achter het gerecht
e mens
Nieren blijven pijnpunt suikerpatiënten
'Eurotunnel bezuinigt op veiligheid'
)odi Apeldoorn schreef boek over de namen op de menukaart
L; STEM
CONSUMENT
D3
ONDER DE KURK]
Bruid
Cj suikerpatiënten die insu-
r spuiten, krijgt chroni-
v problemen met z'n nie-
r! Daarbij treden ook vaak
hart- en vaatziekten
ie'n een snelle verergering
1,andere complicaties.
de naar
Wereld
Zware beschuldigingen van Britse Consumentenbond:
RUBRIEK
s
Gekke-koeien
ziekte
Opmars doorlopende reisverzekering
IDERDAG 19 MEI 1994
DONDERDAG 19 MEI 1994
Door Hein Sluijter
ie
te
es
n.
ri
de
li
nt
te-
:ld
le-
je
>e-
ne
Ier
an
ia-
ok
jaren, ook op een fles Chal
pagne een jaartal prijken. Dj
toch bloemen voor de hru|
Ja, schudt dan je beurs ma|
leeg.
Hetzelfde geldt voor meni
wijn port. Een vintage-po3
uit een en hetzelfde oogstjaJ
is een belevenis. Allel
mengwijn sherry gaat no
ofte nimmer vergezeld vri
een jaaraanduiding. Dat al a
ze wijnen van hoge kwalitj
kunnen zijn, staat als een nj
boven water.
Een vreemd verschijnsel doi
zich voor in Italië. Daar I
een tafelwijn, een 'vino
tavola', tot een ongekej
kwaliteitsniveau stijge
Voorbeelden zijn de Tip
nello (ƒ47 per fles) en
Solaia 85), beide van groo
meester Antinori en beiJ
mét jaargang. De prijzen ze)
gen het al. Je hebt te makt
met een topniveau. Desc
danks mogen ze slechts taft|
wijn heten. Oorzaak is de
kortschietende Italiaan
wijnwetgeving. Waar ove|
gens op dit moment aan
sleuteld wordt.
In mijn ogen helemaal boj
maken ze het in Portugal,
het noorden van het land oij
staat de Vinho Verde,
uitstekende, lichte, witte kw
liteitswijn die altijd jong
dronken moet worden. Hc
wel dit zeker geen tafel-
mengwijn is, krijgen de flé
sen nooit een oogstjaar ma
De producenten zijn ervj
overtuigd, dat er geen jaar
op hoeft, omdat je hem
,„ag (anp) - Een op de
laveer 35 procent van de sui-
tienten overlijdt vóór de
u van 55 jaar aan hart- en
mekten. Het merendeel van
E pad chronische nierproble-
t de Zwolse internist H.
Bilo aan de vooravond van een
internationaal congres in Zwolle
over diabetici en niercomplica
ties.
De afgelopen vijftien jaar zijn er
volgens Bilo successen geboekt
met de behandeling en signale
ring van niercomplicaties. „We
kunnen nu eerder vaststellen of
iemand problemen heeft met z'n
nieren, waardoor we de patiënt
sneller kunnen behandelen.
Hierdoor is het aantal patiënten
met totaal niet werkende nieren
verminderd," aldus Bilo.
Het onderzoek zal zich de ko
mende jaren vooral met deze
ontwikkeling bezig houden, ver
wacht de internist. Te weinig
insuline, en dus een verhoogd
glucosegehalte in het bloed, be
schadigen de filterfunctie van
het bloed waardoor de nieren
hun werk niet meer goed kunnen
doen. Afvalstoffen hopen zich op
in het lichaam. Met moeheid,
jeuk en misselijkheid als gevolg.
In een later stadium kunnen
hart- en vaatziekten ontstaan.
Dialyse of transplantatie is dan
vaak de enige mogelijkheid om
het leven van de diabeet te red
den. „Nieren hebben een enorme
reservecapaciteit. Klachten kun
nen dus pas in een heel laat
stadium komen, als de nier nog
maar minimaal functioneert,"
zegt Bilo.
Het voorkomen van niercompli
caties blijft evenwel zeer moei
lijk. Een goede dosering van in
suline en een goede bloeddruk
verlagen de kans op nierproble
men. „Het is van essentieel be
lang dat de bloeddruk van dia
betici goed in de gaten wordt
gehouden. Een licht verhoogde
bloeddruk vormt al een risico
voor de nieren. Het kan wel eens
van belang zijn om zelfs bij een
bloeddruk die als normaal wordt
gezien, te streven naar een nog
lagere waarde", aldus de inter
nist.
Diabetici moeten volgens hem
zeer goed op hun gezondheid
letten. Roken is uit den boze
omdat het allerlei processen in
gang zet die uiteindelijk funest
zijn voor het werken van de
nieren, het hart en de bloedva
ten. Ook goede voeding is van
belang. „Grote hoeveelheden,
dierlijk, eiwit bevorderen waar
schijnlijk nierschade."
Nederland telt 45.000 suikerpa
tiënten die afhankelijk zijn van
insuline.
Lthad niet veel ge
teeld of we hadden
Lvond Sipkes gege-
[n Balletje gehakt, spi-
Bie, een bergje Sipkes
leen lekkere deuk jus
[liet hart. Maar Sipke
Lekte niet hard genoeg.
Is keek hoofdonderwij-
t Klaas de Vries nog
ikeerrond in de klas.
Lr zat de beste. Links
Laan: Bintje. Zij dan
[ar, dacht de meester
[sinds die dag in 1905
[apen de bintjes op het
[d. Bintje, Célestine,
fearek, mère Brazier
[natuurlijk Belle Hélè-
Smaakvol glijden ze
[gindag uit via de
Ld de maag binnen,
[smaak blijft hangen,
Inaam wordt echter
keten. Vandaag staan
[culinaire eponiemen
Ihet menu.
lor Hans Jacobs
ng binnen een jaar moet opdrij
;re ken.
Onzin natuurlijk. Jul
'an daarom moet je uit de etika
te- tering kunnen opmaken ofl
wijn niet te oud is. NiemaJ
ag- die dat nu kan zien. De|
bruid sméékt om een bloem
:de tje.
pi glijdt haar vinger over de
«kaart. Ze zucht, proeft,
schudt toch van nee.
m," dat dan. Ze walst het
lid met de tong door haar
id. Ze kan maar geen beslis-
nemen. Alles wat ze op de
bt ziet, is interessant,
leressant?
i Apeldoorn kijkt op van
Iter haar imaginaire menu-
nnen vaak de geschiedenis van
asappelen kwamen rond 1500 met
igers mee uit hun oorspronkelijkeg
>us en Pizarro werden ze getranspo
■relden vandaar worden ze vanuit
ereld in Florida en Californië wq
iden (waaronder vast ook China).
toetje
een mooie, stevige sinaasapp
en verdeel ze in parten. Leg deze 9
Strooi wat kaneel en suiker over f
ppel eventueel wat oranjebloesem»
sappelparten. Dit gerecht is afkomst]
ialade
appelen goed schoon en verdeel ze
partjes in stukken en leg ze in
toe: 150 gram ontpitte, zwarte olij
citroen, 1 mespunt cayennepeper M
zaadjes. Schep alles goed door en
ar in de koelkast staan.
ok dit recept is afkomstig uit Noo
a<jao
isappelen en snijd ze ongepeld u>
lik alleen de plakken waar vrucM*!
et de bovenste en onderste. Snij J
n. Leg de sinaasappel op een ruim
net wat bruine suiker en vier eetiep
Dit is een joods recept van „k|
oge in de Nieuwe Wereld werd aa
jtiende eeuw op Cura9ao gebouwd
ocado (1)
appelen, verwijder het wit en snijh'
Pel ook een rijpe, maar stevige a
e pit en snijd de vrucht in Parte
dik. Rangschik de vruchten eleg
lal. Sprenkel wat citroensap. 0 J
;en theelepel suiker over de sala
ecept uit Israël.
ocado (2)
■doet me eigenlijk het meeste
feer met een lekkere bruine
fcham als lunch," had ze
Trnisnt de uitnodiging voor
llimch afgewezen.
|s om het eten is het Dodi niet
Niet de gerechten, maar
|riamvan het lekkers heeft de
acht van de Hilversumse.
:efde van Dodi Apeldoorn
Ttvia haar boek: 'Weet wie je
1 een boekje vol smakelijke
paire eponiemen: gerechten
(dranken die naar personen
1genoemd. Ze schreef het
He samen met Tim Beijer.
ï»enlekker eten thuis of uit
Pj afgelopen jaren als een
de pan uitgerezen. Elke
pder heeft wel een kook-
pamma, elk tijdschrift
ipt borden vol kleurig lek-
5°P de glossypagina en een
"®mé Colbert, Lucullus
Coquilles Saint-Jacques,
1 "agration, Poularde a la
Célestine, Esterhazy-braten,
Tournedos Rossini, Pavlova-
taart, Crêpes Suzette horen er
bijna net zo bij als een balletje
gehakt.
Wat we eten, weten we intussen,
maar wie we eten: dat is de
vraag. Wie was Lucullus, wie
Colbert, Célestine, Saint-Jac-
ques, Rossini, Pavlova, mooie
Helena?
Weer duikt Dodi Apeldoorn op
van achter haar menuboek. Een
voorafje: Lucullus soep. Maar
wie was Lucullus? Dodi: „Hij
was een van de grootste veldhe
ren van de Romeinen. Hij werd
ontslagen omdat hij zijn solda
ten na een overwinning niet zo
als gebruikelijk liet plunderen
en verkrachten. Na zijn ontslag
ging hij zich helemaal wijden
aan zijn hobby: lekker eten."
„Hij had zelfs speciale eetzalen
voor speciale gerechten. Toen hij
merkte dat zijn kok beter kookte
als er gasten mee aan tafel zaten,
gaf hij zijn chef een berisping en
zei:' vanavond eet Lucullus bij
Lucullus. Die uitspraak staat nu
nog voor een zeer intiem en
kostbaar dineetje. De Lucullus-
soep is een van de eenvoudigste
recepten: bouillon getrokken van
kippevlees en gevuld met truf
fels, groene erwtjes en asperge
punten."
Bekend gezicht
Dodi Apeldoorn was tot voor
kort een bekend gezicht van tv.
Ze presenteerde programma's als
Horizon, Einstein en Boggle. Na
tien jaar tv heeft ze echter de
buis vaarwel gezegd en zich ge
stort op haar echte liefde: het
schrijven. „Op school al schreef
ik met veel plezier opstellen.
Heerlijk. Ik maakte overal een
sprookje van." Ze schreef een
boekje over het leven van haar
kat, maakte korte verhalen voor
tijdschriften.
Ze heeft het niet van een vreem
de. Haar vader is de bekende
Neerlandicus dr. C. Apeldoorn,
die diverse woordenboeken en
andere taalboeken heeft geschre
ven. „Hij heeft een schat aan
gegevens, maar mist de fantasie
om er een leuk verhaal van te
maken." Gelukkig heeft hij Do
di.
Weer heeft ze op de menukaart
iets leuks gevonden. Coquilles
Saint-Jacques, schelpdiertjes ge
noemd naar de heilige Jacobus,
die begraven ligt in het Spaanse
Santiago de Compostella. „Op
een dag was een ridder in de
kolkende golven van de zee te
recht gekomen. Zijn paard was
op hol geslagen. In doodsangst
riep hij om de hulp van de
heilige Jacobus en zie...het paard
werd rustig en bracht zijn berij-
Dodi Apeldoorn met haar boek: „Op school al schreef ik met veel plezier opstellen. Heerlijk. Ik
maakte overal een sprookje van.foto de Gelderlander
der, helemaal bedekt met schel
pen, weer veilig terug op het
strand."
Neuzelneus
Tim Beijer, internist in het St.
Jansdalziekenhuis in Harder
wijk, is een vriend van Dodi's
vader, bovendien is hij liefheb
ber van lekker eten en van gra
ven in de geschiedenis. „Een
echte neuzelneus, een liefhebber
van heel gedegen werk. Hij heeft
de liefde voor de herkomst van
dingen van mijn vader gekregen.
Jaren is hij bezig geweest om de
achtergronden van de gerechten
te onderzoeken. Per gerecht had
hij zeker anderhalf velletje A4
bij elkaar gesprokkeld. Tim, zei
ik, dat ligt veel te zwaar op de
maag. Mag ik het eens probe
ren?"
Dat mocht ze van hem. En zo
schreef ze het verhaal van de
chef-kok van het restaurant Du
Cerle in Lyon. Hij was smoor
verliefd op zijn bazin Célestine.
'Zeg het met gerechten' moet hij
gedacht hebben, en voorzichtig
begon hij zijn eerbetoon met een
omelet Célestine. Bak in een
koekepan twee kleine omeletten.
Een ervan legt u op de schaal die
bedekt is met zeer fijn gesneden
kippeviees, vermengd met room
saus en kervel. Dat wordt bedekt
met de tweede omelet waar ge
smolten boter overheen gaat."
Ook Célestine smolt. Haar ver
liefde chef zette alles op alles om
het hart van zijn bazin volledig
in vuur en vlam te krijgen en hij
creëerde de poularde Célestine
met als ingebouwde bron van
hartstocht een stevige dosis
knoflook.
Toeval
Smakelijke verhalen rond sma
kelijke gerechten. Er heeft zich
in menig keuken heel wat afge
speeld, waar de gast aan de
veilig gedekte tafel geen weet
van heeft. Vaak ontstaan gerech
ten per toeval. Zoals het smake
lijke toetje Mère Brazier.
Mevrouw Brazier was een krent.
Haar gasten in haar restaurant
kregen het lekkerste van het lek
kerste voorgeschoteld, maar het
personeel moest het met de rest
jes doen.
„Tot er op een keer een hele
partij roomijs terug kwam naar
de keuken. Dat vond moeder
Brazier toch wel wat té luxe
voor haar personeel, maar om
het ijs weg te gooien? Nee. Ze
bedacht dat ze nog wat oudbak
ken koekjes had liggen, ver
mengde die met het ijs en ser
veerde dat met een groots gebaar
aan haar personeel. Het werd
echter met zoveel smaak veror
berd, dat het als exclusief des
sert op de kaart kwam. Een van
de leerlingen in de keuken was
de later vermaarde kok Paul
Bocuse."
Weet wie je eet. Een stuk of
negentig tongstrelende anecdo
tes uit keukens en restaurants
die de gerechten op de menu
kaart speciaal kruiden. De soep
van Dedimof, het verhaal van de
Melbatoostjes, het haringgerecht
met spinazie waar de stemban
den van Placido Domingo wel
pap van lusten.
Drank
De menukaart is rond. Een
drankje na soms? Een Grand
Marnier bijvoorbeeld? Dodi:
„Toen Alexandre Marnier-La-
postolle in 1880 een nieuw
drankje had gemaakt, wilde hij
van zijn vriend, de bekende ho
tellier César Ritz, weten wat hij
ervan vond en of hij ook tussen
twee slokken door aan een naam
wilde denken. César proefde en
keek vol waardering naar zijn
vriend, die nogal klein was: Vous
êtes petit Marnier, mais 9a...c'est
grand Marnier!"
Beroemde namen die een ere
plaats hebben gekregen op het
bord of in het glas leven voort in
de internationale culinaire we
reld. Eetbare standbeelden.
Maar toch is niet iedereen blij
met de vernoeming. Bintje bij
voorbeeld.
Bintje Jansma. Ze had er volgens
Didi Apeldoorn al moeite mee
dat ze beste van de klas was,
maar als je meester om die reden
ook nog een aardappel naar je
vernoemt, wordt het héél moei
lijk. „Zeker een aardappel óje
naar de smaak van Bintje 'te
glad' was."
Maar Bintje heeft geluk. Aard
appel bintje is zeer gevoelig voor
ziekten en er zijn veel bestrij
dingsmiddelen nodig. Dus be
sloot de voormalige milieuminis
ter Ed Nijpels dat de bintjes
geleidelijk van het bord moeten
verdwijnen. Na bijna honderd
jaar kan Bintje eindelijk de nare
bijsmaak afgieten.
Dodi Apeldoorn en Tim Beijer -
Weet wie je eet, uitgeverij Etiko,
prijs 14,90.
aasappelen, verwijder het wit
snijd de vruchten in dunne P'a .jji
den gehalveerd. Schil ook a|n..l7 w
jd deze inragfijne ringen. Sm]
naten in dunne plakken, die ver ca(
ideeld. Schil een rijpe, stev'Se/ize',(3
dunneparten. Neem enkele rati J jJ
ze op bloemen lijken. (Leg te e
dan worden ze nog fraaier). Ra »tr(
n fantasie op een platte schaa
gevulde olijven over de sa
tot slot met wat citroensap,o11'
Dit is een recept uit Spanje-
Jan Keuneri
Verdergaande vei-
lK®maatregelen zouden
alleen hoge kosten met
brengen; ze zouden er
Passagiers in andere
Ps te vervoeren dan hun
ij" °ok toe leiden dat de
Rek van Het Kanaal
st Per ferrie zou kunnen
gemaakt dan de 'on-
°°rgang' per trein.
I^ia-kosten en de drang om
(k t de snelste te zijn
T Eurotunnel ertoe verleid
de veiligheid van de
Het Kanaal
te gooien. Dat
Ivaif j ke'harde beschuldi-
L. onafhankelijke En-
™sumentengids 'Which
'consumers' Association,
I^en met de Nederland-
"Uinentenbond.
JJtikel onder de kop 'Is de
d ,1 r:e' veilig?' meldt het
14 rassant, dat 48 procent
(tamelijk) veel
voor een rit door de
00r vliegtuig en ferry
(14 "',Z1C'1 slechts 20 procent
Ijijj °ceat als angsthazen.
«Lta, Engelse anti-
feeti, ns ook n°g eens
i „!r8,iking tussen de
i ph trios en hover-
jfl. ®le van de onlangs
ziindTÏ nog niet 'm Se"
iel wit onaaltunnel. De
alVr,„r t'id duurder uit;
tijD t,v^nsen die alleen of
te veel"
tunnel.
Britse
hadden
Tunnel
verwijt 'Which Euro-
reizen en voor
mensen die het niet erg vinden
de oversteek te maken op een
doordeweekse dag in de avond-
of nachturen.
Verontrustend
Kunnen deze anti-Tunnel-op
merkingen nog met een schou-,
derophalen worden afgedaan;
ronduit verontrustend zijn de
opmerkingen van 'Which over
de veiligheid. „Tienduizend
mensen kunnen tegelijk door de
Tunnel. Maar hoeveel komen er
levend uit als er brand uit
breekt?," vraagt het blad zich
met enig gevoel voor drama af.
„We weten niet of de Tunnel
veilig is zolang Eurotunnel wei
gert om opening van zaken te
geven over de resultaten van
reddingsoefeningen bij geënsce
neerde rampen", merkt het blad
op. Eurotunnel spreekt wel over
absolute veiligheid, maar onder
bouwt die claim nergens.
Passagiers blijven gedurende de
overtocht bij hun auto's of bus
sen in volledig afgesloten wa
gons. Ze kunnen wel de auto uit;
om naar het toilet te gaan of om
even de benen te strekken. Als ze
dat doen en daarbij het portier
van hun auto openlaten, kan er
bij een vluchtpoging volgens
'Which niemand meer langs-.
Oudere of slecht ter been zijnde
Het Britse consumentenblad Which eist van Eurotunnel
volledige openheid van zaken over alle getroffen veiligheids
maatregelen.
FOTO ARCHIEF DE STEM
te worden samengebracht met
auto's of bussen met brandstof.
Afzonderlijke wagons voor reizi
gers en voertuigen zouden niet
alleen een evacuatie veel een
voudiger maken; ze zouden het
ook mogelijk maken sneller te
blussen. Maar zo'n gescheiden
systeem is aanzienlijk duurder.
Eurotunnel heeft kennelijk ge-
passagiers komen in geval van
nood überhaupt niet snel genoeg
weg, vreest het blad. Er is alleen
maar geoefend met jonge, min of
meer snelle mensen.
Roken is aan boord van de trei
nen weliswaar verboden, maar
brand is zeker niet uit te sluiten
als mensen in een gesloten ruim-
kozen voor de goedkopere, min
der veilige oplossing, constateert
'Which
Inademing
Ook de toepassing van Halon
1301 bij het blussen vraagt om
een scheiding tussen passagiers
en voertuigen. Want als de con
centratie van het 'blusgas' Halon
1301 te hoog is, ontstaat er door
inademing gevaar voor de mens.
Is die concentratie te laag, dan
kan er niet worden geblust. De
veiligheidsdienst heeft toegezegd
dat te zijner tijd een minder
gevaarlijk gas dan het niet meer
in produktie zijnde Halon 1301
zal worden gebruikt, maar zover
is het nog lang niet.
Vrachtwagens krijgen een plaats
in half-open wagons in de trei
nen. In geval van brand kunnen
giftige gassen snel de tunnel - en
ook een trein in de andere buis -
binnendringen. Een ondoor
dringbare rook kan de bestrij
ding van het vuur moeilijk of
zelfs onmogelijk maken. Euro
tunnel zegt weliswaar, dat proe
ven hebben uitgewezen dat die
gevaren nagenoeg nihil zijn,
maar verstrekt verder geen de
tails over de aard van die oefe
ningen. „Gesloten wagons zou
den de mogelijke gevaren kun
nen voorkomen, maar die kosten
veiligheidsautoriteiten
aanbevolen om in de
om de 250 meter een
vluchtweg te creëren naar de
servicetunnel en vandaar naar
de andere tunnelbuis, maar Eu
rotunnel heeft die vluchtmoge-
lijkheden om de 375 neter aan
gelegd. Dat betekent, dat ingeval
van gevaar een aantal passagiers
verder moet lopen; mogelijk ge
hinderd door rook en gassen.
Bij brand kunnen rook en gassen
het ademen bemoeilijken en het
zicht belemmeren. Geen pro
bleem, zegt Eurotunnel. Het sys->
teem voorziet erin, dat er in no
time frisse lucht in elke richting
kan worden gedirigeerd, waar
door rook en gassen kunnen
worden verdreven. Maar dat is
volgens 'Which nog steeds niet
proefondervindelijk bewezen.
Bij een brand in de tunnel onder
de Baai van San Francisco - zo
weet het blad - werd door een
menselijke fout de rook de ver
keerde richting ingedreven,
waardoor vluchtende mensen
zwaar werden gehinderd. Als
iets dergelijks in de zoveel lan
gere Tunnel zou dit de dood van
een groot aantal mensen kunnen
betekenen, vreest 'Which
Het blad eist van Eurotunnel
volledige openheid van zaken
over alle getroffen veiligheids
maatregelen. Bovendien dringt
het aan op scheiding van passa
giers en voertuigen en op geslo
ten wagons voor het vrachtver
keer.
Omdat Duitsland
zijn grenzen wil
sluiten voor Brits
rundvlees dreigt er nu een
handelsoorlog. De Britse mi
nister van landbouw Gillian
Shepard is woedend ('een
verkiezingsstunt om de CDU
uit het slop te halen'), de
Europese collega's zijn ver
baasd, maar de Duitse minis
ter van volksgezondheid
Horst Seehofer houdt voet bij
stuk: „Hier sta ik, ik kan niet
anders."
Nadat Britse schapen Britse
koeien hebben opgezadeld
met de besmettelijke en dode
lijke 'gekke-koeienziekte',
acht Seehofer het niet uitge
sloten dat de ziekte een
sprong kan maken van rund
naar mens. Hij vreest een
ramp 'nog erger dan aids.'
In 1986 gebeurde er iets
vreemds met de Engelse run
deren. Het leek wel of het de
koeien massaal in de bol was
geslagen. Ze bewogen zich
vreemd, deden raar, gedroe
gen zich kopschuw en agres
sief en gingen kort daarna
dood. De geheimzinnige ziek
te had, zo bleek uit onder
zoek, sponsachtige gaten in de
hersenen geslagen.
De pers noemde de ziekte de
'gekke-koeienziekte', de we
tenschap verzon er de naam
Bovine Spongiforme Encep-
halopathie voor (BSE) en
stond voor twee raadsels tege
lijk: Waar kwam die ziekte
vandaan?, en, twee, wat is er
precies de oorzaak van? Dat
eerste raadsel werd al gauw
opgelost. Bij schapen komt al
sinds eeuwen een dergelijke
en ook al dodelijke ziekte
voor: scrapie (skreepie), van
het Engelse woord 'scrape'
ofwel schuren, want de zieke
schapen schuren hun lijf tegen
van alles en nog wat om van
een gekmakende jeuk af te
komen. Zieke schapen wor
den vernietigd en door des
tructiebedrijven - let op - ver
werkt tot veevoeder. Welnu.
Ondanks waarschuwingen
van wetenschappelijke zijde
besloot men in Engeland die
schapen niet meer te bewer
ken met aceton, maar ze
slechts tot 110 graden Celcius
te verhitten. Dat was in 1981.
In 1986 brak de gekke-
koeienziekte uit, in 1988 werd
de verhittingsmethode verbo
den maar toen waren er al
10.000 Engelse koeien ziek.
Inmiddels is dat getal tot
125.000 opgelopen en via dat
zelfde voer heeft de ziekte
zich verspreid naar katten,
varkens en apen, en boven
dien naar de poema's, panters
en antilopen van de Engelse
dierentuinen.
Dokters worden altijd heel
zenuwachtig als een ziekte
kiem de soortgrens door
breekt, want als een ziekte
kiem van de ene diersoort op
de andere overspringt dan
zou hij in principe ook op de
mens kunnen overspringen.
En inderdaad.
Bij mensen komt een hersen
ziekte voor die tamelijk veel
op de gekke-koeienziekte
lijkt, de ziekte van Creutz-
feldt-Jakob. Die is heel zeld
zaam en het aantal patiënten
(één op de miljoen mensen) is
na de uitbraak van de gekke
koeienziekte (ofwel BSE) niet
toegenomen. Maar de Duitse
minister Horst Seehofer wil
nu het zekere voor het onze
kere en hoewel de kans op de
sprong van hamburger naar
mens onmeetbaar klein wordt
geacht, is die toch niet uit te
sluiten.
Een bijkomend maar zeer
brandend probleem is dat
men bij God niet weet wat de
preciese oorzaak is van scra
pie, BSE en de ziekte van
Creutzfeldt-Jakob. Worden ze
door dezelfde ziektekiem ver
oorzaakt? En zo ja, welke?
In 1957 beschreef de Ameri
kaanse kinderarts Carlton
Gajdusek een op de ziekte
van Creutzfeldt-Jakob lijkend
ziektebeeld in Australisch
Nieuw-Guinea. De bevolking
noemde het Kuru, dat Tillen'
betekent en in één dorp stier
ven in enkele jaren 1100 men
sen op een bevolking van nog
geen 8000 zielen.
Later onderzoek van Gajdus
ek wees uit dat de ziekte door
kannibalisme wordt overge
bracht, want in die streken
golden de menselijke herse
nen als een buitengewone lek
kernij. Hij slaagde er ook in
u
vt
O
ui
Door Jan Paalman
om chimpansees ziek te ma
ken door ze in te spuiten met
hersenweefsel van overleden
Kuru- en Creutzfeldt-Ja-
kobpatiënten.
Hij verdiende er een Nobel
prijs mee. Samen met scrapie
vallen deze ziekten nu onder
de noemer van 'spongiforme
encephalopatieën', en men
vraagt zich nu af of dit drie
verschillende variaties zijn op
eenzelfde soort ziektekiem,
en, nog belangrijker, over wat
voor ziektekiem gaat het?
De drie ziekten zijn, zoveel is
nu zeker, besmettelijk. Ook is
het zeker dat ze over de
soortgrens heen kunnen
springen. Maar een bacterie
kan het niet zijn want bacte-
riedodende middelen hebben
er geen vat op. Een virus dan?
Tja. Daar wordt in weten
schappelijke kring nu hevig
over geruzied want alle virus-
dodende middelen hebben
hun tanden op de geheimzin
nige smetstof stukgebeten en
men heeft tot op heden in de
zieke mensen- en dierenher-
senen geen virus kunnen aan
tonen.
Het idiote is dat het volgens
de huidige stand van weten
schap wel een virus moet zijn,
en wel een 'slow virus', een
'traag virus' dat na besmetting
in 2 tot 15 jaar tot ziekte leidt.
In 1982 vloekte de Ameri
kaanse neuroloog Stanley
Prusiner in de medische kerk
door te beweren dat deze
ziekten door abnormale eiwit
ten worden overgebracht,
door prionen.
Dat is volgens de huidige
stand van wetenschap niet
mogelijk. Een ziektekiem
moet DNA bevatten, de erfe
lijke code die nodig is om zich
te vermenigvuldigen, en zo'n
prion heeft geen DNA. De
Zwitserse moleculairbioloog
Charles Weissmann opperde
de volgende theorie.
In het zenuwweefsel zitten
normaal onschuldige prionen,
maar bij de ziekte van Creutz
feldt-Jakob zie je een op
hoping van abnormale prio
nen. Ze zijn chemisch precies
hetzelfde, maar verschillen
wel in vorm. Zou het niet
mogelijk zijn dat zieke prio
nen de normale prionen ziek
makend van vorm verande
ren? Dat weet men niet. Maar
de concurrerende theorie dat
het gaat om uiterst kleine,
bijna niet op te sporen virus
deeltjes, de zogeheten 'viri-
no's', is ook niet bewezen.
Die spookdeeltjes zijn nog
steeds niet gevonden.
Wat daarvan te denken? De
kans dat Engels rundervlees
een 'gekke-mensenziekte'
over zou kunnen brengen
wordt door bijna alle deskun
digen gelijk gesteld aan bijna
nul.
De toenmalige Engelse minis
ter van landbouw John Sel-
wyn Gummer zette voor het
oog van de camera net als zijn
dochtertje zonder bedenken
zijn tanden in een hamburger
met Engelse bief. De Euro
commissaris René Steichen
vindt net als de rest van de
ministerraad dat drastische
maatregelen niet nodig zijn.
Sinds 1989 geldt een export
verbod voor Britse runderras
sen uit kudden waarin de gek
ke-koeienziekte de laatste
twee jaar is opgetreden en is
de uitvoer van kalveren ouder
dan zes maanden en orgaan
vlees verboden.
Bovendien volgt men met Ar
gusogen het voorkomen van
de ziekte van Creutzfeldt-Ja
kob en er'is geen sprake van
dat die ziekte nu vaker voor
zou komen. Maar oh wee als
Seehofer gelijk zou krijgen.
Het gaat om een ziekte die na
besmetting pas na vele jaren
de kop opsteekt. Als die ziek
te de kop op zou steken dan is
het voor vele mensen te laat.
Den Haag (anp) - Steeds meer Nederlanders sluiten een doorlopende
reisverzekering af. Vorig jaar gingen circa 350.000 Nederlandse
huishoudens met een doorlopende reisverzekering op vakantie naar
het buitenland.
Dit betrof in totaal ruim 1,2 miljoen buitenlandse vakanties, zo blijkt
uit een onderzoek van het Nipo in opdracht van Elvia Reisverzeke
ringen.
Mensen sluiten vooral zo'n doorlopende verzekering af omdat het
gemakkelijker en goedkoper is dan voor elke vakantie een aparte
reisverzekering te nemen.
De verzekeringsgraad van de buitenlandse vakanties is de afgelopen
drie jaar redelijk stabiel gebleven. In 1991 was naar schatting slechts
bij 9 procent van de buitenlandse vakanties sprake van een
doorlopende reisverzekering. In 1993 was dit aandeel al gestegen tot
15 procent.
