de stem
4Harp spelen is een heel zwaar vak'
Godelieve Schrama in de voetsporen van Rosa Spier en Phia Berghout
in de Top
|we steeds
variant van
jdschriften,
lar miljoen
mende tijd
nbities. En
ijde staan.
mag zijn.
X
Grote Gids
VRIJDAG 25 MAART 1994 DEEL
Linda Hopper is
de vrolijkste zange
res van de pun
krock. Vanavond is
ze met de groep
Magnapop, wereld
beroemd in Neder
land, in het Noor-
derligt in Tilburg.
Zie pagina D4.
I Charlotte Mut-
saers behandelt in
haar nieuwe roman
de 37 plooien van
een rokje. 'Rachels
rokje' is een poging
het eeuwig onbe
noembaar verlan
gen onder woorden
te brengen. Zie de
boekenpagina.
De Wagner-ope
ra 'Lohengrin' is vijf
dagen in Antwer
pen met Gösta Win-
bergh en Andrea
Trauboth in de
hoofdrollen. Zie de
Culturele Agenda.
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
In een stil straatje in 19e-
eeuws Den Haag zweven
de klanken van een harp.
Geluiden van het meest
koninklijke aller instru
menten in een omgeving
die nauwelijks prozaïscher
kan. De bron van het
harpspel is het woonhuis
van Godelieve Schrama.
Deze maand won zij de
Philip Morris Finest Selec
tion 1994.
In haar Haagse benedenhuis be
treed je onmiskenbaar de wereld
van de harp. Het kan niet mis
sen. Daar staan de instrumenten
die het leven van Godelieve
Schrama tot nu toe (ze is 24)
hebben bepaald.
De van origine Bredase harpiste
heeft in haar nog korte carrière
al de nodige successen behaald.
Eerste prijzen op het Edith Stein
Concours en op het Concours
van de Stichting Jong Muziekta
lent Nederland. En nu dan- de
Finest Selection, een van Neder
lands belangrijkste muziekprij-
De jury, onder voorzitterschap
van Theo Olof, heeft Schrama de
eef gegund vanwege haar 'uit
muntende techniek en groot ge
voel voor stijl. Zij is een bevlo
gen musicienne die een recital
tot een spannende gebeurtenis
weet te maken'. De jury plaatst
haar in de traditie van de grote
Nederlandse harpisten Rosa
Spier en Phia Berghout.
De prijstoekenning is behalve
een pleidooi voor de kwaliteiten
van de winnares ook een eerbe-
toon aan het instrument dat zij
bespeeld: de harp. Een aanlei
ding om het 'ding' eens in het
zonnetje te zetten. Want zelfs
liefhebbers en kenners weten bar
weinig van het instrument van
Koning David en de Griekse
held Orpheus. Laat staan van de
moderne dubbelpedaal-concert-
harp.
Te koop
In een hoek van de kamer be
waart Godelieve Schrama de
klein-formaat harp waarop zij
ooit de grondbeginselen van het
instrument leerde, toen zij nog in
Teteringen woonde. Naast deze
jeugherinnering sluimert, ver
borgen onder een kleed, het neo
classicistische gevaarte waarop
Godelieve tot voor kort haar
kunst bedreef. Deze harp heeft
z'n dienst bewezen en is nu te
koop.
In vol ornaat tenslotte staat daar
haar huidige trotse bezit: een
modern vormgegeven harp van
Victor Salvi ter waarde van
45.000 gulden.
Een harp maakt op het eerste
gezicht al direct indruk, boezemt
ontzag in, met z'n nek, zuil,
klankkast en voet met zeven pe
dalen. Maar wat een buiten
staander niet weet is dat een
harp een wonder van mecha
nisch vernuft is. Als je weet wat
er allemaal komt kijken om het
intrument op hoog niveau te be
spelen stijgt je ontzag nog aan
zienlijk.
Elegant
Hier is enige uitleg onmisbaar.
De harp heeft 47 snaren, dat wil
zeggen een reikwijdte van zeven
octaven. Op die 47 snaren ziet de
concertbezoeker de harpiste aan
het werk met armen en handen.
Maar de typerende elegante
armgebaren zijn een fraaie vlag
die een onmisbare lading dekt:
het voetenwerk.
Want: een harp heeft zeven pe
dalen, voor elk van de tonen van
de toonladder één. Het dubbel-
pedaal-mechaniek van de harp
maakt het mogelijk om alle hele
en halve tonen van de toonlad
der te spelen. Elk pedaal ver
hoogt alle corresponderende
snaren met eenmaal intrappen,
en verlaagt ze met tweemaal
intrappen.
Tijdens het spelen is de harpiste
dus niet alleen druk met haar
handen, maar vooral ook met de
voeten bezig. De zeven pedalen
moeten constant worden inge
trapt, vastgezet, nogmaals inge
trapt, opnieuw vastgezet, weer
losgelaten etc.
Vochtgevoelig
De pedalen kunnen in 2187 com
binaties geplaatst worden. Het
zal dus duidelijk zijn dat een
harpiste zich rot werkt. Maar
Godelieve Schrama: „Toen ik vijf jaar was wist ik al dat ik dat ik harpiste wilde worden, al had ik het instrument nog nooit gezien". foto's hendriksen-valk
ook als je er niet op speelt, vergt
het instrument handenvol werk.
Je moet het instrument zelf
stemmen, en wel frequent. De
snaren zijn extreem vocht- en
temperatuurgevoelig. Als in de
pauze van een concert de deuren
van de zaal opengaan, zakt de
harp onmiddellijk. Als de rest
van het orkest gaat koffiedrin
ken blijft de harpist op het po
dium achter.
Ook het tere mechaniek van de
harp is arbeidsintensief. Vanwe
ge het dubbelpedaalmechaniek
bestaat de harp uit in totaal
2000 bewegende onderdelen, ve
ren, hefbomen, tuimelaars en
schuifjes. Dat vergt uiteraard
onderhoud.
Dirigent
Genoeg uitleg - die echter wel
nodig is, want de harp is een
grote onbekende. Dat wordt wel
duidelijk uit het verhaal van
Godelieve Schrama.
„Dat een harp een gecompli
ceerd instrument is, met die ze
ven pedalen, weten veel compo
nisten niet. Je moet de mogelijk
heden van het instrument heel
goed kennen voordat je er iets
voor kunt schrijven. Op de harp
kun je bepaalde loopjes niet spe
len die op de piano wel mogelijk
zijn, en omgekeerd. Wat nog er
ger is: er zijn ook dirigenten die
helemaal niet weten hoe een
harp werkt. Het is voorgekomen
dat een dirigent bij het Concert
gebouworkest - ik weet niet
meer wie - aan Phia Berghout
vroeg of ze wat minder pedaal
kon gebruiken, want ze was te
hard. Maar de pedalen zijn hele
maal niet bedoeld om er hard en
zacht mee te spelen".
„Doorgaans wordt er voor een
harp esdoorn- en sparrehout ge
bruikt. Het hout voor de klank
kast wordt uitgezocht in Cana
da. Daar lopen kenners bomen te
bekloppen op de juiste resonan
tie. Daar begint de selectie al.
Hoe dunner de nerf van het hout,
hoe beter de klank. Het geselec
teerde hout wordt vervolgens
heel lang in het water gelegd.
Rotterdam
Godelieve Schrama's leven is
met de harp verweven: „Toen ik
vijf jaar was wist ik al dat ik dat
ik harpiste wilde worden, al had
ik het instrument nog nooit ge-
Als meisje van zeven in Teterin
gen begon zij met harpies. „In
Breda was geen leraar te vinden,
dus vonden mijn ouders iemand
in Rotterdam. Dat was mevrouw
Margo Flipse, de weduwe van
dirigent Eduard Flipse. Na drie
jaaar les bij haar ging ik over op
mijn eerste pedaalharp. Vanaf
mijn twaalfde jaar heb ik acht
jaar les gehad van Edward Wit-
senburg, waarvan drie jaar op
het conservatorium in Den Haag.
Ik heb het conservatorium in
drie jaar gedaan.
Intussen had ik mijn huidige
lerares leren kennen, Germaine
Lorenzini in Lyon. Sinds mijn
eindexamen studeer ik bij haar
verder. Ik ga één maal per
maand twee dagen naar Lyon.
Dat is mogelijk met steun van
een beurs van WVC en van het
Prins Bernhard Fonds, in het
kader van de Voortgezette Stu
die Podiumkunsten".
Opnieuw
„In Frankrijk leer je harpspelen
vanuit een totaal andere basis
houding dan wij in Nederland
gewend zijn. Ik moest bij Ger
maine Lorenzini in feite hele
maal opnieuw beginnen. In Ne
derland speel je met een strakke
hand. In Frankrijk, maar ook in
Italië en Rusland, bestaat een
veel langere harptraditie. Er
wordt veel ontspannener ge
speeld.
Harp spelen is een heel zwaar
vak. Om het te leren en om er je
brood mee te verdienen. Ook
voor mij is het moeilijk, al heb ik
het vrij gemakkelijk geleerd en
heb ik succes en redelijk veel
optredens. Ik probeer zo veel
mogelijk concerten te geven, in
mijn eentje, met een fluit of met
een kwartet. Verder moet je sch
nabbelen, invallen in orkesten,
lesgeven. Spelen vind ik erg
leuk, maar het lesgeven trekt mij
ook sterk. Ik zou graag wat ik in
Frankrijk leer willen doorgeven.
Maar de onzekerheid blijft in dit
vak, als je tenminste geen vaste
aanstelling in een symfonieor
kest hebt. Het is een zwaar vak,
ook lichamelijk (het instrument
wegt meer dan 50 kg), en er is
weinig respect voor musici in het
algemeen.
Er bestaat voor harp slechts een
beperkt repertoire. Het leeuwen
deel is geschreven aan het eind
van de 19e eeuw en in de 20e
eeuw. Het is typisch een instru
ment van het Franse impressio
nisme. Je moet het authentieke
harp-repertoire zoeken bij com
ponisten als Debyssy, Ravel,
Pierné, Caplet, Tailleferre en bij
een enkele Duitser als Hinde-
mith. Verder zijn er natuurlijk
bewerkingen".
Voorspelen
Voor de Philip Morris Finest
Selection was Godelieve Schra
ma geselecteerd semen met twee
andere jonge musici. „Ik werd
gebeld dat ik genomineerd was
voor de Finest Selection. Met de
twee andere kandidaten moest ik
komen voorspelen in Vredenburg
in Utrecht. Ik vond het voorspe
len zelf niet goed gaan, maar 's
avonds kreeg ik een telefoontje.
De prijs ging naar mij".
Volgens het reglement van de
Finest Selection Award mag de
winaar de prijs naar eigen keus
invullen, binnen redelijke gren
zen. „Je kunt kiezen voor een
toernee of voor een cd. Alle
vorige winnaars kozen voor een
cd, maar ik vond dat ik daar nog
niet klaar voor was. Maar aan de
andere kant: zo'n kans, met zul
ke gunstige omstandigheden,
krijg ik niet zo gauw weer. Dus
die cd komt er toch.
Verder heb ik gekozen voor het
verstrekken van een compositie
opdracht. Daarvoor heb ik Wil
lem. Jeths uitgezocht, een nog
vrij jonge componist. Hij heeft
helemaal de vrije hand gekregen.
Ik hoop met die opdracht bij te
dragen aan de uitbreiding van
het nogal .magere harp-repertoi-
Ensemble
Met het geven van die composi
tie-opdracht trekt Godelieve
Schrama een lijn door. Met haar
Ensemble Amade voert zij name
lijk ook composities uit van he
dendaagse Nederlandse compo
nisten, die daarom gevraagd
zijn. Behalve voor haar persoon
lijke spel wordt zij door de jury
van de Finest Selection vooral
ook om deze reden bekroond.
„Er zijn juist in Nederland musi
ci geweest die zich ervoor heb
ben ingezet om de harp als solo
instrument te emanciperen. We
denken aan Rosa Spier, aan Phia
Berghout. Ze deden dat niet al
leen door muziek voor harp uit
te voeren, maar ook door compo
nisten te inspireren tot nieuw
repertoire. Het is goed te weten
dat deze traditie op hoog niveau
wordt voortgezet".
