Weekend
LAG
OVE
RICHTING
De komende maanden
wordt in de
weekend-bijlage van
Stem uitgebreid
aandacht besteed aan
de gebeurtenissen van
vijftig jaar geleden die
uiteindelijk leidden
tot het einde van de
Tweede Wereldoorlog.
Vandaag kijken we rond in de Vercors, in de Franse
Alpen. Terwijl de geallieerde invasiemacht zich
uiterst moeizaam een weg baande vanaf de
Normandische kust, bond het Franse verzet in de
Vercors de strijd aan met de daar gelegerde Duitse
troepen. Uiteindelijk sloegen de Duitsers de opstand
neer, maar dat tweede 'front' in Frankrijk belette de
Nazi's wel om hun troepenmacht louter op
Normandië te concentreren.
DE STEM
Een kruisweg bi
Villard-de-Lans
herinnert nog
altijd aan de
slachting in 194
Het verzet
vocht in de
Vercors acht
weken lang een
ongelijke strijd
Door Rein van der Helm
De Alpengemsen sprin
gen.'
Dit codebericht moest
4000 verzetsstrijders,
op en en om het vrij
ontoegankelijke grote
plateau van de Vercors, vlakbij
Grenoble, op de been brengen.
Tussen de honderden codeberich
ten voor Franse verzetsgroepen die
op 5 juni - de vooravond van D-
Day - de ether ingingen, ontbraken
de Alpengemsen. Toch interpre
teerde een commandant van de
Maquis de berichtenstroom als een
opdracht de wapens op te nemen.
Een reusachtige tricolore werd ge
hesen en de Vrije Republiek van de
Vercors uitgeroepen.
Acht weken later likte de Vercors
zijn wonden. 639 Verzetsstrijders
sneuvelden in de strijd tegen een
oppermachtige bezetter. 203 Bur
gers, voornamelijk bejaarden,
vrouwen en kinderen werden gena
deloos afgeslacht tijdens Duitse
wraakoefeningen. Dorpjes en ge
huchten veranderden in rokende
puinhopen.
De strijd om het plateau eindigde
op 23 juli 1944 met de vernietiging
van het gehucht Valchevrières, op
acht kilometer van Villard-de-
Lans, hoofdstad van de Vercors.
Een kruisweg met twaalf staties
over die acht kilometer herinnert
de argeloze zomer- en wintertoerist
aan dit drama van vijftig jaar gele
den.
Al vanaf het begin van de oorlog
bood de Vercors - bijna 900 vier
kante kilometer - een veilige
schuilplaats. Het moeilijk bereik
bare plateau, met daarop een van
de grootste wouden van West-Eu
ropa waarin zelfs nog wilde beren
voorkwamen, was hiervoor ideaal.
Het gebied lag in het onbezette
deel van Frankrijk, geregeerd van
uit Vichy. Parijse joden, gevluchte
Fransen uit het bezette deel van
het land, Belgen, zij allen bleven
vrij ongemoeid tot de geallieerde
landingen in Noord-Afrika.
De Duitsers besloten toen Vichy-
Frankrijk alsnog in te lijven. Het
Franse Alpenleger, het enige dat in
1940 niet was verslagen, werd door
de Vichy-regering ontbonden. Dat
leverde de eerste bewapende illega
len op.
Al tijdens het Vichy-bewind had
zich een kleine verzetsbeweging
geformeerd in de Dauphiné onder
de naam Franc-Tireur. In 1942
stichtte die een eerste illegaal kam
pement in het beboste gebied,
waarschijnlijk tevens de eerste Ma
quis van Frankrijk.
Bezetting van Vichy-Frankrijk be
tekende ook verplichte tewerkstel
ling in Duitsland voor veel jonge
mannen. Veel van hen verkozen de
illegaliteit en het verzet groeide in
omvang.
Een ongeregelde zaak in het begin,
die ook nu nog veel tongen in
Villard-de-Lans en omgeving los
maakt. „Het waren niet allemaal
idealisten. Er zaten echte bandie
ten tussen," briest een hoteleigena
res. „Ze roofden alles wat los en
vast zat. Mijn vader moest regel
matig voedsel en tabak afstaan. Ze
pikten later zelfs zijn paard. En
wat heeft het uiteindelijk opgele
verd? Veel rampspoed over onze
streek. Die kruisweg staat er niet
voor niets."
Uit dit ongeregelde legertje groeide
uiteindelijk, zoals elders in Frank
rijk, een vanuit Londen en later
Algiers, gestuurde grote verzetsbe
weging. Dit was vooral de verdien
ste van de legendarische Jean Mou
lin (Max), speciaal afgezant van De
Gaulle.
De Vercors ligt strategisch.
Wie zich vanaf de Cote
d'Azur een weg wil banen
naar boven, moet erlangs.
Als de geallieerden in zuid-Frank
rijk zouden landen, kon een sterke
verzetsbeweging in de Vercors een
factor van doorslaggevende beteke
nis zijn. Dat zagen ook de strategen
in Londen in, dus werd het Plan
Montagnards (bergbewoners) gebo
ren. De verzetsbeweging in Vercors
werd onderdeel van Regio 1 (Rho-
ne-Alpes) van het totale verzetsle
ger. 'De Alpengemsen springen'
was de hen toegewezen code om in
actie te komen.
De verwachtingen waren medio
1944 hooggespannen. Ook al omdat
de communicatie met het hoofd
kwartier van De Gaulle niet opti
maal was en een aantal berichten
verkeerd werd begrepen. Zo leefde
men in de verwachting dat een
heuse luchtlandingsdivisie de ver
zetstrijders kwam helpen. „We kre
gen te horen dat De Gaulle in eigen
persoon daarbij zou zijn. Wij ge
loofden er zo heilig in dat we
bovenop het plateau alvast een lan
dingsbaan in de bossen hadden
gemaakt," zegt een 69-jarige oud-
strijder in Grenoble die zijn naam
zelfs niet in een Nederlandse krant
vermeld wil zien.
Gids en speoloog Jacques van het
Bureau van Tourisme van Villard-
de-Lans laat ons zien waarom de
verzetsstrijders toendertijd zo'n
groot vertrouwen hadden. „Het
plateau is uitgestrekt en moeilijk
toegankelijk. Omgeven door tal van
bergen en zwaar bebost. Je moet er
goed de weg weten. Je kunt er nu
toeristische trektochten maken,
maar dan nog dien je water en een
kompas bij je te hebben. Anders
red je een doorsteek niet. Boven
dien leende het terrein zich niet
voor tanks of andere gevechtswa
gens. Het was alleen bereikbaar via
nauwe, goed te verdedigen passen."
Hij leidt ons naar een steile af
grond. Hier kan echt geen mens
naar boven. Het gaat wel langs de
andere kant, blijkt even later. Maar
dat vereist toch de nodige klauter
en evenwichtskunst. De gids laat
ons ook de talloze grotten zien, nu
een paradijs voor speologen. Toen
- soms - een veilige schuilplaats.
6 juni landden inderdaad de gealli
eerden op Franse bodem. Niet in
het zuiden, maar op de ver van de
Dauphiné liggende Normandische
stranden. De in de bergen boven
Saint Nazier wapperende Franse
vlag van de Vrije Republiek van
Vercors werkte op generaal Karl
Pflaum, commandant van de daar
gelegerde Duitse 157e reservedivi
sie, als een rode lap op een stier.
Met drie compagnieën trok hij
richting Saint Nazier, maar werd
na heftige tegenstand teruggesla
gen. Drie dagen later ging een
compleet bataljon Duitsers de aan
val aan. Drie kleine groepen ver
zetsstrijders, lichtbewapend, boden
langdurig tegenstand, maar konden
het uiteindelijk niet redden. Saint
Nazier werd ingenomen. Ondertus
sen gingen dringende radiobood
schappen van het verzet richting
hoofdkwartier met verzoeken om
steun. Gealarmeerd door deze be
richten werden vanuit Algiers vijf
tien man gedropped op het plateau
om de maquis te bewegen geen
strijd te leveren, die diende op dat
moment geen enkel strategisch
doel.
Na de inname van Saint Nazier
gingen de Duitsers zich bezighou
den met het verzet elders in de
regio, zoals in Dröme en Isère. Voor
de Vercors kwam er een lange
rustpauze. De geallieerden zaten in
de problemen in Normandië en het
inzicht won veld dat wanneer
Elke statie van de kruisweg
staat voor een bepaalde groep of
gebeurtenis. Tussen de kruizen
één met een afwijkende vorm.
Het is gewijd aan Poolse leraren
en leerlingen van een lyceum in
Villard. foto de stem
ZATERDACa 18 JUNI 1994
De val
van een
Dinsdag is het er w
kraslot. Na twee we
te hebben gesta
Nederland weer op
naar de sigarenboe
miljoen loten klaar
bloot gekrast te worj
een knaak kans o
piek. Geweldig toe
een geweldig probl
over het kraslot: het
beveiliging, de ver:
werking, het buiten
randverschijn;
Door Hans van Al<
De resten van het door de Di
sers vernietigde gehucht Valt!
vri'eres. foto lydiaoei»
doodgemarteld. De artsen
pater werden afgevoerd
noble en vervolgens terechtgeste
De verpleegsters gedeporteerd.
Ook vonden de Duitsers elders
het plateau vijftig verzetsstrijée
die zich hadden verscholen
werden een voor een doodgeslij
Van oudsher werd in deze streef
8 september een kruisweg
Valchevrière gehouden, waan
alle gemeenten uit het kantonli
deelnemen.
„Na het vertrek van de Dnil
werd besloten dat deze kruis
voortaan als voornaamste doel
hebben de herinnering aai
helden en martelaren van
cors levend te houden", zei
Breyton, p.r.-medewerkster van
VW in Villard-de-Lans.
Elke statie van de kruisweg
voor een bepaalde groep of
tenis. Tussen de kruizen tt
een afwijkende vorm. Het is
aan Poolse leraren en
van een lyceum in Villard.
werd in 1940 gesticht na de
vloed van Poolse vluchtelingen:
hun in 1939 verslagen vaderla
hadden verlaten. De statie is
maakt in de vorm van de k
tjes, zoals die voorkomen
Poolse Karpaten. 'Mort pon
patrie', staat er op te lezen.
De laatste statie staat in het
Bourbu. Van daaruit heeft
uitzicht op het verwoeste 7a
vrière. Het gehuchtje ziet er nog:
zoals na die droevige z
1944. Alleen de kapel is
reerd.
De discussies over c
in de Vercors duren n|
steeds voort. Was c
of niet nodig? En was J
codebericht, dat de Vercors
raatheid bracht, nu wel oi
uitgezonden? Terwijl wij, 'opl
zonnig terras in Villard anno t|
het verslag van generaal Alajl
Ray - zelf oud-strijder van de
cors - hardop in het Ned®;
proberen te vertalen, klinkt w
ons een minachtend gesnuit-
bejaard echtpaar beluistert j
luidop gesproken Franse t'1'"
door Belgische reisgenoten"
vertaald.
„Een totaal overbodige strijd
zaten hier met 4000 man tegen1
Duitse overmacht, terwijl deo-
gevechten in Normandie F
vonden. Wij hadden geen
van kans tegen de Duitsers n.=j
zegt de man, nadat zijn vrouw f
haar plaats heeft verlaten,
vrouw wil er nooit óver L«
haar vader is in die periode do® I
Duitsers gefusilleerd." E® Mj
boden drankje weigert hij ®'j
bits 'Danke schön' en e®
gezicht. Het Nederlands wert]
hem kennelijk voor Duits
Na onze uitleg verandert nj 1
zichtsuitdrukking niet. »N«1
ders, hè? Die hebben de W
dèche opgekocht, een schande
Voor veel Fransen is de strijd®]
Vercors een militair echec,
tegelijkertijd een glorieuze®
dë uit de eigen geschieden1;
vendien," zo zegt Le Bah-
deze strijd werden de 1
sterk afgezwakt. Dat ble®
landingen van de gealn®
de kust van Zuid-FranM
zij de inspanningen van d
kon Grenoble al zes
landingen worden ing'
dat, terwijl de leiding ha»,
dat dit pas op zijn "rn
maanden daarna zou
Met deze slag om de ,„J
zeker bijgedragen aan
lijke overwinning en
van de Franse
de
het
3D new
vrije
republiek
Duitsers elders in Frankrijk wer
den beziggehouden, die troepen
niet richting Normandië konden.
Dus werden voedsel en wapens
gedropt in het verzetsgebied. Met
als klap op de vuurpijl op 14 juli
1944, de Franse nationale feestdag,
een reusachtige dropping door 72
Vliegende Forten (B-26) van 860
containers. De parachutes waar
mee de containers naar beneden
kwamen waren uitgevoerd in de
Franse driekleur. In de containers,
lichte wapens, munitie en kleding.
Zware wapens ontbraken.
'Helaas voor de Fransen was de
formatie gevolgd door een Duitse
jager, die na de laatste dropping
schoot op alles wat op de grond
bewoog. Later bijgestaan door
meer jagers en tenslotte werden
bovendien twee dorpen gebombar
deerd.
Voor generaal Pflaum was de
maat nu echt vol. De drop
ping op de nationale feest
dag was voor hem de ultieme
uitdaging. Hij groepeerde al zijn
troepen rond het plateau en op 18
juli begon de grote aanval. 15.000
Duitsers, onder wie SS-parachutis-
ten, gingen op weg om 4000 ver
zetsstrijders een lesje te Ieren.
Wanhopige radioboodschappen om
hulp gingen richting Algiers, waar
De Gaulle zijn hoofdkwartier had.
Pflaum splitste zijn strijdmacht en
trok van diverse kanten op in de
richting van het plateau. Het ene
na het andere dorp werd ingeno
men. Sommige, zoals Villard-de-
Lans onverdedigd om burgers niet
de dupe van wraaknemingen te
laten worden. De eigenlijke strijd
zou zich in hogere gebieden afspe
len.
En daar hadden de Fransen een
deel van hun eigen graf gegraven.
Want op de landingsplaats, die zij
in het bos hadden uitgehakt voor
geallieerde Dakota's, landden op
21 juli 's avonds om half tien
Duitse zweefvliegtuigen met SS-
parachutisten, rechtstreeks overge
vlogen uit Straatsburg. Gelijktijdig
gingen Duitse infanterie en artille
rie langs twee kanten in de aanval.
De situatie was hopeloos. Hoe moe
dig ook werd gestreden, de gewe
ren en mitrailleurs legden het af
tegen het zwaardere Duitse ge
schut. Een wanhopige commandant
van het Vercors-leger zond nog een
laatste bericht richting geallieer
den. „Het moreel is nog uitstekend,
maar onze mensen zullen zich te
gen jullie keren als niet onmiddel
lijk wordt geholpen. U begrijpt
niets van de situatie hier en wij
beschouwen u als criminelen en
lafaards," luidde het, vrij vertaald.
Verschillende verzetsgroepen hiel
den nog even stand op enkele
plaatsen. Ten koste van veel doden
in gehuchten als Valchevrières en
La Chapelle-en-Vercors. De over
winnende Duitsers begonnen een
slachting onder de burgerbevol
king. Zoals in Vassieux waar 150
burgers werden afgemaakt.
Noch weerzinwekkender was de
moord op gewonde verzetsstrijders.
Die waren, samen met vier gewon
de Duitsers, twee getroffen vrou
wen en een Amerikaanse luitenant
- een van de groep die in juni was
gedropt - op 21 juli geëvacueerd uit
ziekenhuizen naar de grot van La
Luire. Zij werden vergezeld van
drie dokters, negen verpleegsters
en een pater-jezuiet. Tijdens een
patrouille op 27 juli werd het
noodhospitaal ontdekt door de
Duitsers. De verpleegde Duitse ge
wonden probeerden nog tussenbei
de te komen. Zij werden tegen de
grond gesmeten. De zwaargewonde
Fransen werden meteen doodge
schoten, zij die konden lopen wer
den geslagen tot het dichtsbijzijnde
dorp was bereikt. Daar werden ze
