'De graven zijn
halfvol, wie
helpt ons vullen?'
Nieuw»
ie stem
Van Kemenade (1
Vissers
Baviaan
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
Hutu's en Tutsi's: de adel en de boerenstand
FORIV
anlui asielaan
april fors ge
IOS wil afspraken o\
'remier Berlusco
-DE STEM
Ziekte en
handicap
VRIJDAG 13 MEI 1994 iMhggTEM
Een Ruandese vrouw zoekt beschutting onder een tafel, die in het stadion van Kigali staat, foto ap
gen, vermoedt hij het, maar hij
heeft niet zelf gezien dat de
jongen werd vermoord, dus is er
nog een beetje hoop.
Ze leven nu met zijn vieren, zijn
vrouw, Jules en hun beide kinde
ren van 5 en 6 in dit hutje van
ongeveer anderhalf bij anderhal
ve meter. Ze bezitten niets meer.
Ze zijn op stel en sprong ge
vlucht. Jules gaf onder meer ge
schiedenisles op een middelbare
school in Kigali, de hoofdstad
van Ruanda, waar tot op de dag
van vandaag zwaar wordt ge
vochten.
In het vluchtelingenkamp valt
hij op door zijn nette kleding;
een blauwe bloes met een grijze
broek en bruine lederen schoe
nen. Hij wordt door de andere
vluchtelingen als leider gezien.
Hij overlegt met de Westerse
hulpverleners en maakt een goe
de kans binnenkort officieel me
dewerker te worden bij een van
de hulporganisaties in dit krioe
lende nest. Toen hij me door het
kamp zag dwalen bood hij zich
als tolk aan.
We gaan voor het hutje zitten en
zijn al snel omringd door een
horde kinderen. Helaas verstaan
de meesten geen Engels of Frans,
anders hadden zij ook Jules's
geschiedenisles in de openlucht
kunnen volgen. „Ik zal je uitleg
gen waarom ook de Belgen
schuld dragen aan de dood van
die baby en ook van mijn doch
tertje."
Er volgt een verhaal zoals het
ongetwijfeld in Afrikaanse ge
schiedenisboeken is vastgelegd.
Jules: „Ik weiger altijd te zeggen
of ik een Hutu of een Tutsi ben.
Wij zijn namelijk één volk: de
Banyarwanda, het volk dat uit
de Hutu's en Tutsi's is voortge
komen. Vroeger woonden in dit
deel van Afrika Pygmeeën. Zo'n
duizend jaar geleden kwamen de
Hutu's, een Bantoe-volk. Vijf
honderd jaar later kwamen de
Tutsi's. Zij kwamen uit wat we
nu Ethiopië noemen. Het ver
schil was overduidelijk: de Ban
toes waren een kort en stevig
volk, de Tutsi's lang en smal met
smalle neuzen", doceert Jules.
„Er ontstonden koninkrijkjes,
die werden geregeerd door de
bovenlaag van de Tutsi's. De
Hutu's werkten op het land, de
Tutsi's werden de veehouders.
Als een Hutu vee kon kopen, dan
werd hij een Tutsi en mocht hij
een Tutsi-vrouw trouwen, die
was grootgebracht met melk. Als
een Tutsi zijn vee door stommi
teiten kwijtraakte, dan werd hij
een Hutu en moest hij een Hutu-
vrouw trouwen. Door de eeuwen
heen mengden de Hutu's en de
Tutsi's zich op deze manier. Ook
ik heb Tutsi- en Hutu-voor.ou-
ders. Het verschil tussen een Hu
tu en Tutsi was niet meer et
nisch, het was een standsverschil
tussen de veehouders en de land
bouwers, zoals tussen de adel en
de boeren in Europa."
„Maar toen kwamen vorige eeuw
de Europeanen. Eerst de Duit
sers, later de Belgen. Zij ge
bruikten de Tutsi's als hun kolo
niale agenten. Zij maakten de
Hutu's en de Tutsi's bewust dat
ze verschillende volkeren waren.
Hutu's werden niet meer dan
slaven, de Tutsi's (de adel) wer
den door de Belgen als superieur
beschouwd. Zij kregen onderwijs
en belangrijke functies. Intussen
zetten de Belgen onze hele sa
menleving op zijn kop, ze
kweekten haat tussen mensen.
Toen de Belgen in 1962 vertrok
ken lieten zij een hevig verdeeld
volk achter. De grond die in
1918 door het westen tijdens een
conferentie aan de Belgen was
toegewezen, werd verdeeld in
twee dichtbevolkte staten: Ruan
da en Burundi. Sindsdien is het
hier een en al ellende."
Naarmate het verhaal van Jules
vordert, windt hij zich een beetje
op. Zijn normale zachte stem
wordt iets luider, hij praat snel
ler. Maar toch, hij heeft zijn
dochter verloren, zijn zoon
waarschijnlijk ook, al zijn bezit
tingen, maar koestert geen haat
tegen Hutu's of Tutsi's. Hij pro
beert te verklaren waarom 'broe
ders dit elkaar aandoen.'
Helaas is niet iedereen zo tole
rant en diepzinnig. Velen zijn op
wraak uit. Waarschijnlijk heeft
Jules gelijk, als hij zegt dat er
voor de komst van 'de witte
mannen' een stabiele samenle
ving was. Zo trof in 1879 de
jonge avontuurlijke Schotse bo
tanicus James Thomson een vre
dige samenleving aan met ont
wikkelde schone dorpen en
vriendelijke mensen. Kleine ko
ninkrijkjes geregeerd door de
Tutsi-koningen.
Hoe anders is het sinds 1962.
Zowel in Burundi als in Ruanda
zijn sindsdien verschillende oor
logen geweest tussen Hutu's en
Tutsi's. Telkens zien we er onge
lofelijk veel slachtoffers, waarbij
de wreedheid waarmee de hon
derdduizenden werden afge
maakt, niet te beschrijven valt.
Er is geen familie zonder slacht
offers, vrijwel iedereen zit ge
vangen is de vicieuze cirkel van
wraak en haat.
Nu worden er weer honderddui
zenden vermoord in Ruanda, af
gelopen oktober vielen er meer
dan 100.000 doden in Burundi.
Dat gebeurde in 1972 ook al
eens. In beide landen vormen de
Tutsi's een minderheid van 14
procent tegen 84 procent Hutu's.
Het verschil is echter dat in
Burundi leger en regering volle
dig door de Tutsi's wordt gedo
mineerd, terwijl in Ruanda de
Hutu's de lakens uitdelen. Sinds
het vliegtuig, waarin de presi
denten van beide landen op 6
april werd neergeschoten, is Ru
anda één groot slagveld. Ook
Burundi is een kruitvat, waarin
slechts een vonkje hoeft te slaan
om het land te veranderen in een
slangenkuil waarin de ratten nog
moeten worden gedeeld.
Tot nu toe doodde het (Tutsi)-le-
ger hier 200 Hutu's, min of meer
als waarschuwing aan de bevol
king om niet in opstand te ko
men. Het land is volledig in de
greep van leger en politie. Elke
kilometer is er een wegversper
ring, waarbij geüniformeerde
Tutsi's alles en iedereen contro
leren. Ze gaan daarbij bepaald
niet zachtzinnig te werk.
Na zonsondergang is het onmo
gelijk over straat te gaan zonder
met grote kapmessen bewapende
jongemannen als beschermers.
Maar het is (nog) kinderspel met
wat er de laatste weken in Ruan
da gebeurt.
De verhalen van de vluchtelin
gen, met name van de uit Ruan
da naar Burundi gevluchte Tut
si's zijn te verschrikkelijk om
hier weer te geven. Het RPF
(Ruanda Patriotic Front) rukt op
naar de hoofdstad. Het RPF
wordt gezien als een Tutsi-ver--
zetsbeweging tegen de Hutu-re-
geringssoldaten. Maar in wezen
is het niet zo simpel. De leider
van het RPF is op zijn beurt een
Hutu. Hij beweert dat het geen
strijd is tussen Tutsi's en Hutu's,
maar dat er in Ruanda een oor
log aan de gang is tegen een
meedogenloze regering. Een feit
is dat de radiozender van de
regering in Kigali de mensen in
het hele land oproept alle Tutsi's
en Hutu's te doden die tegen de
regering zijn. Die oproep vond
plaats voordat de gevechten en
kele weken geleden uitbraken.
Er woedt in Ruanda geen etni
sche oorlog, er vindt e
de plaats tegen
vergelijkbaar met vatll
ruchte Rode Khmer in Ca» J
heeft gedaan. Logisih 4
Tutsi's daarvan het sla,
zijn. Tenslotte hebben ,.,i
leraar Jules geleerd dat J
geen ras zijn, maar een T
adelstand.
Een mooi voorbeeld zijn tj
mensen die in het voetbals»*
van Kigali door de i
daten gevangen worden",
den. Elke dag worden 50 y
uit de 'bovenlaag' van M
vangenen geëxecuteerd. Ht|
gen van een bril wijst opw
intellectualisme en is viM
om voor het vuurpeloton tl
digen. r
Een gevluchte Hutu in heti
ste vluchtelingenkamp tel
reld in het westen van Tar
getuigt: „Ik ben een Hutul
ik was tegen de regeri
wordt dus ook vervolgd. 1
geringssoldaten houden iej
tegen. Als ze vermoeden L
mand tot de oppositie be]
dan fluiten ze op een I
manier. Dan komen er pfe!
mannen met kapmessen tj
schijn, die de verdachte let
een kopje kleiner
zijn de interahamwe
mensen samen aanvallen),'!
ties die de afgelopen m
door het regeringsleger zi j
wapend."
De staatsradio in Ruanda,i
weer vanuit een andere pijl
zendt nadat het station doj
RPF was veroverd, had e
ren nog een duidelijke i
schap aan de interahannj
graven zijn halfvol, wie htj
ons vullen.'
Geen wonder dus dat devl I
lingenstroom vanuit I-J
naar de buurlanden
De situatie in het grootste:]
telingenkamp ter wereld t
steeds nijpender.
Het zijn er inmiddels
een kwart miljoen, altari|
afgelopen twee weken
gekomen. Sommigen na «1
ge voettocht van veertien tf
of langer. Ze streken neer!
verlaten gebied in West-7q
nia in de bergen op 1501
hoogte. De toegestroomde j
verleners, met name van tel
de Kruis en Artsen zonderif
zen, doen onder de meest p
tieve omstandigheden
tisch werk. Ze redden tiej
zenden levens.
Een prachtige man is k|
Amsterdam. Werkzaam t
transportonderneming, die|
gehuurd door Artsen
Grenzen om hierheen hiij
deren te vervoeren. Jan bege
de een luchttransport,
nu al tien dagen hard ais i|
verlener aan het werk. Hi;|
'zich allang weer bij zijntsl
Amsterdam moeten it|
Maar hij wil niet weg,
al tien dagen in hetzelfde U
op de vloer van het doorl|
zonder Grenzen in
huurde half afgebouwde]
Geen elektriciteit, amper»
elke dag bruine bonen 1
Jan maalt er niet om. „1
hoe dom het is als men1
Nederland zeggen dat al die]
aan mensen in nood wej
geld is. Hier worden levo
red."
We verlaten dit enorme vM
lingenkamp. Genoeg groj
halen, genoeg geweld,
en ellende van kinderal
gaan 200 kilometer verder]
Kigoma, een schilderachtiS]
zaniaans plaatsje aan het
Lake Tanganyika. Hier 1
dere Afrikaanse gezicht. Vj
vriendelijk, onbezorgd. ®j
tige groene paradijs
met uitsluitend rode z
en wiegende vrouwen met]
ladingen op hun hoofd,
's Avonds komt er een 1
terras van het hotel
blijkt een vaste klant uit '-
da, een zakenman. Zijn^l
tussen tranen en zoemer»!
secten door: „Ik ben me'j
gezin gevlucht. Bij de j
liet ik hen achter 01
andere kant een bootje t(jj
Toen ik terugkwam
RPF-rebellen mijn
ken hakten en aan
voerde."
i/an onze Haagse redactie
Haag - Informateur
Oen -
venk Willink zal naar
Verwachting in de loop van
ie dag koningin Beatrix
idviseren een of meer in-
'ormateurs aan te wijzen.
de volgende fase moeten
[e drie fractieleiders van
dA, VVD en D66 onder-
handeier
van een
koord.
Vanmorge:
link nog
Jen Haag (anp) - Het aantal asielverzot
[pril fors gedaald. In maart werden nog
bet ministerie van Justitie ingediend, i
jiantal 3580. De daling komt doordat Ju
iet de registratie heeft ingelopen.
„maart telde het ministerie nog
iiensen mee die in de maanden
Jaarvoor Nederland waren bin-
len gekomen. Het aantal asiel-
hagen in april is echter een
fechoon' cijfer.
Bij de asielvragen voor de
naand april zijn nog wel de 360.
,'erzoeken van ex-Joegoslaven
Meegerekend die vanaf 1 augus-
us 1992 in de ontheemdenrege-
ing waren opgenomen,
let totaal aantal ingediende
sielverzoeken tot en met april
bedraagt 19.048. De in-
room in de vergelijkbare perio
de van
8902 asiel
De meeste
ook in aj
Joegoslav
wina 360
negro 321
met 374,
Roemenie
hoog.
Het aant
droeg i
waren I
zoeken,
illegaal ii
aantal ve
april bed:
loerden/Hilversum (anp) - De NOS wil
loreca Nederland over de tv-voetbal vergoed
lenkt aan een bedrag voor het hele seizoen
ran deze zomer claimt de NOS een bedrt
[oreca-vestiging.
Iet Koninklijk Verbond van Onderneme
snverwante Bedrijf (KHN) heeft inmiddé
gen de heffing gestaakt. Enige dagen
lederland nog met juridische stappen. C
'ergoeding zijn NOS en Horeca Nederland h<
)p grond van de Wet op de naburige rechte
lie horecagelegenheden waar tijdens het V
(an staat. De NOS beschikt over de e
iederland. Deze zomer zal zij voor het eerst
(ADVERTENTIE),
17
Toonaangeven
Esdoomlaan 22,4902 tp Oosterhout, tl
Ruandese vluchtelingen zoeken hulp van Belgische soldaten.
1ALIANEN ZELF en kenners van het I.
®fs om begrip voor de uitzonderlii
Ajiaeuropese schiereiland verzeild is ge
i (iorrVptie,en de macht van de misc
i t land tot in de fundamenten van he:
pane was een staat in ontbinding.
lni$r?te schoonmaakactie van justitie
Mbeke aardverschuiving hebben het
Ll7 ln he toekomst weer enigszins c
0 ■e pr'js die voor deze gang
Plet te hoog zal blijken te zijn.
!|,00 'le ls he macht gegrepen door ee
L maar bezig hield met geld ve
Kidon 'n .de politiek. Maar ook
e^erk'ezin9scamPa9nes he m;
Faar heeft misbruikt.
heeft het oude partijenregime
lehat H!euwe ministersploeg van i
Ei.-, Zl)n' moet zeer worden betw>
6oaiit;fr,een zee.r nationalistisch getinte"
lie noidf„n00t Liga Noord en de neofas'
L9ra^at m no9 ergere mate.
minictJ? vaan,wezi9he'h van neofascist:
öe niem? tr? een zware wissel op c
Ie niotl1'6 p ?e9- De neofascisten schn
let vorio5r9e en mogen worden me
-ii vinntnH' m.aar uit hun opvattingen
mrdionH #i Mussolini een groot m;
an de tHrilrtwareld no9 steeds me
Standnimt 1 bondgenoot van H
len ofpn P en 'noemen blijkt evend
Bers hehh onvo,hoende afstand nen
De ltaii«en aan9ericht.
iver dia r,nS»8 )!®roptwaarding over de
j'Rondern 'gingen,is niet terecht
Jerluscon; posit,e geplaatst. Het is aa
om te zorgen dat hij nietbu
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin-
nekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00
uur 076-236881, zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-
236242/236911.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447.
Door Dirk Mellema
Bujumbura - Tutsi's en Hu
tu's. Het zijn namen die
rechtstreeks uit een verhaal
tje over Dagobert Duck van
Walt Disney lijken weggelo
pen.
Namen die in Nederland lacheri
ge opmerkingen oproepen. Het
fijne weet men er niet van. Ja,
het zijn twee stammen ergens in
Afrika, die met elkaar vechten.
Maar een strijd tussen twee
groepen met zulke namen kun je
niet serieus nemen. Het is zoiets
als de Zwarte Hand tegen de
Witte Hand, vroeger na school
tijd.
Totdat de strijd werkelijkheid
wordt. Totdat je duizenden ver
minkte lijken in een rivier voor
bij ziet drijven. Totdat je erg
jonge kindertjes, wezen van wie
de familie is uitgemoord, door
een vluchtelingenkamp verdoofd
ziet ronddwalen.
De dagelijkse onvoorstelbare el
lende in dit deel van Afrika, in
de dichtbevolkte mini-staatjes
Ruanda en Burundi, maakt Hu
tu's en Tutsi's tot de equivalen
ten van bijvoorbeeld Serven en
Kroaten.
Alle lust tot zelfs maar een glim
lachje is verdwenen. Je vraagt je
af waarom de wereld inmiddels
alles weet over Serven en Kroa
ten, waarom de wereld die strijd
wèl serieus neemt, waarom de
wereld zich ermee bemoeit en de
partijen probeert te dwingen de
strijd te staken.
Tegelijkertijd trekken de VN
zich terug uit Ruanda, terwijl er
in twee weken tijd minstens
100.000 zoniet 200.000 Tutsi's
worden afgeslacht en ongeveer
een miljoen Ruandezen het land
zijn ontvlucht. De enigen die
zich het lot van de gekwelde
Afrikanen lijken aan te trekken,
zijn hulpverleningsorganisaties
als Artsen zonder Grenzen en
het Rode Kruis.
De intellectuelen in de vluchte
lingenkampen stellen voortdur-
tend dezelfde vraag: „Waarom
stopt men de agressie niet van
een stelletje militanten? Het re
geringsleger van Ruanda bestaat
uit misdadigers, volkomen ver
gelijkbaar met de Serviërs in
Bosnië," zegt een onderwijzer in
een kamp met 70.000 mensen in
Burundi.
De volgende dag luisterden we
in hetzelfde vluchtelingenkamp,
vlak bij de grens met Ruanda,
naar een huilende vrouw, die
vertelt hoe zij met haar baby op
haar rug uit Ruanda vluchtte,
terwijl er op haar werd gescho
ten. De baby werd dodelijk ge
troffen. Zij mankeerde niets.
Huilend: „Ik had mijn baby op
i mijn buik moeten dragen, dan
had ik haar gered, in plaats van
zij mij." De onderwijzer, Jules,
die als tolk optreedt, vertaalt
alles onbewogen. „Ik had haar
verhaal al gehoord. Ik wilde dat
jij het ook zou horen, omdat ik
heb nagedacht over je vraag van
gisteren," zegt hij even later.
„Jij denkt misschien," gaat hij
verder, „dat de Afrikanen hun
eigen ellende zelf het hoofd moe
ten bieden. Dat is naar mijn
mening je eigen verantwoorde
lijkheid van je afschuiven. Zeker
de Europeanen en met name de
Belgen hebben ook schuld aan
de dood van die baby op haar
moeders rug. Want hoe is het
gekomen, dat Hutu's en Tutsi's
elkaar afslachtten, terwijl we tot
honderd jaar geleden hier al eeu
wen in vrede leefden?" Er valt
een stilte.
„Kom vanmiddag naar mijn hut
je en ik zal het je vertellen, maar
nu moet ik naar de uitdeelpost
om een kom rijst te halen," zegt
hij.
Jules heeft een hutje gemaakt
van kromme takken, waarover
hij een stuk blauw plastic heeft
gespannen. Dit iglo-model hut
wordt in Afrika in vluchtelin
genkampen het meest gebruikt.
Het blauwe plastic komt van het
Rode Kruis.
Onderwijzer Jules had vier we
ken geleden nog vier kinderen,
nu nog twee. Van de jongste, een
meisje, weet hij zeker dat ze
dood is, van de oudste, een jon-
Hans Hillen, voormalig journalist, daarna de voorlichter/papegaai
van de toenmalige minister van Financiën Ruding en nu Tweede
Kamerlid voor het CDA, weet waarom fractievoorzitter Brinkman
door de kiezer zo nadrukkelijk is afgewezen. Hillen is van mening
dat Brinkman allereerst CD A-monument Ruud Lubbers zijn macht
en gezag had moeten ontnemen.
Net zoals een jonge baviaan die eerst de oude leider moet
wegwerken voor hij zelf de nieuwe leider kan worden, aldus een
weinig subtiele Hillen in het christelijk opinieblad Koers. Blijken de
criticasters die beweren dat de Haagse politiek een grote jungle is,
toch gelijk te hebben. (HV)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Bezorgklachten en abonnementenadministratie:
Afdeling Lezerscontact 06-0226116 (gratis) ma. t/m vrij. 8.00-17.00
uur, zat. 8.00-12.00 uur.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a,
S 01640-36850, fax 01640-40731, redactie 01640-37253.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 9 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terheuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen per 1 januari 1994
(bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 87.20, per half jaar 173.45 óf per jaar 337.30.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 29.05,
per kwartaal 84.70, per half jaar 168.45 óf per jaar 327.30.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Meestal zijn het
nog maar van die
korte berichten
in de krant, omdat er bijna
geen dag voorbijgaat zonder
dodelijke verkeersongevallen.
Toch zijn het vaak enorme
drama's. Van een echtpaar is
dan de man omgekomen,
maar heeft de vrouw het over
leefd. Of een gezin of een stel
vrienden wordt ineens uitge
dund. Zij, die het overleven....
Kim bijvoorbeeld, meao-leer-
linge, achttien jaar oud, le
venslustig, vol toekomstplan
nen met haar vriend. Een au-
to-ongevai gooit aiies defini
tief in het honderd. Haar
vriend en een vriendin dood,
zij raakt zwaar gewond, maar
brengt het er levend van af.
Ze zal wel de rest van haar
leven blind blijven. Zij kan
verder....kan ze echt verder?
Het relaas van Kim staat,
naast dat van anderen, in de
brochure 'Vaardigheid en
Waardigheid. Leven met ziek
te en handicap'. De brochure
is gemaakt op verzoek van de
bisschoppen door de Landelij
ke Vereniging Cupertino.
Dat is een katholieke vereni
ging die zich inzet voor het
welzijn van verstandelijk ge
handicapten, in het bijzonder
voor de pastorale en levens
beschouwelijke begeleiding
van gehandicapten, hun fami
lie en begeleiders.
De brochure is uitgebracht ter
gelegenheid van de 'Week
van het Leven' die zondag
afloopt. In diverse landen van
Europa houdt de Rooms-
Katholieke Kerk sinds enkele
jaren zo'n 'Week van het Le
ven'. De bedoeling ervan is
om het bewustzijn over de
onaantastbare waarde van het
menselijke leven aan te wak
keren, te vergroten en aan te
scherpen.
De 'Week van het Leven' is
de kerkelijke reactie op de
maatschappelijke ontwikke
lingen inzake kunstmatige
voorbehoedmiddelen, abortus
en euthanasie.
De promotie en verdediging
van de onaantastbaarheid van
alle menselijk leven en de
menselijke waardigheid is een
van de speerpunten van het
pontificaat van paus Johannes
Paulus II. Anticonceptie,
abortus en euthanasie zijn
voor deze paus symptomen
van een om zich heen grijpen
de 'cultuur van de dood'.
Daartegen onderneemt hij
een ware kruistocht en bis
schoppen volgen hem daarin.
De kruistocht spitst zich op
het ogenblik even helemaal
toe op de Verenigde Naties in
verband met de Wereldbevol-
kinj :onferentie die later dit
jaar in Cairo plaats heeft. In
de voorgestelde strategie om
overbevolking van moeder
aarde te voorkomen wordt
ruimte gelaten voor abortus.
De Vaticaanse diplomatie is
bezig aan een offensief om
dat eruit te krijgen.
De Nederlandse brochure
richt de blik echter op een
ander facet. Ze vraagt de aan
dacht voor menswaardig le
ven met ziekte en handicap.
Hoe dat zo? Is daar reden
toé? Kunnen langdurig zieken
en gehandicapten er niet
meer gerust op zijn dat zij in
onze maatschappij een mens
waardig leven zullen kunnen
blijven leiden?
Uit de publicatie alleen al van
de brochure spreekt bezorgd
heid. Daar is ook reden voor.
Wordt er tegenwoordig over
gezondheidszorg in het alge
meen en gehandicaptenzorg
in het bijzonder nog wel in
andere termen gesproken dan
in kosten en baten? Nauwe
lijks toch!
En dat is heel gevaarlijk. Of
behandelingen en voorzienin
gen betaalbaar zijn of niet,
hangt niet alleen af van de
vraag of we er genoeg geld
voor hebben, maar zeer be
slist ook of we er met zijn
allen genoeg geld voor over
hebben. Kostenfactoren die
nen alleen maar teruggedron
gen en het lieft helemaal geë
limineerd te worden.
Over zieken- en gehandicap
tenzorg hoofdzakelijk in ter
men van kosten en baten pra
ten kan heel gemakkelijk slui-
penderwijze leiden tot een be
wustzijnsvernauwing, waarbij
de humaniteit bekneld kan ra
ken. Op meer dan één ma
nier. Alertheid blijft derhalve
geboden. Daarom is zo'n bro
chure bepaald niet overbodig.
'Vaardigheid en Waardigheid.
Leven met ziekte en handicap'.
Uitgeverij Damon, Best, 7,50
excl. verzendkosten.
