DE STEM
Mi
I De slag om de patiënt is begonnen.
De overheid trekt zich terug.
|De zorginstellingen worden aan een
budget gebonden. Om het hoofd bo-
ven water te houden, profileren ze
I zich steeds meer als partijen in een
vrije markt. „In het belang van de
klant," roepen ze allemaal om het
hardst. Maar is dat waar? Mag de
[overheid de zorg over het belang van
[patiënten overlaten aan vrije krach
ten? Kunnen patiënten op deze ma
nier tussen de zorgzame wal en het
commerciële schip beklemd raken?
Een voorbeeld.
Amerikaanse
Ischolier steeds
9eweldadiger
Jaarlijks ver
fijnen er 3500
Nederlanders
Kabul wordt
n°9 altijd ge
vochten
Anja mag niet in
België worden geo
pereerd, omdat re
gels regels zijn
De Nederlandse
zorgverzekeraars
houden de grens
het liefst gesloten
weekend
ZATERDAG 16 APRIL 1994 DEEL E
Door Peter Schouten
ZIE WEEKEND 2
ZIE WEEKEND:
en opgestuurd^
2|E WEEKENDS
De slag om de patiënt
Ze is een Bredase vrouw van
44 jaar. Ze lijdt sinds ruim
vier jaar aan een complex
van hart- en vaataandoe-
ningen: atherosclerose
(aderverkalking) en hart
ritme-stoornissen. Een hard gelag.
Want afgezien van het feit dat de
ziekte levensbedreigend is, komt die
bij vrouwen veel minder voor dan
bij mannen. En toch zeker bij vrou
wen die relatief nog zo jong zijn.
Anja den Hertog, zoals we haar hier
om redenen van privacy zullen noe
men, had een boeiende baan in de
pr-sfeer. Ze was, en is dat nog
steeds, een charmante verschijning.
Aan de buitenkant zie je het niet.
Maar van binnen knaagt de angst.
Sinds 1 januari van dit jaar is ze vol
ledig arbeidsongeschikt verklaard.
Aan de telefoon worstelt ze zich een
weg door de strooptrage bureaucra
tie die 'gezondheidszorg' heet. Vech
tend voor haar leven.
Geen foto van 'Anja' dus, die liever
niet met naam en toenaam in de
krant komt. Maar ze wil wél haar
verhaal vertellen. „Om te voorko
men dat anderen dezelfde ellende
moeten doormaken. Welke ellende?
Ik heb het allemaal gehad, noem
maar op, verkeerde diagnoses, on
vriendelijke behandeling, onwillige
verzekeringsmaatschappijen. Ik ben
onnodig vaak en lang van het kastje
naar de muur gestuurd."
Haar lijdensweg begint zo'n jaar of
vier geleden, wanneer ze zelf de eer
ste symptomen van haar ziekte her
kent. „Ik had het gezien bij mijn va
der. Die had hetzelfde euvel. Het
schijnt een familiaire kwestie te
zijn." Ze is vaak moe, kan amper de
trap op en af. En haar benen willen
soms plotseling niet meer. Dat heet
in het medisch jargon de 'etalage
ziekte', omdat de lijders aan athero
sclerose op straat veinzen in een in
teressante etalage te kijken, terwijl
ze in werkelijkheid door de pijn
geen stap meer kunnen verzetten.
In het Ignatius-ziekenhuis in Breda
raadpleegt ze diverse cardio
logen. „Er wordt
een
^—hart-
filmpje gemaakt.
'We kunnen echt niks vin
den,' zeggen ze. Ik houd vol dat het
volgens mij de bloedvaten moeten
zijn. Maar nee hoor, dat had ik hele
maal verkeerd gezien. Bij jonge
vrouwen komt die ziekte immers
zelden of nooit voor. Sterker nog, ze
insinueren dat het kwaad bij mij
tussen de oren zit.
Dan komt Anja den Hertog in het Ig
natius terecht bij de zoveelste car
dioloog. Die ziet wel degelijk dat er
iets aan de hand is. Diagnose: zware
vernauwingen van de vaten in de
liezen. Therapie: dotteren en daarna
medicatie. „Maar het hielp allemaal
niks," zegt ze. „De klachten werden
niet minder. Ik ging niet echt voor
uit." Na anderhalf jaar afzien wordt
ze het beu. „Ik kon het niet accepte
ren. Ik vond mezelf nog veel te jong
om helemaal invalide te worden. To
taal moedeloos werd ik eronder. Ik
dacht: als zij me niet kunnen helpen,
ga ik zelf maar aan de slag. Dus toen
heb ik de Nederlandse Hartstichting
om advies gevraagd. Daar gaven ze
me de goede raad om me in Maast-
richt te laten onderzoeken door pro
fessor Brugada."
Zo belandt de radeloze Anja uit Bre
da op de Maastrichtse onderzoek-
stafel van prof. dr. Pedro Brugada,
Catalaan van geboorte, sinds 1979 in
die stad als cardioloog verbonden
aan het ICIN (het Inter-universitair
Cardiologisch Instituut Nederland),
die in 1989 vooral om zijn deskun
digheid op het gebied van de bestrij
ding van hartritme-stoornissen be
noemd werd tot hoogleraar.
De diagnose van Brugada shockeert:
driekwart van haar kleinere vaten
zijn dichtgeslibd. Ze
heeft een
verhalen van medepatiënten, die
haar vertrouwen in de Spaanse
hoogleraar alleen maar doen toene
men. En vertrouwen in de heelmees
ter wil het genezingsproces nog wel
eens extra bevorderen.
Dan komt er begin 1991 een kink in
de kabel. Brugada, inmiddels mon
diaal bekend, verhuist naar het On
ze Lieve Vrouw Ziekenhuis in het
Belgische Aalst, een privékliniek die
zich vooral toelegt op wat ze daar de
'cardio-vasculaire geneeskunde'
noemen en die patiënten trekt uit
zowat alle landen van de Europese
Gemeenschap, zelfs van ver overzee.
Anja den Hertog denkt de specialist
in haar argeloosheid gewoon te kun
nen volgen. „Lekker gemakkelijk.
Aalst is nog dichter bij Breda dan
Maastricht." Maar Brugada waar
schuwt haar: „Je krijgt problemen
met je verzekering." Maar ze houdt
voet bij stuk en krijgt het bij haar
aanvankelijk onwillige particuliere
ziektekosten-verzekeraar UAP toch
gedaan dat die de consulten en ver
richtingen in de Aalster kliniek ver
goedt." Het gaat goed met haar tot 1
januari 1994. Want met ingang van
die datum moet ze, definitief volle
dig arbeidsongeschikt verklaard,
overstappen van de particuliere ver
zekering naar het ziekenfonds
AZWZ, dat van geen vergoeden wil
weten. Aanvankelijk betaalt ze de
kosten van onderzoek en consult een
paar maal zelf. Brugada brengt en
kele controles zelfs niet eens in reke-
ning.Dan dient zich begin dit jaar de
noodzaak aan van een operatie. „Er
moet een ring worden aangebracht
in de aorta," zegt ze. „Brugada doet
dat het liefst onder zijn toezicht.
Want tijdens de operatie kunnen
zich bepaalde complicaties voor
doen. En daar wil hij dan
maar liever met
een
zieke, in
"Breda niet geziene,
hartklep. Tot nog toe heeft ze
naar het oordeel van de Catalaanse
heelmeester absoluut de verkeerde
medicatie gekregen. Brugada
schrijft ais de weerlicht andere me
dicijnen voor, waardoor ze niet di
rect de operatietafel op hoeft. „Maar
vroeg of laat," voegt hij daar waar
schuwend aan toe, „zul je toch geo
pereerd moeten worden."
Anja gaat zienderogen vooruit. Bo
vendien hoort ze veel enthousiaste
zelf bij
zijn." En dus
vraagt ze bij het AZWZ of dat
fonds bereid is die ingreep in Aalst
te vergoeden.
raar met kwaadwillige zorg
verzekeraars blijkt het
slecht kersen eten te zijn.
LHet is meteen botweg 'Nee'.
Het argument: de verrichting kan
prima door een Nederlandse specia
list gedaan worden. En dus is er
geen sprake van een medisch geïndi
ceerde noodzaak voor behandeling
bij een specialist in 'het buitenland'.
In Aalst dus dat nog enkele tiental
len kilometers dichter bij Breda ligt
dan Maastricht en waar de behande
ling nota bene tegen lager tarief ver
richt wordt.
Anja den Hertog is ten einde raad.
Maar ze wenst zich niet bij het be
sluit van het ziekenfonds nëer te leg
gen. Wanhopig zoekt ze via de tele
foon contact met de AZWZ-functio-
narissen die verantwoordelijk zijn
voor de afwijzende beschikking, ad
viserend geneeskundige C. van Lin
tei en J. Hoeven, hoofd 'Verstrekkin
gen' voor de regio Breda.
Het valt niet mee om de heren
te pakken te krijgen. Anja
heeft van haar wekenlange
pogingen telefoongesprek
ken op een recorder opgenomen.
Wanneer men die banden nog eens
terugluistert, ontstaat een onthut
send en ontluisterend beeld van de
wijze waarop de 'zorgverzekeraar'
omspringt met patiënten. En toch
zeker met patiënten die op het punt
staan een zware operatie aan de
bloedvaten te ondergaan en om die
reden alleen al ten prooi vallen aan
lichamelijke en geestelijke onzeker
heid.
„De heren zijn in bespreking. Belt u
over een uurtje nog eens." Een uur
later: „Ze zijn allebei net de deur
uit. Probeert u het morgen nog maar
eens." De volgende dag: „Nee, dok
ter Van Lintei is een paar dagen met
vakantie. En de heer Hoeven is niet
in huis."
Op die manier gaat het bijna drie
weken lang. Het heeft er veel van
weg dat de verantwoordelijke be
slissers zich door middel van telefo
nistes en secretaresses afscher
men voor de buiten
wacht.
besprekings- en
vergadercultuur heeft ook
bij het ziekenfonds toegeslagen. Als
dit de symptomen zijn van een
'klantvriendelijke houding', wordt
het interessant om na te gaan wat
dan een overigens onverhoopte on
vriendelijke houding zou betekenen.
Daar komt nog bij dat Anja den
Hertog in haar speurtocht naar een
rechtvaardige behandeling heen en
weer wordt gestuurd tussen de Na
tionale Ziekenfonds Raad en het
AZWZ. „Nee, u moet niet bij ons
zijn, u moet bij Van Lintei zijn."
Breda: „Wat zegt de NZR? Dat u bij
ons moet zijn? Welnee, hoe komen ze
erbij? U moet echt bij hen zijn."
Hoewel Brugada aangeeft dat Anja
nu spoedig geopereerd moet worden,
in Aalst omdat men daar haar ziek
tebeeld nauwkeurig gevolgd heeft
en zich complicaties kunnen voor
doen, eist het AZWZ uiteindelijk na
drie weken gebroddel een 'contra
expertise' van een Nederlandse spe
cialist. Die komt van de Maastricht
se vaatchirurg prof Kitzelaar: „Laat
mevrouw maar hier komen. Wij
kunnen die operatie uitstekend
doen."
Prof dr Pedro Brugada: „Kitzelaar is
een schitterend chirurg. Ik heb lang
met hem samengewerkt. Mevrouw
Den Hertog hoeft zich daar geen
zorgen over te maken. Maar toch
had ik haar liever onder mijn hoede
gehouden."
Waarom? „Omdat zich inderdaad
complicaties kunnen voordoen die
uitgerekend op mijn terrein liggen.
En omdat ik eigenlijk altijd, maar
vooral in dit soort gevallen de ver
trouwensrelatie tussen arts en pa
tiënt ongelooflijk be
langrijk
vindt. Maar
ja, de Nederlandse bu
reaucratie is onwillig. Dat heeft
tot nog toe al heel wat slachtoffers
opgeleverd."
De ervaringen met het AZWZ vra
gen om een reactie. Directeur C.
Wellhühner: „We zijn helaas aan
wettelijke regels gebonden. We kun
nen niet anders."
Van Lintei: „De ingreep kan uitste
kend hier in ons land verricht wor
den." Kent hij de reputatie van Bru
gada? „Ik heb wel van de man ge
hoord, maar ik geloof niet dat hij
een echte Europese autoriteit is op
zijn terrein." Van Lintei ontkent dat
het AZWZ zich voor Anja den Her
tog onbereikbaar heeft gehouden.
„Ik heb me zelfs af en toe uitge
sloofd om haar zo snel mogelijk van
dienst te zijn. Op zeker moment heb
ik haar zelfs een fax toegezonden in
plaats van een brief die immers weer
twee etmalen zou vergen."
TEKENING RAYMOND VAN AALST
Wellhühner verbaasd: „Je hebt haar
gefaxt? Vanwaar die uitzonderlijke
behandeling?"
Van Lintei: „Omdat mevrouw zich,
laat ik het voorzichtig uitdrukken,
verbaal nogal weerbaar heeft ge
toond."
Prof Brugada heeft intussen van de
Nederlandse zorgverzekeraars geen
hoge hoed op. „Ze verschuilen zich
achter wettelijke regels? Onzin. Ik
heb tal van Nederlandse patiënten
onder mijn hoede, van wie er diver
sen gewoon door hun ziekenfonds
betaald worden. Regels? Prima zeg
ik dan. Als ze strikt worden toege
past. Maar dat is het geval niet. De
zaak is gewoon afhankelijk van een
menselijke beoordeling. Zijn de be
slissers humaan, ja of nee, daar gaat
het om." Drs E. Overkamp, tot voor
kort directeur Beheer van het Bre
dase Ignatius, is tegenwoordig ece-
nomisch directeur van het zieken
huis St. Antonius in Nieuwegein. St.
Antonius heeft een aantal cardio
vasculaire superspecialisten in huis
en werpt zich, net als Aalst, op de
markt van de hart- en vaatziekten.
Hij vindt het voorbeeld van de Bre
dase Anja den Hertog 'tekenend
voor het deficiet van het huidige Ne
derlandse financieringssysteem'.
„Het is nog maar helemaal de
vraag," denkt Overkamp, „of je op
dit punt nog wel nationaal beleid
kunt voeren." Omdat het Verdrag
van Maastricht de vrije in- en uit
voer van goederen en diensten re
gelt? „Ook dat. Maar uit de praktijk
blijkt dat de patiënt toch wel zelf
zijn weg zoekt. Soms omdat hij nu
eenmaal zelf wil bepalen wie hem
behandelt. Een andere keer omdat
het moeilijk anders kan. Men pro
beert op dit moment ge
woon de patiën-
ten-
- I stro
men te beheersen.
Daar gaat het om. De zieken
fondsen zijn wel degelijk autonoom
in hun beslissing of ze een behande
ling in het buitenland al dan niet
vergoeden."
AZWZ-directeur Wellhühner geeft
toe dat hij voor zijn patiënten in
Zeeuwsch-Vlaanderen met bepaalde
aandoeningen (hart- en vaatziekten,
kanker) contracten heeft gesloten
met ziekenhuizen in Brugge en
Gent. „Als we die met de boot over
de Westerschelde naar Rotterdam
moeten sturen, lopen we het risico
dat we te laat zijn," Dus er zijn uit
zonderingen mogelijk. Wat betekent
het indien de Nederlandse zorgver
zekeraars in hun protserige marme
ren paleizen vasthouden aan hun ri
gide en starre beleid? Overkamp:
"Dat betekent sterven op de wacht
lijst."
(Anja den Hertog is afgelopen don
derdag opgenomen in het acade
misch ziekenhuis van Maastricht en
daar waarschijnlijk gisteren geope
reerd)
