Weekend
Nee, je kunt
niet voor
1000 gulden
naar Indonesië
DE STEM
pE STEM
Midden in het hypermode
centrum van Rotterdam,
van het snelle zakenleven
Pauluskerk, een vaal gebt
waar drugsverslaafden w<
opgevangen. Zij kunnen e
gebruiken en sinds enkele
maanden ook hun dope k<
twee huisdealers. Onlangf
dominee Hans Visser (52)
openbaarheid. De hele dis
rond de legalisering van
laaide weer op. En dat is j
Vissers bedoeling.
I schuldigde de juffrouw
Spermadonoren worden
steeds schaarser. Onder
dreiging van een nieuwe
wet, die het mogelijk
maakt dat kinderen op
latere leeftijd hun
biologische vader
opzoeken, haken de heren
massaal af. Het Bosch
Medicentrum vreest over
enkele weken al de
spermabank te moeten
sluiten. En ook in andere
ziekenhuizen is het aantal
kunstmatige inseminaties
drastisch teruggebracht.
Het zaadtekort .dreigt
vooral lesbische en
alleenstaande vrouwen te
duperen. Zij staan, als ze
al niet om principiële
redenenen worden
geweigerd, meestal
onderaan de wachtlijst.
Niet alleen de
omgeving, ook de
wet reageert
afwijzend op
lesbiennes met een
kind
V
'Dit kind was 2
verschril
gewenst. Hetaj
alle liefde krijsi
van twee moede]
ZATERDAG 11 JUNI
1994
„Ach meneer, haal me niet uit een
mooie droom.' Mevrouw Lolang uit
Alkmaar valt even stil. Daarna be
gint ze te giechelen. „Dus, het is
niet waar? We hebben elkaar maar
blij zitten te maken met onzin? Oh,
wat erg, er is zo veel animo om
volgende jaar in Indonesië te gaan.
Wij willen naar Menado."
De Indische gemeenschap in Neder
land wil het zo graag geloven. Zij
koestert het gerucht dat de Indone
sische luchtvaartmaatschappij
Garuda volgend jaar met feestelijke
tarieven voor de dag komt. Men
kan. zc fluistert men elkaar toe,
voor duizend gulden een retour
vlucht Amsterdam-Jakarta onder
nemen. Een spotprijs in verband
met de viering (17 augustus 1995)
van de Indonesische onafhankelijk
heid.
„Het is gewoon niet waar. Het ge
rucht blijft maar de kop opsteken.
Zelfs reisbureaus en touroperators
hangen bij herhaling aan de lijn.
Doordat zo'n verhaal blijft rondzin
gen, lijkt het een soort waarheids
gehalte te krijgen. Het is ondoenlijk
dergelijke verhalen te ontzenuwen.
Het is onmogelijk een bron te trace
ren, omdat iedereen het via-via
- heeft vernomen," aldus een woord
voerster van het hoofdkantoor van
Garuda in Amsterdam.
De Indonesische luchtvaartmaat
schappij heeft in verband met haar
45-jarig jubileum vanaf januari tot
eind maart jongstleden een retour
vlucht Amsterdam-Jakarta in de
aanbieding gegooid De actieprijs.
1545 gulden. Een gemiddelde re
tourvlucht naar Java of Bali be
draagt ongeveer 2000 gulden.
Garuda benadrukt dat de tarieven
voor volgend jaar nog niet eens
bekend zijn. De luchtvaartmaat
schappij (veertien retourvluchten
per week Nederlana-Indonesië vice
versa) durft zich niet aan een voor
spelling te wagen over de kans op
een tariefdaiing in verband met de
viering van het uitroepen van de
onafhankelijkheid van de republiek
Indonesië. „Dat zou het aantal mis
vattingen alleen maar groter ma
ken", aldus woordvoerster A. Felix
van Gatuda.
In persoonlijke kring krijgt ze ook
regelmatig het Indisch broodje aap
voorgeschoteld. ..Ook mijn vader
moest ik uit de droom helpen."
Eenzelfde taak hebben de in Indo
nesië gespecialiseerde touroperators
SOC Reizen in Amsterdam en De
Boer en Wendei in Heemstede. Ze
zijn de afgelopen maanden over
stelpt met telefoontjes over een ver
meende prijzenslag van Garuda.
j Een standaard-antwoord op de vra
genreeks van cliënten is steevast,
dat Garuda hierover 'geen enkele
officiële mededeling' heeft gedaan.
„We moeten zo mensen teleurstel
len, maar het is niet anders Hier
mee wordt soms een streep gehaald
door de reisplannen van hele fami
lies," aldus SOC- Reizen.
De ontzenuwing van het gerucht
betekent niet zeiden de ontluiste-
ring van een lang gekoesterde wens
röm eens naar de Gordel van Sma
ragd terug te keren. Familiaire be
loftes breken, omdat een reis naar
de Insuiinde onbetaalbaar blijft.
„De vader van mijn man had een
neef in Jakarta al ingelicht dat we
over zouden komen. Maar het gaat
allemaai niet door. Dat is een be
hoorlijke teleurstelling. Eerlijk ge
zegd. vonden we het eigenlijk ook te
mooi om waar te zijn. Voor duizend
gulden per persoon naar Indonesië!
Maar goed, zoiets wil je graag tegen
beter weten in geloven. Het is een
gewenste prijs."
„We hebben heei vaak ervan ge
droomd om met z'n zessen (echt
paar en vier kinderen) naar Indone
sië te gaan. Vooral voor de dochters
(veertien en zeventien) uit het eerste
huwelijk van mijn man is het een
enorme domper. Ze zouden voor het
eerst van hun leven het land van
hun voorouders bezoeken. Zover is
het dus nog niet," aldus Laura van
den Ende uit Bernmel.
De reisplannen zijn uitgesteld. Over
vier of vijf jaar denkt het gezel
schap alsnog de droomreis naar
Indonesië te kunnen maken.
De kerk wi
linkerkant
door een
scoopcomj
lypso' en
bruidshuis
Rond het gebouw
junks, gehuld in vuile
al hun bezittingen in
tasje.
„Goede morgen, prach
heeft u 75 cent vooi
koffie. Het hoeft niet
als u het heeft?" De
tijdens de vraag voll
me heen. Zijn pupiller
open ondanks het
tekening raymond vaw»
De lange weg naar het zaad
Door Ton Loots
"T" ee, we doen geen lesbi-
sche paren. Vanwege
I onze christelijke signa-
I tuur, begrijpt u, veront-
_L A van het Bosch Medicen-
trum zich destijds. Het klonk wel
iswaar vriendelijk, maar Marleen
en haar vriendin Els voelden zich
toch gekwetst. Achtergesteld. Alsof
zij geen goede moeders zouden zijn.
Alsof een kind bij hun slechter af
zou zijn dan bij hetero-relatie.
Marleen, nog steeds boos: „Ik vind
niet dat een bestuur van een zie
kenhuis dat mag uitmaken."
Lesbische paren die graag samen
een kind willen, zijn nog steeds
eerder uitzondering dan regel.
Maar hun aantal groeit. Toch wei
geren nog veel ziekenhuizen van
wege religieuze of andere princi
piële redenen om lesbische paren
en alleenstaande vrouwen kunst
matig te insemineren. De positie
van deze vrouwen wordt er niet
beter op nu er een groot tekort aan
spermadonoren dreigt. Door de
nieuwe regeling die kinderen ouder
dan zestien jaar de mogelijkheid
biedt om de persoonsgegevens van
hun natuurlijke vader op te vragen,
is voor veel mannen de lol eraf.
Het gevolg is een schrijnend tekort
aan zaad en een snel groeiende
wachtlijst. Dat betekent dat som
mige ziekenhuizen, ook de centra
die een liberaler beleid voeren en
wel lesbische en alleenstaande
vrouwen willen behandelen, hun
criteria noodgedwongen aanscher
pen. En dan voorrang geven aan
ongewenst kinderloze echtparen.
Belachelijk, vindt Marleen. Een
kwestie van vooroordelen. Zij en
Els namen geen genoegen met de
weigering van het Bossche zieken
huis en weken uit naar een andere
spermabank.
Nu, ruim twee jaar na de eerste
stap, ligt er een drie maanden oude
baby in de box. Een meisje. Een
prachtig kind, glundert Marleen,
de biologische moeder. Mensen
zeggen dat ze op haar lijkt, maar
zelf ziet ze dat niet zo. Natuurlijk
zocht ze meteen, toen haar dochter
geboren was, naar herkenning. In
de ogen, het haar, het gezichtje, de
lichaamsbouw. En die was er.
Ze vraagt zich nooit af of het kind
op de vader lijkt. Het klinkt reso
luut. „Ik ben eigenlijk nooit met
Door Riet Pijnappels
hem bezig. Als ik al aan hem denk,
is dat met een warm gevoel. Omdat
hij onze diepste wens in vervulling
heeft laten gaan. Nee, ik wil hem
niet ontmoeten. Maar als ons kind
dat later wel wil, prima. Daar hou
ik rekening mee. Ik zal haar niet
tegenhouden. Maar ook niet stimu
leren. Ze heeft twee ouders en dat
gaat goed."
Dat zij en Els samen een
kind wilden, stond vast.
Ook dat Marleen degene
zou zijn die zwanger zou
worden. Els had niet 'de biologi
sche behoefte' om een kind te dra
gen. De vraag die snel volgde, was:
hoe zou Marleen in blijde verwach
ting geraken?
Marleen fronst haar wenkbrouwen
bedenkelijk bij het noemen van de
meest voor de hand liggende oplos
sing: een man versieren.
„Wij hebben een monogame rela
tie." Het klinkt kribbig. „Boven
dien zou ik daarvoor niemand wil
lens en wetens willen gebruiken.
Dat lijkt me een smerige streek."
Na een lang en intensief beraad
kozen de vrouwen voor een onbe
kende donor via kunstmatige inse
minatie. Een bekende donor, een
goede vriend of een familielid, was
te bedreigend voor Els. Die was
bang dat haar positie als moeder
aangetast zou worden. Marleen:
„Je weet nooit hoe de vader rea
geert als het kind geboren wordt.
Het is niet in' te schatten welke
gevoelens dat oproept. Ook al ver
zekert hij vantevoren dat hij geen
aandeel in de opvoeding wil. Ik ben
moeder, mijn positie stond vast,
maar die van Els niet. Zij zou zich
dan zeker buitengesloten gaan voe
len."
Toch zat het idee van een onbeken
de donor Marleen niet lekker. „Het
leek me niet goed om een kind te
krijgen, van wie de vader niet te
achterhalen viel. Ik heb zelf een
adoptief broer die op zijn vijfen
dertigste nog op zoek ging naar
zijn wortels. Dat wilde ik mijn
kind niet aandoen."
Een gynaecoloog van het Arnhemse
ziekenhuis Rijnstate wist raad. Hij
adviseerde het stel om een sperma
donor te zoeken via een krante-ad-
vertentie. Iemand die bereid was
later kennis te maken met het kind.
De gegevens van de man zouden
worden opgeslagen in een geheim
dossier. Slechts toegankelijk voor
het kind vanaf zestienjarige leef
tijd. Het ziekenhuis zou de man
behandelen als een gewone donor.
Hij zou worden getest op het aids-
virus. En gevraagd worden naar
erfelijklijkheidsziektes in de fami
lie. Zijn zaad zou alleen bestemd
zijn voor Marleen.
Er kwamen reacties genoeg op de
eerste advertentie. Vooral hele go
re. Of van lieden die niet helemaal
toerekeningsvatbaar leken. Na de
tweede advertentie leek er een se
rieuze kandidaat te zijn, maar ook
hij bleek achteraf 'een viezerik'. Na
de derde advertentie reageerde 'the
right man'. Het klikte onmiddel
lijk. Hij stelde zich aanvankelijk
terughoudend op. Was niet té gre
tig. „Hij ging heel serieus op onze
vragen in," vertelt Marleen. Vragen
over zijn opleiding. Zijn werk. Zijn
uiterlijk. De vrouwen wilden graag
'iemand van een beetje niveau'. En
hij moest blank zijn. Nee, absoluut
niet om racistische motieven, ver
zekerden ze. Maar hun kind zou
met twee lesbische moeders toch al
een extra drempel in het leven
hebben.
Een drukke briefwisseling volgde.
Beide partijen gaven steeds meer
informatie bloot. De man vertelde
waarom hij donor wilde zijn. Zijn
eigen vriendin was onvruchtbaar.
Hij had zich voorgenomen om een
keer in zijn leven een ander stel
gelukkig te maken met zijn zaad.
Twee keer bezocht hij het zieken
huis in Arnhem. Doneerde sperma
voor veertig inseminaties. Het zaad
werd ingevroren en na een half jaar
ontdooid en gebruikt.
IA T a de vierde inseminatie was
Marleen zwanger. En toen
I Al kwamen de reacties los. En-
X A thousiaste, maar ook heel
vervelende. Veel mensen bleken er
moeite mee te hebben dat zij als
vrouwenstel samen een kind wilde.
Een kind heeft immers een vader
nodig, was de gangbare opvatting.
Marleen, verontwaardigd: „Onzin.
Als je ziet hoeveel vaders er afwe
zig zijn in een gezin. En dit kind
was zo verschrikkelijk gewenst.
Het zou alle liefde en aandacht
krijgen van twee moeders."
De hele zwangerschap lang stoot
ten de vrouwen hun hoofd tegen
onwrikbare opvattingen. „Ik vond
het vooral moeilijk dat iedereen
ons ongeboren kind ter discussie
stelde. Soms op het onbeschofte af.
Iemand vroeg zelfs of het wel mo
reel verantwoord was dat in deze
tijd van opkomend fascisme een
lesbische vrouw een kind kreeg."
Even in gedachten wrijft Marleen
met beide handen over haar buik.
„Ocharm kindje, dacht ik soms, de
wereld moet je niet."
Toen Els, als trótse tweede moeder,
het pasgeboren kind ging aangeven
bij de burgelijke stand, vroeg de
ambtenaar driemaal nadrukkelijk
of 'ze echt wel bij de bevalling was
geweest'. Bij het invullen van de
formulieren constateerde hij dat
'het kind dus geen vader had'. Hij
negeerde haar onzeker klinkende
antwoord 'dat ze de andere moeder
was'. En vroeg haar vervolgens de
moeder van het kind te feliciteren.
Els was er letterlijk beroerd van.
Want niet alleen de omgeving,
maar ook de wet reageert afwij
zend op lesbische vrouwen met een
kind. De rechtspositie van Els, de
sociale moeder, is zwak. Volgens de
Nederlandse wet hebben kinderen
recht op een vader en een moeder.
In 1986 oordeelde de Hoge Raad
dat ongehuwde paren alleen geza
menlijke ouderlijke macht kunnen
uitoefenen als ze allebei in 'fami-
lierechterlijke betrekking' tot het
kind staan.
Van twee lesbiennes met een kind
staat een van de vrouwen buiten
spel. Els mag het kind niet erken
nen en wordt door de wet niet als
ouder erkend. In geval van overlij
den van Marleen, de biologische
moeder, moet zij het voogdijschap
verwerven via het gerecht. Dat
doet pijn, zegt ze. Dat ze nooit
honderd procent zekerheid zal heb
ben dat het kind van haar zal zijn.
„We hebben de keuze voor een
kind samen heel bewust gemaakt.
Ik heb alleen geen zaadje kunnen
leveren. Terwijl iedere man die een
kind als het zijne erkent anti
tisch het voogdijschap krijgt 1
al is hij niet de biologische val
Soms heeft ze er slapeloze t
van. Droomt dat Marleen wfl
lukt en dat haar familie he'.ij
opeist.
Marleen heeft bij de notaris 1
vastleggen dat het haar uitörfl
lijke wens is dat Els de !«c
voogd wordt in geval valt
overlijden. „Maar volgens if]
ris kan een conservatieve»
dan nog anders uitwijzen."
Els voelt zich voortdurend®]
geeft ze toe. Misschien oW»
nog allemaal zo pril is en zf'
wennen aan het moei']
„Maar ik voel me echt nw®|
iemand mij vraagt, is
kind, dan zeg ik met o»®"
'ja, dit is mijn dochter ;4
merk dat ik me nog ®eJ
genoeg voel als mensen 1
of afkeurend gaan doen.
ik behoorlijk van overstuu':"!
Marleen: „Wij voelen onsj
ouders. We voeden onze
samen op. Zoeken nu i
kinderdagverblijf uit en s j-
men een school. En als
lieren in moeten vullen, st t
'vader' door en schrijve
moeder' er boven. Ons geZ
niet anders dan andere e
We hebben alleen een U
moeten gaan om het zaa
ken te krijgen."
Om redenen van
namen van de
veranderd.
buiten. Beleefd roept hl
en wandelt aarzelend va
De tegenstelling is gro
misschien. Een jong st
een glanzende auto voo|
Sonja. „Rot op," is ha
op de vraag om 75 centf
gaat naar binnen om vc
fortuin Meren uit te
wat de mooiste dag in
te zijn. Zij denken n
toekomst. Een toekoij
junk al achter de rug ha
Binnen in de kerk zijn
zoals hij. Mannen en vf
nietszeggende blik. De
herken je meteen. Niet I
de kleding als wel dol
dat nog in de ogen zit.|
van dominee Visser v
blozende Surinaamse
rondleiding. Van bovei
waar de vluchtelmgenol
en uitgeprocedeerde ill
pen, tot in de keldel
verslaafden worden opg
De kelder is absoluu|
vertelt de gids. Behalv
doogruimte, ruwweg t
meter, zonder daglicht.
op slot. Een portier laf
als je een pasje hebt. a
kom je er niet in. De pt
ook bij hoe lang iemaru
Het 'scoren' is aan tijl
Tijd om? Dan eruit. Dl
eens tot problemen. ,,M]
nen het wel aan," melcj
opgewekt.
Er is echter weinig redl
wektheid, daar in de kt
het bestaan. De deur g
binnen zitten ongeveer T
den te spuiten en te L
reageren absoluut nil
vreemde die hun gedrJ
drempel staat te best;"
dope beheerst alles. I
heeft niets menselijks,
notzucht overheerst.
Dominee Visser is een 1
groot en stevig gebouri
geruststellende uitsti
weet dat een kijkje in
ruimte op bezoekers
maakt.
„Na vijftien jaar werJ
omgeving, kan ik er no
goed tegen. Ik ben
gewend maar ik era
steeds aan de verloeda
keer weer. Ik noem hl
voorportaal van de hel/
«en kun je niet. Hoe ku
°P dat niveau leven? Ik
gebruik niet goed, ma
