Onbetaal De ligfiets komt eraan 7 'De Disney-t Tandtechnicus belooft einde aan het lijden van - bijna - partners Vis met een hoedje DE STEM CONSUMENT DE Zwaluwen jWIJZER Randstedeling dol op bie Supersnel rondje me Snel en comfortabel, maar ook duur M—At waluwen hebben me I van kindsbeen ge- I fascineerd. Niet zo vreemd, als je opgroeit in een dorp, waar toen nog volop zwaluwen rondvlogen. Aan veel huizen hingen onder het dakoverstek huiszwaluwnest- jes en bij boerenschuren, die altijd open stonden, vlogen boerenzwaluwen af en aan. Sommige mensen beschouw den ze zelfs als een plaag. Ik zag nogal eens iemand met een lange stok huiszwaluw- nestjes wegsteken, vanwege het vuil dat uit zo'n nestje kwam. Vond ik toen al onbe grijpelijk. Vandaag de dag kan zo ie mand rekenen op commen taar van zijn omgeving, want zwaluwen zijn zeldzaam aan het worden. Ze komen nog net niet met foto in de krant, zoals iedere rondzwervende ooievaar, ooit ook een alge mene broedvogel in Neder land. Maar er zijn al wel spe ciale reddingsacties voor de diverse zwaluwen opgezet. Zo zijn in Hooge en Lage Zwaluwe vorig jaar tientallen nestjes opgehangen voor huis zwaluwen, hangen er in ver schillende grote steden kastjes voor gierzwaluwen en is on der andere op de voormalige Kurenpolder in Hank een wal aangelegd voor oeverzwalu wen. De wil is er dus wel, maar toch gaat er ook heel wat mis. Ik ga mezelf maar na. Een paar jaar geleden kochten wij een oude, voormalige boerde rij. Tamelijk verwaarloosd. Repareren van het lekke dak bleek zinloos, dus lieten we er een nieuw dak op leggen. Ik had al wel gezien dat er geen huiszwaluwnestjes hingen, maar verder stond mijn hoofd toen niet erg naar dergelijke overwegingen. Totdat het weer voorjaar werd. Eind april werden wij plotseling opgeschrikt door hordes krijsende vogels die met tientallen tegelijk duik vluchten op ons nieuwe dak uitvoerden. Ze wilden erin, dat was duide lijk. En dat dat niet lukte, was ook heel snel duidelijk. Een vogelboekje leerde dat het hier gierzwaluwen betrof. Wie ze één keer gehoord heeft, weet waarom ze zo heten. De vogels wilden naar hun oude, Door Mariëtte Mulkem vertrouwde nestplaats de dakpannen. Tot schrik stelden we vast dat een hele kolonie gier» wen hun nestplaats hij ontnomen. Vooral spiksplinternieuwe dal bleek een onneembare dernis. Dat jaar lukte het slechts gierzwaluwenpaar te neslj onder ons dak. We de broedende ouders en I; de jongen piepen in j slaapkamer. Enkele anï paartjes konden nog in de bijbehorende maar die was door een ei eens vernieuwd dak ook minder toegankelijk ge den. Ik vond dat er iets ui gebeuren en dat vader, een vogelliefheN ook. De winter daarna t merde en schaafde hij den lang aan nieuwe n plaatsen in de schuur, verbijstering overigens mijn vriend, die zoveel dacht voor een paar v wel wat overdreven vond. Vol spanning wachtten we nieuwe voorjaar af. Ze t men laat dat jaar, seling hoorden we weet bekende gegier in de I« En zowaar, op minstens verschillende plaatsen ii schuur vlogen de zwakt vooral in de avondschet ring, af en aan. Dat voor de twee kastjes huis, maar een kenner' vertelde me dal wel enkele jaren kan amusement voordat de vogels daar ints ken. Afwachten dus maat, Het gevolg van dit alles is dat ik sinsdien met gei* gevoelens kijk naar ons ci we dak. Maar het toch net te ver om er i kieren en gaten in te makt: MicI Door Johan van Grinsven In Euro Disneyland heeft j| maanden nooit de overhar die er werkt. Ook al w financiële bericht rond het barie gelanceerde themap financiële donderwolken z: oplossing is voor het miljaf in de Europese variant va| arrogantie overboord gezet. De nieuwe attractie Les Pays des Contes de Fées in Euro Disney land kent alleen nog uitleg in het Frans. Volgens Tom Morris, de creatieve topman van het park, is dat omdat het Frans de kin derattractie rond bekende sprookjes en Disney-tekenfilms extra charme geeft. Maar het lijkt veeleer te illustreren dat het onwankelbare vertrouwen in het eigen - Amerikaanse- gelijk is vervangen door een enige be scheidenheid. Want de afgelopen tijd is geble ken dat zelfs aan de wondere wereld van ouderwetse sprook- 'jesromantiek en modern high techspektakel .de wrede werke lijkheid niet voorbijgaat. Het verlies stapelde zich vorig boek jaar op tot bijna twee miljard gulden, de koopkracht van de Eurodisney-bezoekers viel tegen en ook de bezoekersaantallen lij ken langzaam af te zwakken. Er moest dus iets gebeuren in het magic kingdom dat in april 1992 opende in Marne-la-Vallée vlakbij Parijs. Financieel is orde op zaken gesteld en er zijn vele kleine veranderingen doorge voerd. Zo zijn de prijzen voor entree en hotels -buiten het verlaagd en is eten en drinken goedkoper geworden. Want dat was de algemene te neur van de kritiek: superieur maar schandalige prijzen. Door Marijke Prins, De gezondheidsdienst in Brabant en Zeeland is een caifj gestart om het eten van vis te bevorderen. U eet te veel vb te weinig vis en dat zou niet gezond zijn. Volgens de camp? leider is het mooi als u twee keer per week vis eet. Iedere® is er een vis van de maand; in april is dat kabeljauw. Wek in op de campagne door iedere maand een eigen visrectj geven. Mag vis gezond zijn, hij is vooral lekker. Het onders'J de recept is vetarm. Er wordt wel een klontje boter gebni| wat zure room, maar dat is dan ook dat. Voor twee tot drie personen Voorbereidingstijd: 10 minuten Oventijd: 35 minuten 500 gram kabeljauw 500 gram prei 25 gram boter 1 glas witte wijn potje zure room 2 theelepels gemalen Zwitserse kaas 1 eetlepel gove mosterd 2t3 kopjes rijst Voor de salade: 2 middelgrote winterpenen sap van 1 sinaasappel 2 eetlepels witte wijnazijn l/i theelepel gedroogde munt Zet de oven alvast aan (200 graden/stand 4). Snij de dunne reepjes. Ook het wat donkere groen kan gebruikt Laat de groente even in ruim water staan, zodat het zant beneden kan zakken. Laat de prei vervolgens uitlekken i vergiet. Smelt in een ruime pan de boter en roerbak de p» paar minuutjes, totdat hij wat is geslonken, niet worden. Spoel de moot vis af en dep hem droog. Stort in vuurvaste schaal de prei en leg op dit bedje van gror Dek de schaal af en zet hem 20 minuten in de ondertussen de rijst op, maak de salade en het rooi voor de vis; roe in een kom de zure room met de most Zwitserse kaas (even eventueel ook wat zwarte p6Per'jj egaal mengsel. Haal dan de deksel of de folie van schep het roommengsel op de vis. Giet ook het prei. Laat de schotel nog 15 minuten in de oven staan. De salade: rasp de twee winterpenen boven een gro' rasp ze in de keukenmachine). Maak de salade op smaak»1 azijn, het sinaasappelsap en de mint. Yeiir day De jongeman die in westernkle- dij bij de uitgang van Frontier- land staat op deze zonnige vroe- ge-lentedag zoekt naar oogcon tact met de bezoeker. Hij mon stert en kiest voor de Engelse "lal. „Enjoy ze rest ofyeur day," enst hij blij. Zouden ze het dan teindeüjk toch leren, die stug ge Fransen? Die service met een ig smile die in de Amerikaanse isney-parken even gewoon is het dagelijkse portie zonne- ijn. De Amerikaanse organi- itie buigt diep voor de Europe- zeden, maar niet op het ge- lied van de dienstverlening. Die toet vriendelijkheid en een aan- iotloze uniformiteit uitstralen. J is in het park niets 'te merken 'an de 950 man personeel die 'irdwenen zijn door de laatste organisatie. Overal veel mede- erkers bij de attracties en bijna 'nrikbarend veel schoonma kers. Disney moet het properste lemapark van Europa zijn. ■aar de routine zit er nog niet 'veral in: vijf jonge vrouwen ian m een van de Disney-ho- s aan de ene kant van de balie rap Frans te kletsen en nege- ffl ondertussen hun gasten even eraerop. Dan, na enkele minu- ■1, neemt een van hen de moei- om te roepen: „Als u déér olpeiT"C wordt u nooit ge- 'en °Senschijnlijk kleine veran- biefstuk^ Den Haag (anp) - Randstedelingen eten meer andere Nederlanders. In het oosten en zuiden word soepvlees geconsumeerd. Dat blijkt uit een consumentenonderzoek in opdrad" vleesindustrie. De Nederlandse huishoudens kochten in 1993 voor13,5 gulden aan vlees. De gemiddelde Nederlander verbrui lijks 82,5 kilo. Ruim de helft daarvan is varke®svrt getallen zijn overigens inclusief slachtafval en d1#» Circa de helft wordt daadwerkelijk geconsumeerd. - aue Uit het onderzoek blijkt verder dat mensen met or en te inkomen thuis minder vlees eten dan anderen. Zijwb^knniaateen,R^r|V?rSten' gehfllrt en Wctnk Mon=en met oen lager inkomen M®, iF0f Rohs_nj"Se «?yale gehakt en biefstuk. Mensen met een lager inkomen varkensvlees en de traditionele stoof- en riblappen- thuis meer vleeswaren. Zij °oor Rien van der steen rakp^ntaccelereert als een Roa; - 111 een startende van !5g zit die maar niet pp- de wil komen. In het n e-e seconden raast &ectiel van 0 naar 100 ^ometer per uur. Geen Fer- andpri8en sche, maar die Bupatt' s3JPersP°rtwagen: de snel rn .110- Een super- kendp n<u 6 iri. blaartrek- cuit eurUzer op het cir- Zuid-Frankrijk1 in' spn+ö—bankconsortïum, de fonkeln?mber 1991 111 Pari^ stelde we Bugath voor- BugattiTf sprookje van Ettore een votekteen vervolg' Met snnrti. .^strekt onbetaalbare sportbn]iH„ a onbetaalbare roemde naar^6 teert op de be" wer, dia 70, t l \an de autobou- De zondprr ^aar doodis- in 1910 Milaaees begon wn vnnm,ei,®en autofabriekje ^°Bheim i?a ge verffabriek in daarna hp^fEkas. Niet lang douwen die an een aut0 te alleen bestemd t Rolis prT K°yal( n dat Was molzeIfs,111 priis in nutoland nog niet Plaatje contra snurkers Bij Gazelle in Dieren vinden ze het marktseg ment niet interessant. Een twintigtal kleine fietsconstructeurs in Ne derland denkt er anders over: de ligfiets heeft de toekomst. Door Robert Dolle Hoe ik als kleine jongen fietsen heb geleerd, kan ik me niet meer herinneren. Hoe ik als volwassen vent heb leren ligfietsen, zal me nog lang heugen. Op een goede dag in april staat op mijn ach terplaatsje een rode Challenge ligfiets met bovenstuur. „Dat is een makkelijke, daar kom je als beginner goed op weg," had de verhuurder gezegd. Het regent pijpestelen. Maar ik moet er op uit. Hier en nu wil ik weten hoe een ligfiets fietst, dan maar zei knat. Het valt niet mee. Wegfietsen is nog het moeilijkst. De trapas zit zo hoog, dat je dreigt om te vallen voordat je voeten de trap pers bereikt hebben om vaart te maken. Het duurt even voordat ik de straat uit ben. Hier en daar schuift vitrage nieuwsgierig op zij. Een ligfiets is een wonderlij ke verschijning. Een ligfietser in de stromende regen die er nog niets van kan, dat is in onze straat nog nooit vertoond. Glunderen Frank ter Braak kent die begin nersproblemen wel. Hij drijft sa men met vriendin Francis Bouw man het ligfietsverhuurbedrijf je De Liggende Hollander in Eind hoven. „Bibberend fietsen de mensen er op weg. Glunderend komen ze terug," is hun erva ring. Drie jaar geleden begonnen ze met één ligfiets, nu staan er twaalf huurligfietsen in hun schuur. „De drempel om een ligfiets te kopen is hoog. Ze zijn betrekke lijk duur en je moet langs al die bedrijfjes om de verschillende types te bekijken," zegt Francis. „En dan weet je nog niet welk soort ligfiets in de praktijk het best bij je past. Bij ons kun je nu alle typen eens een paar dagen uittesten." Na de Challenge met zijn grote wielen, bovenstuur en rechte zit- houding, probeer ik een M5. Een ligfiets met een klein voorwiel tje, een onderstuur en een meer gestrekt kuipje. De M5 (Meer Meters Met Minder Moeite) wordt al een jaar of tien ge maakt en komt uit de werkplaats van Bram Moens in Middelburg. Met het evenwicht heb ik al wat minder moeite. Maar nu is er de pap in de benen. Dacht ik dank zij de aërodynamica van de lig fiets de magische grens van 30 km gemiddeld vlot te kunnen overschrijden - dat krijg ik toch niet voor elkaar. Na een half uurtje ligfietsen, lig ik nog fris in het kuipje, vertoon geen spoor van ademnood, maar krijg ge woon de benen niet goed rond. De spieren net boven de knie worden bij het liggend trappen anders belast dan bij de neer gaande trapbeweging. Comfort Desondanks begint het horizon tale fietsen me te bevallen. Het comfort is ongekend. De race fiets is een barkruk, de ligfiets een gerieflijke fauteuil. Geen za delpijn, rugpijn of zere polsen. De meeste ligfietsen zijn geveerd bovendien en je kunt beter dan op een racefiets lekker om je heen kijken. Nee, ik koop er nog geen. Ze zien me aankomen bij mijn zonda gochtendclubje. Het fietswereld- je is conservatief. Een fietskame- raad die de Challenge op mijn plaatsje zag staan, had het al gebromd: „Rare fratsen uithalen met fietsen, dat is toch niks.' Het is die behoudzucht waar ligfietsend Nederland zich keer op keer over verbaast. „Voor de oorlog al heeft de Internationale Wielerunie de fout gemaakt de ligfiets te verbieden in de wed strijdsport. De ligfiets brak alle snelheidsrecords en dat konden ze niet gebruiken. De ontwikke ling van de ligfiets is vanwege dat verbod stü blijven staan," zegt Frank ter Braak. Pas tien, vijftien jaar geleden is de ligfiets weer opgepakt door enkele hobbyisten. Ómdat zij maar kleine series maken, blij ven de prijzen hoog en het aan bod gering. „Een vicieuze cir kel," aldus Ter Braak. Van André Vrielink hoeft de lig fiets geen rage te worden, zoals de atb. Hij bouwt in Dronten 4 h 500 Flevobikes en driewielige Flevotrikes per jaar en met deze voorwielaangedreven ligfietsmo dellen is hij onbetwist marktlei der. „Bij een rage duikt iedereen er in. Dan krijg je slechte kwali teit en prijsbederf. En na een tijdje is het ineens weer over. Nee, ik heb liever een gestage groei." Die zit er volgens Vrielink in middels wel in: „Steeds meer forensen kopen ligfietsen. Het is een heel comfortabel vervoer middel voor de wat langere af stand. Al blijft de prijs een drempel." Een ligfiets kost min stens 2000 gulden. Met het oog op die doelgroep heeft Flevobike de Alleweder in produktie genomen: een soort overdekte trapauto waarin de berijder geen last heeft van re gen en wind. Het snelle, sigaar- vormige ding kost als bouwpak ket 3000 en rijklaar 4500 gulden. Frank ter Braak reed een paar jaar terug Luik-Bastenaken- Luik met zijn ligfiets. „Het voor oordeel is dat je met een ligfiets niet kunt klimmen. Echt onzin, je kunt je juist heel goed tegen de rugleuning schrap zetten om extra kracht te zetten. Ik ben door bijna niemand ingehaald in de Ardennen." Adressen: De Liggende Hollan der, Tourslaan 33, Eindhoven, tel. 040-424368. Nederlandse Vereniging Human Powered Ve hicles, postbus 10075, 1301 AB Almere, tel. 03210-12027. Door Jan Koesen Een ligfiets is nog altijd een wonderlijke verschijning, toch is er volgens de constructeurs een gestage groei in de verkoop. foto de stem johan van gurp Snurken. Drie tot vier miljoen Nederlanders verzorgen elke nacht een concert voor hun partner. Daar dreunt de bedstede, daar klinkt gegorgel, gereutel, een diepe lippensmakkende zucht en dan het geraas van een doorstartende DC9. Plotseling, nog angstaanjagender, seconden lang een totale stilte. Hij zou toch niet... flitst het door het wakkere hoofd van de getergde partner. Snurken. Een House Party klinkt hierbij als Grego riaans, een liefde wordt wel heel zwaar beproefd. De oplossing is te radikaal. Een echtscheiding, een aparte slaapkamer, of een operatie? Nee hoor, vanaf nu is er SnörEx. Het wonder lijkt op een beugel- tje, met daaraan een zacht plas tic dingetje. Het geheel wordt tegen de bovenkaak geplaatst. De snurker is er na enkele dagen aan gewend, misschien heeft hij/ zij even een te droge of te natte mond. Welterusten schat. Welte rusten schat. De SnörEx gaat in de mond, conversatie is nu niet meer mogelijk. Maar de gehele nacht door heerst een weldadige stilte. Dat garandeert met een zeker heid van 85 tot.90 procent W. M. J. Tielemans, tandtechnicus in Weert, veelzijdig uitvinder en patenthouder van de SnörEx waaraan hij jaren gewerkt heeft, samen met een Duitse lawaaibe- strijder. Getest in de slaaplabo- ratoria van de universiteiten van Ulm, Hannover en Antwerpen, voorzien van het fiat van keel- neus- en oorartsen, is de vinding met de klankrijke naam aan te passen aan de patiënt, want elke keel is nu eenmaal anders. Voor duizend gulden weer de vrede van de ongestoorde nacht, de redding van je huwelijk en mo gelijk zelfs de redding van je leven. Bedreiging Snurken kan veel meer zijn dan een irritant gezaag, het kan de begeleider zijn van het slaap-ap- noe-syndroom: een tijdelijke ademstilstand van minimaal twee maal tien seconden per uur slaap. Apnoe is dermate ernstig (hoofdpijn, vreemd gedrag, ge heugenstoornis, depressies, on rust, zweten, impotentie, hartrit mestoornis, concentratieproble men, sociale en huwelijksproble men, nachtelijke verstikking, noem maar op) dat, het zelfs een eigen patiëntenvereniging heeft. Wat is snurken eigenlijk? In de slaap verslapt de tong en sluit hij min of meer de luchtwegen af. Daardoor worden het zachte verhemelte en de huig in de richting van het strottehoofd ge zogen. Deze begint te vibreren als de snaar van een valse con- Testen Tielemans is zelf geen snurker, verklaart hij. Maar als tandtech nicus fascineerde hem allang het snurkfenomeen. „Ik ben er vier jaar mee bezig geweest. Twee jaar geleden zat ik vast. Ik had een apparaatje dat slechts in 45 tot 50 procent van de gevallen werkte en dat was echt te weinig om daarmee de markt op te gaan." „Toen kwam ik in contact met een Duits bedrijf dat zich ook met snurken bezighield. Zij za ten op hun beurt met een be paald prgbleem dat ik al opge lost had. Samen hebben we toen de SnörEx ontwikkeld en Van alle kanten sehr gründlich op zijn Duits laten testen. Nu ga randeren we succes bij 85 tot 90 procent van de snurkers." Drie tot vier miljoen Nederlan ders, voor het merendeel man nen, snurken. De geluidshinder begint doorgaans na het 35e le vensjaar. Het lijf, dus ook de tong en de zachte delen in de ■mond en keel verliezen hun veer kracht en worden slap. Ook door roken en alcoholgebruik kan snurken ontstaan. Zwaarlijvig heid kan een oorzaak zijn, want dan kan de tong die doorgaans veertig gram weegt, te zwaar gaan worden. Tielemans: „Snurken levert zeer veel problemen op, vooral op sociaal terrein. De partner komt niet in slaap, gaat zich irriteren, er treden overdag spanningen op, ruzies... het kan zelfs op een echtscheiding uitlopen. De snur- ker wordt telkens wakker ge pord of .gedirigeerd naar een andere kamer, maar dat is ook niet zo gezellig en je moet maar de ruimte hebben. Het gehele gezin kan erdoor ontwricht ra ken. En bovendien kan het zijn dat we te maken hebben met apnoe, waaraan 600.000 Neder landers lijden van wie weer 30.000 in ernstig levensgevaar verkeren." Geen confectie De SnörEx is geen confectiewerk en moet net als een kunstgebit millimeter voor millimeter pas klaar gemaakt worden. „De mond is ongelooflijk individueel. Ik ben al jaren bezig met het zoeken naar een rode draad, ik heb van alles in de computer ingevoerd, maar die rode draad heb ik nog niet gevonden. Als iemand met de SnörEx wil be ginnen, moet hij zich bij mijn bedrijf in Weert melden. We la- .ten de patiënt eerst een formu lier invullen aan de hand waar van we zo nodig de keel-, neus- en oorarts inschakelen. Bij het minste of geringste vermoeden van apnoe halen we de arts er bij." Er zijn, doceert Tielemans en thousiast, snurkers in alle stan den. „Het oude volksmiddeltje van een tennisbal naaien in de rug van een pyjamajasje helpt niet altijd, omdat er ook zij- snurkers zijn. In Amerika is er een elektrisch ding ontwikkeld dat bij het snurkgeluid een stroompje door je pols stuurt. Het werkt, dat wel, maar het heeft als nadeel dat je nooit echt goed en diep kunt slapen, het houdt je gewoon uit de slaap. Mijn apparaat heeft die nadelen niet." Duikboot De partner van een snurker lijdt meer dan de zondaar. Er zijn snurkers die met gemak door beton komen of een niet-be- staande diersoort kunnen imite ren. Decibellen rochelen op, klinkers ricocheren op tweeklan ken, zonderlinge tussengeluiden vormen een intermezzo waaraan geen menselijk oor mag worden blootgesteld. Geen wonder dat Tielemans veel dankbrieven krijgt. „Ik heb ontzettend leuke reacties gekregen, zoals bloemen van dankbare vrouwen die nu 's morgens weer fit kunnen op staan. De hele Umwelt van een snurker knapt ervan op. En ook de snurker is dankbaar, want die wil toch ook niet graag zijn gezin die overlast aandoen. En hij heeft de vrijheid het apparaat wel of niet te gebruiken. Is hij in een hotelkamer en slaapt hij al leen, welnu, dan doen hij de SnörEx gewoon niet in." De tandtechnicus annex huwe lijkstherapeut is gedurende het gesprek steeds enthousiaster ge worden. „En denk eens aan de voordelen in een kazerne. Daar op die slaapkamers liggen welis waar allemaal jonge jongens, maar daar zitten heus wel snur kers bij. En op duikboten is snurken helemaal een ramp. Stel je voor, je hebt absolute sonarstilte in die kleine, afgeslo ten ruimte, en opeens begint er een te snurken." FOTO FER TRAUGOTT trabas. De slaper snurkt. In een vergevorderd stadium kan zelfs een ademhalingsstoornis ont staan die heel soms tot ademstil stand en de dood leidt. In dit laatste geval kan snurken een werkelijke bedreiging voor de gezondheid betekenen. Nu komt de SnörEx in actie. Het is een soort beugel met een veer waaraan een beweegbare pelot- te, een lipje dat op de tongrug drukt en voorkomt dat de tong wegzakt. Dus geen vibreren meer, dus ook geen GGGRR- RQWWWPRRRiiiisjsjsTYTTwrr- rrCHW of woorden waarvoor he lemaal geen letters bestaan. Dat is wel zo fijn voor de part ner, maar ook voor de snurker zelf, want dat gezaag verhindert dat deze echt van een diepe slaap geniet. Gediplomeerde snurkers hebben dan ook vaak last van slapeloosheid, doen on willekeurig een durtje in de uren van de baas of vallen, nog veel erger, tijdens het autorijden in slaap, want ze zijn niet aan hun slaaptax gekomen. Tandtechnicus Tielemans plaatst de SnörEx bij een cliënte: „De mond is ongelooflijk individueel.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1994 | | pagina 26