Kachel in een duur hotelbed
BOEKENLEGGER
KINDERBOEKEN
[Opdracht van provincie
Lor Marijke van Hooff
nomeen
Een herkenbare Jezus
üflSTEM
BOEKEN
Kt m^Srf.J'araquay en het Derde Rijk:
ftetzsches zuster achterna
fek ^e' 's ®een filosotie-
'Een schandelijke geschiedenis': de terugkeer van Guus Luijters
Raymond Carver: de verhaalkeuze van filmer Robert Altman
Nieuw in de zomer
VRIJDAG 6 MEI 1994
steeds Jan? Hij
men hebben aan zi
Ire - was Statenlid
■van de plaatselijke ft
laar blijft Pinkpoppe,
lie manier om te denke
vordt. Ach, ik weet hi
k zal er wel mee ve
Iziet het aan het hoo:
In: financieel is hij a
laar elke score van
lpijn."
h mijn ouders hun
lest en ik heb even zitti
I dezelfde kant opga i
bl ik de 50ste Pinj™
loals mijn vriend Urb
1: 't Is beter dan in
len, want daar is het
«dichteres en romanschrijfster
L'ne van Hooff uit Hoeven
wjt in opdracht van de provin-
Noord-Brabant de roman
Ldernacht' geschreven,
f jet kader van het thema 'Bra-
Ibevrijd 50' heeft de provin
ciën aantal opdrachten ver-
Utaan auteurs en fotografen.
'y roman van Marijke van
huil verschijnt in het najaar,
.„jdpersonen in 'Moedernacht'
een volwassen vrouw en
haar broer die aan het sterfbed
van hun moeder herinneringen
ophalen aan vroeger. Hun vader
stamde uit het Brabantse pa-
triottengeslacht Van Hooff.
Broer en zus beseften hoe moei
lijk het is om zich te bevrijden
van een opvoeding waarin ran
gen en standen een grote rol
speelden. Zij vragen zich af of de
dood van hun moeder een rol
speelt bij deze bevrijding.
H Elisabeth Nietzsche
FOTO BALANS
lond ze op de cover vai
Is de zoveelste zwoel)
Jjes op haar hoofd,
Iels en conventies, enz|
Bevangenheid van Björk i
pelijk. In videoclips be
te zich door een fröbel
I decor, of ze staat opge-
de keuken te klutsen
gebaartjes in de luch
figuren, en suggererei
|rhaal. Björk in Wonder-
vordt ze wel genoemd
■elf vindt ze haar
lal geen sprookje of eer
an escapisme. Ze probeer'
kt byzondere van het
I te verbeelden.
moet de tijdgeest ade-
Indt Björk. In dat opzich
I ze zich behoorlijk een-
Jussen het langharige re-
yeld dat tegenwoordig de
nomineert. Maar niet ge
want van zeuren houd
jiiet.
aar maar zingen
muziel
!T(
ilbeeld
alle
ooronze redacteur
ans Rooseboom
en bekende wijze raad aan ie
le biograaf luidt: 'kill the
idow first'. Talloos immers zijn
weduwen die het beeld van
beroemde echtgenoot heb-
misvormd, gemythologi-
'd. Weduwen die documenten
erdonkeremanen, die een ide-
willen creëren. Ideaal
bun ogen natuurlijk,
hedrlch Nietzsche (1844-1900)
as niet getrouwd, maar hij had
zuster. Een zuster kan nog
zijn dan een weduwe,
als die zuster verdachte
lealen heeft.
fabeth Nietzsche (1846-1935)
"'de erin om van haar broer
nazi te maken, terwijl hij
itabene een grondige hekel had
b antisemieten en aan het
bits nationalisme. Dat is geen
jaws: Elizabeth Nietzsches
ijke vervalsing van de
'aarde van haar broer is be-
- De foto's waarop zij als
vrouwtje hand in hand met
,!-ar te zien is, zijn wereldbe-
,md.
laar over de rest van deze
is weinig bekend. Dat
'Wekte de schrijver Ben Ma-
•!re Hij schreef over haar
je leven het boek Vergeten
Mand. Eigenlijk zijn het
»e boeken.
del boek vertelt het verhaal
Lvee reizen", aldus Macinty-
L" en door een vergeten deel
centraal Zuid-Amerika, de
_ere door het oerwoud van
Jtuur over Nietzsche. Beide
en hadden hetzelfde doel:
uzabeth Nietzsche".
£tl Nietzsche leefde in
L ,reuPelhout van de geschie-
ws Maar het gepeupel uit het
«Whout is wel in staat de
w jnis te sturen, en het
natwrhand bloed, zweet en
f °m de wildgroei weer
I e kappen. De denazifice-
8 van Friedrich Nietzsche is
t' orbeeld nog altijd niet hele-
Éie-7Jeen nieuwe analyse van
JSetl» maar a's miin verhaal
f {Bvan zijn boeken stimu
li v'wv|S i8 ')eter' Dit is vooral
Ba- aa 0ver een re's °P z°ek
lok 1 opmerkelijke, zij het
touw pi f''ik onaangename
Kr»; eth Nietzsche was
nci„ a®bitieus, agressief
'ke£, meer- Maar ze was
ïer en i.«rÏJw met moed, karak-
IKchtto louter wilskracht
I e een Nieuw Duitsland
midden in de Zuidamerikaanse
'Lebensraum', en vervolgens
hielp ze mee aan de opbouw van
een ander nieuw Duitsland, een
halve eeuw later, in de vorm van
het Derde Rijk".
Auteur Ben Macintyre heeft
daadwerkelijk de reis onderno
men. Op zoek naar Nueva Ger-
mania belandt hij in de Paragua-
yaanse rimboe, waar zojuist een
boot voor zijn neus vertrekt die
nóg verder de bush in gaat. De
volgende boot blijkt pas over
twee maanden te varen.
De auteur komt terecht in een
wereld waar alles gammel, roes
tig en rottend is, scheefgezakt en
door de termieten ondergraven.
Hij vind uiteindelijk een kleine
rest-kolonie van Saksische Duit
sers, ooit in 1886 met Elizabeth
Nietzsche meegereisd om het
arische paradijs op aarde te
stichten. Macintyre treft ze aan:
de nazaten, voornamelijk inteelt.
Lange, magere, blonde en
blauwogige schimmen, allemaal
eender. Raszuiver, dat wel, maar
gedegenereerd tot op het bot.
Een boek als dit kon pas nu
geschreven worden omdat de do
cumenten waarop het is geba
seerd nooit eerder toegankelijk
waren. Dat heeft te maken met
de geografische plaats van de
Nietzsche-cultus: Oost-Duits-
land. Vanaf 1890 herschiep Eli
sabeth het huis in Weimar in een
Nietzsche-tempel. Vanaf 1933
was het een nazi-heiligdom, in
1945 werd de hele zaak door het
Rode Leger vergrendeld en ver
zegeld (gelukkig niet vernietigd)
en in 1989, na de Wende, werd
Villa Silberblick heropend.
Wat daar te voorschijn kwam
was adembenemend. Elisabeth
was een fanatieke, zij het selec
tieve, hamsteraar van documen
ten. Meer dan 30.000 brieven
alleen al van haarzelf, verder
van haar broer, haar moeder,
haar man en haar medekolonis
ten in Nieuw-Duitsland; krante
knipsels en foto's uit de periode
1844-1935; een complete boek
houding.
Ben Macintyre schreef een rijk
en fascinerend boek, met zoveel
materiaal dat er op z'n minst
twee aparte boeken hadden in
gezeten. Eén over Paraguay, dat
al 150 jaar een wijkplaats is voor
Duitse en andere fascisten. En
één over Duitsland na 1850: de
aanloopperiode naar Hitiers
Derde Rijk.
Ben Macintyre: 'Vergeten Vader-
land. Op zoek naar het fascistisch
paradijs van Elisabeth Nietzsche'.
Uitg. Balans, prijs 34,50.
Door Johan Diepstraten
De aanval van Jeroen Brouwers
in het pamflet De Nieuwe Revi
sor (november 1979) op Guus
Luijters en zijn klonen werd zo
ongeveer de grootste rel van de
naoorlogse literatuur. 'Kome er
opnieuw schoonheid. Kome er
opnieuw properheid', hield
Brouwers zijn gehoor voor. Hij
zette zich af tegen de 'tot jon
getjes- en meisjeliteratuur ver
worden stinkliteratuur' en zag
zelfs in het onschuldige ge
schrijf van Luijters 'een dikke
kaarsrechte bloedrode lijn naar
het fascisme'.
Deze laatste beschuldiging was
zo onzinnig dat iedere door
Brouwers aangevallen schrijver
zijn schouders ophaalde en
over ging tot de orde van de
dag. Een aantal van hen ver
dween uit het literaire circuit,
maar dat had niets met Brou
wers te maken, en een aantal
schreef verdienstelijke boeken
die al dan niet 'aardig' werden
bevonden. Guus Luijters zocht
zijn heil bij Panorama en er
was niemand die nog iets van
hem hoorde.
Maar na vijftien jaar is Luijters
plotseling terug. „Toen die rel
over me heen kwam, dacht ik:
dit is zo'n mallotige vertoning,
die dooft uit als een nacht
kaars," zei Luijters onlangs in
HP De Tijd. De werkelijkheid
was dat hij in de jaren '80 werd
doodgezwegen en gemeden als
een lepralijder. Hi] gaat ervan
uit dat het met de naweeën van
De Nieuwe Revisor te maken
heeft, maar dat berust op een
misverstand. Het enige dat hij
publiceerde, Wachten op de
maan, was de moeite van het
bespreken niet waard, ook al
maakte Theo van Gogh op basis
hiervan de film Loos.
„Maar ik besta weer, dat is
toch fantastisch," roept hij nu
bij het verschijnen van zijn ro
man Een schandelijke
geschiedenis. Of dit geluksmo
ment lang zal duren, is nog
maar de vraag, want Luijters
maakt het zijn tegenstanders
iets te gemakkelijk om nog één
keer vernietigend uit te halen.
Spannend, amusant en lekker
leesbaar: met deze drie tref
woorden karakteriseert Guus
Luijters zijn roman. Als geen
ander weet hij dat hij met deze
beperkte inzet niet hoog zal
scoren. De literaire kritiek is
nog even onverdraagzaam als
in de jaren '70 met al haar
toenmalige mafia's zoals Brou
wers ze noemde: van het
K.L.Pollconcern, het Aad Nuis-
concern en het Revisorconcern
tot de Leidse mafia en het Ras-
terbolwerk.
Luijters kent de literaire car
rière van Leon de Winter die
met hetzelfde 'lekker leesbaar'-
schrijverscredo de afgelopen
jaren bij voortduring onder de
grond is geschoffeld. De con-
Guus Luijters
cerns hebben andere namen ge
kregen, maar het belijden van
hun literaire geloofsopvattin
gen is even star. Spannend,
amusant en lekker leesbaar,
nee, dat is echt vloeken.
Uitgekotst
Een schandelijke geschiedenis
is het verhaal van een scenario
schrijver Thomas Daalder die
de paria van de Nederlandse
televisie-industrie wordt. Uit
gekotst door de producenten en
collega's probeert hi] vergeefs
zijn scenario's te slijten. Wat
hem enigszins op de been houdt
is zijn liefdesverhouding met de
seksuologe Nico. Aan het einde
van de roman voelt Daalder
zich door alles en iedereen ver
raden, vooral door Nico, op wie
hij al zijn woede richt.
Een roman als Een schandelij
ke geschiedenis, die zich af
speelt in de platte wereld van
de roddeljournalistiek en tele
visieindustrie, kan nauwelijks
een diepgaand psychologisch
portret opleveren. Zuipen, ach
ter de meiden aan en geld ver
dienen, méér kanten zitten er
nu eenmaal niet aan. Zelfs de
taalvirtuoos Komrij kreeg het
met zijn Dubbelster niet voor
elkaar om enige nuance aan te
brengen in deze platitudes.
Maar misschien valt er niets te
nuanceren. Luijters beweegt
zich al vele jaren in het circuit
van Panorama en Playboy en
geniet op zijn manier van een
bepaalde levensvorm: 'Ik zat
nog geen drie dagen met mijn
fotograaf in Saint Tropez of we
hadden er al zes ruggen door
heen gejaagd. In de Papagayo-
bar maakte ik vliegtuigjes van
bankbiljetten om verzoeknum
mers aan te vragen bij de bar-
pianist. Elke nacht viel ik hele
maal kachel in mijn dure hotel
bed. Aan de parkeerbonnen zag
ik wat voor 'n dag het was.' Het
had zo een citaat uit de roman
kunnen zijn.
Crisis
Hoe gruwelijk platvloers ook,
de hoofdfiguur Thomas Daal
der is wel naar het leven gete
kend. De diepe inzinking van
Luijters eind jaren tachtig is de
basis van zijn roman. Helemaal
'afgeschaft' als schrijver kwam
er niets meer uit zijn handen.
Een soortgelijke crisis maakt
Thomas Daalder door. Hij is tot
in zijn ziel gekrenkt omdat een
scenarioschrijver zijn idee heeft
gestolen en daarmee goede sier
maakt. Deze onmacht en wan
hoop van zijn romanfiguur
heeft Luijters bij vlagen zeer
beeldend beschreven.
FOTO RONALD HOEBEN
„Laat ik het maar toegeven,"
zegt Luijters in het HP-inter-
view. „De vrouw die aan het
einde gewurgd wordt, zou on
bewust best eens Brouwers
kunnen zijn. Nu we het er zo
over hebben: Brouwers moest
dood, al was het maar op een
literaire manier." Er is geen
lezer die deze link legt, maar
inderdaad zijn er overeenkom
sten tussen Daalder en de au
teur.
Een grootse roman is Een
schandelijke geschiedenis be
paald niet geworden. Met Cir
cus melancholia (1972), De
scherven van de slijter (1974),
Het bederf (1977) en Liefde en
leugens (1977) had hij nog lite
raire aspiraties, maar nu richt
hij zich op een breed publiek
dat een paar uur geamuseerd
wil worden. Dat zal zich niet
bekocht voelen, want Luijters
weet hoe hij vaart in een ver
haal moet brengen. Het mini
male gedachtengoed van de
makers van de pulpseries heeft
hij treffend weergegeven. Het is
'een aardige roman', maar die
karakterisering is, als ik Brou
wers en zijn Nieuwe Revisor
goed heb begrepen, de ergste
die je aan een boek kunt geven.
Guus Luijters: 'Een schandelijke
geschiedenis'. Uitgeverij Veen.
Prijs: 24,90.
Door Marjan Mes
De in 1988 op vijftigjarige leef
tijd overleden Amerikaanse
schrijver Raymond Carver
wordt inmiddels al tot de klas
sieken van de Amerikaanse li
teratuur gerekend. Een verha
lenverteller die met een scherp
inzicht in menselijke verhou
dingen het dagelijks leven van
gewone mensen beschrijft. In
een eenvoudige, concrete taal
die zonder gepsychologiseer het
vreemde achter het doodgewo
ne onthult. En in een spaarza
me, bijna onderkoelde stijl die
met sterke observaties en klei
ne details menselijke tekortko
mingen blootlegt.
Zijn personages zijn vooral
mannen - vertegenwoordigers,
winkeliers, werldoze arbeiders
- en hun vrouwen, wier leven
door soms onbeduidende voor
vallen hopeloos in de war
wordt gestuurd. Nooit meer
wordt het daarna wat het was.
Gelukkige huwelijken en car
rières raken ontwricht, ambi
ties verstoord. De personages
leggen zich daarbij neer, blijk
baar in het besef dat het leven
onvermijdelijk moet teleurstel
len. De oorzaken van de teleur
stelling vallen immers niet te
doorgronden.
Raymond Carver baseerde zijn
meest karakteristieke verhalen
op zijn eigen ervaringen. Als
beginnend schrijver verdiende
hij de kost als bode, pompbe
diende, kruier en colporteur
van encyclopedieën. Na zijn
doorbraak in -1976 met de bun
del Will you please be quiet,
please? ontwikkelde hij zich tot
een van de meest prominente
auteurs van zijn generatie.
De onafhankelijke, Amerikaan
se cineast Robert Altman koos
uit vier bundels van Raymond
Carver negen verhalen en een
gedicht, die hij verfilmde onder
de titel Short Cuts. Een amu
sante, intrigerende speelfilm,
met o.a. Jack Lemmon, Made
leine Stowe, Tom Waits, Andie
McDowell, Jennifer Jason
Leigh en Lori Singer, die in
middels ook in Nederland
draait.
Gelijktijdig is een bundel onder
dezelfde titel in Nederlandse
vertaling verschenen, waarin
Altmans keuze is opgenomen.
Wie de twee vergelijkt, zal geen
al te grote overeenkomsten
aantreffen, want Altman ver
plaatste de handeling van de
jaren zestig in het Amerikaanse
Noord-Westen naar het heden
daagse Los Angeles. Ook kre
gen de figuren in de film meer
spectaculaire beroepen en
wordt er een relatie tussen de
personages uit de verschillende
verhalen gesuggereerd, die er
bij Carver helemaal niet is.
Bovendien is Altman bedui
dend explicieter waar Carver
geheimen bewaart, en ironisch
waar Carver de verbeelding
van de lezer stimuleert zonder
een spoor van ironie. Short
Cuts; de filmtitel slaat op de
kleine uitsneden uit de levens
van mensen en waarschijnlijk
ook op Altmans fragmentari
sche filmstijl.
Voor wie het werk van Ray
mond Carver nog niet kent, kan
Raymond
Carver
FOTO KLAAS KOP-
PE
de verhalenbundel Short Cuts
een kostbare kennismaking met
een aantal van diens mooiste
verhalen betekenen. De dage
lijkse werkelijkheid, waarin
mensen noodlottig verstrikt ra
ken zonder er greep op te krij
gen, werd in deze verhalen tot
haar essentie teruggebracht.
Troost bestaat er niet, of het
moest de alcohol zijn, waartoe
de mannelijke hoofdpersonen
veelvuldig hun toevlucht zoe
ken. Na de teleurstelling is er
steeds weer de kroeg, met man
nen onder elkaar en liters bier
of whisky.
De verhalen navertellen, is
bijna ondoenlijk, omdat de de
kleine voorvallen bijna on
merkbaar een verschuiving ver
oorzaken in de levenspatronen
van deze vaak eerst nog heel
gelukkige, sociaal aangepaste
mensen. Soms blijft die aanlei
ding ook raadselachtig, zoals in
het openingsverhaal 'Buren'.
Daarin past een echtpaar op
het huis van de buren en vindt
daar verontrustende foto's die
niet alleen hun eigen verhou
ding, maar ook die tot hun
buren onvermijdelijk verande
ren. Maar wat staat er op die
foto's?
Het huwelijk van vertegen
woordiger Earl Ober krijgt
plotseling een ander aanzien
wanneer hij in een bar mannen
spottend ziet doen over zijn
dikke vrouw, waarna hij haar
aanzet tot een dieet. Een zwar
te Vietnam-veteraan veroor
zaakt ongewild een gevoel van
onbehagen bij een tot dan toe
levenslustige vertegenwoordi
ger in het verhaal 'Vitamine'.
En de succesvolle Ralph Wy-
man en diens harmonieuze hu
welijk raken verstoord, alleen
al door het vage vermoeden dat
zijn vrouw hem twee jaar eer
der heeft bedrogen met een an
der.
'Zoveel water zo dicht bij huis'
beschrijft de ontwrichting van
het huwelijk van een man na
dat hij met vrienden tijdens het
vissen een vermoord (en ver
kracht) meisje in de rivier heeft
gevonden, zonder daar meteen
bij de politie aangifte van te
doen.
Een onontkoombaar, maar on
nadrukkelijk beschreven drama
is ook dat van het echtpaar
welks zoontje wordt aangere
den en dat daarna geheel on
verwacht in coma raakt en
sterft. Het thema van het over
leden kind, dat een ouderleven
ruïneert, keert ook terug in het
prozagedicht, 'Limonade',
waarmee de bundel besluit.
Raymond Carver behoort tot
die grote Amerikaanse schrij
vers, zoals Salinger en Carson
McCullers, die het menselijk
tekort zonder opsmuk of diep
zinnigheid van binnenuit weten
te benaderen, zonder nochtans
het onverklaarbare te willen
verklaren. Iedere liefhebber
van Amerikaanse verhalen, die
een hekel heeft aan de jongste
Amerikaanse, decadente litera
tuur, zou hem moeten lezen.
Raymond Carver: 'Short Cuts'.
Negen verhalen en een gedicht.
Uitg. Prometheus, prijs/ 24.90.
Zuid-Afrika begint te leven voor de Nederlandse lezer. In augustus
verschijnt het boek Ik zoek een domme man van de Zuidafrikaanse
Marita van der Vyver, dat in haar eigen land een bestseller van
jewelste was. Het boek heette oorspronkelijk Griet skryf 'n sprokie
en heeft de vorm van het welbekende sprookje.
De inhoud is wel even anders. Uitgeverij De Arbeiderspers heeft
alvast een alinea vrijgegeven: „Het probleem met slimme mannen is
dat ze te veel praten en te weinig neuken. Het probleem met domme
mannen is gewoonlijk hetzelfde. Maar zo af en toe vind je er een die
zijn mond kan houden en zijn lijf weet te gebruiken. Dan moet je
vasthouden wat je hebt - en op je tanden bijten iedere keer als hij
iets stoms zegt. Maar dat moet je eigenlijk met iedere man."
De Arbeiderspers komt in september, een maand die in de uitgevers
wereld nog bij de zomer hoort, met twee Nederlandse debuten. Arie
Storm schreef de soap noir Hémans duik over de woningzoekende
Héman wiens wereld verduisterd lijkt. Hebben de stofwolken te
maken met de roos van de vriend die hem in huis neemt of met de
huidziekte van diens vriendin? De 31-jarige Storm is tot nu toe
alleen bekend als schrijver van essays over Nederlandse auteurs.
„Storm roept veel op", schrijft de uitgever.
De andere debutant is Hans Dekkers (40), van wie korte verhalen
verschenen in literaire tijdschriften. Zijn boek 'Begrafenis van de
sardine' biedt een uitvergroting van het jaar 1980, de climax van het
ik-tijdperk, en speelt met de obsessies van drie jonge mensen. „Hij
roept spanning op en lijkt de toon te willen zetten voor een geheel
nieuwe aanpak van de roman", probeert De Arbeiderspers.
Dezelfde uitgeverij komt in augustus met de eerste roman van de
gelauwerde dichteres Anna Enquist. 'Het meesterstuk' is geënt op de
opera Don Giovanni van Mozart en vertelt het dramatische verhaal
van kunstschilder Johan Steenhamer en zijn familie.
'Brandkoraal' is het romandebuut van H.J. van Heijingen en gaat
over een luierende regentenzoon op Curapao. Het thema is volgens
uitgever Contact 'twee culturen, te veel roes, te weinig toekomst'. In
augustus moet het in de winkels liggen.
Door Muriel Boll
Het Pinksterverhaal waarin dis
cipelen zomaar tongen van vuur
op hun hoofd kregen en vervol
gens wartaal uitsloegen, vond ik
vroeger één van de engste bijbel
verhalen. Dat je dat zomaar kon
overkomen! Er stonden welis
waar meer enge verhalen in de
bijbel, Daniël in de leeuwenkuil
bijvoorbeeld was bepaald niet
voor de poes, maar die gang van
zaken kon je begrijpen en het
waren tenslotte barbaarse tijden.
In de net verschenen 33e druk
van de 'Bijbelse verhalen voor
jonge kinderen' wordt Pinkste
ren als volgt beschreven: (-)
„Wat begon het opeens hard te
waaien! Alle deuren in het ge
bouw sloegen dicht. Ze keken
elkaar verbaasd aan. Ieder zag
boven het hoofd van de ander
een verschijnsel als van een
vlam! Er gebeurde iets met hem!
(-) Het was of ze in vuur en vlam
stonden, zoals ze spraken over
wat Jezus voor hen betekende.
Voor niemand waren ze meer
bang!"
Ik vind dit een heel bevredigen
de passage. Lieke van Duin, re
censente jeugdliteratuur in
Trouw, heeft deze uitgave van
het boek van D.A. Cramer-
Schaap geheel herzien. De eerste
uitgave dateert van 1957 en was
toen een heel moderne kinderbij
bel. Cramer legt het accent op
het kind in de bijbel, Kaïn, Abel,
Iszaak. Om een verhaal beter te
kunnen uitleggen, introduceerde
ze soms een kind dat helemaal
niet in de bijbel voorkwam, Ti
ras bijvoorbeeld, het zoontje van
een torenbouwer in Babel. Het
boek had veel succes, eerst voor
al bij vrijzinnigen, bij protestan
ten én katholieken.
Nu, na zo'n 35 jaar waren de
'Bijbelverhalen' toch aan een re
visie toe. Niet alleen vanwege
het verouderde taalgebruik als
'jullie moogt', maar ook inhou
delijk. „Elke kinderbijbel draagt
het stempel van zijn tijd",
schrijft Van Duin in haar ver
antwoording en dat is zeker
waar. Het bekende 'Woord voor
woord' van Kael Eykman ademt
duidelijk de sfeer van de jaren
zeventig. Engelen komen er niet
in voor, die onaardse wezens zijn
weggeschoffeld onder een begrij
pelijker uitleg. Eykman opent
ook niet met het scheppingsver
haal, zoals de Bijbel dat doet.
Hij geeft dat verhaal een plaats
in een historische context in de
Babylonische ballingschap, als
een mooi verhaal dat toen de
ronde deed. Het voordeel daar
van is dat je dat en het verhaal
over Adam en Eva niet als de
letterlijke waarheid hoeft te
zien.
Eykman veroorloofde zich veel
vrijheden, Van Duins manier van
vertellen is veel soberder, meer
volgens de oude bijbeltraditie,
terwijl ze toch duidelijk bedoeld
zijn voor de kinderen van nu.
Cramer schreef in het verhaal
'De machtigste God' dat de
Baaipriesters 'gegrepen' werden.
Nu staat er dat ze 'gegrepen en
gedood' werden. Toch is dat nog
een eufemisme want in de bijbel
wordt gesproken over 'slachten'.
Van Duin voegde enkele verha
len toe om belangrijke bijbelse
figuren meer reliëf te geven. Bij
Cramer is David een puur posi
tieve held; door het verhaal van
David en Bathseba toe te voe
gen, wordt David iemand van
vlees en bloed, die goede en
slechte dingen doet. (Datzelfde
verhaal nam Eykman op onder
de duidelijke titel 'David vrijt').
Aardig is ook dat Van Duin het
Paasfeest in tweeën splitst. Eerst
beschrijft ze het zoals de Joden
het vierden, daarna als het Paas
feest van Jezus. Het lijdensver
haal wordt zeer summier uit de
doeken gedaan: Jezus krijgt een
rode mantel, een doornen kroon
en een rieten koningsstaf. Het
geselen en wanhopig aanroepen
van God komt niet aan de orde,
het hele drama wordt in minder
dan één pagina verteld.
Het karakter van de 'Bijbelver
halen' is nauwelijks veranderd
en ze zijn door het eigentijdse
taalgebruik heel prettig te lezen.
Dat eigentijdse komt onomwon
den, misschien zelfs wat mora
listisch, tot uitdrukking in het
laatste hoofdstuk: „Heb je er
weieens van gedroomd dat de
wereld mooi was, zonder vervui
ling?".
Annemarie van Haeringen
maakte zeer levendige illustra
ties. Jezus met een stoppelig
baartje en losvallend hemd zou
je zo op de hoek van de straat
kunnen tegenkomen en ze laat
Saul zien terwijl hij zijn kleed
omhoog houdt om zijn beoefte te
kunnen doen. Het zijn tekenin
gen van herkenbare mensen, ter
wijl ze tegelijkertijd de sfeer van
toen oproept.
D.A. Cramer-Schaap: 'Bijbelse
verhalen voor jonge kinderen'. Be
werkt en aangevuld door Lieke van
Duin. Illustraties Annemarie van
Haeringen. Uitg. Ploegsma, prijs
39.95.
Illustratie van Annemarie van Haeringen in 'Bijbelse verhalen
voor jonge kinderen'.