Weekend Wegwijzer naar Canada E3 Het katholieke geloof biedt veiligheid en is een anker in bange tijden. Maar de roomse blijheid is een dun, makkelijk afbladderend laagje. Zonde, twijfel en schuldbesef liggen op de loer. Dat is de indruk die achterblijft na lezing van het boek 'Kinderen van hun tijd'. Negenentwintig schrijvers geven daarin een indringend en onverbloemd beeld van zestig jaar katholiek leven. Schrijvers als spiegel van zestig jaar katholiek leven Kennelijk hééft Frans Buysse (38) wat met Nederlanders die het vaderland verlaten om zich elders te vestigen. Tijdens zijn studie antropologie verdiepte de boerenzoon uit Aardenburg zich in de Hollandse boeren die in Brazilië waren neergestreken. Vervolgens werkte hij bij diverse emigratie-centrales in de voorlichting. Zijn voorlaatste station was de Canadese ambassade in Den Haag, waar hij als eind-beoordelaar beschikte over de vestigingsaanvragen. Sinds enkele maanden is hij zelfstandig opererend consulent en helpt hij emigranten-in-spe door de papiermassa heen. Frans Buysse werkt als zelfstandig 'Immigration consultancy' MAART 1994 ZATERDAG 12 MAART 1994 legioenen Amerikanen melden ïicti bij psychiaters, met schok kende verhalen over aartsgemene Lnnetjes en vrouwtjes uit verre .gionen van het heelal, die met [jimteschepen op hun erf zijn [eland om de zielige zonen en luchters van Uncle Sam te on- [erwerpen aan grove seksuele en tnaecologische vernederingen. i ook heel wat klachten over t KGB, de CIA en boze geesten i zich ophouden achter het be- j of in de kruipruimten onder jvloer, maar de bemanningsle den van UFO's lijken er uitslui tend op uit te zijn om de myste- Üesvan de menselijke voortplan- j te achterhalen. De slachtof- i vertellen gruwelijke ervarin- in operatiekamers aan boord nglanzende ruimtevaartuigen, en ander wordt onthuld in kort geleden verschenen iek over mensen die verklaren r seksuele experimenten door [ersonages uit onbekende gebie den van het heelal te zijn gegij- eld. owordt er melding gemaakt van here Richard Shaves, die sedert 1)43 is geplaagd door vreemde |emmen, die hem bevel gaven ingen te doen die hij niet wilde. stemmen waren afkomstig in onbekende bewoners van het innenste van de aarde, die hun achtoffers aan het aardopper- lik manipuleerden met geheime Kalen. iman, die te Detroit als hoog- erker zijn brood verdiende, erd opgeroepen om in de on- siwereld te verschijnen, waar chrijven is mooier. Ik t -i sirene, Nydia genaamd, hem lobeerde te verleiden tot vor- len van wangedrag die de man olledig uit het lood sloegen, ihet binnenste van de aarde en iverre uithoeken van de ruimte lier dus intelligente wezens die ïrazend benieuwd naar zijn hoe j het doen en daar, door ver- uftig doktertje ter spelen, probe- n achter te komen, lisschien gelooft u in UFO's en lysterieuze bezoekers uit de oor herkenning, wil zo k in beeld komen. Als int moet je op de achtergro een schim zijn. Je moet :specteren, dat is het gehe jn verhalen. De geintervie at praten, niet de interv hrijft het liefst over spo hij sport ziet als „een mot infantiele wereld. Het al kinderen uit de kleutL, >e wereld boeit me ook di dl® on,s lets Proberen te ertellen. Maakt u zich geen over- latige zorgen daarover, want dat niet goed voor het hart en een gelse Lord die manifestaties muit de ruimte door zijn keu- mvenster had waargenomen en ervan welsprekend getuigde, noot in het Britse Hogerhuis isieten die er om heen lopi o's, de managers. Sport hl lies in zich. Glorie, het vi ernaar, het succes, het ;en om daarmee om te g: n weer eindigt in het zwaï ïooie van sport is dat je aat kijken voor later, zoc bijzondere mate van respect. zeggen: 'Ik heb het gezie s heimwee naar later. Het zin een mooie wereld c i stand niet meetellen, ei ■schillen net zo min. Simp kunnen boven zichzelf u Daar waar Berlusco De Benedetti een heel it nodig hebben om indruk kan een simpele jongen - si- rij afroepen. Dat is to ,g?" lieden kunnen zich van all oven, ze blijven helde Rik van Steenbergen, alti le verkeerde dingen doe naar de verkeerde vriende iet blijft Van Steenberge eldkampioen. Als Jan Mu jt is het niet de schrijver d laar de spits met het nun Die gaat dwars door h n van alle meiden. Dat k. mijn arme knoken niet me Helaas." zélf ooit gedroomd van et irrière? zeker. In mijn dromen heb ze allemaal bewonderi een begenadigd voetballe wilde roken, ik wilde wi wilde drank, de werel zijn kin op zijn handel :ven wezenloos voor zich W zegt hij dan. „De doo te Markt ga en ik vraag Maier was, dan weet nie iet. Als de vedette dood is, dwenen. Dat leert veel ove 'eet nooit. Al het leed dat zien in Chili, in Nicaragua nam.ach eigenlijk ben U lemaal niet geschikt voor he ouders Ik draag alleen mijn laar al die oorlogen herinn wel aan de dood." bent U bang voor? de pijn wel. Ik hoop mij zo graag ziet dat als .en toekomst meer heb, d na een schitterend orgasm de wereld uithelpt. Als ar niet weet." ben nochtans van mening dat slachtoffers van seksuele ex- 'imenten door buitenaardse en innenaardse ontvoerders in de ar zijn geraakt door het feit dat ks tegelijkertijd universeel en tors is, tegelijk een schone 'room en een spookbeeld en nog leeds, hoe begerenswaardig vergeven is van angst. Je dam, C^iÏÏf" God 'öpTest#.™daar gek van worden. - "iijkens een artikel in de Interna- rnal Herald Tribune bestaat er Amerika een enorme behoefte is dure cursussen, waarin jon- is en meisjes wordt geleerd oeze aangenaam en blijmoedig 1st elkaar kunnen omgaan? Ze 'orden in hun gedrag belem- ierd door de vrees voor aids, die een knellende geestelijke kuis- eidsgordel werkt, door omzichti- pogingen om zich niet op het Isdde ijs van de ongewenste 'timiteiten te begeven en, in het 'Semeen, verlegen onhandig st bij het aanknopen van een Kprek. j u categorie verlegenen wordt ,WUkVRirvanTooTj',Joitnbevolen een lief hondje te aelk en Eddy Merckx teg< p®n,ofte huren, dat, aaibaar en - '-■"Welbaar, de storende gaten in 't gesprek moet opvullen. Als u tode dat Amerikaanse studen- opgroeiden in een romantisch "radijs, dan vergist u zich. Zelfs "et hart van Ohio, op een "iversiteit die Antioch heet, zijn is ook een hardvochtig 'strenge regels uitgevaardigd ,Jar aan romantisch gedrag van xike^Maier, dat" achtervolg toelijke studenten dient te vol- dagen, maar als ik nu naa - —"""tenten op het vrijerspad die- zich te houden aan negen Iagina's instructies, die op de J®t moeten worden gevolgd en Dat leert veel over spon voor iedere romantische ma- jauvre een duidelijke toestem ming vereisen. Van die instruc- !s- inbreng van feministen, "dt men dodelijk nerveus en bet ingehuurde jonge hondje qt het leed van de wereld of'"nog lastig en onzindelijk blijkt ■p'in, is Leiden in last. et romantische paradijs ligt nog et so vol bereklemmen en val- Jllen als vroeger. Sommige ""sen worden daar gek van en ton dan in handen van vunzige "kters uit de ruimte. Verzuurde roomse blijheid Door Mieske van Eek Als een witte droom be schrijft A.M. de Jong de verwachting die Merijn- tje Gij zen koestert van zijn eerste heilige com munie. In zijn roman 'De draaikolk' beschrijft de van oor sprong katholieke, maar later atheïstische en socialistische schrijver haast teder deze belang rijke dag in het katholieke kinder leven. Maar die dag is voor de hoofdpersoon uit de Merijntje Gijs- sen-cyclus niet louter vreugde. Het feest wordt allengs overschaduwd door schuldgevoel én door de angst gewild of ongewild te zondigen. Het eerste verhaal in het boek 'Kinderen van hun tijd' (samenge steld door Herman Pijfers - op richter en oud-directeur van uitge verij Anbo) zet meteen de toon. In het boek geven 29 schrijvers een indringend beeld van zestig jaar katholiek leven. Vreugde en angst strijden in het verhaal van De Jong om voorrang, maar het is de angst die wint. En eindelijk het angstige ogenblik van de communie zelf, het vurig verbeide moment van het heilig sacrament... De vreugde, de over stelpende, ademrovende angst, het beklemmende, overdonderende we ten dat God zelf nu op je tong lag, dat God zelf in al zijn heiligheid, almacht en verschrikkelijke groot heid in je mond school, verborgen in die blanke reine hostie, het schijnbaar simpele stukje ouwel, dat het brood der engelen, het brood des levens was, Christus' waarachtig vlees en bloed, de enig zalig makende genade... De verstik kende angst, dat je het met je tanden zou aanraken, zou stuk bij ten, bij ongeluk, uit zenuwachtig heid... en dat dan je mond vol bloed zou lopen, zoals eenmaal gebeurd was met een heiligschenner, die op de hostie gekauwd had en gestor ven was van schrik. Het feestelijke van de communie dag wordt voor het onschuldige roomse jongetje steeds meer een kwelling. ...en even schoot de gedachte in hem op, waarom God toch eigenlijk altijd dingen met je liet gebeuren, die je niet prettig vond. Maar haas tig drong hij die gedachte terug en keek naar het glimlachende gezicht van de kleine kapelaan. Als die er zo blijmoedig onder was, moest hij toch zeker zonder morren berusten. Uiteindelijk kan Merijntje, niet ge wend aan zo veel feestelijks rond zijn persoon, zijn zenuwen niet meer de baas. Als zijn zusjes een van zijn cadeau gekregen commu nieplaatjes kapot trekken, klinkt haast bevrijdend de vloek. Bleft er dan ok mee je poten af, verdomme! Hij moest dus wel slecht zijn en De roomse rituelen waren een anker, zekerheden in levens die anders wellicht te makkelijk op drift o zouden raken. FOTO ARCHIEF DE STEM onwaardig... En zwak, dat hij zich zo makkelijk door de duivel tot zonde liet verleiden... Op de dag zelfs van zijn eerste heilige commu nie. De Jong treft meteen het katho lieke geloof in de kern: de vreugde is aldoor vermengd met schuldbe sef. In bijna alle verhalen speelt dit thema een rol. Nergens is sprake van katholieke nostalgie, die naar wierook geurt of van vrome, onech te opsmuk. Het is de waarheid die in deze verhalen raakt. De harde werkelijkheid van mensen die hard moeten ploeteren voor hun dage lijks brood. Mensen die steun zoe ken, maar lang niet altijd vinden, in het geloof. Herman Pijfers heeft verhalen ge kozen die als een spiegel van hun tijd fungeren. Die laten zien hoe het leven en het geloof in vroeger jaren met elkaar verweven waren. En die tonen hoe de rol van het' geloof in de loop van de twintigste eeuw langzaam maar zeker veran derd is. Pijfers heeft zich verre gehouden van roomse kneuterigheid of geza pigheid. De teksten van bekende en minder bekende, soms zelfs verge ten schrijvers geven geen blij beeld van ongeveer zestig jaar katholiek leven. De zekerheid van weleer heeft langzaam aan plaats gemaakt voor twijfel. Een twijfel die soms verkeert in bitterheid. Schrijvers die met tederheid terugblikken op hun eerste communie of op het sterven van een geliefd familielid, maar ook over de priester die is gaan twijfelen en uittreedt. Na de reformatie heeft het katho lieke geloof in Nederland zich ruim twee eeuwen afgespeeld in de scha duw. Het mocht niet nauwelijks buiten treden. In de negentiende eeuw begon de katholieke emanci patie. Maar pas sinds de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde zich echt katholiek proza, dat niet teer de op oude glorie van de Middel eeuwen. Roomse schrijvers begon nen de werkelijkheid van alledag weer te geven. Haast vergeten schrijvers als Marie Koenen, Walter Breedveld, Albert Kuyle en bekendere als Anton van Duinkerken, Antoon Coolen, Ber- tus Aafjes en Godfried Bomans gaven in hun werken het katholi cisme weer een eigen gezicht. Maar zij bieden ook de lezer van nu ook een beeld van een voorbije tijd. De roomse rituelen zijn een anker, zekerheden in levens die anders wellicht te makkelijk op drift zou den raken. In het fragment uit de 'Korrel in de voor' van de uit Den Bosch afkomstige schrijfster Marie Koenen blijkt dit heel duidelijk. Als een Limburgse boer - voor de duidelijkheid aangeduid met de bijnaam het 'Roed Zwijn' - in ster vensnood verkeert, wordt eerst de pastoor gehaald en dan pas de dokter. De pastoor speelt bij het sterven de hoofdrol. Hij dient het Heilig Oliesel toe en redt daar mee de ziel van de zondaar. Dat moet zijn dochter tot troost strekken. 'God geve hem de hemel en de eeuwige rust.' 't Rosalien moest en kon niet anders, dan overdankbaar zijn om de verhoring van al haar bidden voor de redding van z'n ziel. In het begin van deze eeuw hoort de kerk nog bij het leven, is ver bonden met de mensen. Dat wil echter niet zeggen dat de pastoor altijd zijn zin krijgt. De Bossche naar Walter Breedveld (pseudo niem voor P.M.F. van den Boogae- rt) beschrijft in 'De heks van Bok hoven' hoe de pastoor probeert de invloed van de dorpsheks binnen de perken te houden. De heks wint het met haar boerenslimheid. 'Gij denkt da ge ze allemaal onder je hoedje hebt. Mis eerwaarde, 'k heb er weer een op bezoek gehad.' De verhalen zijn in chronologische volgorde geplaatst. Daardoor ziet de lezer oude zekerheden geleide- lijkaan afbrokkelen. In de verhalen van Michel van der Plas, Ton van Reen, Cornelis Verhoeven, Hélène Nolthenius en Frans Kellendonk, heeft de eerbied plaatsgemaakt voor twijfel aan en soms bitterheid over Gods schepping. Zoals bij Cornelis Verhoeven die in 'Zonder een zucht' in het boek 'De resten van het vaderschap' schrijft over de dood van zijn vader: In de kapel van het bejaardencen trum wordt de rozenkrans gebeden. Op de aankondiging daarvan schrikken wij, maar we besluiten toch te gaan. Het zijn tien lange minuten vol eentonig gemummel dat in mij vreselijke visioenen op roept van ouderdom, aftakeling en herhalingsdwang. Ik word door een psychotische onrust en verveling overvallen. De meest agressieve ge dachten komen in mij op.... Kinderen van hun tijd, verhalen uit een katholiek verleden; samengesteld door Herman Pijfers. Uitgeverij Arbor, prijs:/ 37,50. Door Kees den Exter Door de eeuwen heen hebben Hollanders hun heil ge zocht in alle uithoeken van de wereld. Elk boerenge hucht heeft zijn zonen in Canada, Australië, Nieuw Zeeland, de Vere nigde Staten. Direct na de Tweede Wereldoorlog beschouwde de Nederlandse over heid emigratie zelfs als een instru ment om de werkloosheid te be strijden. Dat werkte zo goed dat in de jaren vijftig jaarlijks 50.000 Ne derlanders het ruime sop kozen, op zoek naar een nieuw bestaan, ver van huis. Buysse: „Maar al in de jaren zestig was die ontwikkeling over zijn hoogtepunt heen. Wij halen gastar beiders uit de landen rond de Mid dellandse Zee naar ons land en parallel met die ontwikkeling daalt het aantal emigranten. Wat emi gratie betreft, wordt in de jaren tachtig de bodem bereikt." Momenteel is er weer een groeiende belangstelling voor de mogelijk heid om elders een bestaan op te bouwen. Dat valt bijvoorbeeld af te leiden uit de enorme belangstelling voor commercieel getinte informa tie-bijeenkomsten over de agrari sche vestigingsmogelijkheden in landen als Frankrijk, Portugal en Scandinavië. Er zitten vaak hon derden mensen in de zaal, al dient aangetekend dat lang niet alle be langstellenden ook daadwerkelijk landverhuizers worden. Ook voor deze bijeenkomsten geldt het goed- Hollandse gezegde: 'Kijken, niet kopen', al geeft het wel aan dat talloze agrariërs met het idee rond lopen om elders een nieuwe start te maken. Buysse: „In een periode van poli tieke en economische instabiliteit zie je altijd groeiende belangstel ling voor emigratie. Mensen krijgen het dan hier te warm onder de voeten en willen weg." Hij wil maar liefst meteen het misverstand wegwerken dat emi gratie een fenoneem is voor uitslui tend boeren: „Canada laat jaarlijks 2000 Nederlanders toe. Daarvan is slechts 10 procent van boeren- komaf. In mijn werk ben ik van alles en nog wat tegen gekomen. Een chirurg, een ladderfabrikant, twee mannen die samen een vei lingsysteem hebben opgezet, een knaap die met een sportzaak is begonnen en een reis-organisatie. Je kunt het zo gek niet bedenken." Op de Canadese ambassade beoor deelde Frans Buysse de immigra tie-aanvragen. De afdeling werd overgeheveld naar de Canadese Frans Buysse: „De Canadese toelatingswetten en -regels om vatten een handboek dat een me ter dik is. Daarin ken ik de weg. FOTO DO VISSER ambassade in Londen en Buysse stond op straat. Niets lag meer voor de hand dan dat hij de kennis die hij bij de Canadezen vergaarde omzette in een nieuwe broodwin ning: 'Immigration consultancy' staat er op zijn visitekaartje. Hij zegt: „De Canadese toelatings wetten en -regels omvatten een handboek dat een meter dik is. Daarin ken ik de weg. Zodoende kan ik mensen ondersteunen die de procedure willen doorlopen. Maar ik ben ook in staat om tijdens een eerste gesprek al te constateren dat ze toch geen enkele kans maken om er in te komen." Want de belangstelling voor een plekje in de Canadese samenleving is vele malen groter dan het aantal nieuwe burgers dat de regering toelaat. Canada telt 27 miljoen in woners. Jaarlijks wordt bijna 1 procent nieuwelingen toegelaten, zo'n 250.000 man. Er zijn echter vanuit de hele wereld jaarlijks 3 miljoen aanvragen. Strikt reken kundig ligt de kans op toelating dus 1 op 12. Maar de praktijk is een andere. Buysse: „Met de immigratie stuurt de Canadese regering ook de leef tijdsopbouw en de economische ontwikkeling van het land. En er zijn gewoon ook immigranten no dig om het hoge voorzieningenni veau van het land in stand te houden. Koks, gekwalificeerde technici, computerspecialisten, ze kunnen daar zo aan de slag." In het dikke boek met toelatingsei sen is gezinshereniging het eenvou digste hoofdstuk. Voor een derde categorie wordt het al wat moeilijker. Dan gaat het om mensen die louter vanwege hun beroep worden toegelaten. Frans Buysse: „Er is een lijst met 2000 gewenste beroepen. Naast dat be roep spelen leeftijd, ervaring, spe cifieke bekwaamheden en de ken nis van de taal een belangrijke rol. En er wordt van je verlangd dat je minstens 15.000 giolden op zak hebt als je het land binnenkomt." Vervolgens komen de ondernemen de immigranten, mensen dus die in hun nieuwe vaderland iets voor zichzelf willen beginnen. Van een mansbedrijfjes wordt in ieder geval verlangd dat er een concreet plan ligt voor een onderneming. Dat kan een boerenbedrijf zijn. Maar ook een artiest. Wie grotere zakelijke plannen heeft moet met aanzienlij ke bedragen op zak het land bin nenkomen om zo een garantie te hebben van financiële gegoedheid. De 200 agrarische Nederlanders die jaarlijks naar Canada trekken, vormen samen zo'n vijftig gezin nen. De vuistregel is dan ook dat een boerengezin per week de over steek waagt. Het overgrote deel had hier en begint daar een melk veehouderij. Dat lijkt opmerkelijk, want uitgerekend de melkveehou derij doet het, als een van de weini ge agarische takken in Nederland, nog goed. Buysse: „De rendementen in die tak mogen dan goed zijn, de boeren voelen zich hier veel te veel voor de voeten gelopen door de overheid. Ze voelen zich steeds meer boek houder dan boer. Steeds weer komt de overheid met eisen voor non- produktieve investeringen. Grond en produktierechten zijn bovendien in Canada veel goedkoper. Grond kost daar maar het tiende deel van hier, produktierechten maar een kwart. Veel Nederlandse boeren belanden in het zuid-westen van Ontario. Klimatologisch en bodem- kundig gezien is dat de beste streek." Wie voor zichzelf heeft uitgemaakt dat hij of zij de stap van emigratie wil wagen, is daarna in een proce dure verwikkeld die vele maanden in beslag neemt. Heeft Buysse, thuis als hij is in de papierwinkel, gedurende die maanden óók oog voor de menselijke aspecten van landverhuizing? Buysse: „Vanzelfsprekend. Emigre ren raakt elk facet van je bestaan. Je snijdt in feite alle banden met het vaderland door en daar moet je vervolgens helemaal opnieuw be-' ginnen. Daarvoor moet je heel zelf standig zijn en ontzettend goed initiatief kunnen nemen. Ik wijs mensen er ook op als ik denk dat ze die eigenschappen onvoldoende hebben."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1994 | | pagina 35