 juli).
- Nationaal Scheepvaartmuseum -
Schilderijen, aquarellen, schets
boeken en scheepsmodellen van de
Antwerpse marineschilders Henri
en Maurice Seghers. Geop. dag.
10-15 u. ma. en 1 en 2 mei gesl.
(tot 31 juli).
-Provinciale expositiezaal - Jesus-
straat. 'Een schitterend feest',
edelsmeedkunst. Geop. dins, tot
zon. 10-17 u. (tot 14 nov.).
- Galerie Francis van Hoof - Schil
derijen van Max Appelboom en
ontwerpen en grafiek van Bert de
Keyser. Geop. do. t/m zo. 14-18 u.
(tot 20 dec.).
- Museum Sterckshof - 'Een schitte
rend feest', werken van zilverate
liers. Geop. dinsd. tot maand.
10-17.30 u. (tot 29 aug.)
BRUGGE
- Park Sebrechts - 'Aspecten 1994',
openluchttentoonstelling van drie
dimensionale kunst van tien Bel
gische kunstenaars, (tot 4 sept.).
- Kunstcentrum Oud Sint-Jan - Im
pressionistische kunst. Werken
van Monet, Cézanne en Sisley, Van
Gogh, Picasso, Pissarro, Renoier
en Gauguin. Geop. dag. 9.30-18 u.
(tot 30 sept.). Tekeningen van Mo
digliani uit de collectie van Paul
Alexandre, (tot 2 okt.).
GENT
- Arnold vander Haeghen Museum,
Veldstr. - Permanente expositie
van foto's en ander iconografisch
materiaal over het leven van de
Gentse schrijver Maurice Maeter
linck. Geop. dag. 9.30-17 u. ma.
gesl.
BELSELE
- Reinaert-Rozentuin - Permanente
openluchttentoonstelling met beel
den uit het Reinaertepos. Geop.
dag. 9.30-18 u. zo. tot 17 u.
RETRANCHEMENT
- Bezoekerscentrum Het Zwin - Fo
to's Wim Krull. dag. 13-18 u. (tot 2
aug.).
ST.NIKLAAS
- Salons voor Schone Kunsten -
Belgisch Graniet, werken van
Wirthmüller, Pieler en Klie. Geop.
dinsd. tot maand. 13-17 u. (tot 28
aug.).
qirtCT-t OJO .oty
VISSERSHAVENS aan de eigen Noordzeekust, in Bretagne of
Catalonië, zijn een geliefd object van de Belgische kunstenaar Paul
Decq. Maar ook: stemmige polders met verre horizonten, scheefge
waaide bomen langs Vlaamse kanalen of statige, gesteunbeerde
hoeven, alles overspannen door de getormenteerde wolkenhemel van
de lage landen.
Zijn aquarellen kunnen in twee genres worden ingedeeld. Aan de ene
kant architecturaal gebonden aquarellen, met structuren en verhou
dingen in het horizontale. Aan de andere kant verticale aquarellen,
met meer perspectief. De eerste meer lineair, de tweede speelser,
soms onstuimig opklimmend uit de natuur zelf.
Het werk van Decq is te zien in Galerij Badhotel, De Wielingen,
Kanaalweg 1 in Cadzand. Behalve aquarellen zijn er onder meer
gouaches en sepia's te zien.
Tot 31 juli. Van woensdag tot en met zondag van 15.00 tot 18.30 uur. Op
zaterdag en zondag ook van 11.00 tot 12.30 uur.
PAUL ALEXANDRE was een
vriend van de Italiaanse schil
der/beeldhouwer Amedeo Mo
digliani. Hij steunde de schilder
financieel en legde een omvang
rijke collectie tekeningen, aqua
rellen en schilderijen van Modig
liani aan. Hij leerde de Italiaan
kennen in 1907 in Parijs.
Modigliani (1884-1920) was een
jaar eerder vanuit Italië naar de
Franse hoofdstad gekomen. Zijn
levensomstandigheden in de
wijk Montmartre en later Mont-
parnasse, waren erbarmelijk. Hij
verkeerde in', de avant-gardisti-
sche kunstkringen met leden als
Picasso, Utrillo, Brancusi en
Soutine. In de grond was Modig
liani een beeldhouwer, maar zijn
zwakke gezondheid, (hij stierf
door tuberculose) dwong hem
zich te wijden aan het schilde
ren.
Alexandre verzamelde tussen
1907 en 1914 zo'n 400 werken.
Zijn collectie geeft een goed
beeld van het vroege werk van
Modigliani met de karakteristie
ke portretten, kariatiden, naak
ten, acrobaten en danseressen.
Een grote serie tekeningen van
Modigliani uit de collectie
Alexandre is te zien in Brugge,
in Museum Oud Sint Jan.
Tot 2 oktober. Dagelijks van
9.30 tot 18.00 uur. Telefonisch
reserveren gewenst.
DRIE JONGE Duitse beeldend kunstenaars hebben in de nog niet
gerestaureerde bovenruimten van het Salon voor Schone Kunsten in
de Stationsstraat in Sint Niklaas een speciale tentoonstelling inge
richt. Via het werk van Toni Wirthmüller, Hans Pieler en Hans-Peter
Klie kan het publiek op een ongewone wijze kennis maken met het
gebouw.
Het werk van de Duitse beeldhouwers is te zien op de tentoonstelling
'Belgisch Graniet'. Die titel suggereert stevige en robuuste werken.
Het Belgisch graniet is echter geen harde ruwe steen maar een zacht
kalkgesteente.
Tot 28 augustus. Dagelijks, behalve op maandag, van 14.00 to 17.00 uur.
IN HET gerestaureerde Provinciaal Museum Sterckshof in Antwer
pen worden de werken getoond die ingestuurd zijn voor de wedstrijd
voor zilversmeedwerk die Antwerpen 93 uitschreef. Er kwamen
werken uit onder andere België, Nederland, Verenigd Koninkrijk,
Duitsland, Denemarken, Griekenland, en Israël. Voorwaarde voor
deelname was dat het werk geen jaar oud was en door de kunstenaar
zelf was gesmeed. De beste inzendingen zijn nu op de expositie 'Een
schitterend feest' te zien.
Tot 29 augustus. Dagelijks, behalve op maandag, van 10.00 tot 17.30
IN DE Serie Zomeravondconcer
ten aan zee treedt het Trio Pas
sagio op in de NH kerk in
Nieuwvliet. Het trio bestaat uit
musici die al enkele jaren werk
zaam zijn in het professionele
oude-muziekcircuit. Zij musice
ren samen vanaf 1991 en spelen
muziek uit de 17e en 18e eeuw.
De leden zijn Matthias Maute
(blokfluit), Pieter Dirksen (orgel
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
en clavecimbel) en Norbert
Kunst (barok, fagot en dulciaan).
Zij studeerden alle drie aan het
conservatorium in Utrecht en
zijn lid van verschillende ensem
bles die renaissance en barok
muziek uitvoeren op authentieke
instrumenten.
In Nieuwvliet speelt Passagio
Sonates voor Blaasinstrumenten
uit de Italiaanse en Engelse ba
rok: Composities van Marini,
Merula, Cima, Picchi, de Selma
y Salaverde, Ortiz, Mealli, Pe-
pusch, Purcell (Daniel en Henri),
Galliard en Paisible.
Woensdag 27 juli; aanvang 20.00
uur.
OPNIEUW drie interessante films in het Casino van Knokke
volgende week. Op dinsdag 26 juli is 'Intersection' te zien van Mark
Rydell, met Richard Gere en Sharon Stone in de hoofdrollen. De
volgende dag is het de beurt aan 'The remains of the day' van James
Ivory, met Anthony Hopkins, Emma Thompson en James Fox. 'My
•father the hero' completeert het drietal op donderdag 28 juli. Gérard
Depardieu speelt de voornaamste rol in deze film van Steve Miner.
De films beginnen om 21.00 uur.
Door Johan Diepstraten
Julian Symons, de boekhouder
van het misdaadverhaal, zag
ruim twintig jaar geleden in
zijn handboek Bloody Murder
al weinig heil meer in de spio
nageroman. 'Op het ogenblik
maken verschillende van de
beste schrijvers van spionage
verhalen de indruk het medium
te hebben uitgeput, of erdoor te
zijn uitgeput. Het zou op de
lange duur in het algemeen be
lang zijn als er een verbod kon
worden afgekondigd op het
sehrijven van spionageverhalen
gedurende de eerstvolgende
tien jaar'.
Dat Symons begin jaren zeven
tig de spionageroman mors
dood verklaarde, zegt genoeg.
Er viel ook niet veel meer te
beleven: Ian Fleming - en daar
mee James Bond - was overle
den in 1964 en Le Carré leek na
Spion aan de muur (1963) ook
alles gezegd te hebben.
Deze twee schrijvers domineer
den de spionageliteratuur in de
jaren vijftig en zestig. Het suc
ces van Fleming laat zich ge
makkelijk verklaren: Bond is
een ware patriot die bereid is
om voor zijn land te sterven,
maar hij is ook de betaalde
moordenaar die met iedere
vrouw naar bed wil. In de Brit
se naoorlogse atmosfeer van
deugdzaam puritanisme intro
duceerde Fleming een cultuur
van lichamelijke genoegens en
met Bond creëerde hij een ware
droomfiguur. Dit soort boeken
zorgde in de jaren vijftig voor
een opwinding bij de lezer die
nu moeilijk is voor te stellen.
De pockets van Fleming zijn
tegenwoordig op iedere rom
melmarkt voor een kwartje te
koop, en dat zegt alles over hoe
gedateerd ze zijn.
Impuls
Op het hoogtepunt van Fle
mings roem, was David Corn-
well werkzaam bij de Buiten
landse Dienst (MI6). Telefoon
voor de dode (1961), gepubli
ceerd onder het pseudoniem Jo
hn Le Carré, was de eerste
Smiley, gevolgd door Voetspo
ren in de sneeuw (1962). Pas
een jaar later overtrof Le Carré
het succes van Fleming met
Spion aan de muur (The Spy
Who Came In From The Cold).
Daarmee zorgde Le Carré voor
een nieuwe impuls die de spio
nageromans van de jaren zestig
meer dan verteerbaar maken.
De Bond-avonturen waren ei
genlijk een droom, de spionage
verhalen van Le Carré juist
realiteit. Fleming ging er nog
van uit dat zijn held strijdt
voor iets waardevols, Le Carré
maakte duidelijk dat de wereld
van spionage en contra-spiona-
ge er een is van grote smeerlap
perij en zwendel. Naarmate
Spion aan de muur vordert,
merkt de lezer dat 'Londen' op
een uiterst merkwaardige ma
nier zijn eigen agent heeft ge
bruikt. Twee partijen die te
genover elkaar lijken te staan,
behoren tot hetzelfde kamp en
de uiteindelijke slachtoffers
zijn twee hulpeloze mensen
(Leamas en Elizabeth). Ieder
een doet zich anders voor dan
hij is, dat is de essentie van het
spionageverhaal in de jaren
zestig.
Koude Oorlog
Schijn en werkelijkheid, er lag
een hele toekomst voor de spio
nageroman. Maar het meren
deel van de boeken was een
variant op hetzelfde. De wereld
zag er overzichtelijk uit met het
superieure Engelse MI6 en de
standvastige CIA die in het be
lang van de vrede de KGB
moesten aftroeven. In het ver
lengde van het Koude Oorlog-
•denken van Joe McCarthy werd
de kunstmatige barrière tussen
'ons' en 'hen' keurig in stand
gehouden. Er werd ook nauwe
lijks iets nieuws meer bedacht.
Het boek 'Willem Elsschot,
tussen droom en daad' van
Jean Surmont wordt gepre
senteerd als een biografie. Dat
is het slechts ten dele: name
lijk een biografie van Willem
Elsschot. Niet van Alfons De
Ridder, de mens van vlees en
bloed in wiens hoofd Willem
Elsschot leefde.
„Wie wil weten wat Alfons De
Ridder deed op 15 maart 1958
is hier aan het verkeerde
adres: Alfons De Ridder
schreef geen literatuur, en
Willem Elgschot had opgehou
den te schrijven", aldus Sur
mont.
Het boek is dus niet het com
plete portret van het fascine
rende duo De Ridder/Elsschot,
maar een chronologische be
schrijving van Elsschots
schrifturen. Met speciale aan
dacht voor de voedende feiten
uit De Ridders leven.
Veel nieuwe feiten levert het
niet op. We wisten al dat de
geschiedenis van Kareltje in
Een ontgoocheling een afreke
ning is van De Ridders eigen
jeugdproblemen met vader en
school. Dat het pension in Vil
la des Roses De Ridders on
derkomen in Parijs was. Dat
de zwendel van het Wereld
tijdschrift in Lijmen en Het
Been werkelijk is bedreven
door De Ridder en zijn com
pagnon. Dat Tsjip over zijn
eigen kleinzoon gaat. Dat Het
Tankschip en Pensioen geba
seerd zijn op ware verhalen.
Dat is niets nieuws. Ook niet
het leven van Alfons de Ridder
zoals dat in vogelvlucht wordt
geschetst. Geboren in 1882, in
een solide middenstands-mi
lieu. Als scholier een onhan
delbare spijbelaar. Zwierf lie
ver over straat in Antwerpen
en schreef gedichten. Ont
moette een meisje en verwekte
een kind toen hij 19 was.
Huwde, en begreep dat hij iets
met zijn leven moest gaan
doen.
De Ridder ging studeren aan
de Handelshogeschool in Ant
werpen, studeerde briljant af,
had betrekkingen in Parijs en
Rotterdam en vestigde zich
toen voorgoed in Antwerpen,
waar hij een eenmans pr- en
reclame-onderneming dreef.
Had een aantal grote klanten,
boerde goed en bewoonde een
Willem Elsschot
foto archief de stem
mooi herenhuis aan de Lem-
méstraat. Schreef af en toe een
boek onder de naam Willem
Elsschot. Hij overleed in 1960.
Was allemaal bekend.
Wel van belang is de rode
draad die Surmont door het
oeuvre van Elsschot weet te
trekken: de constante strijd
die het individu met zichzelf
moet voeren over kwesties van
goed en kwaad, fatsoen en
solidariteit. Let wel: het gaat
dan om het niet aan kerk en
heersende moraal gebonden
individu, zoals De Ridder dat
met veel moeite en pijn was
geworden, in die monolitisch
katholiek-burgerlijke Vlaamse
samenleving van 1900-1950.
Er is ook het levenslange ge
voel van onmacht en schaamte
dat De Ridder tegenover zijn
vrouw en kinderen voelde,
zonder er iets tegen te kunnen
doen. Het schizofrene leven
van een geremde man die al
leen in zijn boeken werkelijk
leefde: dat is pas stof voor een
echte biografie. Maar die moet
er dus nog komen.
Jean Surmont is bovendien
geen begenadigd auteur. Als
opsteller van een tekst had hij
meer van zijn object kunnen
leren. Op de eerste bladzij van
het boek begint hij al met een
veel te moeilijk betoog over de
twee stomingen in het Bel
gische 19e-eeuwse liberalisme,
over transmontanismé en kle-
rikaliteit. Dat nodigt niet uit
tot doorlezen.
Tenslotte levert dit boek één
positief resultaat op: de onbe
dwingbare lust om alles van
Elsschot weer eens te lezen.
Want je raakt hoe dan ook
gefascineerd door deze mens,
wiens raadsel blijft bestaan.
Jean Surmont: 'Willem Els
schot, tussen droom en daad'.
Uitg. Tirion, prijs 29,50.
HET CASINO in Knokke wijdt
er bijna vier kantjes A4 aan,
maar voor de liefhebber van het
Franse chanson is de naam Bé
caud al voldoende. Om toch het
geheugen even op te frissen, de
volgende steekwoorden: Olym-
pia, 'Monsieur 10.000 volts', Et
maintenant, L'important c'est la
rose, Nathalie. Morgenavond in
het casino. Het concert begint
om 21.00 uur.
Het festival van Brugge start
deze week met een uitvoering
door het King College Choir
o.l.v. Stephen Cleobury in de
Sint Walburgakerk. Het koor
zingt de Lamentationes van Tal
lis, composities van Tye, Gib
bons en Purcell (Anthems) en de
Mis voor vijf stemmen van Byrd.
Onder de titel 'English Cathe
dral Music' worden de gouden
eeuwen van de Engelse polyfonie
ten gehore gebracht. Vrijdag 29
juli 20.30 uur.
Waasland
In en rond het kasteel Walburg
in het stadspark in Sint Niklaas
wordt het publiek wekelijks ge-
tracteerd op een muzikaal eve-
■nement. Dinsdag 26 juli wordt
het een jazzy avond met etnische
muziek met het gezelschap Mez-
cal. Mezcal, met Luis Marquez,
wil een nieuw geluid in de we
reldmuziek brengen. De muzi
kanten maken gebruik van de
jazzstijl en grijpen tevens terug
naar de wortels van het Oude
Mexico. Wortels die invloeden
verraden van de muziek- van de
Azteken, Maya's en Olmeken.
Van 20.30 tot 23.00 uur. Toegang
gratis.
John Le Carré: „De aandelen in de spionagebranche zijn de
sterkst stijgende ter wereld.foto luitingh
Bij de controlepost Checkpoint
Charlie in Berlijn kwamen om
de haverklap de agenten, dub
belagenten, overlopers en mol
len aan hun einde, net voordat
zij hun mocrofiims hadden
overhandigd. Het genre was
niet meer te redden. Symons
suggereert nog even dat mis
schien driedubbel-spelen van
de agenten of ongebruikelijke
moord- en ontsnappingsmetho-
-den voor enige rek kunnen zor
gen, - de komst van Len
Deighton kon hij op dat mo
ment niet voorzien- maar veel
hoop heeft hij niet.
Uitdaging
Met de val van de Muur bijna
twintig jaar later kwam de po
sitie van de spionageroman in
eens weer in de belangstelling.
Nu de strijd tegen de commu
nistische infiltratie voorgoed
voorbij was, leek het erop dat
dit type boeken in een diep
ravijn zou afglijden. De discus
sie laaide op, met een strijdbare
Le Carré in het middelpunt:
'De uitdaging is groter dan
ooit,' beweerde hij. 'Het spio-
nagebedrijf is gecomputeri
seerd. De behoefte aan infor-
'matie is enorm. Als grootmacht
moet je op elk denkbare wijze
de Saddam Hoesseins van deze
wereld bespioneren. De aande
len in de spionagebranche zijn
de sterkst stijgende ter wereld.'
Mocht Le Carré gelijk hebben,
dan heeft dit grote consequen
ties voor de schrijvers van spio-
nageboeken. Zij moeten op de
hoogte zijn van de nieuwste
technologische ontwikkelingen
en als echte diplomatieke ex
perts weten welke informatie
nog interessant is voor de hui
dige politieke constellatie. 'Nu
de wereld fragmenteert, frag
menteren ook de doelen,' zei Le
Carré onlangs.
Uit alles blijkt dat Le Carré og
steeds in termen van groot
machten denkt, met dit verschil
dat hij nu niet meer spionage-
activiteiten van de KGB wil,
maar gedetailleerd van de Oek
raïne, Litouwen, Estland en
Letland. De spionageromans
laten toch een andere ontwik
keling zien dan Le Carré bij de
val van de Muur voorspelde.
De lokatie is veranderd en
daarmee ook het vijandbeeld.
Gerald Seymour was een van
de eerste schrijvers die met zijn
Britse geheime dienst uitweek
naar Iran in Tot elke prijs
(1989). Joseph Koenig situeerde
De Bloedbruiden (1993) ook in
Teheran, waar hij de oude en
de nieuwe geheime dienst te
genover elkaar zet. Bob Mendes
beschreef Arabische spionage
en chantage in De vierde soera
(1990) en in Vergelding, voor
spel tot Saddams oorlog (1992).
Forsyth verhuisde naar dezelf
de contreien voor zijn meest
recente De vuist van God
(1994).
De angst voor het communisme
heeft decennia lang de spiona
geroman bepaald, nu lijkt het
erop dat de angst voor de islam
die rol overneemt. Op de ste
reotiepe Rus is de spionagelezer
al lang uitgekeken, maar wat er
allemaal achter de sluiers aan
Westerse decadentie en Islami
tisch fundamentalisme kan
broeien, is tamelijk onbereken
baar en spectaculair.
Herinneringen
Behalve het veranderde vijand
beeld is een andere ontwikke
ling in de spionageroman dat
het steeds meer gaat om de
innerlijke ontwikkeling van de
romanpersonages. In die zin
gaat het genre steeds meer de
kant op van de psychologische
roman. Le Carré gaf zelf al de
voorzet met De laatste spion
(1990) met herinneringen van
oude spionnen. Hoofdpersoon
Ned kijkt met nostalgie om en
verlangt zelfs weer naar de
Muur, naar de simpele zeker
heid van het bestaan. Een vol
maakte spion (1986) is al een
echte karakterroman, een auto
biografische terugblik van Le
Carré op zijn eigen leven en dat
van zijn vader, de
meesterfVoplichter, zwendelaar
en levensgenieter.
In De laatste spion zegt Smiley
dat het kapitalisme de nieuwe
vijand van de mensheid is. 'De
Westerse hebzucht moet wor
den ingetoomd. Maar helaas
kent de hogepriester van het
materialisme geen beperkingen.
Als de huidige trends zich
voortzetten en het gezonde en
fatsoenlijke in de mens niet zal
overwinnen, derik ik dat het
materialisme de wereld zal ver
nietigen,' zei Le Carré.
Deze uitspraken staan haaks op
het einde van De ideale vijand
(1993) dat misschien wel symp
tomatisch is voor de toekomst
van de spionageroman. De wa
penhandelaar Roper kan op de
laatste pagina afrekenen met
zijn tegenstander Jonathan Pi
ne, de nachtmanager die op
wraak uit was en infiltreerde in
Ropers netwerk. In plaats dat
Roper hem neerknalt, laat hij
hem leven. Het kwaad, lijkt Le
Carré hiermee te zeggen, heeft
niet altijd het laatste woord.
Forsyth
Forsyth heeft over dezelfde ma
terie nagedacht. Hij verraste
met een theorie die hij the four
faces of Evil noemde, de vier
gezichten van het Kwaad. Het
eerste is: zij die het doen, die de
misdaad plegen. Het tweede is:
zij die het organiseren. Het der
de is: zij die het financieren.
Het vierde is: zij die verraad
plegen om het mogelijk te ma
ken. 'Je ziet,' legde Forsyth uit
aan Ferdinandusse uit, 'de ver
wantschap met Dante, die in de
Divina Commedia de verraders
■laat terechtkomen in de onder
ste, nauwste cirkel waar de
pijnen het hevigst zijn.'
Zo ongenuanceerd en voorspel
baar de spionageromans van de
jaren zestig en zeventig waren,
zo complex zijn ze tegenwoor
dige. In vergelijking met vroe
ger hebben de auteurs nu een
visie op het wereldgebeuren.
Toen Julian Symons twintig
jaar geleden het einde van de
spionageroman voorspelde, kon
hij niet weten dat juist dit
'onderdeel het interessantste
van de misdaadliteratuur zou
gaan worden. Daar was eerst
de val van de Muur en vervol
gens de opkomst van het Isla
mitisch fundamentalisme voor
nodig.
Het trio WakZines foto gerard verschooten
DRIE MANNETJES, een lange droge, een laconieke korte en een
'opgefokte er-tussen-in', vormen het trio WakZines. In het kader van
de 'Mooie Zomer in Sluis', treden ze volgende week op in restaurant
Hof ter Mude in St. Anna ter Muiden. Hun show bestaat uit
droogkomisch, muzikaal entertainment, gegoten in een humoristisch,
avondvullend theaterprogramma, zonder gesproken woord, maar vol
van verrassende muziek, mime, dans en strijd.
De voorstelling wordt gekenmerkt door een hoog tempo en een grote
variatie in stijlen. Wakzines zingen Engels, Duits, Frans, Spaans,
Deens, Zambiaans, Limburgs, Ketsheuvels, Algemeen Beschaafd
Nederlands en meer.
WakZines bestaat uit Hans Beerens, Ruud Chermin en Richard van
Royen. De entree bedraagt 20,00, CJP/Pas 65 15,00. Giioert Hecaud
foto archief de stem
onderdag 28 juli; aanvang 20.00 uur.
Vandaag en de komende drie we
ken is de thrillerrubriek Hands Up
gewijd aan een reis door de wereld
van het spannende boek. Op deze
pagina staat de spionage centraal,
daarna wordt aandacht besteed
aan de policier van Maigret tot
Morse, de psychologische thrillers
van onder meer Patricia Highsmith
en de succesformule van Robert
Ludlum.
