Weekend
tor
f fe "•rnC-- -r 250-
IdeStem
Een kruisweg bij
Villard-de-Lans
herinnert nog
altijd aan de
slachting in 1944
E3
5000- 1000- «00..
del
voorkom gokverslaving ISvmnm
SFEEl MEI MATE 1*121
f 5 -
Dinsdag komt
nieuwe lading
van 50 miljoen
Krassa-loten
op de markt
'Het buitenland
begrijpt echt
niets van die
discussie over
gokverslaving'
1
ZATERDAG 18 JUNI 1994 Cl
dèche opgekocht, een si
ichande-
ZATERDAG 18 JUNI 1994
vakJesopen
Dinsdag is het er weer: het
I kraslot. Na twee weken droog
te hebben gestaan kan
Nederland weer op een draf
naar de sigarenboer waar 50
I miljoen loten klaar liggen om
goot gekrast te worden. Voor
een knaak kans op 75.000
piek. Geweldig toch, of is het
een geweldig probleem? Alles
j 0ver het kraslot: het maken, de
beveiliging, de verslavende
werking, het buitenland en de
randverschijnselen.
Door Hans van Alebeek
AANC.l-C.EVfN
I f -
PO c-r y »«*-«»-&
f250.-* 10000-
04$ ^"^gokverslaving
SREEL WET MATÉ
De resten van het door de Dui(j
sers vernietigde gehucht Valc/iej
vrières. foto lydia de wijl
doodgemarteld. De artsen en
pater werden afgevoerd naar Gre
noble en vervolgens terechtgesteld]
De verpleegsters gedeporteerd
Ook vonden de Duitsers elders o|
het plateau vijftig verzetsstrijden)
die zich hadden verscholen,
werden een voor een doodgeslaget
Van oudsher werd in deze streek oj
8 september een kruisweg naai
Valchevrière gehouden; waaraan
alle gemeenten uit het kanton Lanj
deelnemen.
„Na het vertrek van de Duitser!
werd besloten dat deze kruisweg"
voortaan als voornaamste doel zoi
hebben de herinnering aan alll
helden en martelaren van de Veri
cors levend te houden", zegt Annil
Breyton, p.r.-medewerkster van da
VW in Villard-de-Lans.
Elke statie van de kruisweg staai
voor een bepaalde groep of gebeur-I
tenis. Tussen de kruizen één raetl
een afwijkende vorm. Het is gewijd!
aan Poolse leraren en leerlingen!
van een lyceum in Villard. Datl
werd in 1940 gesticht na de toef
vloed van Poolse vluchtelingen diel
hun in 1939 verslagen vaderland]
hadden verlaten. De statie is
maakt in de vorm van de kapellej
tjes, zoals die voorkomen in
Poolse Karpaten. 'Mort pour la|
patrie', staat er op te lezen.
De laatste statie staat in het Boisl
Bourbu. Van daaruit heeft wi
uitzicht op het verwoeste Valche-1
vrière. Het gehuchtje ziet er nogui|
zoals na die droevige zomer var
1944. Alleen de kapel is
reerd.
De discussies over de strijd
in de Vercors duren nogl
steeds voort. Was die «J|
of niet nodig? En was 1
codebericht, dat de Vercors in f
raatheid bracht, nu wel of Mj
uitgezonden? Terwijl wij, 'op ®?L
zonnig terras in Villard anno 1WI
het verslag van generaal Alain ei
Ray - zelf oud-strijder van ®e V®1
cors - hardop in het Nederlan
proberen te vertalen, klinkt naa
ons een minachtend gesnuif- t I
bejaard echtpaar beluistert
luidop gesproken Franse tekst, l
door Belgische reisgenoten wo
vertaald.
„Een totaal overbodige strijd. Ml
zaten hier met 4000 man tegen«T
Duitse overmacht, terwijl de
gevechten in Normandië
vonden. Wij hadden geen
van kans tegen de Duitsers W
zegt de man, nadat zijn vrouw J
haar plaats heeft verlaten,
vrouw wil er nooit over Pr J
haar vader is in die periode do
Duitsers gefusilleerd." Een
boden drankje weigert hij me
bits 'Danke schön' en een
gezicht. Het Nederlands we:ra I
hem kennelijk voor Duits vers i
Na onze uitleg verandert ,an.I
zichtsuitdrukking niet. „Ne11
ders, hè? Die hebben de ne
Voor veel Fransen is de stnj
Vercors een militair ectiec/,aljzij-
tegelijkertijd een glorieuze
de uit de eigen geschiedenis
vendien," zo zegt Le nu©<
deze strijd werden de
sterk afgezwakt. Dat bjee #p
landingen van de gea', ."L pa ui
de kust van Zuid-Frankri]
zij de inspanningen van fl
kon Grenoble al zes dag j
landingen worden inSan° ePjai
dat, terwijl de leiding na B
dat dit pas op zijn vroJv.
maanden daarna zou PVprcors1
Met deze slag om de v -jei# I
zeker bijgedragen aan de
lijke overwinning en n
van de Franse nationale g
si
AANEtP"-" «IORMI j
5?s*.
O 50 VOORKOM GOKVERSLAVing"
SREEfMETMATE
4Q9285372a®^|fiii=
12i VOORKOM gokverslaving
SPEEL MET MATE
s öpëm
ïfcsfcl A-->n C
I.&!$?.- lü.po:-inoo.-
h- oocn Hk-
fZ-yP250,-
j 1 fit..- ,r:
048 V00%TuT£rl7rrm giSa
rip.-7r ooo.-
„75,000.. f25- 7'-"-
USv K \§f
S4Tn' H©4m
2132 ^^soKKER^vjNG jyjy
Rats,
rats,
rats,
rats
Rats, rats, rats, rats.
Of je nu snel of lang
zaam krast, thuis of in
de krascorner van de
sigarenboer, binnen
tien seconden is het af
gelopen met de pret. Toch hebben
de afgelopen maand miljoenen Ne
derlanders zich op het kraslot ge
stort. Binnen een maand was de
eerste voorraad van 34 miljoen lo
ten hartstikke uitverkocht en volg
de een heuse drooglegging waar
dinsdag een einde aan komt. Onder
de nieuwe naam Krassa komen er
dan 50 miljoen verse loten op de
markt die naar verwachting in sep
tember al weer op zullen zijn.
Binnen vier weken na de introduc
tie heeft het nieuwe kraslot al tot
zeer bijzondere en vernuftige toe
passingen geleid. Zo circuleert er al
een krasloten-kettingbrief waarbij
de gelukkige bovenaan de lijst
'honderden krasloten' krijgt toege
stuurd van gelukzoekers die ooit
ook aan de top hopen te komen. In
Schaijk gebruiken de marktkoop
lieden het kraslot om klanten te
lokken naar de zaterdagse waren
markt. Klanten krijgen voor elke
vijf piek die op de markt besteed
wordt een bonnetje. Tien van die
bonnetjes zijn weer goed voor een
gratis kraslot. „Een geweldig suc
ces," zegt woordvoerder Herman
Smorenberg namens de kooplieden.
„Alle 23 kooplieden op de markt
doen m'ee en samen hebben we al
zo'n 20.000 bonnetjes uitgegeven."
Maar ook het illegale circuit heeft
het lot inmiddels ontdekt: in de
grensstreek wordt gehandeld in
Duitse en Belgische krasloten en in
Haarlem is al iemand aangepakt
die de officiële krasloten voor de
dubbele prijs verkocht met het lok
kertje dat eventuele prijzen dan
ook dubbel uitbetaald worden. Be
halve in deze superkrasloten zou er
ook gehandeld worden in half-af-
gekraste loten met twee dezelfde
bedragen erop. Bijna-winnaars
dus.
„Van dat laatste is mij niks be
kend," zegt algemeen directeur Jos
Zwartjes van de Stichting Nationa
le Sporttotalisator (SNS), organi
sator van de krasloterij. „Je bent
ook wel gek als je zo'n afgekrast lot
koopt. Iedereen die wel eens ge
krast heeft, weet dat er heel vaak
twee dezelfde bedragen op het lot
voorkomen. Maar dat zegt absoluut
niets over de kans op een prijs."
Die kans op een prijs is tot achter
de komma vastgelegd: 1 op 5,5.
Voor de eerste lading is namelijk
bepaald dat er in elke serie van 6
miljoen loten precies 1.091.259
prijswinnende loten moeten zitten.
Om het optimisme ietwat te tempe
ren: dat zijn er maar twee met de
hoofdprijs van 75.000 piek en heel,
heel veel met prutsprijsjes. Per se
rie verdienen 476.000 krassers bij
voorbeeld hun inleggeld van een
knaak terug.
De verdeling van de prijzen
kan in de toekomst nog
gewijzigd worden. „Wij
mogen een maximale
hoofdprijs van 250.000 gulden uit
keren maar voorlopig zijn we daar
nog niet aan toe," zegt lotto-direc
teur Zwartjes. „Maar je zou er bij
voorbeeld ook voor kunnen kiezen
om alleen maar prijzen van 100
gulden uit te keren."
Het toekennen van de prijzen aan
de loten gaat via de computer van
het Amerikaanse bedrijf Scientific
Games dat de Nederlandse loten
maakt. Over de manier waarop dat
gebeurt en de rest van de beveili
ging wordt niet te veel gemeld.
„Maar het systeem is absoluut wa
terdicht," verzekert Zwartjes. Het
geheim zit hem in de combinatie
van de streepjescode achterop het
lot en de vier laatste cijfers van de
reeks getallen op de voorkant die
bij het krassen verschijnen. Die
combinatie bepaalt of er wel of niet
een prijs aan het lot verbonden is.
„Daarom heeft het ook geen zin om
met knippen en plakken een prijs
winnend lot te fabriceren," zegt
Krassen in de kras-corner: vanaf dinsdag kan het weer.
Zwartjes. De computer zal de onei
genlijke combinatie namelijk met
een ontmaskeren. Ook kan via de
computer een serie loten - bij voor
beeld na diefstal - geblokkeerd
worden. Maar het afdeklaagje dan,
kun je daar niet op een slimme
manier 'doorheen kijken'?
„Infrarood en ultraviolet licht, ver
hitten en bevriezen, chloor en on
der stroom zetten, het is allemaal
al geprobeerd en allemaal zonder
succes," zegt Zwartjes. „Mijnheer,
in het laboratorium zijn al dingen
gedaan die u niet eens kunt beden
ken."
Dichter bij huis, op het industrie
terrein Duin in Schijndel, worden
ook al jaren krasloten gemaakt.
„Jammer genoeg niet de Neder
landse", zegt international sales
manager Ron Valkenburg van het
bedrijf ILS Systems. „Wij zijn
daarvoor wel in de race geweest,
maar hebben het moeten afleggen
tegen de Amerikanen."
Jaarlijks rollen er bij deze volle
dochter van het Engelse moederbe
drijf De La Rue zo'n 700 miljoen
loten (krasloten en trekkingsloten)
van de drukpersen. En daar zitten
werkelijk de prachtigste exempla
ren tussen: vlinders, vogels, gebou
wen of portretten van sporters,
alles kan afgebeeld worden op de
loten die vanuit Schijndel naar
ruim 25 landen over de hele wereld
gaan. Zelfs het afdeklaagje biedt
ongekende perspectieven: in Nica
ragua maken Coca Cola en Fanta
reclame op het plastic laagje dat de
prijzen verbergt.
Het onopvallende bedrijf is zwaar
beveiligd. „Hoe zwaar? Als u een
schop tegen de muur geeft, zit u zo
bij'de politie," lacht Valkenburg.
En dan serieus: „Je kunt dit hier
vergelijken met een bankbiljetten-
fabriek. Wij maken hier waardepa
pieren. Als er tijdens de produktie
bij voorbeeld maar één lot vermist
wordt gaat de hele fabriek plat
totdat het lot gevonden is."
Overdreven? „Wij maken hier
Noorse krasloten met een hoofd
prijs van 600.000 gulden," licht
Valkenburg toe. De ongeveer ne
gentig werknemers weten natuur
lijk niet welk lot dat is (ook hier
bepaalt de computer dat) maar het
geeft aan hoe groot de belangen
zijn.
Ook wordt duidelijk dat Ne
derland pas aan het begin
staat van een loterij met
talloze mogelijkheden. Te
genover het simpele Nederlandse
kraslot staan buitenlandse varian
ten waar al veel meer meer ge
speeld kan worden: black jack bij
voorbeeld of bingo. „Dan praat je
over een echt fun-produkt waar
mensen zo'n twintig tot dertig mi
nuten mee bezig zijn," aldus Val
kenburg.
Zo ver is het in Nederland nog lang
niet. Hier moet iedereen nog een
beetje bekomen van de eerste lich
ting" krasloten. „Die enorme be
langstelling hadden wij ook niet
verwacht," zegt Lotto-directeur
Zwartjes in zijn Haagse kantoor.
Alleen Italië heeft hetzelfde meege
maakt bij de start van hun Fontein
van Fortuin-krasloterij in februari
dit jaar. Ook daar kon 'gratta e
vinei' (kras en win) twee weken
niet gespeeld worden omdat de
biljetjes op waren. De geplande
verkoop van 300 miljoen lotjes in
1994 is al bijgesteld: de staat re
kent nu op 700 miljoen loten voor
een totaal bedrag van bijna twee
miljard gulden.
Nederland is - na zes jaar discus
sie - een van de laatste Europese
landen die aan het krassen slaat. In
Duitsland 'Rubbeln' ze al tijden en
de Franse Jacques met de Pet krast
al zeker twintig jaar: zo'n 40 mil
joen lotjes per week, goed voor een
jaaromzet van 16 miljard gulden.
Onze zuiderbuur Gaston met de
Klak krast ook van wanten: elke
twee maanden worden er in België
12 miljoen krasloten van hun afde
klaagje ontdaan.
Het Nederlandse aantal van maxi
maal 84 miljoen loten voor dit jaar
komt daar aardig in de buurt. Maar
de roep om 'meer' klinkt al luid en
duidelijk, met de Sporttotalisator
boven alles en iedereen uit. Maar
politiek en verslavingsdeskundigen
zijn zeer huiverig geworden: zij
willen duidelijkheid over de vraag
of deze nieuwe loot aan de Neder
landse loterijboom (ruim anderhalf
miljard groot) tot een nieuwe ver-
slavingsgroep zal leiden.
Lotto-directeur Zwartjes: „Het
kraslot leidt niet tot gokverslaving.
Dat blijkt ook uit onderzoek in het
buitenland. De grote belangstelling
bij de introductie heeft vooral te
maken met nieuwsgierigheid. De
rage gaat wel over."
Bij de Consultatiebureaus voor Al
cohol en Drugs (CAD's) zijn ze
minder optimistisch. Het spel is
snel, spannend, zeer gemakkelijk te
verkrijgen en dus een gevaarlijke
verleider. „Nee, een kraslot-ver
slaafde hebben wij nog niet op het
bureau gehad. Maar met het kras
lot wordt de markt wel weer groter
en dat zal zeker voor meer proble
men gaan zorgen," zegt Toon de
Vos, hoofd afdeling preventie van
het CAD West- en Midden-Bra
bant.
De Vos waarschuwde al in 1989
Voor de gevaren van het instantlot
en krijgt nu 'helaas' gelijk. „Ik
vertrouw al die buitenlandse on
derzoeken niet zo," zegt De Vos in
een reactie op Zwartjes' betoog.
„Ook heb ik er moeite mee dat wij
als CAD altijd maar weer moeten
aantonen dat iets tot verslaving
leidt terwijl dat nagenoeg onmoge
lijk is. Waarom zou je de bewijs
voering niet eens omkeren? Laat de
andere partij maar eens bewijzen
dat het kraslot niet tot verslaving
leidt, dat zal ze ook niet lukken."
De Vos: „Eigenlijk zouden wij ge
woon onze mond moeten houden,
want op die manier krijgen we
vanzelf meer 'klanten'. Maar we
zijn geen bedrijf, dus dat doen we
niet. Ook omdat we weten dat we
het extra werk straks toch met
dezelfde hoeveelheid geld zullen
moeten doen."
Zijn collega Jac Reijnders van
het CAD Oost-Brabant valt
hem daarin bij: „De over
heid presenteert het kraslot
als een onschuldig spelletje. Oké,
als je dat doet moet je ook zorgen
voor een bezemwagen voor de
groep die wél in de problemen
komt en uit de karavaan valt. Maar
dat doen ze niet, extra geld voor de
CAD's zal er niet komen. Eigenlijk
zouden we hulp moeten weigeren
als die nieuwe groep zich straks
aandient. Gewoon net zo lang
waehten totdat er geld is. Maar ja,
dat gaat altijd over de rug van de
individuele klanten."
„Die hele discussie over verslaving
is typisch Nederlands," zegt kras
lotenmaker Valkenburg. „In het
buitenland begrijpen ze daar niets
van. Sterker, daar vragen regerin
gen aan ons hoe het aantal loten
verder omhoog kan, want dan kun
nen ze de goede doelen die aan
deze loten verbonden zijn, beter
steunen."
Met medewerking van onze
correspondenten in België, Frankrijk
en Italië.
vAKje* r-'-jf
f101 f5
T P vW
7&ÖÜ0-
