Een draai om de oren moesten ze krijgel^evaratiei l Alfons Zündler: 'Gevrijd heb ik, maar verkracht nooil de stem Premier bezoi 'Politiek kan [zwijgen over Meer in plaat! I Wndstnto Van de Raad van DE STEM BINNENLAND BUITENLAND Fröbel-nonnen DE STEM- Omstreden 'oorlogsweldoener' heeft genoeg aan erkenning van joodse vrienden 'Zündler moet medaille krijgen' DONDERDAG 14 APRIL 1994 I pESTEM Ook in Duitsland zijn de herkenbare nonnen van de straat verdwenen. Zelfs in het kleuteronderwijs zijn ze zeld zaam geworden: de zusters Immaculata en Theofila, die je op de 'fröbelschool' leer den om netjes te praten, in de maat te zingen en te bidden met je ogen dicht. Die je met dagvullend gefrö- bel voorbereidden op het éch te leerwerk: dat van de lagere school. Als vierjarige had je gelukkig nog geen benul hoe veel scholen er na die 'grote school' nog konden volgen. Fröbelen is, net als 'lubberen', een werkwoord dat vernoemd is naar een persoon. In dit geval de Duitse pedagoog Fröbel (1782-1852). Die vond (uit) dat je het kinderverstand kan ontwikkelen door spel technieken. De nonnen (en natuurlijk ook veel lekenleer- krachten) pasten die methode in de bewaarscholen toe. Vol gens de congregatie-regels doorgaans met toewijding en geduld; soms met harde hand als je het gekleurde papier verknipte, of de lijm die voor de hele week was bestemd in één keer op je kleren, je bankje en in je haren smeer de. De 'fröbel-nonnen' waren vaak omvangrijke mensen die hun vrouwelijkheid nadruk kelijk camoufleerden onder ontelbare lagen kleding. Zus ters die je, ter liefkozing of om te straffen, dat was om het even, zó hard in je wang kne pen dat de tranen je in je ogen sprongen. Maar geen ouder die zich vanwege die geniepi ge lijfstraffen beriep op de Rechten van het Kind. Blij als de meeste ouders waren dat je als kleuter een paar uur van de vloer was. De onderwijs-nonnen hielden zich al met crèches en kleuter dagverblijven bezig onheuge lijk lang voordat werkende moeders en feministen daar over begonnen te denken. Ze waren, althans voor het katholieke volksdeel, mensge- worden bewaar-engelen voor het kleutervolkje. Dat is voor bij. Met de nonnen zijn ook in Duitsland de 'fröbelscholen' verdwenen en vervangen door de internationaal bekend ge worden 'Kindergarten'. Volgens de Duitse wetgever hebben alle landgenootjes tussen 3 en 6 jaar recht op een plaatsje in een Kindergarten. Maar er zijn plaatsen tekort en waar niet is, verliest zelfs de kleuter zijn recht. En zo zitten meer dan 600.000 kleu ters werkeloos thuis; velen in gezelschap van hun werkeloze vaders. Tot verdriet van de wèl werkende moeders, die hun baan wel kunnen verge ten als ze hun kind niet min stens voor halve dagen naar een Kindergarten kunnen stu ren. De Kindergarten behoren in Duitsland officieel niet tot het openbare onderwijssysteem. Het is vrijwillig, zij het met forse overheidssubsidies. Maatschappelijke instellingen en de kerken houden Kinder garten in stand. De ouders betalen naar draagkracht mee. De totale financiering is geregeld via de regionale en lokale overheden. Door Frans Wijnands Maar die hebben daarvoor geen geld. Zeggen ze. Dus vallen 600.000 kleuters tussen de wal en het schip: van de regering in Bonn hebben ze weliswaar het recht gekregen op een stoeltje, maar de plaat selijke regenten hebben geen stoeltjes, noch de 21 miljard mark om die, met alles 'drum und dran', te kopen. Veel vrouwen in' Duitsland vëchten nu net zo hard voor de Kindergarten als voor een vrije(re) abortuswetgeving. Dat houdt ook verband met elkaar. Omdat de regering, waarin de christen-democra ten het voor het zeggen heb ben, de abortus in het straf recht wilde houden, werd de protesterende vrouwen -als doekje voor het bloeden - het recht op een Kindergarten- plaats voor hun kinderen be loofd. Want als de staat voor oppas zou zorgen, dan zouden veel vrouwen wel van een min of meer noodgedwongen abortus willen afzien, was de bijna Jezuïtische redenering. In 1996, zo heeft Bonn voor geschreven, moet elke kleuter onder de Kindergarten-pan- nen zijn. Elke dag dat het langer duurt, hoor je vertwij felde moeders, met een va riant op het chanson van Mar- lène Dietrich zingen: 'Zeg me waar de 'fröbel-nonnen' zijn, waar zijn ze gebleven...?' Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V. Directie; drs. J.M.M. Brader. Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur. C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911/Telefax 076-236405. Telefax redactie 076-236309. Bezorgklachten en abonnementenadministratie: Afdeling Lezerscontact 06-0226116 (gratis) ma. t/m vrij. 8.00-17.00 uur, zat. 8.00-12.00 uur. Kantoren: Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, 01640-36850, fax 01640-40731, redactie 01640-37253. Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829. Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928. Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, @01140-13751, fax 01140-19698. Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782. Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929. Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554. Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen. Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP, 01184-19910, fax 01184-11446. Postadres: Postbus 5051,4380 KB Vlissingen. Openingstijden: Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur. Abonnementsprijzen per 1 januari 1994 (bij vooruitbetaling te voldoen): per kwartaal 87.20, per halfjaar 173.45 óf per jaar 337.30. Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 29.05, per kwartaal 84.70, per half jaar 168.45 óf per jaar 327.30. Voor posttoezending geldt een toeslag. Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin- nekenweg 7, Breda. Grote advertenties uitsluitend 076-236881. Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00 uur @076-236881, zondag van 18.30 tot 20.30 uur @076- 236242/236911. Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447. - yH uaaase redactie n Door Han Verbakei en Fons Knegtel „IS WILLEKE al geweest?" Even had hij zich van de koude tribune teruggetrok ken voor een kop koffie, maar de hoofdact van de manifes tatie 'Handen af van de aow' wil hij zich toch niet laten ontglippen. Willeke is nog niet geweest. Ze zal een uurtje later de aow-ma- nifestatie in het Eindhovense Philips-stadion besluiten. Op de middenstip kondigt Felix Meur- ders het tweede optreden van het Geldropse ouderenkoor Zang en Vriendschap aan, 'gemiddelde leeftijd 71 jaar'. Het koor ver zorgt een intermezzo in de reeks toespraken van ouderenbond voorzitters. De aanvankelijk volle hoofdtri bune (goed voor tienduizend mensen) vertoont dan al de nodi ge gaten. De straffe noordoos tenwind heeft velen verjaagd. Ook de aowave, ingezet na elke speech, kan veel ouderen niet meer op temperatuur brengen. Binnen is koffie en soep en er staan tv-toestellen waarop de manifestatie verder te volgen is. Mevrouw De Boed uit Stad aan het Haringvliet, gemeente Mid- delharnis, laat zich niet kennen. Met haar man, actief in het plaatselijk bestuur van de oude renbond Anbo, en een achttal andere leden heeft ze zich op de bovenste rij van de tribune ge nesteld. Ze blijven tot Willeke de manifestatie ten einde heeft ge zongen. Het meegebrachte spandoek - 'Hier staat oma de B. blijf met je handen van mijn aow' - is tegen de ruit van de businessclub ge plakt, vlak boven hun hoofden. Of het allemaal iets uit zal halen betwijfelt ze, maar de man tegen wie ze knokken, Elco Brinkman, die nota bene bij him in de Voorstraat is geboren, moet we ten hoe ze er in Zeeland over denken. Verstoppertje Elco is niet gekomen, evenmin de andere uitgenodigde lijsttrek kers. „Ze hebben tot het laatst verstoppertje zitten spelen," zegt Jacqueline Zwagemakers van het actiecomité. „Toen de een zich afmeldde, volgde de rest meteen." Ze noemt het een tegenvallertje van ondergeschikt belang, alle partijen hebben namelijk voor een vervanger gezorgd. Banger is ze geweest - en met haar het hele actiecomité - voor hef weg blijven van de ouderen. „Vrijdag hadden we nog maar 3000 aan meldingen. Wat hebben we zit- A iTj \r ten zweten. Wel hebben we 7.500 adhesiebetuigingen gekregen, maar dat zou een schrale troost geweest zijn." De 82-jarige mevrouw A. Schen kels was er, de avond voor de manifestatie, niet gerust op. Zou er wel genoeg animo zijn? Ze had in het bejaardentehuis De Doe len in Oosterhout nog zo'n 200 folders verspreid. Geen pro bleem, voor degenen die de ma nifestatie niet hebben bijge woond, is er-vandaag nog een ,propagandavergadering' in i WD-kamerlid Erica Terpstra luistert naar een demonstrant. FOTO ANP buurthuis 'Slotjes'. „Want het gaat om de 'pieternellen', waar mee ze de moeilijke financiële situatie van ouderen aanduidt. Mevrouw Tardy (77) uit Lelystad en actief Anbo-lid, herkent het gebrek aan belangstelling. „We hebben achthonderd leden, er zijn er nog geen veertig hier," zegt ze. Zij demonstreert niet met het idee dat het helpt. „Maar die politici moeten wel weten dat ik er ben. Het liefst zou ik ze allemaal een draai om hun oren geven." De heer Van Bree uit Vlierden denkt dat ze wel degelijk zullen luisteren. Misschien niet de grote partijen, maar zeker de oude renpartijen. „Die politici zouden eens een jaar van een aow-tje moeten leven," zegt hij. „Wij zijn al teruggegaan van het biefstuk je via het runderlapje naar het stukje spek. En straks wordt het om de twee dagen spek, die stap zetten we ook nog. Ik vraag me af of zij ook zo flexibel zouden zijn." Gejoel en gejouw Prominent aanwezig, maar zon der een rol in het officiële pro- Gewapend tegen hon kou voerden gisteren io'ij duizend ouderen actie t behoud van hun aow. gramma is lijsttrekker va ouderenpartij AOV Jet De organiserende oude den wilden de bestaand! tijen verantwoording leggen voor hun 'afbraa! vandaar geen uitnodiging! de AOV. Jet was best in[ voor 'een paar minuutjes: tijd, maar anderzijds, dei zijn heus niet achterlijk. I een zal best horen dat ei] partij is die nieuwe toez doet'. Ze krijgt al snel gelijk. Dei ren beantwoorden de uitspraken met gejoel en gij Het had zelfs tot «en fluitconcert kunnen ks maar de voorzitterg.vandei niserende bonden konden niet eens worden over helt ken van de benodigde p!j fluitjes. Eerst was de skeptisch. Toen die al» stemde besloot de Anbo tij zen voor een - tatie. Dat is het geworden. I ALFONS ZÜNDLER (76) is omstreden in de Nederlandse, vooral Am sterdamse joodse ge meenschap. Zündler droeg in de oorlog SS- emblemen; een onderdeel waar hij ongevraagd bij was ingedeeld, zoals va ker gebeurde. Hij was geen partijlid en diende niet bij de Waffen-SS. In de jaren '42-'43 heeft hij naar eigen zeggen wel 400 joden uit de Holland- sche Schouwburg in Am sterdam (die diende als verzamelpunt voor joden die zouden worden gede porteerd) gered. Sommige overlevenden bevestigen dit, anderen bestrijden het aantal. Zündler is er ook van beschuldigd dat hij vrou wen in de schouwburg seksueel heeft misbruikt. Een deel van de joodse gemeenschap vindt dat hij in elk geval niet de hoge Israëlische Yad- V ashemonderscheiding mag krijgen. Van onze correspondent Frans Wijnands „DE ERKENNING die ik van mijn Nederlandse joodse vrien den krijg is voor mij méér dan voldoende. Ze hebben vorig jaar, toen ik 75 werd, 75 bomen voor me geplant. In Israël. Daar aan de muur hangt de oorkonde." De laatste woorden zijn nauwe lijks te verstaan. De zwaar inva lide Alfons Zündler hapt naar lucht. En die medaille uit Jeru zalem die misschien wel, mis schien niet komt? „Afwachten, je kunt er niets aan doen. Ik heb nooit en nergens om erkenning gevraagd." Zijn gitzwarte ogen staan dof. „Hij heeft vandaag een goede dag," vertelt zijn vrouw Therese. Wat heet goed voor iemand die elf ribben mist, een deels kapot hart heeft, op één long moet ademen en nauwelijks kan lo pen? 'Zijn' bomen in Israël - Duitse eiken overigens - zal hij nooit zien. Een reisje naar Am sterdam is al te ver. Medaille Terug naar Amsterdam, de jood se wijk, de Hollandsche Schouw burg, de gevangenis van Scheve- ningen? Een aantal Amsterdam se joden ziet hem graag komen. Mensen die het aan hem te dan ken hebben dat zij de oorlog overleefden en hem daarom heb ben voorgedragen voor de Yad- Vashemmedaille: de Israëlische erkenning voor de 'rechtvaardi gen onder de volkeren'; niet-jo- den, die hun leven hebben geris keerd om dat van joden te red den. Vorig jaar bracht de Amster dammer Michael Kaplan een gouden medaille naar München: 'Voor Alfons Zündler, namens allen die hun leven aan u dan ken.' Voor Zündler een ontroe rend geschenk. Zijn hand beeft als hij de kleine medaille op tafel legt. En hij kijkt ineens intens vriendelijk als hij vertelt van de vele telefoontjes en bezoeken van zijn Nederlandse joodse vrienden de afgelopen tijd. Waarom hebt u er nooit eerder over gepraat? Waarom wordt nu pas gesproken over meer dan 400 joden die u zou hebben ge red? „Met wie had ik er over kunnen, of moeten praten? Behalve met mijn vrouw, en later met onze, nu 47-jarige dochter Brigitte? Wie was er na de oorlog in Duitsland in zulke verhalen geïnteresseerd? Ik heb niet eens een uitkering gekregen. Veel dossiers waren weg; in Amster dam, maar ook in Dachau waar ik tegen het einde van de oorlog vastgezeten heb." Niet, om mis verstand te voorkomen, in het beruchte concentratiekamp, maar in een SS-strafafdeling. Schindler „In de zomer van 1943 werd ik wegens 'joden-begunstiging' ter dood veroordeeld en door de SS naar Dachau gebracht. Daar hoorde ik dat m'n straf was omgezet in tien jaar strafkamp; in Bohemen, in de buurt van Pilsen." Vlak daarna werd Zündler, die eerder aan het Oostfront gewond was geraakt, met een 'strafbataljon' opnieuw de frontlinies ingestuurd. „Ik ben in geallieerde gevangen- Alfons Zündler: 'Ik heb op gevoel gehandeld'. Bonn - Ignaz Bubis, de voorzitter van de Centrale Raad van de Joden in Duitsland, heeft er geen enkele moeite mee dat Alfons Zündler op de nominatie staat voor de Israëlische Yad Vashem-onderscheiding. „Als Zündler niet gelijktijdig mensenlevens op z'n geweten heeft, dan moet hij die medaille krijgen," vindt Bubis. Voor Bubis staat één ding bovenaan, namelijk of iemand mensenle vens heeft gered. Als dat zo is, doet het er niet toe wat voor iemand het was, welk uniform hij droeg of hoeveel mensen hij heeft gered. De eindbeslissing over het toekennen van de medaille aan de oud-SS-bewaker van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam valt in Jeruzalem. Dat oordeel wordt mede genomen op grond van een rapport dat het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie over Zündler heeft opgesteld. Volgens directeur Schuiten is het rapport klaar, maar de inhoud blijft vertrouwelijk. schap gekomen, kreeg na de oor log de officiële verklaring geen nazi te zijn geweest en ben in München blijven wonen. Overle vende joden in Amsterdam moe ten hebben gedacht dat ik dood was. En ik kende nauwelijks namen van de mensen en kinde ren die ik had helpen ontvluch ten." Sinds een publikatie van Elma Verhey in Vrij Nederland vorig jaar staat de 'affaire-Zündler' ter discussie in de joodse ge meenschap; in Nederland, in Is raël én in Duitsland. De Bonds republiek ontdekt, ook al door de film Schindler's list, de 'goede Duitsers'. Wat heeft u als Duitse SS-bewa- ker bewogen te gaan helpen? „Medelijden. En mijn levens overtuiging, als gelovig katho liek. Ik vond het arme mensen. Vooral met de kinderen had ik erg te doen. Ik herinner me alles nog helder. Hoe ik 's avonds mensen via achterdeuren en open ramen heb laten ontsnap pen. Ik hoefde maar te zeggen 'Kommen Sie mit', en ze begre pen wat ik bedoelde. Nee, ik had geen lijst zoals Schindler. Ik heb op gevoel gehandeld. Ik ging op gezichten af, op toevallige situa ties. Je kon meegebrachte per soonsbewijzen laten verdwijnen; wie niet was geregistreerd was officieel niet in de schouwburg, en kon er dus ook weer uitlo pen." Westerbork „Een van de methoden was men sen te laten ontsnappen onder weg naar of op het emplacement waar de treinen naar Westerbork vertrokken. Als er weer voldoen de joden waren voor een trans port werden de lijsten samenge steld. De mensen werden geteld en dan ging het 's avonds naar het station. Daar werd nooit meer opnieuw geteld. Onderweg gaf ik mensen een teken uit de colonne te stappen en te vluch ten. Ik had een paar eenvoudige SS-helpers, en die hadden 's avonds meer belangstelling voor de jenever dan voor de joden." Maar u lustte zelf ook jr«jJ borreltje, en er waren joden die u graag wildenl voor een ontvluchting! „Dat eerste klopt, het niet. Ik kon goed opschietaj de voorzitter van de in de schouwburg, Walter' kind. Pas kort geleden to dat hij in Auschwitz is men. Ik heb met Süskind n matig een Schnapps nac gedronken, en een si] gerookt maar hij heeft w' iets aangeboden. Ik niets willen aannemen daaraan wil twijfelen maar doen, ik weet wat nj gedaan. Ja, óók gevriji; niet verkracht, zoals kennelijk beweert." Kinderen U hebt ook kinderen gtt$ „Te weinig. De kinderen a'j de 'chreche'. Die viel n»! mijn bewaking, maari*1! wel komen. Het liefst 1 kinderen weer bij bi®1 gebracht, maar dat kot Toch heb ik er een P381® Kindergarten kunnen lat® snappen." U wist welke risico's W „Ja. In 1942 al werd schouwburg gearreste®® moest mijn wapen afga mee naar de SD. Daarh dat ik beschuldigd wei aannemen van steekp® goud en juwelen. Ik «o onschuld aantonen en .1 nen een dag weer in die®J vrouw Therese, met wie tol na de oorlog in München I de, valt hem bij: „Mijn® to goedheid zelve, echt een lijk mens. Nou ja, ik toL z'n verliefdheden, ook OP'J meisjes. Maar hij heeft g vanuit het hart." Van onze Haagse redactie Den naag - Staatssecretaris Wallage van Sociale Zaken betwijfelt of het lukt de inko mens te repareren van alle in t Nederland werkzame Belgen, j Wallage zal hierover met zijn I Belgische collega overleggen. 2 Ipe staatssecretaris antwoordde r I Lubb 1 Van onze Haagse redactie ■Kerkrade - Premier Lubbers leen aanval ingezet tegen de P te weinig wil bezuinigen in de look willen de sociaal-democra- [ten hèt sociaal stelsel te veel I ongemoeid laten, aldus Lubbers lop een spreekbeurt van het CDA in Kerkrade. D66 kreeg alle lof |van de minister-president die zei |te spreken in de 'nadagen' van rijn ambt. Hij zei de komende weken tot aan de verkiezingen met zorg :gemoet te zien. „Er moet geen venking naar links komen," al dus Lubbers. Volgens de premier lijkt het CDA-program het meest op dat van D66, zodat er ook |meer toenadering tussen deze [twee partijen moet komen. „Ja, linderdaad, D66 laten we eens [praten, ook al verschillen we nog Ivan mening over de criminali- [teitsbestrijding," zei Lubbers. Hij riep D66 op om af te zien I van het programmapunt om I euthanasie uit het Wetboek van [.Strafrecht te halen. „We moeten onze inspanning bundelen", al- dus de oproep van Lubbers. De PvdA staat volgens Lubbers [alleen in haar visie op het so- [ciaal stelsel. „CDA, D66 en WD zitten meer op één lijn. De PvdA zegt helaas ook niet dat de Ziek- tewet weg moet bij de overheid," zei Lubbers. De WD maakt het [met de verlaging van de uitke- [ringen van 70 naar 60% ook te [bont, meent Lubbers na een ['toetsing' van de verkiezingspro gramma's. D66-lijsttrekker Van Mierlo noch PvdA-leider Kok wilde gis teravond reageren op de uitla- I tuigen van Lubbers. CDA-lijsttrekker Brinkman had anders dan Lubbers wel kritiek I Den Haag (anp) - De Raad I wetsvoorstellen waarover hij 1 terug van de ooit zo hoog in Lstaande deregulering. Deregulering is het verminderen en vereenvoudigen van over- I heidsregels. De raad vindt dat de politiek er beter aan doet J voortaan maar over de deregule- ring te zwijgen. Vice-president [van de Raad van State mr. W. I Scholten heeft dit gisteren in I Den Haag gezegd bij de presen- tatie van zijn jaarverslag. 1 De raad heeft vorig jaar een I recordaantal wetsvoorstellen de revue zien passeren. In totaal [werden voor 818 wetgevingsza- I ken advies gevraagd. In 1992 [bedroeg dit aantal 664. Ook heeft de raad vorig jaar over J negen initiatiefvoorstellen ad vies uitgebracht. Volgens de Raad kwam alleen 1984 boven de 800 uit. Toen werden 811 I waa E agenda wordt re K vorrr^an kamerbreed wordt bev I en ienen- Modewoorden als sc I wa^ere5ulerin9 overheersen I Het d'entengevolge hoogges l lann9ewicht..dat aan deze zake I nonn?'?1 vertaald in maa deel i 8 hervormingen m< I van?? e yernieuwing is daarv^ I Wat ?c?0t an9' heeft de poli' totaal - sP?erPunt van beleid ■sterion .™lslukt gaat te ver, w< Omwon^'l-^ aardige dingen tot van Ho 9 die het toch tewe I Deren? pr?nd gekomen. Bestiert!"?, IS ook lange hjd hein 1 Nederland dreigt - bos nTettSVOOrstellen' Om te I dendef! 'Tleer wordt gezien, mi 1 Er zün y,etgevingsbeleid kome voor eon n,et. veel die dit stre inzicht t<?v^ ar a' nauwi dan staat Ho'h8n ln de vele nieu Toch is hot h !'9er al helemaal dat oon aatste tijd opva jaarveriia83 'aren terug Voor°Pgetreden: in 1S Vice-presfri a?nhan9'g gemaak geinir T:ent van de Raad y ]S^eS:hiisteltdathet j 'jgen over dereguler or vo mr

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1994 | | pagina 2