Weekend
Theofaan
l.ElDLiR (M/V
hSTEM
E 2
1 I
Si 4B
li
*5» JE
-L
T -* «ÉSp
Dankzij de
D-Day-viering
kan Marcelle Gaby
op 6 juni haar
man niet
herdenken
In Caen kun je
zelfs
namaak-kogels
kopen.
Oorlogscommercie
kent geen smaak
I 1994
Een
kommerciële
ZATERDAG 21 MEI 1994
De straten van Bayeux zijn
klaar voor de invasie van oud-
strijders. FOTO'S DE STEM BEN STEFFEN
|de meest moderne
ermingsmiddelen.
afnemers hebben
pen met betrokken
invasie
Jiemie biedt u een informele werk-
Inodeme werkomgeving en een pas
tis met diverse secundaire arbeids-
Interesse in deze ondersteunende
ltuur dan voor vrijdag 3 juni uw
1-brief, met vermelding van moti-
Jen beknopt curriculum vitae, naar:
CM Werving Selectie, Postbus
lo AC Nieuwegein, t.a.v. de heer
fries. Heeft u vragen, bel dan 03402-
Vergunning CBA/A91.0185
|[et angst en beven wacht Normandië op een nieuwe invasie.
ndag zes juni is het vijftig jaar na D-day, voor de Fransen
|ur-J. De laatste massale herdenking van het begin van de Slag
ii Normandië en de bevrijding van West-Europa. Normandië
|iacht een vloedgolf van oud-strijders, hun familieleden en
logwaardigheidsbekleders. Slachtoffers zullen er deze keer niet
Lllen. Of het moeten de mopperende hotelliers zijn, die nu al
Iraten over een mislukt seizoen. „Omdat iedereen denkt dat we
Landen vol zitten. Was het maar waar!"
oud-strijders. Hij wil best praten,
maar is vrijwel nooit thuis. Barylak
heeft het heel erg druk, want de
Poolse president Walesa komt naar
de Poolse begraafplaats in Grain-
ville-Langannerie. Vandaar dat hij
zitting heeft in verschillende comi
tés en veel moet regelen.
Aan alles is gedacht. Wie het Frans
niet machtig is, hoeft deze keer niet
te wanhopen. Met Engels kom je
meestal een heel eind, maar niet in
het VW-kantoor van Courseulles
waar PR-man Maurice Euynard
niet verder komt dan 'very good'.
Geen nood. De informatieve folders
zijn gedrukt in zowat alle talen en
wie nog meer informatie wil, kan
bij talloze comités terecht.
Ze zijn al jaren aan het werk. Zoals
het 'Comité Département du Tou-
centrum voor hulpverlening
aan blinden en slechtzienden
Regionaal Centrum Breda
vij op zoek naar kandidaten voor del
pel gehandicapte kinderen en jeugdij
agogische context.
hnen;
pardigheden te leren, welke nodig zij|
gende vaardigheden:
het werk.
>J of HBO-ergotherapie;
Iren; het is een pre als deze ervaring is|
pktische vaardigheden;
plfstandig als in teamverband kunne!
luizen.
vorden er bijzondere eisen gesteld ten|
atiek van de doelgroep.
I 3.298.- en 5.052.- bruto per maancj
bnform de CAO-ziekenhuiswezen.
jiofd van het centrum, telpfoonnumrn
zenden aan Stichting Theofaan, Stj
ganisatie. Op de envelop s.v.p. vermei
IjorRomain van Damme
Rein van der Helm
UITSLUITEND VOOR
PARTICULIEREN.
armelding van 50.-
Keiharde muziek scheurt
de serene rust aan flar
den. Luide stemmen
dragen ver over de Ca
nadese oorlogsbegraaf
plaats bij de mondaine
badplaats Courseulles.
Ongepast, maar de hoveniers die
hoog in de bomen acrobatische toe
ren uithalen om grote hoeveelhe
den snoeihout te verwijderen, heb
ben er geen oog en oor voor.
Zoemend doet een grasmaaier zijn
werk en iemand maakt met een
kleine scherpe schop rond ieder
grafzerk symetrische vierkanten'in
het gras. 2048 vierkanten in Bény-
Sur-Mer.
Een vlek in de wijdheid van het
licht glooiende Normandische land.
De komende weken zullen er dui
zenden langs komen. Oud-strijders,
familieleden van de gesneuvelden
die er hun laatste rustplaats von
den. Ze zullen er ook zijn in Ban-
neville-Sannerville. In Saint-James
en in Grainville-Langannerie.
Verspreid over Normandië liggen
26 oorlogsbegraafplaatsen met
38.590 rustplaatsen voor de gealli
eerde soldaten. En overal hetzelfde
beeld. Gazons als biljartlakens,
keurig gesnoeide bomen, tiendui
zenden vierkanten. Ook het grote
Duitse kerkof bij La Gambe waar
21.000 soldaten liggen, is onder
handen genomen. Al wordt daar
geen herdenking gehouden. Na een
hoop heibel zijn de Duitsers niet
uitgenodigd.
Hier en daar wordt er nog een
laatste hand gelegd aan het op
knappen van een gebouw en wordt
de parkeerplaats uitgebreid en
voorzien van glimmend nieuw as
falt.
Want het wordt druk in Norman
dië. Om al die gasten en toeristen
door het Normandische platteland
te kunnen loodsen, is er hard ge
werkt aan het wegennet. Kilome
ters nieuwe wegen en talrijke ro
tondes, de Franse manier om hard
rijders tot de orde te roepen. Maan
denlang leek Normandië op een
gigantische bouwput. Soms tot er
gernis van de inwoners die het
ongemak maar voor lief moeten
nemen.
Maandag 6 juni wordt heel Nor
mandië afgegrendeld. Verboden om
zonder speciale vergunning rond te
rijden, en vergunningen zijn er
voor de bewoners vrijwel niet. De
lokale bevolking vraagt zich dan
ook vertwijfeld af voor wie al dat
feesten nou eindelijk bedoeld is.
Inmiddels zijn ze al die buiten
landse televisieploegen en
journalisten meer dan zat. En
zijn ze boos op de Franse orga
nisatie die zich weinig aantrekt
van de oorlogsveteranen en inwo
ners, maar zich wel bovenmatig
inspant om het de hoogwaardig
heidsbekleders naar de zin te ma
ken. Begin april stond heel Nor
mandië op zijn achterste benen
toen de Franse regering Canadese
oud-strijders uit hun hotel in
Deauville zetten, omdat er te wei
nig ruimte voor de genodigden was.
Die maatregel is inmiddels terug
gedraaid.
Ook in Benouville zijn ze nog altijd
laaiend. Daar is de oude hijsbrug,
de Pegasus Bridge die tijdens de
landing een van de sleutelplaatsen
was, begin dit jaar doodgemoede
reerd gesloopt. Omdat de haven
van Caen uitgediept en vergroot
moet worden. De in 1944 strate
gisch zo belangrijke brug over het
kanaal van de Orne tussen Caen en
de kustplaats Ouistreham, ligt nu
00ÊÊffi-
,1 -Im
n postzegel nodig)
In uw advertentie vermelden één artikel e d
elen 4 Geen aanbiedingen per stuk, per P<\ f één
ven, geen fotokopieén 6. één advertentie v
or de eerstvolgende uitgave met mogelijk k r(eg
n onze voorwaarden voldoen, worden zonder
ties met dezelfde of soortgelijke inhoua
Arlette Gondreé was een van de eerste vier Fransen die door de Engelsen bevrijd werden. Ze is 54 nu,
getrouwd met een Engelsman en heeft een café in Benouville. Dat café is een beroemde pleisterplaats voor
de oud-strijders die er gratis koffie krijgenOok op 6 juni, al willen de autoriteiten dat het café dan sluit.
Maar Arlette weigert. „Wat denken ze wel!"
te roesten op een groot terrein van
een aanpalend bedrijf.
„Hadden ze daar nou echt niet mee
kunnen wachten tot na de herden
king?," vraagt Arlette Gondreé zich
namens veel Normandiërs af. „Aan
de belangen van al die oud-strij
ders, die nu nog leven, wordt ach
teloos voorbijgegaan. Maar ze ver
geten wel dat het die mensen zijn
die ons bevrijd hebben. Zij moeten
vooraan staan en niet al die ge
kroonde hoofden."
Arlette Gondreé was vijftig jaar
geleden een van de eerste vier
Fransen die op D-day 1944 door de
Engelsen bevrijd werden. Ze is 54
nu, getrouwd met een Engelsman
en heeft een café in Benouville.
Naast de plaats waar de Pegasus
Bridge stond. Een beroemde pleis
terplaats voor de oud-strijders die
er gratis koffie krijgen. Ook op 6
juni, al willen de autoriteiten dat
het café dan sluit. Ze zijn bang dat
de vloer het begeeft bij zoveel be
langstelling. Maar Arlette weigert.
„Wat denken ze wel!
Die oud-strijders kom je nu al in
heel Normandië tegen. Jaren gele-
den hebben ze al geboekt. Ook in
hotel Churchill in Bayeux. Drie
sterrenhotel in een 15.000 inwoners
tellend stadje dat vrijwel onge
schonden uit de strijd is gekomen.
De prachtige kathedraal domineert
Bayeux, maar wordt de komende
tijd naar de achtergrond gedron
gen. De vijftigste herdenking van
D-day eist alle aandacht op.
Hotel Churchill is van het echtpaar
Selmi. Binnen in de kleine ont
vangsthal struikel je zowat over de
folders, die de herdenking aanprij
zen. Aan de buitenkant is promi
nent het portret van de grote En
gelse staatsman geschilderd. Bin
nen komt hij nog eens terug in de
ontbijtzaal. Daar is zijn markant
gezicht middelpunt van een rij in
ternationale vlaggetjes. Vlaggetjes,
die overal hangen, tot in de recep
tieruimte toe.
De folders over hét pronk
stuk van Bayeux, het we
reldberoemde tapijt over
het leven van Willem de
Veroveraar, zijn nauwelijks terug
te vinden tussen al dat andere
materiaal over D-day. „Gelukkig
hébben we dat tapijt," zegt Made
leine Selmi. „Als straks al die be
langstelling voor D-day weg is,
kunnen we de toeristen nog altijd
lokken met het tapijt van Bayeux,
de kathedraal en de kust. Toch ook
vlakbij."
In de eerste week van juni zit hotel
Churchill vol. „Drie, vier jaar gele
den kwamen de eerste boekingen al
binnen. Maar na de festiviteiten zal
het snel rustig worden. Dat is de
schuld van de Franse pers," zegt
Madeleine Selmi boos. „De Franse
pers schrijft dat we helemaal vol
zitten, een heel seizoen. Dat is dus
absoluut niet waar."
Sterker nog, als er niets verandert,
wordt het zelfs een rampjaar. „Ja
zeker, want tot nu toe hebben we
beduidend minder boekingen. Ie
dereen denkt dat er maanden niets
meer vrij is. Willen we er nog wat
van maken, moet er meer geboekt
worden. Natuurlijk zijn we wél blij
met al die aandacht, we kunnen
ons laten zien aan de wereld."
Hard nodig, verzekert Madeleine
Selmi. „Het is nu vijftig jaar gele
den. Dit is de laatste massale her
denking. Ook oud-strijders sterven.
Ze zijn nu in de zeventig. Nooit zal
D-day vergeten worden, maar dat
massale verdwijnt. Daarom moeten
we de toeristen ook met andere
attracties kunnen trekken. De re
gering stopt nu geld in Normandië.
Nieuwe wegen, er wordt veel opge
knapt. Daar moeten we van profi
teren."
Dat lijken ze in het het noorden
van Normandië beter te begrijpen
dan in het zuiden. In de streek
Calvados, waar de landingsstran
den liggen, schreeuwt D-day je
tegemoet. De streekbussen zijn ver
sierd met de vlaggen van de bevrij
ders en verwelkomen de oud-strij
ders met een welgemeende groet.
In pub 'The Globe' in Bayeux kan
men Brits bier 'Withbread Pale
Ale' en 'MacEvans Ecosse' drinken
en staat er tussen 22 andere bier
soorten prominent een doos met
drie flessen Bordeaux-wijn in een
speciale verpakking. '50th Anni
versary' staat er in fel gekleurde
letters op. Waarom geen Calvados,
de lokale drank, is de logische
vraag? „Omdat aan Bordeaux meer
te verdienen is," antwoordt de kas
telein met een brede grijns.
Die flessen wijn kom je overal
tegen. En overal zie je foto's van
toen. Zelfs in de etalage van 'Mai-
son de la Travesti' in het centrum
Caen. Tussen de pruiken en carna
valeske kleding hangen foto's van
een in puin gegooid Caen. Dertig
Franse franken per stuk, ongeveer
tien gulden.
Kijk in Calvados om je heen en je
ziet talloze boeken, T-shirts, sleu
telhangers, petjes. Souvenirs in alle
maten en vormen. In het waarlijk
schitterende memorial in Caen is er
een speciale hoek voor ingericht. Je
kunt er zelfs namaak-kogels kopen.
Oorlogscommercie kent geen
smaak.
Opmerkelijk is dat er in het zuide
lijk deel van Normandië aanzien
lijk minder aandacht voor de vijf
tigste herdenking is. „Het noorden,
daar is het inderdaad te doen,"
zegt de VW-directrice van Falaise,
een stadje dat tijdens de slag van
Normandië volledig weggevaagd is.
„We hebben wel wat festiviteiten,
maar veel minder. Ach, we hebben
ons oorlogsmuseum waar de nu
beroemde slag om Falaise wordt
uitgebeeld."
Dat museum is echter niet altijd
open en de festiviteiten staan op
een schamel rose A-viertje. Een
paar aangekondigde activiteiten
zijn alweer doorgestreept. Falaise
maakt zich niet zo druk. Ze zijn er
best bereid om te praten, over 'La
Poche de Falaise' bijvoorbeeld.
Twee Duitse legers werden daar
ingesloten door de geallieerden die
een tangbeweging maakten. Maar
het heeft ook iets van, ach, het is
vijftig jaar geleden. We leven nu.
Ook in het vlakbij gelegen Potigny.
Een Pools dorp in Normandië.
Daar woont Stepan Barylak. Presi
dent van de Poolse vereniging voor
risme du Calvados' dat in de stad
Caen uiteraard kantoor houdt op
Place du Canada. Caen ligt op
vijftien kilometer van de strmden
waar de geallieerden vijftig jaar
geleden landden. Dat is straks hét
domein van de hoogwaardigheids
bekleders.
„De inwoners zullen de festivitei
ten op de televisie moeten volgen,"
zegt wethouder Jacques Lambert
van Caen laconiek. „Om ze tege
moet te komen hebben we aan de
vooravond, van de zesde juni een
groot spektakel waar 55.000 men
sen bij kunnen zijn. Het hoogte
punt is het overdragen van de fak
kel van de vrede door ouderen aan
jongeren uit diverse Europese lan
den."
Onder die scholieren zijn ook
jongeren uit het Duitse Wü-
rzburg, de stad waarmee
Caen al 35 jaar een steden
band heeft. Caen zelf viert 9 juli
nog eens feest. Op die dag werd de
stad bevrijd. Veel was er toen niet
over. De binnenstad was compleet
in puin geschoten. Van de huidige
bevolking (115.000 inwoners) heeft
slechts twintig procent D-day mee
gemaakt en overleefd.
De nu 80-jarige Marcelle Gaby is
een van hen. Maar maandag 6 juni
feest ze niet mee. Ieder jaar gaat ze
de zesde juni vanuit de wijk Che-
min Vert waar ze woont, naar het
Huis van Bewaring. Ze doet dat
lopend, het is niet ver. Op de
binnenplaats, tegen een muur, legt
ze samen met enkele andere perso
nen bloemen neer.
Dan gaan ze naar buiten en houden
bij een gedenksteen een bijeen
komst. Op die gedenksteen staat
dat op de ochtend van de zesde juni
1944 88 personen door de Duitsers
zijn geëxecuteerd. De echtgenoot
van Marcelle, Jean Gaby, was een
van de 88 gijzelaars. Zij werden in
wilde paniek door dc Duitsers uit
de cellen gehaald en zonder pardon
neergemaaid. De lichamen werden
op vrachtwagens gegooid en zijn
nooit meer teruggevonden.
Marcelle Gaby is er sindsdien ieder
jaar geweest. Op de plek waar haar
man gedood werd. Samen met tien
tallen anderen die zich verenigd
hebben in een stichting die de
jaarlijkse herdenking organiseert.
Daar is een vergunning voor nodig.
Ook dit jaar. Maar toen de Stich
ting die vergunning bij de verant
woordelijke instantie aanvroeg,
werd er gezegd dat het toch beter
zou zijn de herdenking deze keer
op een andere datum te houden.
Want het wordt toch wel erg druk
in Caen en er zullen veel hoge
heren en veiligheidsmensen zijn.
Dus. „Onvoorstelbaar toch." sta
melt Marcella Gaby met een ver
stikte stem. „Hoe durven ze dit te
vragen. Het is weer een bewijs dat
het prestige veel meer telt dan het
leed van eenvoudige mensen die
zoveel verloren hebben.
En Marcelle Gabv huilt in stilte.
