Weekend
Ander woord voor airbag graag
/rederust
ER
NG (m/V)
TE HOEVEN
JUR
UIMTE
DE STEM
E4
ETECHNIEK B.V.
'Niemand die op
een mijn trapte
kwam er zo
goed af als ik'
Laatste 15 jaar
ruim 'n miljoen
mensen door
mijnen gedood
INGS-
de sporthal 'De
rdt geëxploiteerd
grond van een
wordt overgelaten
net tussentijdse
ereenkomst
7 uitgenodigd te
'ing van een
itmoetingsruimte
elangenbehartiging
s sporthal zoals
ordt beoogd,
exploitant
n een vergoeding
an de sportzaal
en gedurende de
keinden alsmede
e sporthal geopend
\nt-huurder te
rank- en Horecawet
en van de
■.leider en de
■n binnen 10 dagen
•t daarvoor te
formulier kunt u
g SozaVWelzijn van
Nadere informatie
bij de heer Van
10 (doorkiesnr.).
omtrent deze funktie kunt
- met de heer R. Reijnders,
Automatisering, telefoon
"*811944.
en
nen
ling
RMI
sollicitatie kunt u, onder ver-
;t vakaturenummer linksboven
pe, binnen 10 dagen richten
de Dienst Personeelszaken
sch Ziekenhuis "Vrederust
1661 AA Halsteren.
ZATERDAG 5 MAART 1994
>ychiatrisch ziekenhuis
k Noord-BrabantTholen en
om in de gemeente Halsteren
slag en omvat 459 erkende
'oor deeltijdbehandeling en
VABI-S modulen of verge
ling);
met AS/400;
ervaring met PC's
en programmatuur),
waarmee o.a. wordt
DOS, NOVELL, WP, Lotus,
IV;
akkuraat kunnen werken;
ctuele en kommunikatieve
zowel in woord als ge-
)rogrammeringswerkzaam-
aanbeveling.
waarden:
funktie behorende salaris
iaal 2.907,- en maximaal
per maand op full-time basis
Ie met de salarisschaal van
5. De overige arbeidsvoor-
;onform de C.A.O. voor het
Massamoord
met vertraging
Pas toen hij op de grond
lag en met zijn eigen
ogen de wond zag, wist
Robin Woutering (36)
wat er gebeurd was. Hij
voelde niets en de eerste
gedachte van de Nederlandse mari
nier na de explosie was dat hij en
zijn collega's werden aangevallen.
Hij greep zijn geweer, maar bij zijn
volgende stap viel hij om. Woute
ring, beroepsmilitair en vader van
twee kleine kinderen, was op een
Chinese 72A anti-personeelmijn
gestapt en zijn linkervoet was van
af de wreef verdwenen.
Binnen een paar uur was de Neder
landse VN-militair van de jungle
aan de Cambodjaans-Thaise grens
per helikopter overgebracht naar
een ziekenhuis in Bangkok waar
hij werd geopereerd. Nu, acht
maanden later, zit hij thuis in Den
Helder te wachten op zijn vierde
operatie waarbij zijn hielbeen
wordt gekanteld en vastgezet zodat
hij daarop kan steunen.
Als sluipmoordenaars met een
onuitputtelijk geduld bedreigen
landmijnen het leven van
miljoenen mensen. In veel door
oorlog geteisterde landen zal het
gevaar nog generaties lang blijven
bestaan en ontwrichten de
ontelbare en onvindbare mijnen
economie en samenleving. Een
mondiale ramp.
Door Chris Halkes
>geploeg uit Breda zijn wij
'Met een prothese die zijn voorvoet
vervangt moet hij over enkele
maanden weer alles kunnen doen
wat een gezond mens ook kan,
inclusief sporten. „Niemand in de
hele wereld die op een mijn is
gestapt, is er zo goed afgekomen
als .ik," zegt hij nu zelf over het
'ongeluk'.
Tienduizenden slachtoffers van
mijnen in Afghanistan, Angola,
Koerdistan, Nicaragua en andere
landen waar oorlogen woeden of
hebben gewoed, zijn minder geluk
kig dan Woutering. Voor hen zijn
er geen snelle helikoptervluchten
of dure operaties. Als ze de explo
sie overleven en uit het mijnenveld
gered worden, wacht hen meestal
een forse amputatie en een paar
krukken.
Wie geluk heeft krijgt een prothese
in een van de orthopedische centra
die het Rode Kruis in ontwikke
lingslanden heeft opgezet. Voor de
meesten is het leven verwoest. Op
het land werken kunnen ze niet
meer en voor hun familie zijn ze
een last. Een bestaan als bedelaar
is alles wat hen rest.
Ruim 100 miljoen mijnen liggen
over de gehele wereld verstopt te
wachten op een slachtoffer. Voor
miljoenen mensen vormen zij een
permanent aanwezige terreur die
het dagelijks leven tot een hel
maakt en hun samenleving ver
lamt; een erfenis van de Koude
Oorlog, toen het Westen en het
Oosten bevriende regeringen en
guerrillabewegingen in Azië, Afri
ka en Latijns Amerika voorzagen
van een ontelbare hoeveelheid van
het kleine, goedkope en zeer ge
makkelijk te gebruiken wapen.
De Franse hulporganisatie Handi
cap International schat dat de mij
nenvelden die zich over de wereld
uitstrekken, de laatste 15 jaar ruim
een miljoen mensen hebben gedood
en 500.000 mensen invalide hebben
gemaakt. Volgens het Internationa
le Rode Kruis sterven maandelijks
zo'n 800 mensen, voornamelijk
vrouwen en kinderen. Mijnen ma
ken geen onderscheid tussen vriend
en vijand, soldaat en burger, kind
en volwassene.
Was het wapen oorspronkelijk be
doeld om met gemarkeerde en ge
registreerde mijnenvelden vijanden
een doorgang te verhinderen, in de
huidige conflicten plaatsen guerril
la's, warlords, maar ook regerings
legers ze naar willekeur als ter-
reurwapen tegen de burgerbevol
king; om mensen te verhinderen
steden en dorpen te verlaten en om
economie en infrastructuur van een
samenleving voor generaties totaal
te ontwrichten.
Als elke stap in de rijstvelden de
dood kan betekenen, verbouwen de
boeren niet veel voedsel meer. En
de duizenden zwaargewonden ver
storen de toch al minimale gezond
heidszorg in de getroffen Derde
Wereldlanden.
Het ergst zijn Angola, Cambodja en
Afghanistan eraan toe. In Angola
(tussen 9 en 20 miljoen mijnen)
bedekken de mijnenvelden een der
de deel van het landoppervlak en
zijn zij een belangrijke oorzaak van
de hongersnood die dagelijks hon
derden slachtoffers eist. De oogst
binnenhalen is nagenoeg onmoge
lijk geworden.
In Afghanistan (9 a 10 miljoen
mijnen) durven 3,5 miljoen vluch
telingen niet naar huis terug te
keren omdat wegen en velden be
zaaid liggen met mijnen. De VN
hebben ruim 750 mijnenopruimers
ingezet om te beginnen de belang
rijkste gebieden schoon te maken.
Met een snelheid van 30 vierkante
kilometer per jaar denken zij er
4300 jaar voor nodig te hebben om
een vijfde deel van Afghanistan
mijnenvrij te maken.
In Cambodja (4 tot 7 miljoen mij
nen) zijn ruim 30.000 mensen gere
gistreerd die beenamputaties heb
ben ondergaan. Dat is een geampu
teerde op elke 236 inwoners.
Elke dag worden er mijnen bijge
legd: in Somalië, Sudan, ex-Joego-
slavië, Georgië, Azerbeidzjan. Lang
nadat de conflicten zijn uitgewoed,
blijven ze hun dodelijk werk ver
richten. In Egypte en Libië sterven
nog jaarlijks tientallen mensen als
gevolg van de uitgestrekte mijnen
velden die Montgomery en Rommel
in de Tweede Wereldoorlog hebben
achtergelaten.
Het opruimen van de mijnenvelden
is een kostbaar en tijdrovend werk.
Is de prijs van een een mijn vaak
niet meer dan 10 dollar, volgens de
VN kosten de opruimwerkzaamhe-
den 1000 dollar per mijn. Voor de
meeste door conflicten getroffen
landen is dat niet op te brengen.
Moderne mijnen zijn nauwelijks
met een metaaldetector te vinden,
vertelt kapitein Jan Fiers van de
Explosieven Opruimingsdienst
(EÓD). Vorig jaar begeleidde hij
tijdens een VN-missie een half jaar
lang Cambodjanen bij het ruimen
van mijnenvelden. „Om die plastic
mijnen te vinden moet je centime
ter voor centimeter met een stok
schuin in de grond prikken. Geluk
kig komen dergelijke mijnen in
Cambodja bijna niet voor zodat we
het daar goed met metaaldetectors
afkonden."
Maar dan nog schiet het niet op.
Elke keer moet eerst een stuk
Ook in Angola dragen vrouwen de zwaarste last. Zij zijn het die toch tussen de mijnen voedsel voor hun
hongerige kinderen zoeken. foto ap
grond van een halve vierkante me
ter voorzichtig met een schaar van
begroeiing worden ontdaan. Daar
na moet de metaaldetector de mij
nen in het kale stuk grond ontdek
ken. De ontmijners, permanent be
dacht op boobytraps, nemen geen
risico maar blazen ontdekte en ont
blote mijnen met een blokje spring
stof onmiddellijk op.
„In Cambodja is de mijnendicht-
heid - soms drie op een vierkante
meter - absurd," meent Fiers. „Dat
gaat echt elke militaire doelmatig
heid te boven. Verovert een van de
partijen een mijnenveld op de vij
and, dan ruimen zij niet, maar
leggen er zelf nog wat bij."
„Elke ochtend was het trouwens
spannend of er op het stuk dat je
de vorige dag had schoongemaakt,
's nachts niet opnieuw mijnen wa
ren gelegd," vertelt Fiers, die het
ruimen dankbaar werk noemt. „De
plaatselijke bevolking is ontzettend
blij dat je het gevaar aanpakt.
Achter je rug zie je dat waar eerst
regelmatig koeien de lucht invlo
gen, dorpjes .en akkers weer wor
den opgebouwd." „De Cambodja
nen liepen het grootste risico. Elke
week hoorde je wel over één a twee
ongelukken bij opruimwerkzaam-
heden."
De omvang van de mijnenvelden is
zo gigantisch, dat naarstig wordt
gezocht naar snellere methoden
van mijnenruimen. Zonder groot
succes totnogtoe. „In Koeweit
-waar het mijnenruimen na de
golfoorlog al aan ruim 80 mensen
het leven heeft gekost - schrapen ze
nu met gepantserde bulldozers de
bovenlaag af. De schep fungeert als
een zeef, waar het woestijnzand
doorheen valt en de mijnen in ach
terblijven. Maar dat kan alleen in
de woestijn."
Een andere mogelijkheid is de zo
genoemde fuel-air explosie. Boven
een groot oppervlak verspreiden
helikopters een brandstof-nevel die
vervolgens tot ontploffing wordt
gebracht. De luchtdruk doet de
mijnen in het gebied exploderen.
„Een ongecontroleerde methode,
die je alleen in onbewoond gebied
kunt toepassen. Bovendien weet je
nooit zeker dat echt alles weg is",
meent Fiers. De vijftien Neder
landse militairen die in december
naar Mozambique zijn vertrokken
om te helpen de miljoenen mijnen
na de burgeroorlog daar te ruimen,
blijven dus aangewezen op metaal
detector en prikker.
In Cambodja zie je voornamelijk
mannen met geamputeerde benen
rondlopen, vertelt Fiers. „Niet om
dat alleen zij op mijnen stappen,
maar omdat alleen zij gered en
geholpen worden, kregen we daar
te horen. Vrouwen en kinderen tel
len niet mee, en laat men doodbloe
den. Ik heb daar één meisje gezien
dat met krukken rondliep. Maar ja,
dat was de dochter van een stam
hoofd."
Ook in Angola dragen vrouwen de
zwaarste last. Zij zijn het die toch
tussen de mijnen voedsel voor hun
hongerige kinderen zoeken. Zie
kenhuizen in Luanda en in provin
ciesteden als Malanje en Benguela
worden overspoeld door jonge,
zwaar invalide vrouwen. Maar dui
zenden van hen blijven dood achter
in de mijnenvelden.
„Mijnen worden in toenemende
mate op de meest perverse manier
gebruikt om burgers geweld aan te
doen en hen weg te houden bij
voedselbronnen. Het gebruik ervan
om wreed en onnodig geweld te
veroorzaken is een overduidelijke
schending van het internationale
hunanitaire recht. De huidige si
tuatie is onhoudbaar geworden,"
sloeg het Internationale Rode
Kruis, dat tientallen medewerkers
aan mijnen verloor, vorig jaar
alarm. Sindsdien voert de hulpor
ganisatie permanent actie om de
wereld op deze mondiale ramp at
tent te maken en maatregelen te
laten nemen die het gebruik van
mijnen moet besmetten met het
zelfde taboe dat ligt op het gebruik
van nucleaire, chemische en biolo
gische massavernietigingswapens.
Langzaam beginnen regeringen en
internationale organisaties bewust
te raken van de omvang van de
ramp. Onder meer omdat blauw
helmen uit mijnen-exporterende
landen tegenwoordig ook gevaar
lopen in de lucht geblazen te wor
den. De Algemene Vergadering van
de VN riep in december vorig jaar
op tot een wereldwijd verbod op de
export van tegen personen gerichte
mijnen. De VS hebben landen die
mijnen produceren verzocht voor
drie tot vijf jaar een exportverbod
af te kondigen. En de Nederlandse
regering heeft voorlopig afgezien
van de verkoop van 200.000 over
tollige AP-mijnen, ter waarde van
1 miljoen gulden.
Een conferentie die het Rode Kruis
in januari in Genève hield, geeft
echter weinig hoop op een echte
ban op het gebruik van mijnen.
Militaire deskundigen uit de gehele
wereld bogen zich zich daar over
het probleem. Zij concludeerden
dat de landmijn nog altijd een
militair zinvol verdedigingsmiddel
is, waarvoor geen echt alternatief
bestaat. Wel spraken zij hun grote
droevenis uit over de eigenschap
pen die de mijn tot een wapen voor
massamoord op de lange termijn
maken: het doden en verminken
zonder onderscheid, de onvind
baarheid en de eeuwigdurende
werking.
ich isolatie-elementen. U
3 jaren aantoonbare erva-
da of directe omgeving.
aan mensen met een ge-
woordelijkbeidsgevoel en
awijs BE is noodzakelijk.
instantie voor de periode
geschiktheid behoort een
it de mogelijkheden.
7nen 14 dagen na het ver
in der Griendt.
Met hulp van agenten gaat
Frankrijk de kruistocht tegen de
verloedering van de eigen taal te
lijf. Een zinloze aanpak vinden
Nederlandse taalliefhebbers en
-deskundigen. Taal laat zich niet
dwingen. Maar het zou wel mooi
zijn als er Hollandse alternatieven
gevonden werden voor woorden als
carpooling of airbag. De free-kick
is toch ook vervangen door de vrije
trap?
Door Hans van Alebeek
Het verschil: in Nederland
pleit een minister voor En-,
gels als voertaal op de uni
versiteiten. In Frankrijk
stelt de minister het gebruik van
buitenlandse taal strafbaar. De
gendarme mag daar straks vette
bekeuringen uitdelen als bij voor
beeld in reclames Engelse woorden
gebruikt worden. Moet Ritzen het
voorbeeld van cultuurminister
Toubon niet volgen bij de bescher
ming van onze moerstaal?
„Liever niet," zegt neerlandicus
Sjaak Kroon van de Tilburgse let
terenfaculteit van de Katholieke
Universiteit Brabant. „Een aanpak
zoals in Frankrijk is heilloos, we
reldvreemd. Ik vind het zelfs wat
eng-nationalistisch en zeker niet
passen in het tegenwoordige Euro
pa." Kroon is absoluut niet bang
voor verloedering van de taal. „Een
taal leeft, is continu in beweging en
wordt juist verrijkt door nieuwe en
vreemde woorden," zegt hij.
De nieuwe Franse wet bindt ook de
strijd aan met de (Engelse) bas
taardwoorden in de taal. Een walk
man moet in het Frans balladeur
heten en de air bag moet voortaan
aangeduid worden als C oussin
gonflable. Maar welke Fransman
gebruikt dit soort bedenksels?
Nee, dan de Belgen, die hebben een
veel langere traditie als het gaat
om neologismen (nieuwe woorden).
Hun soms wat krampachtige strijd
om het Vlaams van vreemde (lees
Franse) invloeden te vrijwaren
heeft prachtige woorden opgele
verd. Zo maar een greep uit de
Vlaamse lijst: droogzwierder (cen
trifuge), verdiep (etage), duimspij-
ker (punaise), hefschroefvliegtuig
(helikopter) en vertrekbemiddeling
(outplacement).
„Zo'n woord als 'vertrekbemidde
ling' is toch prachtig," zegt een
enthousiaste directeur Peter Smul
ders van het Genootschap Onze
Taal. Zijn vereniging (40.000 leden)
pleit al ruim zestig jaar voor een
goed en zuiver gebruik van de
Nederlandse taal. „Maar vooral de
laatste tijd dringen onze leden
massaal aan op een duidelijk be
scherming van de Nederlandse
taal," zegt hij.
Vooral het overal oprukkende En
gels in onze taal is voor de leden
een voortdurende bron van zorg:
„Ik vermoed zelfs dat dat de ver
klaring is voor onze enorme groei
in de laatste tien jaar. Overigens,
dat zijn heus niet allemaal moppe
rende leraren Nederlands of acade
mici die met pensioen zijn."
Ook taalliefhebber Smulders voelt
weinig voor de Franse aanpak van
de taalverloedering: „In de Amster
damse binnenstad kun je dan wel
tien bonnenboekjes volschrijven."
Hij verwacht meer van een 'na
tuurlijke zuivering' van de Neder
landse taal. Neem de woorden cor
ner en free-kick: alleen de grijzen
de of kalende voetballiefhebber ge
bruikt die termen nog, de rest
praat over hoekschop of vrije trap
omdat kranten en media die ter
men ook trouw gebruiken.
Andere voorbeelden zijn woorden
als tekstverwerker (was wordpro
cessor) en rekeningrijden (was
road-pricing). „Maar het is niet
eenvoudig om voor die Engselse
termen een Nederlands woord te
vinden," zegt Smulders. Daarom
start het verenigingsblad Onze
Taal binnenkort met een nieuwe
rubriek genaamd 'Ander woord
voor'. Wat betreft Smulders komen
daar zeker in voor: human re
source-management, car-pooling
en air bag. Een betere dan 'bots-
zak' is goed voor een boekenbon.
Maar ach, waar maken we ons
eigenlijk druk om. „Al sinds de
Middeleeuwen nemen mensen
vreemde woorden over," zegt Jo-
han van Hoorde van de Nederland
se Taalunie. „Kelder, zolder en
kasteel. Van oorsprong zijn dat
allemaal Latijnse woorden. Maar
wie weet dat nog?"
Wie voor een airbag een beter Nederlands woord weet te bedenken dan botszak, maakt het Genoot
schap Onze Taal heel blij. FOTo vw
