De Provence
is rijk
aan alles
Nimes:
vitrine
vol
verleden
I
II
I,
I
hambone
suske wl
Nergens hoor je zo de ballen van het Jeu de boules tegen elkaar ketsen
Waar trés
belles
ruines
verkocht
worden
als warme
croissants
1
DESTEM gids
pE STEM
I
I
I
<?e Scheelt er iets hierboven
~*mm>
DONDERDAG 7 JULI 1994
De Pont du Gard bij Nimes.
Door Aad Jongbloed
In Nimes is het altijd
warm. Het is de warmte
van de zon, die van de
omgeving, die van de
mensen. In Nimes zindert
het. Het is het zinderen
van de lucht, het zinderen
van de Zuidfranse, bijna
Spaanse levensstijl. Ner
gens hoor je zo de ballen
van het Jeu de boules te
gen elkaar ketsen als in
Nimes en eigenlijk smaakt
nergens de pastis zó als op
een terras in Nimes.
In Nimgs zie je de Fransman
zoals de Fransman hoort te zijn.
Met een alpinopet op en in
overall-blauwe broek met kiel,
een snor ook met daaronder een
peuk Gauloise en handen die
praten of een glas omklemmen.
Bij die Fransman hoort het dat
tijdens het stierevechten in Ni
mes het dier niet wordt gedood,
want de stier moet het applaus
kunnen horen, moet weten dat
hij als ware voor Frankrijk
heeft gevochten. De discussies
in de cafés na afloop van het
spektakel zijn luid, niemand
luistert naar de ander en dat
doet er ook niet toe. Aan het
lijden van het dier wordt voor
bijgegaan, want...en dan dat ge
baar van wegwerpen waar de
Fransman en vooral die in Ni
mes patent op heeft.
Nimes is ouder dan de jaartel
ling. Het werd in 20 v.Chr. door
de Romeinen gesticht als Colo-
nia Nemausensis. Het was niet
zo maar een vestiging, het was
een belangrijke stad met ves
tingmuren, met 60 torens die
vanaf de toppen van zeven lage
heuvels waarop de wachters de
vijand in de gaten hielden.
Er zijn, helaas alweer, nog maar
twee stadspoorten over, want
ook Nimes werd keer op keer
overspoeld door plunderaars en
vernielers, door de Vandalen, de
Westgoten, de Saracenen en Al-
biganezen. De Romeinse twee
verdiepingen tellende arena is
er nog en zelfs nog in gebruik.
Ruim 20.000 mensen kunnen
hier de toneeluitvoeringen be
zoeken, de verscheidene folklo
ristische feesten en de stierege
vechten.
Het theater is er ook nog, het
Maison Carrée, gebouwd door
Agrippa, schoonzoon van keizer
Augustus, geïnspireerd door de
tempel van Apollo in Rome.
Terecht doet het dienst als mu
seum met mozaïeken, beelden
en grafstenen uit het verre ver
leden. Van jonger datum, maar
al eerbiedwaardig oud is df
11de eeuse kathedraal Notre-
Dame et Saint-Castor, een mu
seum nu.
Sinds de tweede eeuw staat in
Nimes de Tempel van Diana,
waarvan nog steeds niet bekend
is waartoe ze diende. De tempel
staat in het Jardins de la Fon
taine, terecht in reisgidsen
lustoord genoemd, met thermen
die gevoed worden door
oeroude bron.
Museumstad
Nimes is een museumstad met
portretten, documenten, aarde
werk, archeologische vondsten
en kostuums, een stad met
grote vitrine vol verleden.
De oude binnenstad van Nimes
met nauwe straten en passages
is schilderachtig, natuurlijk,
maar ze is ook bijna een kashba
vol geroezemoes. Nimes is de
stad waar de toerist toerist
blijft, vreemdeling. Dat ligt niet
aan het gebrek aan gastvrijheid,
het ligt aan het ongrijpbaar ei
gene van Nimes. Nooit kan een
ander dan een inwoner van Ni
mes daar deel van uitmaken.
De vreemdeling kan de warmte
voelen van de zon, de omgeving,
de mensen. Hij kan het zinderen
van de lucht opmerken en df'
van de levensstijl. Maar ook t
trekt hij een overall-blauwe kiel
en broek aan, ook al laat hij zijn
snor staan en oefent hij wefj'
werpgevaren, nooit zal hij de
ballen kunnen laten ketsen zo
als ze in Nimes doen.
Eerst doemt die gifgroe
ne jaloezie op, de afgunst
op mensen die in dit kli
maat, in die huizen met
die zwembaden hun da
gen kunnen slijten. Dan
komt de droom van de
grote slag in de staatslo
terij die dat huis met dat
zwembad in dat klimaat
mogelijk gaat maken. De
uitkomst van de droom
wordt pas geopenbaard
bij terugkeer wanneer
een onbekende boekhou
der een half miljoen op
de Nederlandse bankre
kening heeft bijgeboekt.
Want dat bedrag is nodig
voor dat huis met dat
zwembad met dat kli
maat van de Provence.
Door Aad Jongbloed
De Provence is kleur en
geur. De Provence is histo
rie. De Provence is het
schilderachtige dorp en de
monumentale stad, de
glooiende wegen en de
blauwachtige bergen als
decor van het brede pano
rama.
Maar de Provence is ook dat deel
van Frankrijk waar eerst rijk
Parijs en vervolgens welgesteld
Europa zich gevestigd hebben.
De Brit Peter Mayle kan van dat
laatste meepraten. Na een suc
cesvolle carrière in de reclame
vestigde hij zich in de Lubéron,
dat deel van paradijselijk Frank
rijk waar je moet wonen als je
geld hebt. In razend tempo
schreef Mayle twee boeken, A
Year in Provence en Toujours
Provence, (Hamish Hamilton
Ltd. Londen) die beide bijna
honderdvijftig weken op de top
tien-lijst in Engeland en Frank
rijk stonden en onlangs voegde
hij daar nog een roman aan toe,
Hotel Pastis (Penguin Books
Londen). Sindsdien wemelt het
in de Provence van de Britten
met Mayles boeken als gids,
worden tres belles ruines ver
kocht als warme croissants en zit
Mayle waarschijnlijk achter een
pastis aan de rand van zijn
zwembad zijn geld te tellen.
Bevestigend
Mayles Provence is de streek
waar het leven zich afspeelt zon
der stress, waar de rust zo nu en
dan wordt onderbroken door
werk en niet andersom. Beeldbe-
vestigende verhalen zijn het,
leuk en leesbaar, van mensen in
de ban van de Franse slag. Het
beeld dat Mayle schetst is een
karikatuur die toch niet hele-
Een doorkijkje op de kerktoren van Grimaud.
maal recht doet aan les
Lubérons en hun niet geringe
historie.
De Provence is achtereenvolgens
bewoond door Grieken, Phoeni-
ciërs en Kelten. In 125 v.Chr.
versloegen de Romeinen de Kel
ten en maakten het gebied tot
een Romeinse 'provincia' (Pro
vence). De Romeinen brachten er
gewoontegetrouw beschaving,
nu nog zichtbaar in amfithea
ters, thermen en aquaducten. Na
de ineenstorting van het Ro
meinse rijk werd de Provence
geteisterd door Vandalen, West
en Oostgoten en Franken. De
Provence werd zelfs een konink
rijk in 843 dat te leiden had
onder de plundertochten van de
Moren.
In 1032 werd het deel van het
Heilige Roomse Rijk der Duitse
Natie. Na de dood van Karei van
Anjou was de Provence bron van
familietwisten tot de laatste
graaf van de Provence in 1481
het gebied afstond aan de Franse
kroon. Ook daarna heeft het ge
bied eeuwenlang weinig rust ge
kend, maar het heeft aan heer
sers en troebelen een rijke erfe
nis overgehouden.
Orange
De kerken bij voorbeeld in hun
romaanse stijl uit de 12de eeuw,
de gelukkig soms nog - gedeelte
lijk - bewaard gebleven fresco's,
de kastelen en stadsmuren, de
abdijen. Verbonden met het lot
van onze eigen natie is natuur
lijk het plaatsje Orange en ook
daar is het prins Maurits ge
weest, toch al niet zo'n zachtzin
nig persoon, die zonder enig his
torisch besef stenen van Romein
se monumenten aanwendde voor
de bouw van een kasteel en
zware stadsmuren. Gelukkig
heeft hij zijn tengels afgehouden
van het theater, waar in de zo
mer nog steeds symfonie- en
opera-uitvoeringen plaatsvin
den.
Vaison-la-Romaine, in 1992 zo
getroffen door het opgestuwde
water van de rivier de Eygues,
heeft in het begin van deze eeuw
tempels, thermen, zuilenhallen,
straten en winkels, maar ook het
theater en villa's uit de Romein
se tijd blootgelegd. En Avignon?
Avignon is een verhaal apart
met een geschiedenis die lang
nadenderde en nog een goed ge
conserveerd beeld geeft van de
tijd van de pausen.
En dan Aix, Aix-en-Provence,
zo'n pure zuidelijke stad met
zijn Cours Mirabeau, een brede
laan met vier rijen plantanen,
terrassen, cafés. Én niet te ver
geten de kathedraal Saint-Sau-
veur waaraan van de 5e tot de
16e eeuw is gebouwd.
De Sade
Lacoste, een dorp met nauwe
lijks 300 inwoners, is 'in' sinds
de literaire opwaardering van
markies De Sade (1740-1814).
De ruïnes van het kasteel van de
familie De Sade met 42 kamers,
op de heuvel boven Lacoste,
worden zo goed en zo kwaad als
mogelijk in stand gehouden door
de gepensioneerde onderwijzer
met behulp van padvinders en
andere vrijwilligers. De gerech
ten in de plaatselijke eethuizen
verwijzen naar de markies, die
hier 30 jaar de heer was, maar
nergens wordt de slag van de
zweep of het kermen van onder
danige wellustelingen gehoord.
RADIO 1
Elk heel uur en 7.30, 8.30, 12.30,
1130 17.30,18.30 en 06.30 Nieuws.
EO- 7.07 Tijdsein. (NOS: 7.34 en 8.34
ia/k Voetbal journaal) KRO: 12.07
Frho NOS: 14.05 Radio Tour de
France 1994. AVRO: 17.07 Radio
journaal. (NOS: 17.45-17.55 Tour-
ournaal). KRO: 20.04 Onder tafel.
NOS: 22.04 WK Voetbal '94. 23.07
Met het oog op morgen. VPRO:
n 04-7 00 Nachtleven, met om 0.04
Street beats; 3.02 Het paradijs; 4.02
Grand disco classique; 5.02-7.00 De
gezamenlijke zenders Peazens
Moddergat
RADIO 2
Elk heel uur Nieuws. NCRV: 7.04
Goedemorgen Nederland. 9.04 Hel
Willem Weverplein. 12.04 Het harl
van twee. 14.04 Bergweg 30. AVRO:
17 04 Fileradio. EO: 18.04 Alle men
sen TROS: 19.04 Schlagerfestival.
1930 Oud plaatwerk. 20.04 Music
all'in 21.04 Voor wie graag luiste
ren wil. 22.30 Coulissen. 23.04-24.00
Sesjun
RADIO 3
Elk heel uur Nieuws. AKN: 6.04
Breakfast-club. 9.04 Arbeidsvitami
nen VARA: 12.04 Denk aan Henk.
14 04 Carola. AKN: 15.04 The magie
friends. VOO: 17.04 Rinkeldekinkel.
NOS 18.04 De Avorrdspits. EO: 19.04
Sooor 7. NCRV: 20.04 Paperclip ma-
aazine. VPRO: 21.04 Villa 65. TROS.
0 04 Nachtwacht. NOS: 2.02 Papa is
wakker. AKN: 4.02-6.00 Pyjama FM
RADIO 4
Om 7 00, 8.00, 13.00, 18.00 en 20.00
Nieuws. VOO: 7.02 Ochtendstem
ming. 9.00 Muziek voor miljoenen
10 50 Het ochtendconcert. I. Radio
Filharm. Ork.; II. 11.41 Brabants Ork.
met altviool. 13.04 Variaties op vie.
VARA: 14.00 Middagconcert: Uil
VARA's Matinee-archief. Schön-
berg Ensemble en Asko Ensemble
met sol. 15.20 Lucia Popp zingl
Slavische opera-aria's. 16.00 De
Nederlanden: Muziekmeesters van
de Leidse Universiteit. KRO: 17.00
Zin in muziek. 18.04 KRO Klassiek.
19 30 Het orgel. 20.02 Avondcon
cert 22.00 Laudate. 23.00 Deze
eeuw. VPRO: 0.00-1.00 Vier na mid
dernacht
RADIO 5
Elk heel uur t/m 18.00 en 23.00
Nieuws. NOS: 6.45-6.50 Mededelin
genrubriek met uitgebreid weerbe
richt en scheepvaartberichten. 7.05
NOS Sportief. 7.30 Vroeg op 5. 8.55
Waterstanden. TROS: 9.02 Perspec
tief. 10.02 Oe duvel is oud. RVU:
11.02 Kleur bekennen. NOS: 12.02
Weldenkende mensen. 13.10 NOS
Bijlage. 14.02 Een leven lang. NCRV:
15.02 Schuim en as. NOS: 17.10
Radio UIT.NMO: 18.02 Actualitei
tenprogramma in drie talen: 18.02
Nederlands programma; 18.30 Ara
bisch programma; 18.45 Turks pro
gramma. EO: 19.00 Waar waren we
ook alweer? NOS: 19.15. Nieuws en
actualiteiten in het Turks. 19.50
Nieuws en actualiteiten in het Ma
rokkaans en Berbers. 20.40 Nieuws
en actualiteiten in het Chinees. TE-
LEAC: 21.00 Teleac Tema, over
mensen en alles wat ze aangaat.
21.30 Knoop in je zakdoek II TROS:
22.00 Finale. NOS: 23.07-23.58 Met
het oog op morgen
OMROEP BRABANT
ANP-nieuws: Zie Radio 1. - 7.05
Brabants nieuws, actualiteiten en
de krant in Brabant. 7.55 Weerman
Johan Verschuuren. 8.08 Brabants
nieuws. 8.11 Radio Nieuws Centra
le. 8.32 Brabants nieuws, actualitei
ten met Tourjournaal en weerman.
9.03 Brabants nieuws. 9.07 Muziek-
kiosk. 10.03 Brabants nieuws. 10.07
Draai-bank. 11.03 Brabants nieuws.
11.07 Van harte. 12.05 Brabants
nieuws en actualiteiten. 12.55 Be
richt voor boer en tuinder. 13.08
Brabants nieuws. 13.11 Radio.
Nieuws Centrale. 13.32 Brabants
nieuws. 13.34 Muziek. 14.03 Rado
Tour met na ieder ANP-nieuws:
Brabants nieuws. 17.05 Brabant^
nieuws, actualiteiten met Tourjour
naal. 17.50 Provinciale agenda:
17.55 -18.00 Nieuwsoverzicht
OMROEP ZEELAND
ANP-nieuws: Zie Radio 1. - 7.01
Nieuws en actualiteiten met oi
7.15 het weer in de provincie. 7.3
de dag van 7.40 overzicht oei]
tendbladen. 7.45 agendatip
agenda. 7.50 regionaal nieuwsovei
zicht. 8.08 Radio Nieuws Centrali
8.35-9.00 Nieuws en actualiteite,
met om 8.45 Politieke consumei
tentest. 12.05 Nieuws en actualite
ten, met om 12.15 het weer in i
provincie. 12.32 regionaal nieuw;
overzicht. 12.35 Vragen staat vr
12.55 De agenda. 13.08-13.30 Rad|
Nieuws Centrale. 16.03 Een
apart.
Het twaalfde-eeuwse klooster Saint-Sauveur in Aix-en-Pro-
vence.
FOTO'S DANIEL Tril
Die rent heeft een hou
Cultuur ten over dus daar in de
Provence. Maar daar is ook de
Mont Ventoux, waarvan de top
1909 meter uitsteekt boven de
Vaucluse. Het is de berg van de
wielerhelden, het is de berg waar
de Britse wielrenner Tony Simp
son als gevolg van te veel van
het een en ander en te weinig
aan zuurstof het leven liet (13
juli 1967) en voor wie een ge
denkteken is opgericht waar
fietsers nu hun petjes tussen de
stenen stoppen als eerbetoon.
Wie de Mont Ventoux beklimt,
leert de barre wind kennen die
onafgebroken de volstrekt kale
en barre top ranselt.
Officieel is de Provence groter
dan hier aangeduid. Ze strekt
zich uit van het typische provin
cieplaatsje Apt tot en met Mar
seille, maar dat is voor vakantie
gangers al de kust, de Cóte, de
Rivièra. Ze omvat de Camargue,
waar in Arles het licht boven de
Rhóne Vincent van Gogh zo in
spireerde en een dorado is voor
paardeliefhebbers. En wijnstre
ken als die rond Chateauneuf-
du-Pape en Rousillon om maar
wat voorbeelden te geven.
Boris
Gordes met zijn dorp vol boris,
huisjes gebouwd van opgestapel
de platte stenen en al in de
prehistorie bewoond en Méner-
bes in het Lubéron-gedeelte van
de Provence zijn met name de
dorpen waar rijk Europa zich
gevestigd heeft in zijn villa's met
zwembaden in dat heerlijke kli
maat met zijn voortdurend wis
selende geuren van weer nieuw
en ander bloesem. Het zijn de
plaatsen waar die gifgroene ja
loezie opdoemt.
Romeinse sporen zijn in de Provence nog zichtbaar in m
theaters, thermen en aquaducten.
