Weekend
Economisch tij niet vrouwvriendelijk
iSTEM
Oud-bisschop
Rotterdam mgr. P.
Bar voelt zich nog
onzeker
'Ja, het heeft
ontzettend veel
pijn gedaan. Hoe
zou het niet'
Vrouwenzaak in
verkiezings
programma's onder
de loep
G 9 APRIL 1994 £2
speciale voorziening J
anger worden in zon ovj-
trum is niet makkelijk i
et je man of een partner
t centrum opdoet het bos ii
s achter op het voetbalt»
het donker waar nieiJ
en hoort. Op ruim zevenhon
ewoners zijn gemiddeld z
f acht vrouwen zwanger
n de mannen op T.'s kam»
ïend met een meisje uit rt.
i tbiijkt fn sewel<ï
el. „Het leukste vind ik
artijen 's avonds laat on
Allemaal hebben we in h<
van de dag dingen o
De een heeft van de tie.
ammen die hij 's middags ui
ken haalde, er vijf meegeno
en ander pikte extra ham o
beleg. Af en toe doet !ema#
stad inkopen en enkele d;
eek is het winkeltje in
m open. Van twintig gukfe
week kun je niet al te w«
zegt T.
s die eetpartij is er contac
de kamerbewoners. Bijn
tand kan de ander verstaai
het gedeelde lot legt ee
~e basis voor onderling begrii
urlijk kan dat 's nachts
als je buurman langdurig li.
urken of te hoesten.
ZATERDAG 9 APRIL 1994
e heuvels rond het dal
van Chevetogne hullen
zich in donkere regen
wolken. Van achter
het raam in het Bene
dictijner klooster kijkt
Philippe Bar O.S.B. naar het dorp
en de gestaag vallende regen. „Dit
'uitzicht is al veertig jaar niet ver
anderd. Gek hè. Hoe de wereld
doordraait, en hier alles toch het
zelfde blijft."
Het is zomaar een dag in een
jaargetijde dat voorjaar heet. De
Belgische Ardennen tonen hun
grilligste kant, kermis in de hel. De
akkers zijn geploegd, een dikke
laag vette klei bedekt de kleine
landbouwweggetjes. Dichte denne-
bossen op de heuvels, een enkel
kapelletje, maar verder stilte. Lang
geleden leefden hier mensen, ze
zijn vertrokken toen Wallonië in
een crisis belandde.
li bisdom Rotterdam neemt op 29
ui officieel afscheid van
ad-bisschop mgr. Ronald Philippe
Sinds hij vorig jaar terugtrad,
wegens een zwakke
et eerste gesprek met Justj
tie (dat beslist over 4
vraag of hij kans maakt
asiel) kan nog maanden
laten wachten. Toch mag j
tijd niet bij zijn familie j
eSagdw[deeweTmdlg« !®dheid' W00Ilt Mr in het
tie in de woonplaats van zij
er kunnen melden, oppert hi
ilkïïenyvan dè'SÈSJ feetogne in de Belgische
afwachting van het 'intake-ii
iew' mag niemand buiten 1
trum verblijven,
de broer van T. vraagt naartf'
btenTenefhet^Ienmei «estort'- Beschuldigingen dat hij
"m^htp'hjkwerker,™ schuldi§ Slaakt aan
nn^Te^emanfeefsS «eksuele contacten knakten
ienedictijner klooster van
iidennen. Daar is hij tot rust
ikomen, nadat hij 'volledig was
astd'nnghef centrum1 l» weerstand. Verslaggever Hans
ontmoette mgr. Bar in
to Hans Rube
st in het centrum. Ook hi
ument dat er op die manier,.i
ats vrijkomt en dat de sta
iLhüng'kaTd?^tacfaJ ^'etogne. Een goedlachse man die
et vermurwen. Hij kan thn0g steeds kwetsbaar acht.
en. Dit is een zaak van Justitf
daar gaan wij niet over
stitie verwijst weer naar WV
at gaat immers over de huisvs
g in de centra. Ja, dat wel, ma
nder een 'intake-gesprek' mog
ij van Justitie niemand buit
n opvangcentrum plaatsen.
immigrantenkringen doet h
rhaal de ronde dat dit een b
uste vertragingstaktiek is. |D
erheid kén de stroom niet
mdat ze die niet aan wfl. Justil
elt niet genoeg mensen beschï
aar voor de afwikkeling van
rocedures. In de kampen zitti
ensen die al maanden wachten
et eerste gesprek, terwijl voor a
ende asielzoekers aan de ande
ant van de pijplijn geen vvoa
ïmte beschikbaar is.
,Het is volgens het Darwinistis
rincipe," zegt een immigrant
wintig jaar geleden Nederlai
innenkwam en zich nu inzet vo
luchtelingen. „Vluchtelingen d
iet erg zeker zijn van hun zaa
verwegen zo eerder het opvan
"entrum te verlaten. Naar een ai
der land of zelfs weer terug nas
het land van herkomst. Ook kt
iemand betrokken raken bij veen
partijen en om die reden wordi
weggestuurd. Op die manier kan
staat zich ontdoen van een aant
gevallen. Ondanks alle mofl
woorden is dat aardige, toleran
Nederland de vluchtelingen liev
kwijt dan rijk."
een politieke cultuur waarin
het aannemen van smeergeld
een normale zaak is geworden
De rechtszaak moet ook een
duidelijk signaal worden rich
ting internationale tois-
daadsyndicaten die in de An
tilliaanse eilanden aantrekke
lijke doorvoerhavens voor
drugs en gesmeerd lopende
geldwitwasserijen zien. Con
creet: dezelfde Italiaanse maf
fiosi zijn betrokken bij mal
versaties rond de bouw van
hotels op Bonaire en Aruba-
Op de Antillen gevestigde
brievenbusmaatschappijen
hebben in minstens tien grote
Italiaanse corruptieschandalen
een rol gespeeld.
Wathey, die veertig
jaar lang voor en
achter de schermen
op St. Maarten de
dienst uitmaakte, is de Pers°"
nificatie van heulen met
maffia en van een po1"1®*,
cultuur waarin het eigene
lang voorop staat. Een verne
dering van de machtigste m
van St. Maarten is een serieuze
waarschuwing aan alleiAn
liaanse gezagdragers die
met de deugdelijkheid van n
bestuur niet zo nauw nemen-
In deze omgeving trok mgr. P. Bar
(66) zich vorig jaar terug, op het
moment dat de commotie rond de
toenmalige bisschop van Rotter
dam losbarstte. Terug naar de sere
niteit van zijn klooster, daar waar
hij als 25-jarige voor het eerst de
betoverde schoonheid van het
koorgebed leerde kennen. Hij
kwam er tot rust, herontdekte het
genot van een monnikenbestaan.
„Onze orde is de oudste van het
westen, sinds de zesde eeuw. Dat is
wat me zo aantrok. Een oude, be
proefde filosofie, verder gevormd
door de geschiedenis van Europa.
Benedictus schreef een wijs docu
ment, dat nu nog van toepassing is:
'wees steeds tevreden met de situa
tie die je aantreft'. Als je ergens
komt en men biedt wijn aan, dan
drink je wijn. Is er alleen water,
dan drink je water."
Zijn dagen zijn gevuld met gebed
en meditatie, 's morgens, 's mid
dags en 's avonds schuiven de
kloosterlingen in de banken van de
kerk. Een enkele bezoeker hoort
deze middag hun sonore, heldere
gezang. A capella koorgebed, een
prachtig vraag- en antwoordspel
met galmende akoestiek.
Aansluitend de middagmaaltijd.
Een Benedictijn leest voor uit de
bijbel en filosofische manuscripten,
staand achter een lessenaar in een
hoek van de refter. Er wordt zwij
gend gegeten. Schalen met Jirocco-
li, vis en rijst schuiven stil van man
naar man aan de lange rij kloos
tertafels.
Omdat hij een gast heeft, mag mgr.
Bar zijn afwascorvee overdragen
aan een medebewoner. Normaal
gesproken zijn er geen privileges
voor oud-bisschoppen.
„Ik draai weer gewoon mee in het
kloosterleven, het is een heerlijke
communiteit: jong van geest en van
hart. We hebben een grote groep
Mgr. P. Bar staart uit het raam
van zijn klooster in Chevetogne.
foto hans rube
mannen van tussen de dertig en
vijfenveertig. De Benedictijnen
spreken aan."
Zo sprak Bar onlangs de Benedic
tijner abt van het Spaanse klooster,
dat nu zo in de belangstelling staat
vanwege de cd met Gregoriaanse
koorzang. „Hij weet niet wat hem
overkomt, ze worden overspoeld
met bezoekers."
Terug in de schoot van de orde.
„Met grote vreugde en heel m'n
hart," glundert Bar. Hij blijkt ge
zegend met een opgeruimd gemoed,
vrolijke ogen en een warme donke
re lach. Stevig trekkend aan een
zware sigaret. „We schenken hier
geen bier, anders zou ik een glas
aanbieden. Nee, dan moeten we een
paar kilometer verderop zijn, in
Rochefort."
Bourgondiër, noemden ze hem in
Rotterdam. Een man die van het
goede in het leven houdt. „Van
jezelf zeg je zoiets niet. Maar, het
waar, ik kwam graag bij de gewone
mensen over de vloer. Voor een kop
koffie, of een borreltje. Ik zocht het
contact met jongeren en de Heer
heeft het me gegeven ze te vinden."
Bar bezocht studentensocië
teiten, om er lezingen te
geven en bleef hangen voor
een praatje. „Heerlijk. Is
dat slecht? Is het fout om plezier te
hebben in dat soort contacten? Ik
wil weten hoe gewone burgers le
ven, wat hen bezighoudt. Soms kon
ik me vreselijk afgesloten voelen,
geïsoleerd van de echte wereld. Dat
je er geen weet van hebt hoe het
echte leven daarbuiten zich af
speelt. Hoe een gewoon gezin zijn
leven inricht."
Hij probeert zo voorzichtig moge
lijk te formuleren. Twijfelt. Doet
hij er goed aan nu naar buiten te
treden? „Ik voel me namelijk nog
erg kwetsbaar en onzeker."
Onvermijdelijk komt het gesprek
op de meest pijnlijke periode in
zijn leven. Het terugtreden, begin
1993. Een nog steeds niet opgehel
derde affaire. Had het te maken
met zijn levenswijze? Waren er ho
moseksuele contacten in het spel?
De oud-bisschop zou het antwoord
moeten geven.
„Liever zeg ik er niets over. Ik weet
niet van wie de beschuldigingen
komen en waar ze op zijn geba
seerd. Ik weet slechts dat ik de
wetten en de regels van de kerk
heb gehandhaafd in mijn leven en
in het bisdom dat mij was toever
trouwd."
Vooringenomenheid van sommige
gelovigen zou een rol gespeeld kun
nen hebben. „Misschien heb ik me
in de loop der jaren volgens som
migen te genuanceerd uitgelaten
over homoseksualiteit. De gevoe
ligheid die het woord alleen al
oproept! Het is een reuze discussie
punt, met felle pro en contra stand
punten. Naar mijn weten heb ik in
die discussies geen aandeel gehad."
„Ikzelf beoordeel mensen op hun
mens-zijn, niet op hoe ze er uitzien,
of op hun seksuele geaardheid, of
wat hun politieke voorkeur heeft.
Je mag daarop niet discrimineren,
het gaat om hoe iemand leeft. Daar
moet je dan natuurlijk wel samen
over praten. Ik heb steeds gepro
beerd daar een zo afgewogen mo
gelijk standpunt in te bepalen."
Over Bar zou, zo heette het, een
dossier zijn aangelegd waaruit
moest blijken dat hij seksuele mis
stappen had begaan. In de discus
sie die in het voorjaar van 1993
volgde, nadat Bar wegens 'ziekte'
zijn ontslag had ingediend, opper
de onder meer de voormalige pers
chef van de Nederlandse kerkpro
vincie dat Bar was 'weggewerkt',
omdat hij een te liberale koers had
ingezet. Daarnaast voelde de me
dia-bisschop er weinig voor om de
rechts-orthodoxe katholieken te
helpen bij het creëren van een
nieuw podium voor hun extreme
gedachtengoed. De anti-Bar-cam-
pagne zou met name uit die hoek
zijn gevoerd.
„Tijdens de affaire belde iemand
me op. 'Je was te aardig, te popu
lair en te open voor deze tijd,' zei
hij. Voor mezelf is het nu duidelijk,
ik kon geen andere weg gaan dan
die ik ben gegaan. Voor het bisdom
was het beter dat ik vertrok."
„Gelukkig heb ik tot op dag dat het
circus losbarstte, geen notie gehad
van wat me te wachten stond. Daar
dank ik de lieve Heer nu nog voor.
Maar op dat moment ben ik inge
stort, ik was lichamelijk en geeste
lijk helemaal aan het einde van
mijn krachten. Ja, het heeft ontzet
tend veel pijn gedaan. Hoe zou het
niet. Daarnaast was er de weldaad
van de sympathiebetuigingen, de
hartelijkheid en de blijken van ge
hechtheid aan mijn persoon. Ik ben
nu een gezegend man, met het
leven dat ik hier heb. Dat neemt
me helemaal in beslag. Het werkt
louterend en schept voldoening.
Daaruit vloeit acceptatie voort."
Zijn leven is als een sinaasap
pel, zegt hij filosofisch als
hij pijnzend de kamer ver
laat om koffie te halen. Even
later plaatst hij een blad met
kloosterkommen op tafel. Hij
staart uit het raam, de regen plenst
nog steeds omlaag. Bezoek voor een
jonge pater dient zich aan. Een
verdwaalde toerist loopt naar het
winkeltje van de kloosterlingen.
„We verkopen hier ikonen, siera
den en muziek. Van de pacht kun
nen we niet leven."
Nippend aan de koffie, komt hij
terug op de sinaasappel. „Het be
staan is opgebouwd uit verschillen
de partjes. Eerst was er m'n leven
in het jappenkamp in Indië, dat is
een schijfje. Studeren in Neder
land, mijn leven hier. De studie in
Rome en Parijs, steeds een volgen
de schijf. Ik was aalmoezenier in
Duitsland, vicaris in Rotterdam,
bisschop: telkens dient zich een
nieuw partje aan. En nu dient zich
Pax Christi, de Acht Mei Beweging
en de critici van het eerste uur, ze
stelden in de loop der jaren alle
maal hun mening bij. Bér werd
populair, 'een bisschop die open
staat voor de dialoog, zelfs als hij
het niet met je eens is,' heette het
ineens. Nu zijn het de conservatie
ven in de kerk die moeite beginnen
te krijgen met hun bisschop.
Bar slaakt een diepe zucht als de
tegenstellingen in de Nederlandse
kerkprovincie ter sprake komen.
„Wat kunnen we er aan doen om
die te overbruggen?," vraagt hij in
alle oprechtheid. „Het doet me
pijn, ik begrijp het ook niet dat
mensen blijkbaar zo onverzoenlijk
tegenover elkaar staan."
„Het grote verdriet van mijn leven
is, dat ik er niet in slaag om dat
wat mij inspireert in de kerk, over
te brengen bij mensen die de kerk
de rug toe keren. Ik heb steeds
gepoogd de gevoelige snaar te ra
ken, als mensen in perioden van
wrevel zeggen dat ze de kerk verla
ten. Zonder op de verwijtende toer
te gaan. In tijden van onzekerheid,
van teleurstelling in de kerk,
trachtte ik hen serieus te nemen.
Proberen in gesprek te raken, kij
kend hoe je eventueel toch samen
verder kunt. In al die jaren heb ik
echter nooit gedacht dat ik het
allemaal heel anders moest gaan
doen."
Wel is Bar in de loop van zijn
ambtsperiode anders tegen zaken
aan gaan kijken. Hij heeft decre
ten, voorschriften en beschouwin
gen zien komen, vanaf hun prilste
begin. Het Vaticanum II, in pre-
concilliair overleg meegemaakt, bij
voorbeeld. „In al die bepalingen zit
ruimte voor eigen interpretatie. Ik
weet dat wij daar in Rotterdam
anders mee omgingen dan het bis
dom Den Bosch doet."
„In Vaticanum II wordt gezegd dat
bepaalde taken aan leken kunnen
worden overgedragen uit noodzaak
en voor het nut van de kerk. Het is
een teken van deze tijd dat er
minder priesters komen, dat je niet
weet hoeveel gewijde priesters je
over zes maanden nog hebt, of
hoeveel pastoraal werkers er dan
nog zijn. Dan kun je niet vasthou
den aan een beleid van drie pries
ters op een pastoraal werker. Wel
zorgde ik er steeds voor dat niet-
gewijden werkten in een verband
met en onder verantwoordelijkheid
van wel gewijden."
*Mgr. Bar toen hij nog bisschop
was: „Voor mezelf is het nu dui
delijk, ik kon geen andere weg
gaan dan die ik ben gegaan. Voor
het bisdom was het beter dat ik
vertrok.foto anp
een nieuw partje aan in de sinaas
appel. Ik ben terug bij een schijfje
dat ik al eens heb gehad, alleen is
nu alles ouder geworden."
Sinds 1954 mag de van huis uit
hervormde Bar zich Benedictijn
noemen. Na zijn priesterwijding en
een economische functie in het
klooster van Chevetogne keerde hij
in 1965 terug naar Nederland. „Ik
heb kardinaal Alfrink om een
baantje gevraagd. Hij stuurde me
naar het leger." Hoofdluchtmacht-
aalmoezenier was hij, toen bis
schop Simonis hem naar Rotter
dam haalde. Eerst als vicaris, later
als hulpbisschop, uiteindelijk werd
hij in maart 1982 bisschop van
Rotterdam gewijd.
De benoeming van Bar werd door
velen afgewezen. Hij zou een con
servatieve katholiek zijn, sterk hië
rarchisch en op Rome georiënteerd.
gr. Bar gaat bij voorkeur
gesprekken aan met criti
ci. „Ik heb met de Acht
Mei Beweging gepraat.
Nee, dat viel niet goed bij sommi
gen. Maar ik wil me open opstellen.
Ik vind ook dat ik in Nederland
goed in mijn vel zat."
Natuurlijk mag een bisschop een
aanstelling weigeren, als hii meent
dat iemand niet aan zijn norm
voldoet, zegt mgr. Bar reagerend
op recente ontwikkelingen rond de
Vereniging van Pastoraal Werken
den en de geweigerde wijding van
een lid van de Acht Mei Beweging.
„Een bisschop mag verwijzen naar
zijn persoonlijke geweten. Maar
hoe los je het op, kijkend naar de
mens die voor je staat. Vraag je dan
als bisschop af 'wil ik het met deze
mens aan?' los van diens lidmaat
schap van een vereniging."
Hij leunt achterover, steekt nog een
sigaret op. „Mijn zwakheid," lacht
hij. De handen op de ronde buik
gevouwen onder de zwarte pij.
Fronst zijn wenkbrauwen als de
crisis in kerk ter sprake komt. De
fout ligt nooit alleen bij de gelovi
gen, meent mgr. Bar. „We moeten
samen de kerk door deze moeilijke
periode heendragen. Ik heb eens
gezegd dat alles zijn positieve kan
ten heeft. Elke tijd is een tijd van
de kerk. Want ,de kerk is van alle
tijden."
Zijn eigen tijd is er nu een van
'rustig aandoen'. Bezig zijn in het
klooster, in de bibliotheek en bin
nen de orde. Een arts houdt hem in
de gaten, langzaam maar zeker
pakt hij meer werk aan. „Ontwik
kelingswerk. Hand - en spandien
sten voor onze 250 stichtingen die
werkzaam zijn in de Derde Wereld.
Daar groeit de kerk razendsnel.
Ontzaglijk boeiend, ik reis veel.
Het merendeel van de katholieken
woont in de Derde Wereld. Het is
dynamisch werk, wereldwijd, bin
nen een nieuw tijdsgewricht."
„Opnieuw, een schijfje van mijn
sinaasappel." Mgr. Bar staart uit
het raam van de kamer in het
klooster. Het is weer begonnen met
regenen.
Op verzoek van de Rooie
Vrouwen van de PvdA
vergeleek de studente
Ellen Hummels (23) de
verkiezingsprogramma's
van CDA, PvdA, WD,
D66 en GroenLinks met
elkaar met het oog op de
emancipatie-aspecten.
Erg opgewekt werd
Hümmels er niet van.
Door Carla Joosten
Welke partij het meest
vrouwvriendelijk is, kan
Ellen Hümmels naar eer
en geweten niet zeggen.
Ze deed haar onderzoek weliswaar
in de PvdA-burelen van de Tweede
Kamer, maar dat de sociaal-demo
craten de emancipatie van de
vrouw het best bevorderen, komt
niet over haar lippen.
Gedecideerd wijst ze erop dat de
vrouwvriendelijkheid van een par
tij niet alleen blijkt uit het verkie
zingsprogramma, maar ook uit de
posities die in de praktijk worden
ingenomen. Zo staat in het korte
WD-programma niets over vrou
wen, maar let deze partij wel goed
op een goede klassering van vrou
wen op kandidatenlijsten.
Maar Hümmels ontwaarde ook in
de andere verkiezingsprogramma's
maar weinig maatregelen die van
belang zijn voor vrouwen. Ze keek
vooral naar de aandacht voor ar
beidstijdverkorting, deeltijdarbeid,
zorgverlof, individualisering en
kinderopvang.
Het klimaat is er niet naar, denkt
de studente bestuurskunde. „De
huidige slechte economische situa
tie staat centraal in de program
ma's. De hoge werkloosheid, de
noodzaak om het sociale zeker
heidsstelsel om te bouwen; daar
draait het allemaal om. En dat
betekent in de praktijk voor vrou
wen weinig goeds. Alles staat in
het teken van verlaging van de
arbeidskosten. Denk aan het in
middels geschrapte CDA-plan voor
afschaffing van het minimumloon
of de korting van de bijstand. Dat
zijn allemaal maatregelen, waar
van vooral vrouwen de dupe wor
den," vertelt Hümmels.
Serieuze aanzetten tot herverdeling
van betaalde en onbetaalde arbeid,
cruciaal voor gelijke kansen voor
vrouwen, ontbreken in de meeste
programma's. GroenLinks is de
enige partij die de 32-urige werk
week zo nodig via de wet wil
opleggen. De PvdA bijvoorbeeld
bepleit alleen een onderzoek daar
naar en dat onderdeel moest ook
nog bevochten worden door de
Rooie Vrouwen. Andere partijen
reppen niet over verdere arbeids
tijdverkorting (ATV).
GroenLinks vindt ook als enige dat
het recht op deeltijdarbeid onvoor
waardelijk in de wet moet worden
vastgelegd. Bij D66 en de PvdA
waren er lobby's van vrouwen bin
nen de partijen om dit punt alsnog
in het programma te krijgen.
Kijkend door haar emancipatiebril
betreurt onderzoekster Hümmels
de geringe belangstelling voor
ATV. „Het is een mooi middel om
ook de zorgtaken beter te verdelen,
zeker als er kinderen zijn. Wie nu
38 of 40 uur werkt, weet maar al te
goed hoe moeilijk het is om ook
nog die zorgtaak te vervullen. En
kijk naar dienstverlenende instan
ties in Nederland. Er wordt abso
luut geen rekening mee gehouden
dat mensen werken. D66 en de
PvdA bepleiten daarom onder meer
een versoepeling van de winkel
sluitingswet."
Dat de vergrijzing schreeuwt om
meer aandacht voor zorg is volgens
de onderzoekster nog niet goed tot
de politieke partijen doorgedron
gen.
Op de vraag hoe een dergelijke
voorziening gefinancierd moet
worden, antwoordt Hümmels alert
dat daarvoor misschien een werk
nemersverzekering uit de grond
moet worden gestampt.
De programma's ademen allemaal
veel intenties en aanbevelingen,
maar weinig concrete voornemens
om regelingen door te voeren.
Hümmels noemt het emancipatie
gehalte van de programma's daar
om 'erg mager'. GroenLinks is wel
iswaar bereid veel centraal te rege
len, maar het is de vraag of de
plannen wel haalbaar zijn.
