Te kli 4 Onvoorstelbaar.hij is het 1 'NKABII HET OF 'N COJ Finale voor 200.000 eindexamen-kandidaten in zicht [Nederland Na 50 jaar weet Riet Monteyne wie haar vader is Geslacht -DE STEM- (Doelstelling kah DESTEM Vliegende bri DE STEM BINNENLAND BUITENLAND rëJSTEM Het wrede ontwaken van Ruud Lubbers DIT IS DE STEM LIJST 1 STEM OPHETCDj ZEKER NU! DINSDAG 3 MEI 1994 Zoveel mensen op straat op dit vroege uur? Ze staan in lan ge rijen, geduldig, een beetje duwerig. Wacht even, om de hoek zijn er nog veel meer. Sommigen hebben klapstoel tjes meegenomen en nuttigen hun ontbijt op de stoep. Thee en brood met hagelslag en pindakaas. Nieuwe wachten den sluiten zich aan. Er komt geen einde aan. Hij rijdt de hele wijk door en schat dat de rij ongeveer drie kilometer lang is. Dat verkie zingen zo populair kunnen zijn in Nederland! Alsof ze voor de eerste keer mogen! Het doet hem een beetje pijn. Juist nu hij de politiek verlaat, komen ze vrolijk uit alle hoe ken en gaten om mee te doen aan de democratie. Als hij Rotterdam uitrijdt, scheert hij zich met één hand. Ooit ga ven die schaduwrijke kaken hem dat vertrouwenwekken de imago van behaarde vast beradenheid. Het is voorbij. Hij kan zich weer gewoon glad scheren. De verkiezingen doen het dit jaar net zo goed als de WK voetbal in Amerika. Vier clubs in de halve finale en allemaal hebben ze een kans op de overwinning. Deze Champions League heeft het ingedutte polderland in vuur en vlam gezet. Zelfs de meest doorgewinterde gokkers laten de Postcode Loterij en de fruitautomaat links liggen en gaan vandaag naar het stem lokaal. De reclame heeft gre tig gebruik gemaakt van het thema kiezen, in alle mogelij ke advertenties kom je stern- vakjes tegen. Ruud Lubbers zucht. Hij heeft er al lang geen lol meer in. Volkomen uitgekeken in Den Haag. Hij kent elke gang en kamer, hij friemelde voor elk probleem een oplossing in elkaar, hij had alle partijen in zijn achterzak. Het volk liet hem begaan. Ruud lost het wel op. Hij bewerkte in zijn eentje het land, fluitend als een volkstuinhouder. Het volk werd steeds luier, had helemaal geen behoefte aan de stembus. Dat waren nog eens tijden. Er zijn geen prikkels meer, niet op zijn kin, nergens. Van af het moment dat hij aankon digde het torentje te verlaten, stortte zijn bouwwerk in el kaar. Brinkman wierp zich om de armen van die kaalkop. Was hij allergisch geworden voor harde stoppels, rijke lok ken, scheidingen wellicht? Wim Kok werd opeens de vader des vaderlands. Wim- pie, die vier jaar lang de tas van Lubbers mocht dragen! Kokkie, die zo ijverig koffie haalde en Ruuds dictaten uit werkte! Hij rukt geïrriteerd aan zijn stuur. De pers zocht de ja spanden van de vier lijsttrek kers en keek niet meer om naar de wijze staatsman van weleer, de Roosevelt van de Lage Landen. Hij deelde een paar plaagstootjes uit, hij liet Brinkman struikelen en dat kwam hard aan, want Elco liep weer eens met zijn han den in de zakken. Toen stelde hij Wim Kok, de schat, voor als een gevaarlijke radicaal. Gewoon, een gein tje. Daarna riep Ruud balorig dat hij op Hirsch Ballin zou stemmen. Hij had ook Buk man kunnen noemen, maar dan zou het er misschien te dik opgelegen hebben. Ach, hij deed het alleen maar om de spanning terug te brengen, om weer iets van het plezier van vroeger te voelen. Om een ruzie te kweken dat hij later- weer zou kunnen sussen. Het hielp allemaal niet. Het CDA stond niet langer boven de partijen, zoals vroeger, het was een gewone partij, een van de vier kanshebbers. Lubbers rijdt zijn auto naar de vluchtstrook. Hij heeft een ideetje. Hij zorgt dat het zon licht weerkaatst op zijn dure autoradio en laat het portier een tikkeltje open staan, als hij naar de bomenrij verderop wandelt. „Kom maar op, jon gens. Make my day! Laat me nog één keer vlammen," roept hij in de ochtend. „No nonsense, please!" Er komt geen antwoord. De mevrouw aan de overkant van de tafel kent zichzelf. „Ik vind mezelf een uitstekende tweede mangeeft ze de personeelsfunctio naris ten antwoord die van haar wil weten waarom ze juist op deze vacature solliciteert. Het gezelschap heren kijkt enigszins verrast op. De modieuze durfal met getinte brilleglazen en handgeverfde stropdas vat de koe bij de horens: „Man zegt u, hoor ik dat goed?" De mevrouw glimlacht begrijpend: „Had u liever tweede vrouw gehoord? Het klinkt me alsof ik een eerste tot ex heb gemaakt en tweede mens is te bijbels. Ik heb niets met appels en nog minder met zonde. De mevrouw is benoemd. CH) Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur. C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda. 076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309. Bezorgklachten en abonnementenadministratie: Afdeling Lezerscontact 06-0226116 (gratis) ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur, zat. 8.00-12.00 uur. Kantoren: Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, S 01640-36850, fax 01640-40731, redactie 01640-37253. Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829. Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928. Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698. Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782. Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929. Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554. Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen. Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP, 01184-19910, fax 01184-11446. Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen. Openingstijden: Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur. Abonnementsprijzen per 1 januari 1994 (bij vooruitbetaling te voldoen): per kwartaal 87.20, per half jaar 173.45 óf per jaar 337.30. Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 29.05, per kwartaal 84.70, per half jaar 168.45 óf per jaar 327.30. Voor posttoezending geldt een toeslag. Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin- nekenweg 7, Breda. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur 076-236881zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076- 236242/236911. 3 Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447. w pen Haag (anp) - Nederland starten met de autoriteiten in Sri Tamil-vluchtelingen terug te sturen Het ministerie van Buitenlandse Zake derhalve week geleden op verzoek van taris Kosto van Justitie de Nederlandse in Colombo gevraagd contacten met kaanse autoriteiten te leggen. Den Haag (anp) - De daling va den is nog onvoldoende in verg ling van kabinet. Dat streeft dodelijke slachtoffers in 2000 (1438 verkeersdoden). Riet Mpnteyne, ten tijde van haar hongerstaking in 1989, in gesprek met de toenmalige Valkenhorstdirecteur Janssen. foto de stem/ben steffen Door Paul de Schipper Je vader uit een soort kas boek halen, een baby-kas boek van de nonnen. Na vijftig jaar eindelijk een naam. Een strakke mond, nauwelijks onderdrukt trillen van de vingers. Het is stil, alleen het dundruk- papier, jaargang '44 knis pert, het eerste velletje uit haar dossier. Ze leest de naam, zwijgend, vloekt dan: „Verd... onvoorstel baar, onvoorstelbaar, hij is het." Buiten schijnt fel de zon op dat verlopen fort van schijnburger- lijkheid dat ooit Moederheil heette. Nu staat er Valkenhorst op, is het een Bredaas opvang huis voor vrouwen in crisissitua ties en hangt er op de trappenga- lerij een condoomautomaat. In het witgepleisterde directie kantoor schudt Riet Monteyne, stoere, sterke Riet, niet begrij pend het hoofd. „Altijd ge dacht..." brengt ze uit. Seconden later maakt ze haai zin af: dat ik een kind van mijn stief-opa was, geboren uit een incest-relatie... dat is een zijspoor geweest." Het dossier vertelt anders: 'Ze is de dochter van een hoer.' Een romanschrijver kan het nau welijks verzinnen. De werkelijk heid is altijd harder dan de fic tie. Het zou haar dag moeten zijn: de opening van haar Moederheil- dossier. Hier heeft ze de afgelo pen dagen naar toegeleefd, de uren geteld. Bijna een leven lang heeft Riet gezocht, gevochten om haar afkomst, de reden van haar bestaan te ontraadselen. Ze speurde in België en Neder land, in archieven. Ze hield een hongerstaking voor ditzelfde sombere gebouw in Breda. Ze werd de activiste voor het af stammingsrecht, meer dan vijf jaar. Ze is nu voorzitter van de in Eindhiven gevestigde Stich ting Afstammingskinderen. Principieel zag ze af van inzage in haar eigen Moederheil-dossier omdat het algemeen belang voor ging. Begin april gaf de Raad van State Monteyne en haar lotgeno ten gelijk. Kinderen hebben het recht de naam van hun vader te weten. Sindsdien kreeg directri ce Erna Vloet van voorheen Moederheil meer dan honderd aanvragen. De opening van zo'n dossier, is dat intiem, emotioneel? Ja, denk je als buitenstaander. Wat zal er gebeuren? Hoe reageert ze als ze die naam leest, die ene naam. Maar alweer, de werkelijkheid is onverwacht, onvoorspelbaar. Nog een keer slaat de geest van Moederheil toe. „Hier geen interviews, geen fo to's," zegt de directrice meteen bij de ontvangst, „dat is een voorwaarde." Riet schiet uit, zichtbaar ontdaan: „Ik neem de ze mensen mee, vrienden die ik kan vertrouwen, toevallig ook journalisten." Mevrouw Vloet houdt de hand op het dossier alsof de Raad van State bepaald heeft dat Riet ons niet mee mocht.nemen. We vra gen onderling beraad, de direc trice vertrekt. Geharde Riet, boos, wil weg gaan: „Na vijftig jaar word ik nog betutteld door Moederheil." „Riet het is jouw zaak, jouw leven." We blijven, de sfeer is om te snijden. De directrice schenkt koffie en opent de map, geeft het eerste alles onthullende velletje. Achter 'verwekker' staat die ene ■n.. Laten we hem Hgndrik bekenden." Ook de pastoor noemen, Hendrik uit de wijk raadt terugkomst af. Hij meldt Baardwijk in Waalwijk, Hij is de man van wie Riet de genen in dokter Struycken ten bedrage van 3,- gaat dezelfde weg. Als betaling uitblijft, meldt Moeder heil op 15 januari dat de twee op straat worden gezet 'wegens overbezetting.' Eerst wordt moe der Adèle als huishoudster toe gewezen aan een Waalwijkse schoenmaker die een ziekelijke vrouw heeft. Maar omdat moe der en kind niet passen in de samenleving moeten ze maar naar de Carmelitessen. Het Moederheildossier van Riet Monteyne vertelt het trieste ver- nog dat 'de vader van het meisje^ haal van een baby die opgroeide (moeder Adèle, PdS), de schaap- ln onder de schuilnaam Pauline in geschreven in Moederheil. Het instituut probeert bij de verwek ker nog geld voor de verpleging te halen, maar deze 'vader schapsactie' mislukt. De pastoor en de armmeester van de parochie Baardwijk be moeien zich ermee. De armmees ter schrijft over moeder Adèle: „Het is beter dat ze hier niet terugkomt. Ze heeft verkeerde zich draagt. Die haar moeder slechts zes maanden kende, wel wilde trouwen, maar de kans niet kreeg, want de vrouw aan wie hij kennis had, deugde niet. In het Sint Carolusziekenhuis in Den Bosch werd ze begin 1944 behandeld voor syphillus. Daar ook beviel ze op 18 januari van haar dochter Riet. Al snel verhuizen moeder en kind naar Moederheil in Breda, meldt het dossier. Dat is in tegenspraak met de informatie die Riet in de loop der jaren zelf heeft vergaard: ze zou geboren zijn in Moederheil. Geboren of niet, ze bestaat. Riets moeder, die Adèle heet, wordt herder van Baardwijk, goed is afgestorven.' Riet bladert zwijgend door de papieren, de wereld om haar heen, het kille kantoor, de drie toeschouwers zijn even wegge vallen. De papieren onthullen het weggestopte verhaal van een gevallen moeder, die een gevaar was voor 'oppassende jongens.' Ook dat is een citaat van de pastoor. Veel wist ze al, maar dit is de bevestiging van het onzekere. Eind 1944 stuurt Moederheil de rekening van de verpleging van Adèle en haar dochter naar het gemeentehuis van Waalwijk. De factuur van de Bredase huisarts in inrichtingen, toen nog stichten' en van wie het leven werd weggemoffeld in archieven van betuttelende instituten. Van die inrichtingen waar ze leefde, had ze lang nachtmerries: „Kindjes met waterhoofden en open ruggetjes speelden daar een rol in. Altijd heb ik me afge vraagd waar dat vandaan kwam. Hier staat het: l-2-'47, naar Klein Betlehem, Heel. Daar heb ik dat gezien, als kind van twee, driejaar." Ze weet nu de naam van haar vader, als de Moederheil-gege- vens juist zijn en haar moeder de juiste naam opgaf. Met kopiën van de stukken gaat ze naar buiten. Op het bordes van Val kenhorst volgen de ontlading, de tranen. We praten na. Verplichte vraag: is je leven ver anderd? „Weet ik niet, ik heb wat bezin ning nodig." „Je zag je dossier, die naam, wat nu? „Ik ga 'm bellen, vanmiddag nog. Hij kent me. Ik wist naam van mijn halfbroer, da verkering met moeder heeft had. Hij moet nu 82 zijn. Ze jaar geleden belde ik hem| eens. „Je moeder was een ho zei hij toen. Dat was het Ik dacht: 'Dan was jij de hoei loper'." Ze wordt boos als ze eraan rugdenkt: „Waarom, waai krijgen moeders altijd de sè Er zijn er toch twee nodig i een kindje, maar de vrouwl gaat altijd de zonde. Overall ik dat m'n moeder niet g heeft.•Natuurlijk, dat menslï ook nooit een kans gekregen.| is het slachtoffer van een t pen maatschappij net oorlogsslachtoffers zijn. AllJ zij en al die anderen dief leven, zijn hooit erkend. Zei schandelijk behandeld. Ik wil| de bres staan voor die mof' die als oud vuil zijn behandl de moeders en hun kinderen: kleine volwassenen die zo j monddood worden gemaakt." In haar handen ritselt eenb van de pastoor van Waataj van 19 juli 1944. Het haar moeder: „Het zou heel tl verstandig zijn Adèle hier tel ten verblijven. Haar invloed if overgedragen kunnen worden I de Waalwijkse jongens, dief dusverre zeer oppassend zijn..! Hendrik was zo'n Waalwijlf jongen. Onder de brief staat een o«| spreuk: 'Richt u blik altijd naar de z zijde, en de schaduw zal achter u v len.' „De cijfers gaan de goede kant op, maar we lopen achter op de taakstelling", aldus B. Wouden berg, beleidsmedewerker van Veilig Verkeer Nederland in een reactie op de gisteren bekend gemaakte cijfers van het Cen traal Bureau voor de Statistiek. Het kabinet streeft er naar dat er in 2000 niet meer dan 1024 ver keersdoden en 9616 gewonden zijn. In 2010 moet het aantal doden gehalveerd zijn ten op zichte van 1985. Vorig jaar daal de het aantal dodelijke slachtof fers naar 1252 en kwamen 11.562 mensen als gevolg van I een verkeersongeluk in het zie- kenhuis terecht. Dat zijn er bijna honderd minder dan een jaar daarvoor. Onbetrouwbaar Volgens Veilig Verkeer Neder land moet er een betere registra tie van de gewonden komen om- Idat de cijfers onbetrouwbaar zijn. Het totaal aantal geregis treerde gewonden (dat er zijn er bijna 40.000 meer dan alleen de I gewonden die in een ziekenhuis 1 worden opgenomen) vormt een topje van de ijsberg. Uit onder zoek blijkt dat slechts één op de vijf gewonden wordt geregis treerd. Er zijn 'extra schepjes' nodig om het streefcijfer te halen, aldus Wi ve fie va on pr ko hc kt te nt st to V ii b ti k 0 g b b d 1 c (ADVERTS Door onze onderwijsredacteur René van der Velden Breda - Voor 206.000 leerlin gen in het voortgezet onder wijs begint over ruim twee weken de spannende finale van hun middelbare school tijd. De centrale examens beginnen op maandag 16 mei en nemen de kandidaten tot en met woensdag 1 juni goeddeels in beslag. Er zijn 16.000 kandidaten meer dan vorig jaar. Aan de examens van 1994 wordt deelgenomen door 68.000 mavo'ers, 58.000 ha- vo'ers, 45.000 vwo'ers en 34.000 leerlingen van het voortgezet be roepsonderwijs (vbo). Voor veruit de meeste kandida ten begint het feest pas echt op woensdag 18 mei. Op de eerste examendagen staan namelijk (alleen voor haVo en vwo) exa mens gepland als muziek, maat schappijleer, filosofie en tekenen en handvaardigheid. Het aantal deelnemers aan deze examens is nog altijd minimaal. De 18e wordt de eerste zware dag met biologie voor mavo en vbo, Frans voor havo, economie voor vwo en Nederlands voor allen. Donderdag 19 mei volgen ge schiedenis (allen), wiskunde (mavo, vbo) en biologie (havo, vwo) en vrijdag 20 mei wiskunde (havo, vwo), economie (mavo, vbo, havo), Duits (mavo, vbo) en Latijn (vwo). De week daarna telt vier (zware) examendagen: dinsdag 24 mei: scheikunde (allen), Duits (havo, vwo) en aardrijkskunde (mavo, vbo), woensdag 25 mei: aard rijkskunde (havo, vwo), Engels (mavo, vbo, vwo), Nederlands (mavo, vbo) en wiskunde (havo), donderdag 26 mei: natuurkunde (allen), Nederlands (havo), Frans (mavo, vbo) en Grieks (vwo), vrijdag 27 mei: economie (vwo), handel (havo), Frans (vwo), maatschappijleer (vbo) en teke nen en handvaardigheid (mavo, havo). De laatste examenweek begint en eindigt feitelijk op maandag 30 mei. Havo doet die dag En gels en vwo Nederlands en wis kunde. Voor mavo en vbo staan die dag nog Spaans, warenken nis en muziek op het program ma, maar deze examens zijn slechts voor minieme aantallen. En dat geldt ook voor de laatste twee examendagen: een handvol kandidaten treedt dan in het strijdperk voor Spaans, Russisch en Fries. De zomervakantie voor scholie ren begint dit jaar dus eind mei. Ze gaan dan nog twee angstige weken tegemoet. Op maandag 13 juni krijgen de scholen de resul- 1 ln 1992 was het verschrikkelijk warm in de examentijd, vorig jaar was het vreselijk moeilijk, wat zal het dit jaar wordenfoto de stem/johan van gurp taten binnen. Dan wordt ook bekend of de boekentas met vlag aan de gevel kan of dat men nog aan het blokken moet voor de herkansing op dinsdag 21 juni. Nieuw is dat vanaf dit school jaar alle kandidaten gebruik kunnen maken van een herkan sing, ook als ze reeds zijn ge slaagd. De uitslagen van de her kansingen worden op dinsdag 28 juni naar de scholen gestuurd. De meeste examens bestaan uit open vragen of uit een combina tie van open en gesloten vragen. Alleen de moderne vreemcH len, biologie voor havo en i ziek bestaan geheel uit geslotfj vragen. Het examenprogramma biolofj is vernieuwd voor het vwo, schiedenis kent voor alle schoo typen een nieuw programma f| op enkele scholen wordt geëxf rimenteerd met een nieuw bit gie-examen voor havo en nieuw wiskunde-program voor mavo/vbo. De uitslagen van de meerkeffi .vragen zijn dagelijks te zieno| Teletekst, vanaf 19.00 uur1 pagina 820. Met ingang van 18 mei is1 televisie (Nederland 2) weer t speciaal Eindexamenjournaj] Het journaal behandelt in nef uitzendingen het examen van dag. In de studio bespreken c" docenten elk een examen: één vbo/mavo-, één op havo- en l op vwo-niveau. De docenten jj ven ook de antwoorden op vragen van die dag. Het LAKS, Landelijk Aktie K'j mite Scholieren, rapporteert f klachten die op een specia] klaaglijn zijn binnengekoiWj Het journaal stuurt dagelijks et verslaggever op pad om klachten te onderzoeken. Verder presenteert het journ'fl de uitslag van de peiling Intomart houdt over de moeiilff heidsgraad van de opgaven. DE DOELSTELLING van het akki van het vrije verkeer van perst landen. Voorwaarde voor het s dat er eensgezindheid bestae asielzoekers- en illegalenproble Met de onderlinge afstemming het echter niet vlotten, met h meeste deelnemende landen menten is goedgekeurd. Het koppelen van computerbe: bleem. Wanneer overeenstem!; punt dat slechts eenmaal in worden aangevraagd, dan is waarde. Een druk op de knop reeds eerder heeft getracht verkrijgen. Met dit systeem fenomeen van 'asielshopping' Omdat een eenduidig beleid nu op eigen wijze actie. Nei vanuit de gedachte dat nie getoond dat illegalen hier niet tegen ze zal worden opgetrede Gisteren is een van die nood Vliegende brigades van de Ko nen met het controleren van v de weg ons land willen binnen De maatregel is mede het gev het bekend worden van de vreemdelingen. De staatsse vesting) en Kosto (Justitie) tek niet helemaal bleekte kloppen De Vliegende Brigades zijn ei feit dat de noodzakelijke infra De speciale aanmeldpunten v 9en naar toe worden gebi functioneel, terwijl ook de vol lingenwet de Kamer nog moei Dat gepoogd wordt het aa beperken, is normaal. Het or Europa leidt echter tot bizarr Taal in Nederland. Omdat vc de grenzen mag plaatsvinden grens gecontroleerd. Het gee berd is van iets dat duidt op e

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1994 | | pagina 2