Een noodtoestand, dat is het nog niet''
Loet meer
zichzelf
tornars van de vrijwilliger in katholieke Kerk door afnemende belangstelling voor priesterambt
GEESTELIJK LEVEN
5,5 miljoen katholieken
ZATERDAG 21 MEI 1994
chiquita
Chrysler
Citicorp
cons edison
56,10 digit equipm.
66,50 dupont nemours
36,50 eastman kodak
exxon corp
ford motor
gen electric
gen. motors
goodyear
hewlett-pack.
85,70 int. bus,mach.
int. tel.tel
30,80 kif airlines
mcdonnell
merck co.
mobil oil
omega financ.
philips
royal dutch
83,00 b sears roebuck
65,70 sfe-south.pac.
1190,00 texacoinc.
39,10 travelers
19,00 united techn
westinghouse
whitman corp
woolworth
ZATERDAG 21 MEI 1994
52,00
32,70
31,70
62,70
8,50 a
719,00
702,00
425,00
23,30
57,60
I 5,70
49,00
1290,00
41,10
400,00
36,30 37,00
3000,00
63,00
770,00 a 770,00 a
26,50
56,00 58,50
10,70 11,00
17,10 17,50
40,30 40,50
i?nn non
Goud
Goud onbewerkt 22,450-23,050
bewerkt 24,650 per kg
Zilver
zilver onbewerkt 295-365 per kg
bewerkt 410 laten per kg
lo,UU 12,OU
15,80 16,30
102,00 103,00
vk vorige koers
sk slotkoers gisteren
a laten
19/05 20/05
b bieden
35% 34
c ex claim
3oy4 30%
e gedaan/bieden
56% 56%
d ex dividend
56% 58%
1 gedaan/laten
26% 25%
g bieden en ex dividend
18 18%
h laten en dividend
44% 44%
k gedaan en laten ex divid
15% 15
t gedaan en bieden ex dM
87% 88%
jul
65,00
273
1,60
11
jul
72,50
1275
0,20
oi
o98
70,00
364
8,30
m
mei
215,00
391
0,80
ld
mei
190,00
812
0,05
0.09
mei
185,00
781
0,25 a
0.19
mei
190,00
362
4,40
59
jun
180,00
300
0,60 a
0,1
okt
135,00
353
11,50 a
S.60
jan
100,00
500
0,70 a
0.8H
mei
400,00
603
15,00 a
1220
mei
410,00
1615
5,20
220
mei
415,00
1344
1.10
0,11
mei
420,00
265
0,10
0,1
jun
420,00
275
5,10
3.90
jun
425,00
259
3,20
2.1
mei
415,00
1379
1,30
2,70
mei
420,00
945
5,00
7,1
mei
425,00
646
10,00 b
12,80j
mei
430,00
286
14,50 b
17,80'
jun
400,00
977
2,10
2.301
jun
405,00
301
3,30
3,40
jun
410,00
305
4,50
5,00
jun
415,00
420
6,60
7,30
mei
380,00
606
3,80
2,60
mei
40,00
325
1,10
1,00'
jul
80,00
432
1,60
160
mei
96,00
1000
1,70 a
180
aug
96,00
1000
1,60 a
2,10'
mei
109,00
1700
5,50 a
5,70
jun
210,00
388
1,60
1,50
jul
210,00
404
3,30
320
550
okt
210,00
440
6,50
okt
220,00
1103
3,40
3.50
mei
205,00
420
3,50
4,00
jun
200,00
472
3,40
3,00
okt
145,00
670
0,30 a
0,30
okt
190,00
718
4,50
3,80
mei
52,50
400
1,30 a
0,70'
0,01
mei
55,00
511
0,10
jun
52,50
273
2,70 a
2,20
mei
55,00
459
1,70
1,90
jul
50,00
575
1,00 b
1,00
OJO
mei
770,00
330
0,80
mei
780,00
356
4,00
9,50
jun
770,00
308
10,00
11,00
0.30
mei
195,00
375
1,50 b
jun
205,00
424
1,50 b
1,30
2,00
iul
210,00
370
2,00
aug
125,00
268
2,50
140
l-oms-katholieke Kerk maakt grote veranderin-
f door. Zij is nog altijd bezig zich aan te passen
Lmaatschappelijke ontwikkelingen als ontkerke-
Ls en de afnemende belangstelling voor het
Lterambt. Een van de gevolgen daarvan is het
Ls grotere belang van vrijwilligers in de Kerk.
[ervaren kerkbestuurders, geestelijken en kerkbe-
tjers in het bisdom Breda deze veranderingen?
[,„ze verslaggever
js Burgering
j op de landbouw. Daardoor is hun positi^
reldmarkt niet sterk,
at landbouw betreft produceren we aa
zegt Mugabe. „Als onze regio met
hpt, moeten we ook allemaal mais impoj
hbabwe en Kenia bijvoorbeeld producer»
(neer dezelfde goederen, zodat handel mei
I heeft. Ook dat is een belangrijk obstaMJ
feuid-zuidhandel."
Jogleraar economie aan de Universiteit val
pwe Tony Hawkins onderschrijft de stem
president. „Elk land in het zuiden P
beveer dezelfde goederen te produceren,
jtiel, tuinbouwprodukten, schoeisel. V& I
t erg moeilijk om onderling handel te onn
zuiden is er nauwelijks een markt voo PI
dus is de export naar he 1
Ivermijdelijk."
handel tussen de Afrikaanse landen c
in 1992 slechts 4 procent van'
(reldhandel uit. Dat was zelfs nog rj
ter dan het jaar daarvoor.
Iwkins legt uit waarom Afrika het in de 1
breid het zwaarst te verduren heeft.
Ist-Azië is de onderlinge handel ster/L
ndat die landen veel successen met
Maar Afrika importeert vooral
(eft veel moeite om zich op de Aziatis 1
3 exportpartner te presenteren."
bt onlangs geratificeerde Gatt-akkoor^
teuwe afspraken voor tarieven en ande
Irrieres in de wereldhandel staan,
pinig opbrengen, zegt Hawkins. De r J
^or is dat veel van Afrika's exportproo J
de Gatt-lijst staan. „Nigeria bijvW
itto voedsel-importeur, zal onder he
)ord lijden. Alleen de landen die induf
n exporteren, zullen ervan profiteren.
rlgens Edmund Chawira van de 1
ganisatie voor exportpromotie (Zrm
)g een bijkomend praktisch proble
•eken van betrouwbare statist!sen
let grootste deel van het cij fermate verjorijB
ar oud. Recente gegevens zijn nie copc'|
1 daardoor worden vaak verkeerd
'trokken."
ba/Hulst - „Ik wil ze-
Liet van een noodtoe-
L spreken. Natuurlijk,
(ooms-katholieke Kerk
[set meer de massabe-
die zij geweest is.
JKerk heeft niet meer
I enorme invloed op het
Matschappelijke leven als
her. Dat zie je bijvoor-
li wel aan de verkie-
|suitslag van begin mei.
een noodtoestand,
Ijs het niet."
Jansen is stafmedewerker
1 het Diocesaan Pastoraal
mn in Breda. Het DPC
adviezen uit aan paro
gen het bisdom over beleids
les. Jansen houdt zich in
onder andere bezig
Jtarochie-vorming.
li parochie worden de veran-
igen op het gebied van pas-
zorg natuurlijk het duide-
1. We spreken bij
1 thuis over de vraag hoe
Ie: voor staat met de veran-
jrgen in de parochies in het
zi. Hij spreekt er rustig en
tover, maar het is duidelijk
lie problemen van de Kerk
Jzeer na aan het hart liggen,
(kan die problemen echter
Igoed relativeren,
sbisdom heeft een pastoraal
■werkingsverband met het
|:m Tehuantepec in zuidelijk
ico. Dat bisdom beslaat een
|ed zo groot als heel Neder-
Ef wonen 1,2 miljoen
lolieken. In dat bisdom zijn
lts veertig parochies. Als je
|bedenkt dat er alleen al hier
bisdom Breda ongeveer
[parochies zijn, dan kun je
lurlijk moeilijk spreken van
(noodtoestand.
lividualisering
Itrkelijking en individuali-
fo van de maatschappij heb-
(tr toe geleid dat steeds min-
®ge mannen zich tot pries-
Inien laten wijden. Dat
ponder andere uit het grote
tl pastoraal werkers, die sa-
Imet priesters de pastorale
fJ uitvoeren.
1 werker is meestal
werstitair opgeleide man
N, die in dienst van een
fee of instelling werkt.
Iraal werkers hebben op
(«'zonderingen na dezelfde
felheden als gewijde pries-
IZij mogen niet voorgaan in
Jucharistie. niet assisteren bij
■huwelijk en ze hebben geen
TQntele bevoegdheden, dus
Ren bijvoorbeeld geen zie-
ftvingdoen.
'ang van de personeelste
korten in de Kerk door pastoraal
werkers is helemaal geen nood
opvang," zegt Jansen. „Het is
serieus werk dat wordt uitge
voerd door hoog opgeleide man
nen en vrouwen. Meer dan een
derde van al het professionele
werk in de kerk wordt nu ge
daan door pastoraal werkers.
Priesters zijn in de Kerk steeds
vaker bezig met, wat wij noemen
de tweede lijn. Dat wil zeggen,
Uit het statistische overzicht van de rooms-
katholieke Kerk over het jaar 1992-1993
blijkt dat er in Nederland 5,5 miljoen rooms-
katholieken zijn, 36 van de bevolking.
In het Bisdom Breda woont een tiende van
alle katholieken: ruim een half miljoen. Dat
is 53 van de bevolking. In 1965 bedroeg
dat percentage nog 61. Gemiddeld bezoekt elf
procent van de katholieken van zeven jaar of
ouder eens per week de kerk. (1965: 64
procent). Landelijk ligt dat percentage nu op
12,6.
In het Bisdom zijn 167 parochies. Er werken
in totaal 191 priesters en 92 pastorale wer
kers, waarvan 39 vrouwen en 53 mannen. In
1974 waren er slechts 8 pastoraal werkers
tegenover 494 priesters.
de begeleiding van pastoraal
werkers en vrijwilligers en de
organisatie van al het werk."
Zieken
„De eerste lijn, het bezoeken van
zieken, het afleggen van huisbe
zoek en zelfs stervensbegelei
ding, komt steeds meer voor re
kening van vrijwilligers. Daar
hoor je priesters vaak over kla
gen. Vooral de ouderen vinden al
dat vergaderen maar niets. Die
willen zich graag bezig houden
met die taken van het indivi
dueel pastoraat."
Van de parochianen wordt een
andere opstelling verwacht. Jan
sen omschrijft het als volgt: „De
mensen moeten van kerkbezoe
ker kerkdrager worden. Van
cliënt tot medewerker." Een
voorbeeld van zo'n verandering
is de functie van het kerkbe
stuur.
„Vroeger hield dat bestuur zich
alleen maar bezig met materiële
zaken zoals geld en het kerkge
bouw, tegenwoordig wordt van
de besturen een actieve deelna
me verwacht in het regelen van
de pastorale zorg. De belangstel
ling hiervoor blijkt uit de grote
deelname aan de cursus 'kerkbe
stuur' die ons bisdom aan de
vrijwilligers aanbiedt."
Kerkbezoek
De parochianen merken echter
het duidelijkst wat er aan de
hand is in hun zondagse kerkbe
zoek. In sommige parochies is
het eenvoudigweg niet meer mo-
Pastoor J. Brooymans
M
gelijk om elke zondag een eu
charistie te vieren. Dat kan lei
den tot een soort fusie van paro
chies. Dat is bijvoorbeeld het
geval in West-Zeeuws-Vlaande-
ren, waar een samenwerking van
vier parochies er toe heeft geleid
dat de zondagviering voortaan
gezamenlijk wordt gehouden.
Elke week is de zondagviering in
een andere kerk, zodat de bewo
ners van iedere parochie nog
maar eens per maand in de 'ei
gen' kerk gaan. Pastoor F. Buys-
se van IJzendijke riep in januari
van dit jaar zijn parochianen
zelfs op om bij een zogenaamde
'uit-mis' naar de kerk te gaan
'carpoolen'.
In veel parochies in het bisdom
Breda is op zondag nog maar één
dienst, terwijl er dat vroeger
meestal minstens twee waren.
De parochianen kunnen ook niet
meer altijd terecht bij de pastoor
..Ik lijk wel een manager..
of pastoraal werker. Die moeten
immers een steeds groter gebied
gaan beslaan.
Mevrouw M. Serrarens-van
Waes, boerin in Ossenisse, legt
de verantwoordelijkheid ook bij
de gelovigen zelf. „De mensen
gaan speciaal naar de parochie
toe om precies datgene te halen
wat ze willen hebben. En trou
wens, als de betrokkenheid van
de mensen bij de Kerk zo laag is,
moet de Kerk dan maar altijd
paraat staan? Nee, de gelovigen
moeten de Kerk zelf mee dra
gen."
Veel veranderd
Het hele gezin Serrarens - man,
vrouw en drie kinderen - is als
vrijwilliger betrokken bij de
katholieke Kerk in de Samen-
werkingskring Noord in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen. Die kring
■'insen -Personeelstekort betekent nog geen noodtoestand..
bestaat uit zeven parochies.
„Tja, er is de afgelopen jaren wel
heel veel veranderd," antwoordt
ze, na enig nadenken, op de
vraag hoe het ervoor staat met
hun Kerk. „In de kring Noord
moeten de parochies al zeven
jaar twee priesters en een pasto
raal werker delen. Op zondag
lukt het meestal wel om overal
een viering te houden, maar rond
de feestdagen is het natuurlijk
erg druk."
De mensen krijgen steeds vaker
te maken met een vrijwilliger.
„Bij doop, eerste communie,
vormsel, huwelijk, ziekte en
overlijden. Overal zijn folders
voor, die door de vrijwilligers
worden verspreid. Voor nieuw
komers in de parochie is er ook
een speciale folder met alle in
formatie over de parochie en
vooral telefoonnummers van
vrijwilligers. Bij zieken wordt
ook de H. Communie thuisge
bracht. Vroeger door de pastoor,
tegenwoordig ook vaak door
ons."
Cursus
„Wij zijn met een vrijwilliger-
steam van tien mensen zes jaar
geleden begonnen. We zijn eerst
een cursus gaan volgen bij het
DPC in Breda. Gedurende het
eerste jaar kwamen we veel bij
elkaar om ervaringen uit te wis
selen en om van elkaar te leren.
Vergis je daarin niet: mensen
beschikken samen over enorm
veel ervaring en levenswijsheid.
Die moeten we ook samen ge
bruiken."
„In het begin hadden de mensen
veel moeite met alle veranderin
gen. Wennen aan nieuwe dingen
in de Kerk duurt erg lang, soms
wel jaren. Maar het is niet wat je
denkt. De oudere mensen gaan
juist wél makkelijk mee in die
verandering. Die tonen veel be
grip voor vrijwilligers. Dat is
ook wel begrijpelijk, vroeger was
de afstand tussen de pastoor en
de parochiaan veel groter. Als er
nu een vrijwillger op bezoek
komt, of een getrouwde pasto
raal werker kunnen ze over be
paalde zaken makkelijker praten
dan met de pastoor."
Mevrouw Serrarens is met het
werk gemiddeld een paar uurtjes
per week kwijt, afhankelijk van
haar 'huishoudelijke taken'. Ze
vindt het heel belangrijk dat
mensen die gelovig zijn, ook con
tact houden met de Kerk. „Ge
loof is heel individueel, dat moet
je zelf doen. Maar geloof moet
ook gevoed worden en levend
blijven, en dat moet je samen
doen.
Samen bidden
FOTODESTEM/JOHANVANGURP i Dat betekent echt niet dat je
elke week naar de kerk moet. Ik
denk alleen dat het goed is om
ook eens wat vaker dan alleen
met Kerstmis en Pasen naar de
kerk te gaan. Ook door samen te
bidden kun je je geloof voeden.
En voor wie nog actiever wil zijn
is-er natuurlijk het vrijwilligers
werk."
In de Zuidrand, het andere sa
menwerkingsverband in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen zijn ook ze
ven parochies verenigd. Eén van
die zeven is de Willebrordus-pa-
rochie in Hulst. In de pastorie
aan de Steenstraat praten we
met B. Thönissen. Hij is 34 jaar
en van beroep pastoraal werker.
Thönissen komt uit Limburg, is
getrouwd en heeft een zoontje.
Thönissen heeft veei contact met
de vrijwilligers in de parochie.
„Het beroep op 'goede' vrijwilli
gers is tegenwoordig erg groot.
Ook de scouting, de voetbalclub
en de ouderraad hebben vrijwil
ligers nodig. Het wordt boven
dien steeds moeilijker om de
mensen te pakken te krijgen. Wij
zijn nu met zes mensen verant
woordelijk voor 18.000 parochi
anen. Dat is te veel om iedereen
persoonlijk te kennen. En voor je
weet of iemand een goede vrij
williger is, moet je hem of haar
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
toch eerst persoonlijk kennen."
Vrijwilligers moeten getraind en
begeleid worden. Er zijn alleen
in Hulst (9000 parochianen) on
geveer 150 vrijwilligers: misdie
naars, collectanten, ziekenbezoe
kers en de leden van de werk
groepen parochieblad, gezins
mis, vastenactie, caritas en litur
gie. Daar zijn de leden van de
koren niet in meegeteld.
Volgens Thönissen maken de
mensen zich niet zo druk om
'wat' er komt, maar wel om
'wie'. „Of het nou een pastoor,
een pastoraal werker of een vrij
williger is, dat maakt weinig uit.
Het gaat erom dat het probleem
wordt opgelost, of dat de mensen
het gevoel hebben dat ze terecht
een beroep hebben gedaan op de
Kerk."
Thönissen is niet echt optimis
tisch over de toekomst van de
Kerk. „Die zal steeds kleiner
worden. De basis voor de Kerk
zal daardoor steeds kleiner wor
den, omdat de voedingsbodem
voor het geloof wegvalt." In een
Kerk die gedragen wordt door
leken ziet hij weinig. „Geloof
zakt heel diep weg als het con
tact met andere gelovigen weg
valt. Om dat vuur voldoende aan
te wakkeren zijn professipnele
krachten nodig."
De samenwerking in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen heeft vol
gens de pastoraal werker Thö
nissen goed uitgepakt. „De
schaalvergroting heeft veel nieu
we activiteiten mogelijk ge
maakt. We leren veel van eikaars
ervaringen. Bovendien is de
taakverdeling beter, iedereen in
het team van pastores kan nu
doen waar hij of zij goed in is.
Ook voor de parochianen pakt
het goed uit, bij meer pastores is
de kans dat er iemand bijzit die
jou persoonlijk aanspreekt, een
stuk groter."
Ook in Breda-noord is er een
samenwerkingsverband tussen
een aantal parochies. Er zijn nu
nog drie priesters, van wie een
eigenlijk al met emeritaat. Ver
der zijn er twee pastoraal wer
kers. Uiteindelijk moeten er drie
krachten overblijven, van wie
minstens een priester. Pastoor
van de Christus Koning kerk is
J. Brooijmans. Hij wordt binnen
kort 56 jaar en is al dertig jaar
werkzaam in deze parochie.
Tijdens ons gesprek in de pasto
rie wordt hij verschillende keren
gestoord: de telefoon, de deurbel
en een vrijwilligster die even
binnenloopt om iets te vragen.
„Ja ja, ik lijk wel een manager,"
lacht Brooijmans.
Brooijmans probeert als priester
adequaat te reageren op de
maatschappelijke ontwikkelin
gen. „Het is belangrijk om te
voldoen aan de wensen van de
gelovigen. Neem nou bijvoor
beeld een uitvaart. Daarvoor is
geen standaard-formule die ik
dan maar even afwerk. Nee, ik
ga praten met de mensen over
teksten voor lezingen, over de
woorden die ik zelf zal uitspre
ken. Maar ook bijvoorbeeld over
de vraag of het een uitvaartmis
moet worden of alleen een dienst
van woord en gebed. En natuur
lijk ook belangrijk: of de begra
fenis door vrijwilligers of door
een priester gedaan moet wor
den."
Over de veranderingen in het
gedachtengoed van de rooms-
katholieke Kerk denkt Brooij
mans veel na. „Dat leeft, bij de
Kerk zelf en bij de mensen,"
knikt hij. „De vanzelfsprekend
heden van vroeger zijn helemaal
weggevallen. De rol van de pas
toor is enorm veranderd. Vroeger
zat er veel meer dwang achter
het geloof, nu zit er vooral ver
antwoordelijkheid van de men
sen zelf achter." Hij denkt even
na en besluit dan: „Een hele
goede ontwikkeling."
„Wat wij, zowel priesters als
pastoraal werkers als vrijwilli
gers moeten doen, is mensen sti
muleren en ze hulpmiddelen toe
reiken. Wij moeten de mensen
als het ware toerusten in plaats
van strenge instructies geven.
Daarbij moeten we vooral van
elkaar leren."
Echtheid is voor pastoor Brooij
mans erg belangrijk. Geloof
moet ook echt zijn: „Ik zou dit
werk niet kunnen doen als ik
niet geloofde," zegt hij. Natuur
lijk komen daar wel eens twijfels
bij. „Er is zoveel ellende in de
wereld. Maar ik vind in mijn
geloof dan juist bemoediging en
dat wil ik ook aan anderen ge
ven. En als ik twijfel, dan kijk ik
eens naar boven en dan vraag ik
even: Hé, bende d'r nog?"
Steeds minder jonge mannen willen zich tot priester laten wijden.
FOTO WILLEM BLAUW
