n
GroenLinks: Toeschouwer bij gevecht om landstitel
"En toch wordt Brinkman nog premier
1
'Brinl
Speciaal on
Honderde:
Medeverantt
Rottenberg
hebben van
DE STEM
Eeuwigdurend
nieuws
Over de Rooierij
u FLODDERS
ó-mit
BESTEM
Cadirl? 15 °°k beleid' 9
BINNENLAND BUITENLAND
oüSTEM
Leidse
hoogleraar
Andeweg
onderzoekt
verkiezing
campagnes
m
Lubbers erkent
Over het weer had ik
het de vorige keer.
Stel je voor - het
weer - terwijl het overal in de
wereld hel en verdoemis don
dert en bliksemt. Maar al dat
noodweer was zulk oud
nieuws, zo afgezaagd eigen
lijk. Helaas blijft dat alles
toch steeds nieuws. Lees wat
ik zomaar op die maandag 11
april bij elkaar sprokkelde:
'IRA beëindigt paasbestand
met aanslagen'
'Hotels in Sri Lanka doelwit
van bomaanslagen door Tamil
Tijgers'
'Palestijnen en Israel - Is
rael en Palestijnen - Pales
tijnen en Isr....'
'Zulu's dreigen met meer
geweld'
'Chef veiligheidsdienst in
Cairo vermoord'
'Serviers rukken op naar
'veilige' Moslim-enclave Go-
razde'
'In Ruanda duizenden lij
ken van doodgeschoten of
met kapmes in stukken gesne
den Tutsi's - zodra de Tutsi's
uitgemoord zijn zullen de Hu
tu's door richtingenstrijd el
kaar te lijf gaan'.
Tien dagen later, nu ik deze
column schrijf is het meeste
nog volop geldig. En maandag
25 april, wanneer dit stukje in
de krant staat, zal het niet
anders zijn. En steeds blijft bij
verjaarsvisites het zinloze on
beredeneerbare geweld on
derwerp van gesprek. Zoals
vorige week toen vooral Rua
nda over tafel ging met de
stamnamen die zo lekker bek
ken: Hutu's en Tutsi's. Een
nieuwe impuls, want Bosnië
weten we zo langzamerhand
wel, dat is als een repeterend
geweer.
„Kijk, dat je een ander volk
vurig verwenst, dat je de pok-
kenpest hebt aan elkaar is nog
wat anders dan komplete
slachtpartijen aanrichten. On
voorstelbaar toch dat de ene
mens de ander in mootjes
hakt." Toen en altijd knikken
we allemaal van ja, zijn het
roerend eens. En dan krom
men we de pink, drinken keu
rig de koffie, eten de room
soes, vegen de kruimels weg
met het feestservet, drinken
de jarige toe met het handge
blazen glas vol kostelijk
vocht: proost en veel geluk in
je volgend levensjaar.
„Die vette krantekoppen, da's
sensatie, een verstandig mens
kijkt verder dan z'n neus lang
is." Goed, zo slim wil ik zijn.
Ik pluk dan als kleuter in
verboden hof een zeker zo
gruwelijk boeket achter
grondinformatie:
•'Omtrent de moraliteit van
het bedrijfsleven moet men
zich geen illusies maken, een
tocht langs oncologische zie
ken huisafdelingen zal een fa
brikant heus niet doen beslui
ten geen sigaretten meer op
de markt te brengen, zomin
als de drughandelaar na het
lezen van Yvonne Keuls' aan
grijpende Floortje Bloem zijn
aktiviteiten zal verleggen'.
•'Egypte en Zuid-Afrika le
verden de wapens voor Ruan
da; de Franse bank Credit
Lyonnais regelde de financie
ring'.
•'NAC-doelman John Karei-
se vindt dat in een wedstrijd
zonodig gehakt mag worden,
lukt het niet goedschiks dan
maar kwaadschiks: we mogen
best wat smeriger worden'.
•'In Midden-amerika grijpen
militairen via drugs naar de
macht, zie Haiti waar het le
ger een democratisch gekozen
president die de drughandel
wil aanpakken, tegenhoudt'.
Op de een of andere manier
kleurt 'tweede-rangs'-nieuws
beangstigend goed bij de
krantekoppen van de voorpa
gina. Dit soort passen en me
ten en over elkaar heen schui
ven doet beseffen, dat het
afschuwwekkend harde men
sen-nieuws in een week niet
zal verdwijnen, niet in een
maand en niet in een jaar.
Bij elke volgende verjaarskof-
fie hoeven hoogstens namen
van landen en volken gewis
seld te worden, het eensge
zind 'hoe vreselijk toch' ge
volgd door 'proost' kan blij
ven. Waarom doen we zo hy
pocriet? Zolang we niet mas
saal het gesprek aangaan met
de macht en het geld, en als
terriërs - ook van onszelf -
heilzame antwoorden afdwin
gen, kunnen we net zo goed
gewoon gezellig praten over
het weer.
HET idioom 'over de rooie'
kende ik uit: over de rooie
gaan (staan), maar het woord
boomrooierij kende ik niet. Ik
zag het voor het eerst, van mijn
leven met forse letters op de
bedrijfsauto van een firma
boomverzorgers, die 6-4-'92
bezig waren ter hoogte van de
duivelsbrug met het rooien
van een forse maar zeer zieke
eik.
Hoewel ik dat woord nooit
eerder had gezien deed het
niet vreemd aan, en het sprak
voor zichzelf. Als het bedrijf
van de leerlooiers leerlooierij
heet, dan moest (mocht) dat
van de boomrooiers boom
rooierij heten. Had hij dat
woord zelf verzonnen, de
boomrooier, of vond je dat
woord ook in het woorden
boek? Ik zocht het op in het
24-delig groot Woordenboek
van de Nederlandsche Taal.
Het stond er niet in. Ook niet
in mijn eigen wat meer eigen
tijdse Dikke van Dale.
Hij had het zelf bedacht, de
boomrooier. Niet gek, een
boomrooier is ten slotte geen
Neerlandicus. Zou ik dat ook
kunnen, zelf een woord toe
voegen aan de Nederlandse
taal Ik besloot het te probe
ren op mijn wandeling naar de
bieb in het centrum van de
stad waarbij ik me zou laten
inspireren door beroepsaan
duidingen op winkels, zaken,
kantoren bureau's.
Onnozele hersenaktiviteit,
maar beslist meer vruchtdra
gend dan doorpiekeren over
de BBC-uitzending 'Soul' van
zondagavond 12 april. Ze wa
ren er niet uitgekomen. Is het
idee .begin en einde een men
selijke illusie Omdat wij een
begin en einde hebben hoeft
dat niet het geval te zijn met
het heelal. Waren ruimte en
tijd gelijk met de materie, de
energie en het leven gescha
pen, tijdens die Big Bang of
was het wereldruim er al om
die Oerexplosie te laten
plaatsvinden, alsook de tijd
om vast te stellen dat de oer
knal 15 milliard jaren geleden
plaats vond? Wat daar ook
ontplofte; het was er al, en
waar kwam dat dan vandaan
Het leek mij nuttiger te pein
zen over een nieuw woord
voor een beroepsaanduiding.
De makelaars gaven mij de
voorzet waaruit ik kon scoren.
Hun blinkende koperen plaat
vermeldde goedgepoetst dat
zij hun bedrijf 'makelaardij'
Door John O'Mill
noemden. Dat leek me een
hoopvol uitgangspunt. Die
uitgang -dij leek me uniek.
Uitgang -ij is heel gewoon:
bakkerij, slagerij, kleermake
rij, boerderij enz. etc., maar
dij Makelaardij, noem nog
eens zo'n beroepsaanduiding
op -dij Dat werd goochelen
met de moerstaal.
Van 'goochelen' kwam ik op
Fred Kaps, die in de kinderja
ren van de tv, wit-zwart op de
buis verscheen en verbluffen
de staaltjes liet zien. Dat die
later in het buitenland was
gaan optreden, met wereld
succes had mij niet verbaasd.
Die man had het ver gebracht
in de goochelaardij. Asjeblief:
goochelaardij. Klinkt niet gek,
al zeg ik het zelf. Ziezo, een
woord op -dij.
Wat nou nog O ja, een woord
op -egge. Dat was me al eerder
opgevallen als heel apart. Eg
ge als uitgang om aan te dui
den dat we te doen hadden
met een vrouw die het beroep
uuitoefende. Uniek leek mij
dat. Het kan op velerlei ma
nieren boer-boerin. Leraar-le
rares. Secretaris-secretaresse.
Conducteur-conductrice. Rec
tor-rectrix, enz., maar? -egge,
zoals dief-dievegge.
Het is me niet gelukt om nog
zo'n woord te vinden dat met
behulp van de uitgang -egge
aanduidde dat we hier te doen
hadden met een vrouw die het
beroep uitoefende. Zou er echt
maar eentje bestaan: dief-die
vegge Een vrouwelijke agent
is in geen geval een diendereg-
ge, woutegge, klepegge even
min als te paard: een knoltuu-
tegge.
Ik heb het Retrograde Woor
denboek er op nageslagen en
vond de nodige woorden, ein
digend op -egge, maar het wa
ren geen van alle vrouwen.
Een steregge was geen vrou
welijke ster, maar een plantje,
net als de zaadegge, takkebos-
egge en voorjaarsegge. Is de
dievegge dan toch uniek
Door Carla Joosten
Nou willen ze bij GroenLinks
eindelijk meedoen met de
grote politieke partijen en
ziet niemand hen staan.
GroenLinks heeft de zaakjes op
orde; een gedegen verkiezings
programma, een uitgebreide fi
nanciële onderbouwing en zelfs
een keurmerk van het Centraal
Planbureau dat voor het eerst
een radicaal-links programma
doorrekende.
En toch negeren CDA, PvdA,
WD en D66 de partij die vlak
voor de verkiezingen in 1989
halsoverkop in elkaar werd ge
knutseld.
Meer dan tien jaar is er dan door
CPN, PSP en PPR over samen
werking gepraat. Het zijn dog
matische discussies over de
vraag hoe het gedachtengoed
van communisten, pacifistisch-
socialisten en radicalen door één
partij kan worden uitgedragen.
Ofwel: kan de arbeiderstraditie
van de CPN versmelten met de
milieuvriendelijke en christelijke
traditie van de PPR of met de
libertair-anarchistische traditie
van de PSP.
Maar klein links - waarvan al
leen de PPR het ooit bracht tot
het regeringspluche - komt niet
tot overeenstemming en heeft in
de kamer niets in te brengen.
CPN-fractievoorzitter Ina Brou
wer haalt wel de publiciteit als
Lubbers haar een doos bonbons
bezorgt, omdat hij haar me
vrouw Bakker noemde naar
Brouwers voorganger Marcus
Bakker.
Gemiste kansen
In 1989 concluderen voorlieden
van de partijen dat het geschei
den optrekken aan de linker
kant van de PvdA niets oplevert.
De jaren tachtig noemen ze 'het
tijdperk van de gemiste kansen'.
Of het nu gaat om het milieu, de
werkloosheid, de armoede in Ne
derland of in de Derde Wereld,
er is niets ten goede gebeurd,
concluderen open briefschrijvers
aan CPN, PPR en PSP. Uiteinde
lijk verenigen de partijen zich -
de Evangelische Volkspartij
(EVP) haakt ook aan - in Groen
Links.
Lijstrekker Ria Beckers gaat de
verkiezingscampagne in met een
programma dat de sporen van
haast draagt. Maar de verwach
tingen zijn hooggespannen. Mi
lieu is het item van de verkie
zingscampagne. De media stor
ten zich op de 'groepspraktijk'
van GroenLinks. Geflankeerd
door Andrée van Es, Ina Brou
wer en nieuwkomer Paul Rosen-
möller poseert Beckers in het
milieuvriendelijke voertuig van
de campagne: de trein. 'Modern,
jong, groen en fris', noemt het
nieuwe samenwerkingsverband
zich.
De verkiezingsuitslag is een for
se tegenvaller. Zes zetels. Welis
waar een verdubbeling van wat
PPR en PSP in de Tweede Ka
mer hadden, maar de peilingen
hadden de splinternieuwe fractie
negen zetels in het vooruitzicht
gesteld. Bij de verkiezingen voor
Provinciale Staten in 1991 ver
liezen de bloedgroepen zelfs.
Van de afkalvende aanhang van
diezelfde PvdA profiteert Groen
Links nauwelijks.
Zelfonderzoek
Het grote zelfonderzoek bij
GroenLinks is dan allang begon
nen. De samensmelting is vrij
probleemloos verlopen. Oude
partijverledens spelen geen do
minante rol. Maar een eenheid is
de partij evenmin. Tegenover de
oudere materialisten staan de
jongere post-materialisten: de
generatie die het nooit slecht
heeft gehad en zich druk maakt
over het milieu, de individualise
ring en de multiculturele samen
leving en minder over financiële
zekerheden. De baarden uit de
protestgeneratie versus de im
mer met rugzak slepende meisjes
en jongens van de nieuwe lich
ting.
Ina Brouwer: 'Alles moet veranderen, maar kalmpjes aan'.
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
In de Tweede Kamer houdt frac
tievoorzitter Ria Beckers de
moed erin. Maar echt spetteren
doet het niet. Van Es voelt zich
'een zaakwaarnemer van ver
flauwende politieke idealen' en
houdt het voor gezien.
In 1991 wordt in een rapport van
het partijbestuur gebroken met
de oude ideologieën. Het milieu
krijgt voorrang boven de kwestie
van arm en rijk. Sociale gelijk
heid en solidariteit blijven
hoofddoelstellingen, maar voor
het bereiken daarvan wordt niet
meer alle heil van de overheid
verwacht. Sommige dingen kun
je beter aan de markt overlaten,
zeggen de kapitalistenhaters van
weleer. Zo kan de markt mee
werken aan een milieuvriendelij
ker produktie en consumptie
door heffingen op produkten en
activiteiten die het milieu scha
den.
Het partijcongres stuurt de nieu
we koers bij. Een 'ecologische
ommekeer' jawel, maar de lage
inkomens mogen er niet onder
lijden: 10 procent erbij voor de
echte minima. Een streven dat
andere partijen onrealistisch
noemen.
Realisme
Maar van 'hemelfietserij' wordt
GroenLinks niet meer beschul
digd. De partij wil zich bewegen
'tussen idealisme en realisme'.
Voorlieden als Brouwer die ooit
de revolutie predikten, zeggen
nu dat 'alles moet veranderen,
maar kalmpjes aan'. De groen-
tax van GroenLinks staat nu in
de vorm van 'energieheffing' op
de agenda van de gevestigde
partijen. En de partij streeft niet
meer naar een 25-urige, maar
naar een 32-urige werkweek.
Defensie blijft voor de partij die
pacifisten herbergt, een moei
zaam terrein. Tijdens de Golf
oorlog is GroenLinks als enige
tegen Nederlandse deelname. In
het conflict in voormalig Joego
slavië wordt ingestemd met Ne
derlandse militaire begeleiding
van humanitaire acties. Dat de
fractie tegen een congresuit
spraak in akkoord gaat met de
Defensiebegroting, komt haar op
een fikse reprimande van dat
zelfde congres te staan. Maar in
tijden dat het kabinet dezelfde
bezuiniging nastreeft, is het
moeilijk profileren.
Via een referendum onder de
leden worden de duo-lijstrekkers
Brouwer (44) en nieuwkomer
Mohamed Rabbae (52) aangewe
zen. Ze winnen het nipt van het
duo Leonie Sipkes en Rosenmöl-
ler. Alleen de kar trekken, wilde
zowel Brouwer als Rosenmöller
niet, omdat ze tijd voor hun
persoonlijke leven willen heb
ben. Puur menselijke tegenstel
lingen staan een duo Brouwer/
Rosenmöller in de weg: ze kun
nen niet met elkaar overweg.
Het tekent de sfeer. Die is niet
echt 'vrolijk links' om met de
geestelijk vader van GroenLinks,
senator Wim de Boer, te spreken.
En het rebelse is er ook wel
vanaf. Niet alleen de standpun
ten zijn braver geworden, maar
de aankleding ook: op vlagge
tjes, spandoeken en
prijken de groene en re
tjes van de 'milieuvriendelijk
linkse en pikante politiek'.
Rabbae
Het geeft voedsel aan de vrt
van de oude partijtijgers
GroenLinks geen club van ra®
calen is maar 'een brave hurge
kiesvereniging'. Maar de k»
voor een migrant als mede#
trekker is wel taboe-dood®
kend. Al klinkt hierover ee
wanklank. Als Rabbae zich
een interview voorstander W
van een verbod op het boek e
Duivelsverzen van de schrp
Rushdie, regent het teletaw
bij de fractie. Zelfs partijk
klagen 'hoe krijgen jullie
voor elkaar om een buiten»
in de leiding van de part
zetten?'
„Het zegt iets over een bepa
angst die kennelijk leeft
granten mogen er wel zijn.
ze mogen niet te veel te z?S.
krijgen. Wij geven een teg
wicht aan dit geluid door
tonen dat een migrant wel
lijk een leidinggevende p°
kan innemen," zegt Brouwer,
is tevreden over het exper®
van het duo-lijsttrekkers«
„Het werkt ontspannend,
zijn even sterk en je kunt e
corrigeren en opvangen-
De nieuwbakken politicus
bae mikt voor 3 mei op de1
zetels die GroenLinks °®S
kend bij de jongste i'aa(isv.,
zingen haalde. Rabbae: ,fi
we er in 1998 nog «er
bijkrijgen, worden we
machtsfactor".
echt»
Oude rot De Gaay y
een stapje verder. 0°» -
twaalf zetels moet met
Links rekening worden g
den, waarschuwt hij. »be
plaatst zich bovendien W
programma binnenspel-
voorlopig is het een w
om de landstitel zonder
Links."
PvdA-voorzitter Rottenberg
moet daar niets van hebben.
-GroenLinks is beslist niet prag
matisch, ze hebben zichzelf weg-
Becijferd," zei hij gisteren voor
deAvro-radio.
berg heeft geen echtel
voorkeur voor de samenstelling
van een nieuw kabinet, behalve
uiteraard dat de PvdA daarvar|
deel uitmaakt. Hij vindt dat dd
discussie over eeft mogelijke
paarse coalitie van PvdA, VVD
en D66 blijft steken in hei
'paarse element' en dat de in
houdelijke aspecten te veel op di
achtergrond blijven,
•oor Rottenberg is 'het progres
sieve karakter' van een nieuw
coalitie het belangrijkste na
nJo 5 GT, moet durven. Dg
hoi, dan duizend doden en
vonk 9ek°st. Pas toen c
jn "et nieuwe ultimatum ov
ennr. en^e' vliegtuigbommetj
„kiende dreigementen bl
nnto fanatici is het doel -
11" - zo heilig, dat ze a
vern,en aan hun eigen kant.
ze J:et'n9ing van een groot c
vveer gedwongen. Bij Saral
"tussen zijn er opnieuw gro
eihge haven' Gorazde
ruimto9ebled ervan zo verkl
is voor meer dan eê
ürona naven Gorazde
»ebled ervan zo verklei!
hebben'L. voor meer dan
gronn uUn doe' bereikt.
Karadzic '9«uiverd'.
king ronriec Zljn trawanten kJ
SfiDieri rx a)evo' hun troel
beurt Rok ,andere 'veilige
hebben e als de VN
heterondlei!:lers sPreken w
'geen hoiaaJ rnt' ondernen
°or|0n §e, kt'igsheren van d
VeranwU Jn?.ziin niet alle6
ordelijk voor nieuw
MAANDAG 25 APRIL 1994 A)
Van onze verslaggever
Lukas Burgering
De Leidse professor R. Ande
weg volgt de verkiezingscam
pagne met bijzondere belang
stelling. Als hoogleraar poli
ticologie houdt hij zich onder
andere bezig met politieke
psychologie. Hij analyseert
de druk waaronder de veelge
plaagde lijsttrekker van het
CDA, Elco Brinkman de laat
ste weken staat.
Is deze campagne harder dan
eerdere campagnes in Neder
land?
„Dat lijkt misschien wel zo,
maar het is niet het geval. In de
eerste plaats is een 'persoonlijke'
campagne helemaal niets
nieuws. Denk maar eens aan de
verkiezingsaffiches uit de jaren
vijftig, daar stonden meestal al
leen maar hoofden op. De oude
Drees, die kon in een katholieke
zaal in het zuiden zijn spreek
beurt niet eens afmaken, zo gin
gen ze te keer. De mannetjesma
kerij in de politiek is niet
nieuw."
„In de tweede plaats moet je je
afvragen door wie Brinkman nu
wordt aangevallen. Door journa
listen en door Lubbers. Noch de
WD, noch D66, noch de PvdA
doen iets om hem te beschadi
gen. Als dat wel zo was, dan zou
het een harde of gemene cam
pagne kunnen zijn."
„Tegen aanvallen van andere
partijen zou Brinkman zich kun
nen verdedigen. Maar tegen een
aanval van een journalist kan
dat niet. Dat zei hij ook meteen,
in de Arscop-affaire: 'hoe moet
ik mij hiertegen verweren?' Het
wordt in de Nederlandse politiek
nu eenmaal als een zwaktebod
gezien om een journalist de
schuld van alles te geven."
„Ook tegen een aanval van Lub
bers heeft Brinkman geen ver
weer. De premier is populair bij
de kiezers en die geloven eerder
Lubbers dan Brinkman. Boven
dien zit Lubbers in het centrum
van de macht, hij is in staat om
dingen te regelen zoals hij dat
wil. Zo'n gevecht verliest Brink-
Waarom wordt Brinkman door
Lubbers aangevallen?
„Ja. Elke keer als Brinkman zich
door een crisis heen lijkt te wor
stelen, wordt hij door Lubbers
weer in het hoekje gezet. Kijk
maar eens naar de Arscop-affai
re. Het zag er echt naar uit dat
Brinkman de sympathie van de
kiezers ging terugwinnen. De
kiezers vonden dat het nou wel
welletjes was met de aanvallen
op hem. En wat doet de premier?
Die zegt dat Kok wel een goede
minister-president zou zijn!
„Bij de wao was het precies
hetzelfde. Brinkman krijgt de
opdracht om met de WD een
accoord te sluiten en doet dat.
Vervolgens laat Lubbers hem
Professor R. Andeweg: 'Brinkman wordt misschien wel een beetje paranoïde'.
zakken en dwingt hem alsnog
met de PvdA zaken te doen."
„Brinkman heeft geprobeerd om
zelfstandig populariteit op te
bouwen door zich af te zetten
tegen Lubbers en het huidige
kabinet. Dat is nogal dom van
hem. Hij had op de slippen van
Lubbers' jas kunnen gaan zitten
en zo vanzelf premier kunnen
worden. Een ervaren politicus
als Brinkman moet weten dat je
onmogelijk kunt winnen avn de
zittende premier. Het irriteert
Lubbers zichtbaar dat Brinkman
dat niet snapt."
„Misschien vindt Lubbers de
macht ook wel prettig. Ik denk
dat hij het wel aardig zou vinden
als het zijn opvolger een beetje
minder goed zou gaan. Lubbers
is een politicus die niet van het
uiterlijk van de macht geniet,
maar van de inhoud van de
macht. In dat opzicht lijkt hij op
Den Uyl, Thatcher of Giscard
d'Estaing.'*
„Mensen als Wiegel of Van Agt
vinden het leuk om met een petje
op hun hoofd op het Statenjacht
te zitten. Wiegel kwam in een
koetsje naar de Tweede kamer.
Zoiets zou Lubbers nooit doen,
zulk uiterlijk vertoon interes
seert hem gewoon niet. Maar
echte macht, het premierschap
dat interesseert hem wel. Het
verbaast mij dan ook nogal dat
hij zich terugtrekt. Een politicus
van het type Lubbers raakt
meestal verslaafd aan de
macht."
Wat vindt U van de campagne
van het CDA?
„Brinkman is nadrukkelijk naar
voren geschoven als de nieuwe
premier. Die positie moet hij nu
maar waar maken. Het is alle
maal nogal op de persoon van
Brinkman en zijn gezin gericht:
samen met zijn vrouw in de
Story, in de Privé en in de Libel-
Ie. In het CDA-partijbald stond
zelfs een kleurplaat van het
hoofd van Brinkman. De fractie-
voorlichter van het CDA, Frits
Westèr, is eigenlijk de privé PR-
main van Brinkman. Hij regelt
dat soort dingen."
„Bripkman heeft het natuurlijk
niet echt makkelijk. Jarenlang is
hij kroonprins geweest van Lub
bers. Hij moest zich al profileren
terwijl de macht - en de popula
riteit van de kiezers - nog bij
zijn voorganger lag. Lubbers had
het veel makkelijker, die nam
meteen na de verkiezingen het
roer pas over van Van Agt."
„Met campagnes is het over het
algemeen zo, dat er een strak
plan wordt gemaakt. Er wordt
wetenschappelijk onderzocht
wat de kiezers willen horen,
waar de kiezers zich door aange
trokken voelen. Dan komt er een
zeker moment waarop niet de
campagne-regisseurs, maar de
actualiteiten de campagne gaan
beheersen. Brinkman moet nu
alleen maar vragen beantwoor
den over Arscop of over zijn
relatie met Lubbers. Aan zijn
echte boodschap komt hij niet
toe."
Raakt een lijsttrekker daardoor
geestelijk beschadigd?
„Dat kan. Je ziet aan Brinkman
de fysieke reactie als hij het
moeilijk heeft. Zijn blik verstart,
zijn gezicht wordt strak. Op dat
moment zie je dat hij het moei
lijk heeft. Er komt een moment
dat iemand niet alleen fysiek,
maar ook geestelijk verstart. Dat
is een algemeen verschijnsel bij
mensen onder grote druk. Je
moet het zien als een bescher
ming van je geest tegen aanval
len van buitenaf."
„Geestelijke verstarring is voor
een politicus gevaarlijk. Hij ver
liest zijn vermogen om in een
onderhandeling flexibel te zijn.
Echte harde bewijzen daarvoor
heb ik niet, maar toch vermoed
ik bij Brinkman wel eens de
eerste tekenen van paranoia:
achterdochtigheid en wantrou
wen. Hij vermoedde dat de Ars-
FOTO DIJKSTRA
cop-affaire een geplande 'actie
beschadiging Brinkman' was.
Dat lijkt mij onzin."
„Een voorbeeld van wat er mis
kan gaan bij een politicus die
niet meer flexibel kan denken, is
Nixon in de Watergate-affaire.
Daaruit blijkt dat een politicus
onder te grote druk onverstandi
ge dingen kan gaan doen die
zelfs rechtstreeks kunnen leiden
tot zijn eigen val. Verstarring
kan heel goed leiden tot be-
leidsdmatige consequenties."
„Van de andere kant moet je ook
niet vergeten dat politici geen
'doetjes' zijn. Ze kiezen zelf voor
een beroep waarin kritiek iets
heel gewoons is. Ze moeten er
tegen kunnen om in het open
baar bekritiseerd of zelfs bela
chelijk gemaakt te worden. Poli
tici kunnen best tegen een stoot
je. Daarmee wil ik zeggen dat als
iemand er onder door gaat, er
echt wel wat aan de hand is."
Gaat Brinkman er onder door?
„Op dit moment nog niet. Maar
wie weet hoever hij er van af zit
om een keer uit te barsten. Te
gaan vloeken en tieren, of een
huilbui te krijgen,"
Wat gebeurt er dan?
„Als Brinkman in het openbaar
in snikken zou uitbarsten, zijn er
twee mogelijkheden. Of de kie-
M Haag (anp) - Onderwijs
organisaties verzetten zich in
toenemende mate tegen
dwingende maatregelen om
de groei van het speciaal on
derwijs te beteugelen.
De directeuren van scholen voor
meciaal onderwijs en de onder-
fjsvakbonden PCO en KOV
Jlen dat de Eerste Kamer
voorkomt dat verwijzingscom
missies gaan beslissen over de
vraag of een probleemkind naar
het speciaal onderwijs mag.
Ij, een brief aan alle fracties
zers krijgen medelijden,
laten hem massaal vallen 0
ze hem incapabel vinden, i
medelijden krijgen, is hel
langrijk dat hij zichzelf
weer laat zien als de betrou
re, onkreukbare en nuc
kandidaat-premier. Danwi
de verkiezingen. Als de
hem een doetje vinden omd
gaat huilen, is het over en uit
„Het lastige van een huilbui
woedeuitbarsting is dat het
controleerbaar is. Als het
beurt, hou je het niet meertei
Wat iemand dan zegt of doet k
net de goede snaar raken bij
kiezers, of net de verkeerde. D
is niet te sturen. In ieder
zouden de bloemisten bij hem
de buurt goede zaken doen!"
Wat verwacht u van de mti
zingen?
„Het CDA zal wel verlies
maar niet zo veel als nu vm
speld wordt. Het CDA b
grootste partij. En dus
Brinkman toch nog
denk dat er heel veel traditions
CD A-kiezers zijn die tegen t
enqueteur best durven zegg
dat ze op de PvdA, D66
WD gaan stemmen. Maar in h
stemhokje realiseren ze ziet
ze hierboven ooit nog eens
antwoording moeten afleggen...
Brandweerlieden bestrijden
Nijverdal (anp) - Een grote
brand heeft zaterdag onge
veer 250 hectare natuurge
bied op de Sallandse Heuvel
rug verwoest.
Vooral reptielen zijn het slacht
offer van de vlammen geworden.
Het gaat om honderden dieren,
die geen kans zagen te vluchten
Den Haag (anp) - Zelfs als he
GroenLinks bij de verkiezing
baalt, zit een kabinet van die
