Mickey Mouse wordt Franser
Onbetaalbaar scheurijzer
4De Disney-arrogantie is getemperd, maar nog niet vergeten'
hoedje
'Meer centra voor
psoriasis-patiënten'
BESTEM
CONSUMENT
D3
DE BUITENDIJK I
Zwaluwen
wv
I De auto accelereert als een
I ^een Porsche, maar die
I Zuiri v3n ^au4 Ricard in
^-Frankrijk.
Supersnel rondje met 620 pk van Bugatti EB 110
Jaarboek
Formule I
RUBRIEK
u
2
Microben
[DAG 14 APRIL 1994 M
DONDERDAG 14 APRIL 1994
Door Mariëtte Mulkens
vertrouwde nestplaats onfcl
de dakpannen. Tot 0n,|
schrik stelden we vast dat I
een hele kolonie gierzwalul
wen hun nestplaats haddel
ontnomen. Vooral
spiksplinternieuwe dakt
bleek een onneembare
dernis.
Dat jaar lukte het slechts ééJ
gierzwaluwenpaar te nestelt]
onder ons dak. We hoorde]
de broedende ouders en latei'
de jongen piepen in oJ
slaapkamer. Enkele andere
paartjes konden nog terecht|
in de bijbehorende schuur,
maar die was door een even!
eens vernieuwd dak ook veel
minder toegankelijk gewór.'
den.
Ik vond dat er iets moes]
gebeuren en dat vond mij]
vader, een vogelliefhebber,
ook. De winter daarna tii
merde en schaafde hij avoir
den lang aan nieuwe nest-
plaatsen in de schuur. Tj
verbijstering overigens var
mijn vriend, die zoveel
dacht voor een paar voj
wel wat overdreven vond.
Vol spanning wachtten we bet
nieuwe voorjaar af. Ze
men laat dat jaar, maar
seling hoorden we weer bei
bekende gegier in de lucht
En zowaar, op minstens drit
verschillende plaatsen in t
schuur vlogen de zwaluwei
vooral in de avondschemt
ring, af en aan. Dat gold nis
voor de twee kastjes aan hl
huis, maar een 'gierzwaluw]
kenner' vertelde me dat
wel enkele jaren kan duja
voordat de vogels daar intre||
ken. Afwachten dus maar.
Het gevolg van dit alles is tvel
dat ik sinsdien met gemengf
gevoelens kijk naar ons nieu
we dak. Maar het gaat me
toch net te ver om er we]
kieren en gaten in te maken.
abant en Zeeland is een campi,
e bevorderen. U eet te veel vlees
gezond zijn. Volgens de campagi
keer per week vis eet. Iedere maai
in april is dat kabeljauw. We hakt
dere maand een eigen visrecept
lij is vooral lekker. Het onderstaa
it wel een klontje boter gebruikt
"an ook dat.
lersonen
10 minuten
en
DoorJohan van Grinsven
In Euro Disneyland heeft het geweeklaag de afgelopen
maanden nooit de overhand gehad, bezweert iedereen
die er werkt. Ook al wisselde het ene rampzalige
financiële bericht rond het met veel Amerikaanse bom
barie gelanceerde themapark het andere af. Nu de
financiële donderwolken zijn opgetrokken - en er een
oplossing is voor het miljardenverlies - is het duidelijk:
m de Europese variant van het magic kingdom is de
arrogantie overboord gezet. Disney na de Krach.
in Zwitserse kaas
iterd
terpenen
pel
ijnazijn
igde munt
De nieuwe attractie Les Pays des
Contes de Fees in Euro Disney
land kent alleen nog uitleg in het
Frans. Volgens Tom Morris, de
creatieve topman van het park,
is dat omdat het Frans de kin
derattractie rond bekende
sprookjes en Disney-tekenfilms
extra charme geeft. Maar het
lijkt veeleer te illustreren dat het
onwankelbare vertrouwen in het
eigen - Amerikaanse- gelijk is
vervangen door een enige be
scheidenheid.
Want de afgelopen tijd is geble
ken dat zelfs aan de wondere
wereld van ouderwetse sprook-
jesromantiek en modern high
techspektakel de wrede werke
lijkheid niet voorbijgaat. Het
verlies stapelde zich vorig boek
jaar op tot bijna twee miljard
gulden, de koopkracht van de
Eurodisney-bezoekers viel tegen
en ook de bezoekersaantallen lij
ken langzaam af te zwakken.
Er moest dus iets gebeuren in
het magic kingdom dat in april
1992 opende in Marne-la-Vallée
vlakbij Parijs. Financieel is orde
op zaken gesteld en er zijn vele
j kleine veranderingen doorge
voerd. Zo zijn de prijzen voor
entree en hotels -buiten het
t hoogseizoen - verlaagd en is eten
en drinken goedkoper geworden.
Want dat was de algemene te
neur van de kritiek: superieur
amusement maar schandalige
prijzen.
Yeurday
De jongeman die in westernkle-
Jdij bij de uitgang van Frontier-
I land staat op deze zonnige vroe-
dag zoekt naar oogcon-
Itact met de bezoeker. Hij mon-
Jstert en kiest voor de Engelse
njoy ze rest of yeur day,"
wenst hij blij. Zouden ze het dan
liteindelijk toch leren, die stug-
ge Fransen? Die service met een
[bigsmile die in de Amerikaanse
üisney-parken even gewoon is
het dagelijkse portie zonne-
lijn. De Amerikaanse organi-
latie buigt diep voor de Europe-
Ise zeden, maar niet op het ge-
'bied van de dienstverlening. Die
loet vriendelijkheid en een aan-
'iootloze uniformiteit uitstralen.
jSr is in het park niets te merken
pan de 950 man personeel die
jtrdwenen zijn door de laatste
«organisatie. Overal veel mede-
wrkers bij de attracties en bijna
schrikbarend veel schoonma
kers. Disney moet het properste
■hemapark van Europa zijn.
Haar de routine zit er nog niet
»ral in: vijf jonge vrouwen
aan in een van de Disney-ho-
ils aan de ene kant van de balie
1 rap Frans te kletsen en nege-
«n ondertussen hun gasten even
Itrderop, Dan, na enkele minu-
p, neemt een van hen de moei-
Pj om te roepen: „Als u déér
J-jrt wachten wordt u nooit ge-
niipen,"
1 ogenschijnlijk kleine veran
dering - het schenken van alco
hol in enkele restaurants - is
bijna blasfemie in de smetteloze
wereld van Mickey Mouse. „Als
we dat in Amerika zouden doen,
zou de hel losbreken," verzekert
Tom Morris. De Amerikaan ver
telt fijntjes dat het niet de kriti
sche Fransen waren die hun fles
je wijn bij het eten eisten, maar
dat Engelsen en Duitsers niet
zonder alcohol kunnen.
Bij Eurodisney krijgen ze lang
zaam kijk op de Europese consu
ment. Die wil'niet alleen superi
eur vertier -en dat biedt het
park - maar ook koopjes. Van
daar dat in de ontelbare winkels
voortaan aanbiedingen te vinden
zijn; ook al zoiets ongehoord in
de Disney-filosofie. Niet dat het
nu meteen op De Koopjeshal
gaat lijken; de aanbiedingen lig
gen heel bescheiden, heel onop
vallend en in kleine aantallen in
een hoekje van de vele, vele, vele
winkels. Maar het kinder-T-shirt
met afbeelding van de nieuwste
tekenfilmheld is zelfs afgeprijsd
van .75 voor 50 francs (ruim
vijftien gulden), nog altijd geen
echt koopje. Het lijkt toch on
waarschijnlijk dat velen een ver
blijf in het park inmiddels goed
koop zullen vinden. Een Disney-
baas heeft daarvoor een simpele
verklaring: „Nederlanders ver
geten dat hun land spotgoed
koop is, daarom lijkt alles hier
zo duur".
Het is druk in het park. Het lijkt
alsof half Spanje er bivakkeert.
Dat komt omdat in Spanje de
actie 'kinderen gratis mee naar
Disney' loopt, die is vorig jaar in
Nederland gelanceerd. Andere
landen zullen volgen. Zo pro
beert Disney het bezoek aan het
park meer te sturen en het laag-
seizoen rendabel te maken. In
Nederland is van Disney-misère
nooit sprake geweest: inmiddels
zijn 1,4 Nederlandse bezoeken
geregistreerd. Nederlanders zijn
na de Fransen de fanatiekste
Disney-fans in Europa.
Nee, van paniekvoetbal is de
afgelopen maanden geen sprake
geweest, bezweert de Nederlan
der mr. Eric-Paul Dijkhuizen.
Hij is als directeur attracties/
winkels de baas over bijna alle
praktische zaken in het park. Hij
loopt bijna over van enthousias
me. „Niet geveinsd, het is een
uniek produkt in Europa. Het
probleem van Eurodisney was
grotendeels een financieel-tech-
nisch probleem. Want over de
bezoekers hebben we geen kla
gen gehad. Zo'n negentien mil
joen mensen hebben het park
bezocht sinds de opening in april
1992. Daarmee' zijn we de druk-
stbezochte korte-vakantiebe-
stemming van heel Europa.
Maar dat vergeten de critici
graag."
„Zeker, de bezoekers spenderen
minder dan verwacht. Dat is een
financiële tegenvaller voor ons."
Toch is het niet niks wat een
Financieel is in het Eurodisney orde op zaken gesteld en er zijn vele kleine veranderingen doorgevoerd. Zo zijn de prijzen voor
entree en hotels - buiten het hoogseizoen - verlaagd en is eten en drinken goedkoper geworden. foto archief de stem
bezoeker in Disney uitgeeft.
Dijkhuizen wil geen cijfers noe
men, maar uit zijn woorden is op
te maken dat bezoekers gemid
deld ruim 150 gulden per per
soon opmaken in het park.
Toevoegingen
In Mickey's koninkrijk -waar
zo'n tienduizend mensen werk
vinden - zijn sinds de opening
tien nieuwe attracties bijgeko
men. Ook zijn er naast Mickey
Mouse en Donald Duck Europe
se stripfiguren op het toneel ver
schenen. En in de Disney-win-
kels liggen de Kuifje-sokken in
eens broederlijk naast de T-
shirts van Belle en het Beest.
„Met die toevoegingen stellen we
het concept van het park bij en
daardoor spelen we weer beter
in op de behoeften van Europea
nen. Die zijn nu eenmaal anders
dan die van de Amerikanen,"
meent Tom Morris. „Zo is het
spookhuis hier angstaanjagender
geworden dan in Amerika. En
Frontierland is hier rotsachtiger.
In Disneyland in Californië is
dat veel groener, maar daar gel
den honderd bomen bij elkaar al
als een oerbos. Hier is groen heel
gewoon en fascineert woestijn
veel meer. We proberen steeds
minder om mensen van allerlei
nationaliteiten te bedieneit in
hun eigen taal en meer te werken
met beelden en muziek in plaats
van woorden."
Madurodam
Het idee voor de twee nieuwste
attracties Casey Junior le Petit
Train du Cirque en Le Pays des
Contes de Fées komt van wijlen
Walt Disney zelf. Hij vond daar
voor inspiratie in Nederland.
Met name voor de laatste attrac
tie, een rustig kabbelend boot
tochtje langs delen van minia
tuurstadjes bekend uit sprookjes
en films. In de vroege jaren vijf
tig was Disney namelijk in Ne
derland, om de kunst af te kijken
in onder meer Madurodam. Bei
de nieuwe Disney-attracties vul
len het aanbod voor de jongste
Disney-bezoekers aan. Wat
spanningsloos kindervermaak
erbij was ook nodig, erkennen
Disney-officials, die ook toege
ven dat het park voor kinderen
vanaf vijf jaar pas écht leuk
wordt.
Het park zal een verdere trans
formatie niet kunnen ontlopen.
Morris: „Wij moeten ons voort
durend aanpassen aan de tijd en
de cultuur. We kunnen goed in
spelen op de Sega- en Nintendo-
generatie in Discoveryland.
Maar in het computertijdperk
gaan mensen ook meer op zoek
naar ouderwetse romantiek en
simpele charme. Daar blijven we
ook altijd ruimte voor inruimen,
want diversiteit is een groot deel
van ons succes."
Nog een breuk met het verleden:
het megaconcern heeft het arro
gante 'slikken-of-stikken-beleid'
ten opzichte van de zakenpart
ners in de Europese reisindustrie
versoepeld en het zoekt samen
werking met de lokale VW. Zo
kan Eurodisney gemakkelijker
verkocht worden als écht vakan-
tiedoel en niet als tussendoortje.
Het vakantiepatroon van de Eu
ropeaan heeft de Disney-top ver
rast; in de VS is Disney het
vakantiedoel voor een hele week;
daar geven mensen dan ook tien
duizend gulden uit. Het besef is
nu doorgedrongen dat Disney
dat hier niet alleen kan bereiken,
vandaar die samenwerking.
Bij de toeristische dienst Seine-
et-Marne, de directe omgeving
van het park, heerst nog geen
juichstemming. Woordvoerster
Christiane Schaeffer: „De Dis
ney-arrogantie is gelukkig ge
temperd, maar nog niet verge
ten." Voor de mensen in de
streek rond het park is er sinds
Disney's komst veel veranderd.
Eurodisney zou welvaart bren
gen, luidde de verwachting.
Daarom stopte de overheid veel
geld in het project. „We hebben
de afgelopen twee jaar steeds
gedacht dat de Disney-boom zou
komen, maar tevergeefs. Na
tuurlijk wisten we dat Eurodis
ney veel aandacht naar zich toe
zou trekken, maar de hoop was
toch dat er wat meer op de
omgeving af zou stralen."
„Een regionale identiteit hebben
naast Parijs is al niet gemakke
lijk," verzucht Schaeffer. En dan
is er nu een nieuwe veelvraat
bijgekomen. „Terwijl wij toch
zoveel te bieden hebben: bossen,
kastelen, een authentiek land
schap, tastbare herinneringen
aan de middeleeuwen, een goede
regionale keuken, de Brie-kaas
komt hier vandaan. Als mensen
naast een bezoek aan Disney ook
de charme van Frankrijk willen
proeven, moeten ze niet in Dis
ney blijven, maar de omgeving
van het park opzoeken. Onze
troef: het is veel goedkoper dan
in het park."
Zegen
Toch vindt zij, ondanks haar
kritiek, Disney een zegen voor de
streek. Niet alleen omdat het een
amusementspark van grote klas
se is, maar ook omdat de regio
nu definitief een vrijetijdskarak-
ter heeft gekregen en niet meer
geofferd kan worden aan de ex-
pansiezucht van het grote en
nabije Parijs.
De eerste samenwerking tussen
haar organisatie en Euro Dis
neyland is er, een arrangement
voor senioren. Schaeffer heeft
plannen genoeg. „Maar we wil
len niet te veel ineens, want we
realiseren ons dat dit voor het
eerst in de geschiedenis van Dis
ney is dat ze zo samenwerken
met een organisatie van buiten."
Disney-ontwerpers hebben in
middels ook het kantoor van de
toeristische dienst op het terrein
van het park onder handen ge
nomen. Nu ziet het WV-kantoor
er uit als de andere winkels op
het terrein: het ligt er, naast
WV-brochures, vol met strop
dassen (Amerikaans fabrikaat)
met de Mona Lisa en de Eifelto-
ren en andere prullaria. Maar
het bezoekersaantal steeg dgor
die knieval voor de commercie
wel van tweehonderd tot acht
tienhonderd per dag.
De show moet voort voor Dis
ney. Dus wordt er verder geïn
vesteerd, tot eind volgend jaar
honderd miljoen dollar. In de
kolossale super-high-tech-at-
tractie Discovery Mountain bij
voorbeeld die volgend jaar open
gaat.
En dat tweede themapark - het
film-themapark - dat naast Eu
rodisney zou komen? Dat zou
eerst dit jaar open gaan en ver
volgens in 1995. Maar daarover
houdt iedereen wijselijk zijn
mond. De tijd van borstklopperij
is voorbij.
00
donkere
im
de
pan
graden/stand 4). Smj de p-
nkere groen kan gebruikt w J
water staan, zodat het zand
prei vervolgens uitlekken
pan de boter en roerbak de p
wat is geslonken, niet gaar 1
!dep hem droog. Stort in een
leg op dit bedje van groen
hem 20 minuten in de ov
laak de salade en het roor®ï.r
de zure room met de m°ster
tueel ook wat zwarte peper;
ie deksel of de folie van de s
de vis. Giet ook het glas wijn
minuten in de oven staan.
winterpenen boven een grove
ne). Maak de salade op smaas
de mint.
°oor Rien van derSteen
raket. Of je in een startende
oe®§ 747 zit die maar niet
11 grond wil komen. In
goeie drie seconden raast
'«projectiel van 0 naar 100
IOmeter per uur. GeenFer-
IR,, e»e suPersportwagen: de
13attl ES HO. Een super-
,ron(4ie in dit blaartrek-
I puite scbeurijzer op het cir-
komt Precies vandaan
»orrit 6e' n'emand. Gesproken
1 I dat inVan een bankconsortium,
,11 lieWt?tember 1991 in Parijs
■2 dOl Op D1C wlnieuwe Bugatti voor-
Btettn sProokje van Ettore
taeeg een vervolg. Met
volstrekt onbetaalbare
"Qe, die teert op de be
ier diI,naïn Van de autobou-
01*3147 Jaar dood is.
19io 7' ^nees begon
if.een Jn ei|en autofabriekje
'talige verf fabriek in
taw&as- Niet lang
tedelingen eten meer bie^W^
het oosten en zuiden wo
van0
lentenonderzoek in opdracht
fï "S iflÜj' i
ens kochten in 1993 voor
ïiddelde Nederlander verb [K
helft daarvan is varke"orvCiedi'1l
nclusief slachtafval en
diervoi
verkelijk geconsumeerd,
rder dat mensen
eten dan anderen. oen
;n met een lager inkomen v^.. eu
tionele stoof- en riblappe
I Wen Hi b'i een aut0 te
I Vl*ir en t„ u en bestemd was
Ibuitor, alen door vorsten.
I RoB?Raatse 'U°yale' over-
■Et(Was myCe z,el£s 111 Priis'
m autoland nog niet
eerder vertoond.
Bugatti had meer bizarre din
gen gedaan: in 1899 voltooide
hij een driewieler met twee mo
toren in plaats van één. Gehol
pen door de rijke adel produ
ceerde hij in 1924 zijn 'Type 35',
dat meer dan duizend races
won. Veel minder bekend is dat
hij ook een vliegtuig bouwde,
een lichte fiets en een trein-
aandrijving. In dat licht bezien
is de overname door het nieuwe
Bugatti vorig jaar van het En
gelse Lotus niet verwonderlijk.
Lotus maakt behalve sportau
to's en monocoques voor de
Formule I ook vederlichte fiet
sen die uit de peperdure kunst
stof kevlar bestaan.
Spektakel
De wederopstanding van het
merk was tweeëneenhalf jaar
geleden een uniek spektakel.
Maastrichtenaar Jean Prick, de
grienende Bugatti-freak die ja
ren geleden opzien baarde in
het tv-programma Showroom,
zal er ongetwijfeld wederom
tranen van in de ogen hebben
gekregen.
Een groepje rijkaards had min
stens 300 miljoen gulden bij
elkaar gelegd om de Bugatti-
droom te doen herleven. Een
nieuwe fabriek in het Italiaanse
Campogalliano werd zorgvuldig
voor de buitenwereld gesloten
gehouden om eind 1991 zijn
geheim prijs te geven. Een nieu
we Bugatti was geboren: de EB
110. Een beestachtige sportwa
gen. Naar boven scharnierende
deuren, een middenmotor met
twaalf cilinders en een slagvo
lume van 3.5 liter, een chassis
uit koolstofvezel en vierwie-
laandrijving verhogen de exclu
siviteit van dit mietserse sport-
kanon.
Op het Ricard-circuit in Le
Castellet staat de Bugatti zacht
te brommen. De zestig kleppen
in het gigantische motorblok
zijn duidelijk hoorbaar. De
testrijder komt nauwelijks bo
ven het stuurwiel uit. „Deze is
nóg sneller dan de gewone ver
sie. Dit is de Stradale Super
sport en die heeft 620 pk. De
gewone 110 heeft er 560."
Ah ja. Een keer of tien het
vermogen van een Astraatje of
een Golfje dus. Topsnelheid 354
km/h. Een snellere produk-
tieauto bestaat niet. Wanneer
de brullende Bugatti de eerste
haakse bocht in gaat een ge
spannen blik op de snelheids
meter: ruim 140 geeft de naald
aan.
1,2 miljoen
Het Astraatje of de Golf zou
De EB 110. Een beestachtige sportwagen.
allang gillend de bocht uitge
vlogen zijn. De Bugatti geeft
geen krimp. De enorme Miche-
lins eronder produceren een
licht gehuil. Op het rechte stuk
gaat het grommend richting
200. Met speels gemak nog
steeds. Vrooap Vrooaar. De vier
turbo's achter de gewelfde
sportstoelen gieren het uit. Het
ruikt in de benauwde cabine
naar brandstof. In korte opeen
volgende bochten kraakt de
kunststof carrosserie boven het
allesoverheersende motorge-
weld uit.
Comfort is ver te zoeken. Net
als in een Ferrari. Maar daar
worden ook tonnen voor neer
geteld. De Bugatti kost ruim
twaalf ton. Toch leverde de fa
briek er vorig jaar zestig af.
Topman Artioli heeft verklaard
er dit jaar één per dag te willen
bouwen. Superrijken met bui-
tennissige verlangens zijn er
blijkbaar nog genoeg.
Bij uitgeverij De Vrijbuiter is
het dertiende Formule I-j aar-
boek verschenen. Samenstelster
Anjès Verheij geeft in het 125
pagina's boek een overzicht van
de huidige stand van zaken op
de racecircuits, de wagens en
motoren, de teams en de rijders.
Het ondoorzichtige wereldje
van de Formule I wordt belicht
middels interviews met Bernie
Ecclestone en Max Mosley en
via schema's kunnen geïnteres
seerden zelf de standen per
Grand Prix bijhouden.
Verheij laat ook het Limburgse
talent Jos Verstappen aan het
woord, evenals Arie Luijendijk,
de Nederlandse Amerikaan die
in de VS een belangrijke rol
speelt in het Indycar-gebeuren.
Het boek is te koop in de Bel
gische en Nederlandse boeken
winkel voor 29,95. Kleurig en
fleurig. Zoals het racewereldje
zelf.
Toen de Nobelprijs
winnaar F. Burnett in
1952 zijn prijs in ont
vangst nam beweerde hij nog
vol vertrouwen dat we de in
fectieziekten onder de duim
hadden gekregen. Welvaart,
hygiëne, inentingen en anti
biotica hadden de zo gevrees
de ziektekiemen eens en voor
altijd getemd. En net toen de
medische gemeente zich al te
luidruchtig op de borst begon
te kloppen, kwam deze medi
sche hoogmoed voor de val.
Oude infectieziekten begon
nen nieuwe gemene kunstjes
te vertonen, nieuwe ziekten
doken op: Lassakoorts, Eboli-
fever en natuurlijk Aids. Bac-
terieën werden steeds beter
bestand tegen de antibiotica,
de wondermiddelen van deze
eeuw, zodat men vreest dat ze
over een jaar of dertig hele
maal niet meer werken. En
Avrion Mitchison, weten
schappelijk directeur van het
Duitse Onderzoekscentrum in
Berlijn vroeg zich onlangs in
het blad 'Scientific American'
zelfs af of we de strijd tegen
de ziektekiemen op termijn
zullen overleven: „Zullen de
microben winnen, of wij?"
Dat vertrouwen op de medi
sche almacht berustte op een
medische denkfout. Men
dacht dat ziektekiemen - pa
rasieten ofwel microben zoals
bacterieën, virussen, gisten en
schimmels - domme wezens
zijn, en dat effectieve bestrij
dingsmiddelen die vandaag
werken dat ook overmorgen
zullen doen. Maar zo is het
niet. In de natuur heerst een
oorlog van allen tegen allen.
Actie is reactie. Bedenken wij
iets slims tegen de parasieten,
dan bedenken de parasieten
al gauw iets slims tegen ons.
De geschiedenis geeft daar
talrijke voorbeelden van en
het meest dramatische voor
beeld is de ramp die Caffa,
een havenstad aan de Zwarte
Zee, trof in de herfst van
1347. De Tartaren, die tot dan
het stadje hadden belegerd,
braken hun beleg plotseling
af. „God heeft het wonder
laten gebeuren, waarom wij
hem hadden gesmeekt," moet
de burgemeester toen gezegd
hebben. Maar tegen de mid
dag zakten de eersten in el
kaar. Bloed liep uit hun
mond. De bewoners vluchtten
in paniek, en een paar maan
den later heeft de pest heel
Italië in zijn greep. Tien jaar
later laat paus Clemens VI de
balans opmaken: de pest, de
Zwarte Dood, heeft
42.836.468 mensen gedood.
Dat is een kwart van de be
volking van het toenmalige
Europa.
Het vreemde is dat de Zwarte
Dood zonder aanwijsbare re
denen weer uit Europa ver
dween. Aan hygiënische
maatregelen kan het niet ge
legen hebben, want Europa
was na de epidemie net zo
intens smerig als daarvoor.
De klassieke ziektekundige
theorie geeft drie redenen
voor dat geleidelijke verdwij
nen: de mensen vluchten weg,
ze bouwen een weerstand op
tegen de ziekte of ze gaan er
aan dood. Om deze drie rede
nen komt een epidemie altijd
aan zijn eind, zoals een bos
brand uiteindelijk uitdooft bij
gebrek aan bos.
Toch is er meer aan de hand.
Richard Dawkins van de Uni
versiteit van Oxford opperde
een aantal jaren terug dat het
voor ziektekiemen heel nade
lig kan uitpakken om al te
moorddadig te zijn. Australië
leverde voor zijn theorie het
perfecte 'natuurlijke experi
ment'. Dat continent was zo
vergeven van de konijnen dat
de overheid besloot om het
myxoma-virus op ze los te
laten. Dat hielp. Binnen twee
jaar was er in Australië geen
konijn meer te bekennen.
Maar enkele jaren later hup
pelden de konijnen weer in
overvloed rond. Hoe kon dat
nu? Omdat zegt Dawkins, de
allersterksten onder het virus
het konijn zo snel hadden ge
dood dat ze samen met het
slachtoffer ten onder waren
gegaan. Ze hadden de kip met
gouden eieren geslacht.
Maar de zwakke broeders on
der het virus, die het konijn in
leven hadden gelaten, kregen
wel de kans om op andere
konijnen over te springen en
fcO
O
ui
Door Jan Paalman
overleefden. Dat is de reden
vier waarom dodelijke epide
mieën vanzelf aan hun eind
komen. Ziektekiem en slacht
offer, microbe en mens, heb
ben dezelfde agenda: een
woeste drang om te overle
ven. En om te overleven moet
de ziektekiem niet al te dode
lijk zijn.
Dodelijke ziektekiemen wor
den dus uiteindelijk handtam.
Syfilis was in de 16de eeuw
een snel dodende ziekte en nu
niet meer. Hetzelfde geldt
voor mazelen en tbc (hoewel
het laatste microbeest weer
zijn tanden laat zien) en zal
ook gelden voor het aidsvirus.
Ook deze meedogenloze
moordmachine zal uiteinde
lijk eindigen als handtamme
ziektekiem. Eind goed, al
Maar waarom trok Avrion
Mitchison („zullen de micro
ben winnen, of wij?") dan aan
de bel? Omdat 'ons afweer
systeem als nooit tevoren
door de microben wordt uit
gedaagd.' Microben, ziekte
kiemen dus, hebben op ons
één geweldig voordeel: ze ver
menigvuldigen zich zo razend
snel dat ze door selectie heel
snel hun ziekmakende eigen
schappen aan veranderende
omstandigheden kunnen aan
passen. Maar ons afweersys
teem is al duizenden, mis
schien wel tienduizenden ja
ren hetzelfde, terwijl ook on
ze omstandigheden in ijltem
po veranderen. De wereld be
volking groeit met één miljard
mensen per tien jaar als nooit
tevoren en op dit moment
voltrekt zich de grootste
volksverhuizing in de geschie
denis der mensheid. Een nieu
we ziektekiem kan zich nu
razendsnel verspreiden en het
is de vraag of ons afweerappa-
raat de tijd wordt gegund om
effectieve wapens tegen die
nieuwe bedreiging aan te ma
ken. Dat er na aids nieuwe
ziektekiemen op ons af zullen
komen, daar twijfelt geen des
kundige aan. In het dierenrijk
huizen talloze ziektekiemen
die een overstap naar de mens
zouden kunnen maken. Dat
zijn de gevaarlijksten, want
die hebben nog niet geleerd
om het met hun slachtoffers
(wij dus) op een akkoordje te
gooien.
Mitchison denkt dat het wel
goed zal aflopen (maar dat hij
zich die vraag stelde zou vijf
tien jaar geleden onbestaan
baar zijn). Hij rekent op wat
deskundigen de 'polymorfie'
van ons afweerappraat noe
men: onze afweer heeft een
zo veelvormig repertoire dat
het tot nu toe altijd wel een
antwoord heeft kunnen be
denken op nieuwe ziektekie
men. Dat er een nieuwe ziek
tekiem zou opduiken waar
het veelvormig afweerappa-
raat geen antwoord op weet
gelooft hij niet, maar hij durft
er niet zijn hand voor ijn het
vuur te steken. Bovendien
hoopt hij op één eigenschap
die wij wel bezitten en ziekte
kiemen niet: het menselijk
vernunft, het vermogen om
een ramp aan te zien komen
en maatregelen te treffen.
Niemand heeft dat unieke
vermogen beter beschreven
dan Blaisse Pascal. In 1654
schreef hij in 'Gedachte' num
mer 218 deze prachtige zin
nen: „De mens is maar een
riet, het zwakste in de natuur,
maar het is een denkend riet.
Het is niet nodig dat het gan
se heelal zich wapent om hem
te verpletteren: een damp,
een waterdruppel zijn vol
doende om hem te doden.
Maar zelfs als het heelal hem
verpletterde, zou de mens nog
edeler zijn dan wat hem
doodt, omdat hij weet dat hij
sterft en welk voordeel het
heelal op hem heeft. Het
heelal weet daarvan niets."
Utrecht (anp) - Nederland heeft ten minste acht dagbehandelings
centra nodig voor psoriasis-patiënteh. Er is nu één centrum voor
mensen die lijden aan deze chronische huidziekte.
Zij zijn vaak meer gebaat bij behandeling in een dagcentrum dan bij
behandeling thuis of in een ziekenhuis. Dit stelt de dermatoloog D.
de Hoop in zijn proefschrift waarop hij op 29 april promoveert aan
de universiteit van Utrecht.
De meeste psoriasis-patiënten behandelen zichzelf thuis of laten zich
opnemen in een ziekenhuis. Aan beide mogelijkheden kleven volgens
De Hoop bezwaren. Patiënten die thuis blijven, moeten de discipline
opbrengen voor een vaak vervelende zalftherapie. Ze moeten zich
twee keer per dag van top tot teen insmeren met stinkende, zichtbare
zalf. Opname in een ziekenhuis duurt gemiddeld zes weken.
Dagbehandeling van acht tot tien weken is volgens De Hoop een
geschikte tussenvorm onder meer omdat het dagelijkse leven van de
patiënt met per week drie behandelingen van gemiddeld twee uur elk
niet al te zeer ontwricht wordt.
