'Een eerlijk vakanlieprodukt'
2 4
Een Italiaanse super-slipschool
Lenen cd's heeft geen invloed op koopgedrag
Multatuli Travel wil lokale bevolkingen mee laten profiteren
Ook rolstoelgebruiker
wil steeds verder weg
ENDIJK
DE STEM
CONSUMENT
D3
'Hard rijden kan iedereen, maar weinigen kunnen goed rijden'
Turbodiesel
voor Volvo
Clio vernieuwd
Supersnelle
stationcar
Audi/Porsche
uj RUBRIEK
Q <d.
te Mulkens
de georgani-
w nu eenmaal,
voor iedere
rkante meter
edrag ter com-
e verzekering
n geld hoefden
ccepteerd. 'We
u later alsnog
-n met de woor-
het netjes zou
ok hij weer.
later stond er
gulden op onze
eschreven. We
protesteerd.
ie liep het iets
af. Terwijl de
er aan de dijk
kabel zit, zijn
de dijk om een
tere reden niet
lang plukten we
draad op zolder
2 en 3 uit de
ijn vriend echter
jk Europacup-
via RTL4 werd
besloot hij mij
verjaardag een
e cadeau te
flinke uitgave,
erzekerde een
hem, 'alles' zat
itser, d'n Frans-
gelsman
echter achten-
ommerciële zen-
"ie voornamelijk
den. B-films uit
heel veel lach-
clame over won-
choonmaakmid-
ige keukenhulp-
pstuk op de late
m uit 1973 waar-
lspelers zich on-
met ongebrei-
die wellicht iets
at het aanzien
en zonder dure
n maar ruis.
esteren heeft in
zin.
DONDERDAG 3 MAART 1994
adan. Hoe gaat
negende maand
eer de moslims
r van een vriendje
rond zes uur) het
en eet een paar
te geven voordat
op tafel hardge-
'jn en zout zijn
vervolgens soep
ersoonlijke recept
is de Ramadan in
)e flensjes worden
s aangelengd met
em. De pan wordt
met wat rauw ei.
goed bakt een
raar de grote eters
e warme maaltijd,
ïende dag weer te
idden in de nacht
geval wordt er na
asten wel moeilijk
Ze beschrijft de
grote saamhorig-
es (of kalfvlees)
in de week (apart),
de vliezen van' de
snijd hem zo fijn
Versnipper ook de
kokend heet water,
i alle ingrediënten,
id de tomaten nog
eel enkele minuten,
eng de soep aan de
e kekererwten gaar
rm water een glad
roer dit mengsel
enpuree op in wat
slot wat vermicelli
roeren nog zo'n vijf
Kluts een ei, zet het
voorzichtig, je ziet
Den Haag (anp) - Het lenen
van compact discs heeft geen
invloed op het kopen van de
muziekschijfjes.
Ook worden geleende cd's
veel minder vaak thuis geko
pieerd dan tot nog toe werd
aangenomen.
pat büjkt uit een onderzoeks
rapport van het Nederlands Bi
bliotheek en Lektuur Centrum
(NBLC), dat is gepubliceerd in
de NBLC-uitgave Feiten en Me
ningen.
Het is volgens het NBLC voor
het eerst dat er onderzoek is
gedaan naar het leen- en koop
gedrag van de consument van
cd's. Er deden 1200 Nederlan
ders aan mee.
De cijfers leren dat een kwart
van de ondervraagden een cd
leent om thuis op een cassette
bandje op te nemen. Zeventien
procent blijkt het schijfje te le
nen met de bedoeling het later
zelf te kopen. Zo'n 22 procent
neemt het mee om gewoon eens
te proberen. Het NBLC trekt
daaruit de conclusie dat het uit
lenen van cd's de verkoop bevor
dert.
Verder blijkt dat veel-leners ook
veel-kopers zijn. De vaak geven
tileerde opvatting dat de cd-le-
ners sporadisch kopen, is dus
niet waar. Het lenen vormt geen
concurrentie voor de verkoop.
De meeste mensen met een cd-
speler zeggen cd's te kopen.
Slechts een derde leent; van fa
milie of kennissen (19 procent),
de openbare bibliotheek (14 pro
cent) en de commerciële fo-
notheek (minder dan 3 procent).
Opvallend is dat meer dan de
helft van de geïnterviewden lid
is van een openbare bibliotheek,
maar dat slechts 14 procent daar
ook muziekschijfjes leent.
Overigens blijkt een klein per
centage van de Nederlanders wel
een cd-speler, maar geen cd's te
hebben. Ze vormen een uitzon
dering. Bijna iedereen (98 pro
cent) heeft én een cd-speler én
cd's. Volgens het onderzoek
koopt 93 procent van de bezit
ters van zo'n apparaat ook de
bijbehorende muziekschijfjes.
Door Johan van Grinsven
Verantwoord op vakantie? Het kan. De jonge reisorgani
satie Multatuli Travel uit Amsterdam biedt alleen ver
antwoorde reizen aan, naar Indonesië en Thailand.
De lijst nobele uitgangspunten
van de reisonderneming is haast
uitgebreider dan het program
ma. Een greep: de lokale bevol
king moet economisch profite
ren, het evenwicht tussen bevol
king, natuurlijke hulpbronnen
en de capaciteit van het milieu
mag niet verstoord worden, de
reizen mogen niet leiden tot de
bekende negatieve gevolgen als
prostitutie, misdaad en drugge
bruik, ze moeten bijdragen aan
de uitwisseling van culturen en
afval moet worden beperkt tot
bet minimum.
Multatuli Travel is een vreemde
eend in de bijt die Nederlandse
reisindustrie heet. Initiatiefne
mer Freek ten Broeke weet zich
gesteund door aandeelhouder
NZH Travel en winstgevende ne
veninkomsten: het verzorgen van
tickets voor organisaties als Art
sen zonder Grenzen, dat in het
zelfde Amsterdamse pand huist
als Multatuli. De mensen achter
de onderneming lopen over van
idealisme maar willen alleen op
commerciële basis werken.
Ten Broeke: „Subsidiëring zou
oneerlijke concurrentie beteke
nen. Dit moet een eerlijk pro-
dukt zijn waar vraag naar is.
Anders hebben we geen be
staansrecht."
De reisonderneming richt zich
op „mensen die kritisch consu
meren, Max Havelaar-koffie
drinken, bij de Triodos-bank
sparen en bij de Body Shop en
Wereldwinkels kopen. Maar we
richten ons niet alleen op die
groep. Ook op mensen die dat
allemaal niet doen, maar gewoon
aangesproken worden door onze
reizen. Max Havelaar-koffie kun
je ook alleen maar drinken om
dat je het lekkere koffie vindt".
Deze zomer gaan de eerste reizi
gers met Multatuli op pad. Ze
krijgen te maken met 'goed ge
organiseerde ontmoetingen met
de plaatselijke bevolking.' Tij
dens de reis wordt 'respect ge
toond voor de daar geldende
waarden en normen.' En: be
dreigde en beschermde natuur
gebieden worden alleen bezocht
op aanwijzingen van de lokale
partners, Indonesische en Thaise
organisaties die opkomen voor
de belangen van de lokale bevo-
king.
Een groep kan bij voorbeeld
voor een overnachting in een
klein dorp terecht komen. Of
voor een rondleiding op een af
valberg in Jakarta en daar zien
hoe ontwikkelingsorganisaties
de minstbedeelden steunen bij
hun werk als afvalscheiders. In
Thailand worden bij voorbeeld
monniken bezocht; de abt van
een boeddhistische tempel licht
zijn werk onder de arme Thaise
boerenbevolking toe. Deelne
mers overnachten vaak in pen
sions die familiebezit zijn of bij
mensen thuis. 'Op zoek naar hart
en ziel van het gastgebied' heet
het in de wervende taal van de
brochure.
Maximaal
Ten Broeke weet ook dat nooit
alle nobele doelstellingen ge
haald kunnen worden. „We stre
ven naar het maximaal haalbare.
En dat is beter dan niets doen en
de boel gewoon maar de boel
laten. Geen toerisme? Dat is een
gepasseerd station. Maar doe het
dan met zo min mogelijk nega
tieve gevolgen."
Toerisme kan ook veel goeds
brengen vindt hij, bijvoorbeeld
harde valuta die de lokale eco-
De lokale bevolking moet economisch profiteren van het toerisme en dus meer zijn dan zomaar
een bezienswaardigheid, zeggen ze bij Multatuli Travel. foto archief de stem
nomie versterken en een beter
begrip tussen culturen.
Ten Broeke voelt zich geestver
want van een organisatie als
Wolftrail, die ecologisch verant
woorde reizen organiseert. „Zij
richten zich meer op de natuur,
wij op mensen."
Hoe marginaal de reisorganisatie
is, blijkt uit de doelstelling van
Ten Broeke voor het eerste jaar.
„Als we ergens tussen de 80 a
150 mensen boeken kunnen we
blijven draaien." De prijzen van
de reizen liggen een stuk hoger
dan die van avontuurlijke reizen
met goedkope accommodatie.
Voorbeelden: voor een 24-daagse
rondreis Java/Bali beginnen de
prijzen bij 3.995 gulden en voor
een 22-daagse Thailand-rondreis
bij 3.885 gulden.
Multatuli Travel is daarmee be
duidend duurder dan bij voor
beeld organisaties die avontuur
lijke rondreizen door Indonesië
aanbieden. Ten Broeke: „Dat
prijsverschil zit in een paar fa
cetten. Wij logeren wel in fami
liepensions, maar in de kamer is
bij voorbeeld een eigen douche
en soms ook airco. Dus het zijn
toch redelijk luxe accommoda
ties. Daarnaast zijn ook meer
maaltijden inbegrepen dan bij
die eenvoudige avontuurlijke
reizen en verder ook entreegel
den en excursiekosten. Wij heb
ben ook altijd twee reisleiders:
naast een Nederlandse ook een
lokale. En de donaties aan de
projecten die we bezoeken zitten
in die prijs." Hoe hoog die dona
ties zijn weet Ten Broeke niet.
„Dat regelen de ontwikkelings
organisaties waar wij mee sa
menwerken."
De brochure van Multatuli Tra
vel is niet te vinden bij de reis
bureaus; de organisatie verkoopt
direct.
Vakantie
„Wij willen niet alleen de kant
en belangen van onze lokale
partners belichten. Deze reizen
zijn ook goed op de vraag van de
toerist afgestemd; het zijn pure
vakanties. Op educatieve reizen
komt niemand af. Mensen gaan
hooguit eens per jaar op zo'n
verre reis. Daarom bezoeken we
ook de grote toeristische trek
pleisters in een gebied. Het zou
gek zijn als je in Indonesië de
Borobodur niet bezoekt. Maar
we geven van die attracties meer
dan alleen maar oppervlakkige
informatie. Hoe ten tijde van de
wederopbouw zo'n 800 boeren
hun stek moesten verlaten om
plaats te maken voor restau
rants, parkeergelegenheden en
andere faciliteiten. Maar moge
lijk ter geruststelling: er is tij
dens de reizen ook genoeg vrije
tijd, om te zwemmen en te luie
ren."
De organisatie meent oog voor
details te hebben. Zo wordt er
voor gezorgd dat de deelnemers
die een souvenir willen kopen,
dit kunnen doen bij ateliers zelf.
Zo verdient de maker er het
meest aan.
„Er komt steeds meer ruimte
voor produkten die op verant
woorde manier zijn samenge
steld. Ik denk dat dat ook op het
gebied van reizen zo is. Dit ini
tiatief past in een trend; vijf jaar
geleden zou dit nog onmogelijk
zijn. Het is een zeer integer pro-
dukt."
Hard rijden is geen kunst.
Het gaspedaal tot de vloer
toe indrukken kan ieder
een. Vlot rijden, daar gaat
het om. Dat is een kunst.
Niet treuzelen, dan breng
je andere verkeersdeelne
mers in verwarring. „Hard
gaan, kan iedereen. Maar
weinigen kunnen goed rij
den," zegt Andrea de Ada-
mich. Hij is een kenner. De
Italiaanse autocoureur be
stiert het Centro Interna-
zionale Guida Sicura op
het circuit van Varano,
vlakbij de Italiaanse stad
Parma. Aan het slot van
een driedaagse cursus 'vei
lig sturen' reikt hij het cer
tificaat uit. 'Brillante'
staat er op.
Door Rien van der Steen
Andrea de Adamich geeft cur
sussen veilig rijden op een soort
super-slipschool aan de voet
van de Apenijnen. De oud-Al
facoureur brengt cursisten in
drie dagen tijd de fijnste
kneepjes van bet autorijden bij.
Ondersteund door coureurs die
in Italië een redelijke faam op
gebouwd hebben. Zoals Anto
nio Tamburini en Duilio Truf-
fo. Voor hen is autorijden geen
kunst meer. Ze zitten onder alle
omstandigheden ontspannen
achter het stuur. Niets is hen te
dol.
Autorijden kan leuk zijn. Wie
er een hekel aan heeft, rijdt ook
vaak belabberd. Wie er geen
idee van heeft of zijn auto
voor- of achterwielaandrijving
heeft, komt in noodsituaties in
enorme moeilijkheden.
Op de eerste de beste slipschool
brengen instructeurs de auto
mobilist essentiële vaardighe
den bij. Remmen op glad weg
dek, uitwijken en als het een
beetje wil het betere bochten
werk. In Varano hebben ze een
slipschool van het betere soort:
drie dagen lang moet de cursist
alles doen wat op de openbare
weg zwaar verboden is. Niet
om hem harder te laten rijden.
Maar beter. Veiliger.
In de berm
De eerste dag gaat bijna alles
fout. De skidcar, een Alfa die
desgewenst op vier rijdende,
hydraulische krikken getild
wordt en aldus voor een ver
bijsterde beginner totaal onbe
stuurbaar is, belandt een keer
of vijf in de berm. Bij het
remmen en uitwijken verzame
len zich luid krakend een stuk
of wat pilonnen onder de auto.
En dat was nou net niet de
bedoeling. Ik stuur bochten te
laat en te hard in en stuur veel
te veel.
„Je maakt je veel te druk. Laat
de auto het werk doen, veel
gemakkelijker. Tutto con
calma", instrueert Tamburini.
En hij vertelt andermaal het
verhaal, dat je op zo'n circuit
de ideale lijn moet volgen. „Dat
is veel belangrijker dan snel
heid. Want als je alleen maar
hard gaat verlies je te veel tijd
aan remmen en slippen."
Het klinkt allemaal heel lo
gisch. Alleen dat beurtelings
rijden in een auto met voor-,
vier- of achterwielaandrijving,
met of zonder ABS maakt het
extra ingewikkeld. Voor een
huis- tuin- en keukenrijder is
ABS een geweldige uitkomst,
dat wordt duidelijk. Tamburi
ni: „Ik kan zonder ABS harder
remmen dan mét. Maar dan
moet ik wel geconcentreerd
zijn. Op het circuit ben ik dat.
Maar in de alledaagse praktijk
kun je niet altijd geconcen
treerd zijn. Daarom is een rem-
systeem met ABS ideaal voor
produktieauto's. Dat werkt al
tijd, zonder na te denken."
De stand van de handen. Daar
begint het altijd mee op dit
soort cursussen. Kwart voor
negen zeggen de coureurs. Niks
tien-voor-twee, gewoon kwart
voor negen. De stoel ver naar
voren schuiven, zodat je heel
dicht op het stuurwiel zit. „Dan
voel je goed wat de auto doet
en kun je snel reageren." Ze
zullen er wel verstand van heb
ben. Maar het voelt ronduit
lullig. Zo zitten toch alleen
bange, oude vrouwtjes achter
het stuur?
Na twee dagen slippen, gassen,
remmen en automobiel vallen
en opstaan maakt instructeur
Truffo zowaar een compliment.
Prompt gaat de Alfa, met 200
pk onder de motorkap, in een
snelgenomen slalom gruwelijk
de fout in. Gierend en hevig
rokend zoekt de auto de berm
op.
„Je moet nog leren dat de truc
niet is om zo hard mogelijk een
bocht in te gaan. De truc is hoe
je er zo snel mogelijk weer uit
komt," herroept Truffo zijn
compliment. „En laat die kop
peling nou eens los. De auto
blijft het best bestuurbaar met
ingeschakelde aandrijving."
„Maar eh, in Nederlandse slip
cursussen hadden ze geleerd bij
problemen snel de koppeling in
te drukken."
„Nonsens, onzin."
„Oh."
Sportwagen
Laterale krachten, de- en acce
leratie, driften, sliphoeken, pe
daalbediening met toe heel
krijgen de laatste dag een extra
dimensie als De Adamich een
heuse sportwagen uit de pits
haalt: de Alfa SZ. Even, heel
even, het gevoel dat een cou
reur voelt. Met 200 km/u op een
scherpe bocht af, remmen,
schakelen, volgens de ideale
lijn de bocht door en gas erop.
De motor voorin brult, de ban
den gieren. Dit moet een nieuw
baanrecord worden. De in
structeur is akelig stil. Mis
schien is hij wel een beetje
bang. „Eerst goed leren rijden.
Dan pas hard," zegt hij na
afloop.
Gelukkig maakt het diploma
weer een hoop goed.
Prompt gaat de Alfa, met 200 pk onder de motorkap, in een snelgenomen slalom gruwelijk de
fout in.
Het heeft een paar jaar ge
duurd, maar Volvo kan de
440/460-serie eindelijk aanbie
den met een turbodiesel-motor.
De nieuwe krachtbron is af
komstig van Renault en haalt
uit een inhoud van 1.870 cm" 90
pk. De motor is terwille van het
milieu uitgerust met uitlaatgas
recirculatie.
De 440/460 bereikt zijn hoogste
trekkracht bij een toerental van
slechts 2.250. Volgens Volvo
kan de auto toe met 5.8 liter per
100 kilometer. Bij de modelver
nieuwing in 1993 hield Volvo al
rekening met de komst van de
turbodiesel. De motor is voor
een groot deel ingekapseld om
hinderlijke dieselgeluiden te
elimineren. De 440 DL TD kost
43.150,-. De GLE is 2.250 gul
den duurder. De duurste is de
460 GLE met een prijs van
46.650,-.
Renault vindt de tijd rijp
voor een facelift van de
Clio.
Het vernieuwde model
wordt eind maart leverbaar
en is herkenbaar aan een
nieuwe grille, grotere bui
tenspiegels en andere ach
terlichten. Tegelijk ver
schijnt de nieuwe uitvoering
onder de naam Clio Be Bop.
De Clio bracht het in 1991
tot Auto van het Jaar. In
Frankrijk is het de meest
verkochte auto. De auto was
de opvolger van de Renault
5 en inmiddels zijn er twee
miljoen van geproduceerd.
De Clio Be Bop is speciaal
voor jongeren aangekleed
met frisse bekleding en een
sportstuur.
Als driedeurs RL kost de
Clio 23.395,-. De Be Bop
komt op 24.840,-. De RN,
met stuurbekrachtiging en
centrale vergrendeling, kost
ƒ26.995,-.
Het neusje van de zalm: een
auto die behalve praktisch ook
zeer snel is. Met de voordelen
van een stationcar en de eigen
schappen van een heuse sport
wagen.
Audi heeft samen met Porsche
gewerkt aan een auto die zijn
weerga niet kent en wellicht
ook nooit meer krijgt. De Avant
R2 ziet eruit als een luxe combi,
maar onderhuids is er niets dat
aan een comfortabele bood-
schappenauto doet denken.
Porsche heeft de 2,2 liter turbo
motor van Audi flink onder
handen genomen. De vijfcilin
der met twintig kleppen levert
315 pk, het hoogste vermogen
dat een auto die in serie gepro
duceerd wordt ooit leverde. De
auto bereikt er een topsnelheid
mee van 262 km/h. De sprint
van 0-100 km/h wordt in 5.4
seconden volbracht.
Alsof de peuter uit
Ethiopië is overge
vlogen,' zo be
schreef een kinderarts een pa
tiëntje: te klein voor zijn leef
tijd. ondervoed, chagrijnig en
ziek. Maar aan voeding had
het hem nooit ontbroken, in
tegendeel, hij had gewoon ge
geten wat de pot schaft. Hij
kon alleen niet tegen gluten,
de normale natuurlijke
plakstoffen in tarwe, rogge,
haver en gerst.
Coeliakie heet deze ziekte,
seuliakie met de klemtoon op
ie. De laatste jaren lijken
steeds meer kinderen en ook
volwassenen overgevoelig te
zijn voor gluten. En dat kan.
zo moest men nog niet zo lang
geleden vaststellen, ernstiger
uitpakken dan men al dacht.
De onbekende held van deze
onbekende ziekte is de Ne
derlandse kinderarts Willem
Karei Dicke. Als jong kinder
arts kreeg hij voor de oorlog
het vermoeden dat tarwe
brood slecht valt bij patiëntjes
met coeliakie. Toen die pa
tiëntjes tijdens de hongerwin
ter sterk verbeterden op een
dieet van glutenvrije tulpebol-
len en prompt verslechterden
toen het Zweedse wittebrood
als manna uit de lucht kwam
vallen, werd dat vermoeden
bijna zekerheid.
Hij bedacht een eenvoudige
therapie: vermijdt alle tarwe-,
haver-, rogge- en gerstpro-
dukten. Vermijdt gluten! Op
30 mei 1950 promoveerde hij
op zijn theorie. Een kleine
sensatie.
Dat zo'n ingewikkelde ziekte
zo simpel kon worden bestre
den wilde er bij de medische
gemeente eenvoudig niet in.
Maar Dicke. zo bleek al spoe
dig. had gelijk. Dat ongeloof
van toen was best te begrij
pen, want coeliakie is wat be
treft zijn symptomen een bui
tengewoon gecompliceerde
ziektebeeld. Dat komt door
de plek waar de ziekte bij
voorkeur toeslaat, de dunne
darm.
In deze darm roeren darm-
vlokken als met fluwelen vin
gers in het voorbewerkte,
door de maag met maagsap
en enzymen overgoten voed
sel om er uit te halen wat er in
zit: ijzer, vitaminen, glucose,
kalk en wat al niet. Welnu.
De darmvlokken van coelia-
kiepatiënten kunnen niet te
gen gluten. Ze vlakken af,
verdwijnen zelfs, zodat het
darmoppervlak kleiner wordt
waardoor de opname van
voedingsstoffen sterk af
neemt. De moeilijkheid is dat
dit slecht opnemen van voed
sel door wel honderd afwij
kingen kan worden veroor
zaakt.
Bij hele jonge kinderen zijn
de verschijnselen nog het
meest uitgesproken. Ze zijn
chronisch aan de diarree, heb
ben een opgezette buik, geven
over, zijn humeurig, raken on
dervoed en, belangrijk, blij
ven achter in de groei. Maar
als de ziekte op volwassen
leeftijd toeslaat dan wordt het
stukken moeilijker. Vaak
heeft de patiënt maar één
ziekteverschijnsel: alleen
maar botpijn, of hartkloppin
gen, een zere tong, bloedar
moede, buikpijn, chronisch
moe, oedeem, tintelende vin
gers of aften. Omdat minstens
driekwart van de darm moet
zijn aangetast voordat je
klachten krijgt zijn er ook
patiënten die helemaal niets
merken.
De dokter moet maar op het
idee komen dat het om coelia
kie gaat en niet om 188 ande
re kwalen. En inderdaad. In
Ierland wordt de ziekte bij 1
op de 300 mensen vastgesteld
en in Nederland slechts bij 1
op 1500. Het topje van de
ijsberg?
„Het moeten er beslist meer
zijn," zegt dr. Chr. Mulder,
gastro-enteroloog van het
Rijnstate Ziekenhuis in Arn
hem en auteur van een stapel
artikelen over coeliakie. De
laatste tien jaar is het aantal
bewezen gevallen van coelia
kie enorm gestegen, mis
schien wel omdat dokters nu
beter op deze ziekte letten.
Bovendien blijkt dat aantal in
kleine welvarende gemeenten
stukken hoger te liggen.
Wellicht, aldus Mulder, om
dat beter opgeleide mensen
eerder naar de dokter stap
pen. Maar staat coeliakie een
maal boven aan de lijst van
vermoedelijke ziekten dan is
de diagnose eenvoudig te stel
U
1/1
P)
LU V
Door Jan Paalman
len. Via een ingeslikt buisje
wordt een stukje slijmvlies uit
de dunne darm weggenomen.
Blijken de vlokken inderdaad
afwezig te zijn dan krijgt de
patiënt een glutenvrij dieet.
Als bij een volgende bioptie
de vlokken weer intact zijn,
dan staat de diagnose vast.
Door nieuwe technieken
duurt het onderzoek niet lan
ger dan 5 minuten en is nau
welijks meer belastend.
Zo'n bioptie is een 'gouden
standaard', de enige manier
om de diagnose met zeker
heid te stellen. Dat de dia
gnose zo nauwkeurig wordt
gesteld is erg belangrijk. Want
coeliakie is op een duistere
manier erfelijk, komt in som
mige families vaker voor en is
daarom een bezit voor het
leven. Aan de therapie, het
glutenvrije dieet, zit je dus je
hele verdere leven vast. Alles
waar gluten in zit dient met
pijnlijke nauwkeurigheid te
worden vermeden.
Coeliakie
Dat luistert heel nauw. Om
dat een spoortje gluten al in
tolerantie kan opwekken
moet de patiënt een soort
koosjere keuken voeren, met
een eigen bestek, eigen bord,
een eigen snoeptrommel. Ge
lukkig verkopen veel bakkers
glutenvrij brood en andere
glutenvrije waar, zo niet, dan
moet de patiënt zijn eigen
brood bakken. Gehaktballen,
om maar wat te noemen, mag
hij niet met beschuit paneren
maar met glutenvrij brood.
Er bestaan allerlei recepten
om de gluten zeer smakelijk
te omzeilen, maar eenvoudig
is dat niet. Omdat gluten in
allerlei produkten sluiks zijn
verwerkt (vorig jaar wilde
men zelfs groenten en fruit
bedekken met een bescher
mend laagje gluten!) moet je
als coeliakie patiënt altijd op
letten, als je uit eten gaat
altijd vragen of er gluten zit
ten in de opgediende maaltijd.
Geen sinecure. Bij ernstige
vormen van coeliakie valt dat
wel op te brengen, want het
glutenvrije dieet is het enige
medicijn. Maar wat als je niet
of nauwelijks last hebt van
deze kwaal?
In 1989 verscheen er een nu al
'historisch' genoemd stuk in
het medische tijdschrift 'Gut'.
De onderzoeker Holmes
toonde toen aan dat coelia-
kiepatiënten die geen gluten
vrij dieet gebruiken ec. >-
tere kans hebben op bepaalde
kankers. Dus ook voor klach-
tenvrije patiënten heeft het
dieet zin, want na vijf jaar
glutenvrij dieet is die extra
kans op kanker weer geheel
verdwenen.
Maar hoe vind je die patiën
ten?, je kunt bezwaarlijk bij
iedereen een slangetje in de
dunne darm stoppen. Daarom
zijn nu eenvoudige bloedtes
ten ontwikkeld waarmee je
coeliakie bij de bevolking
kunt opsporen. Over zo'n be
volkingsonderzoek wordt nu
hevig nagedacht dus over coe
liakie hoort u in de toekomst
beslist meer.
Coeliakie, dat moet nu duide
lijk zijn, is een manier van
leven.
Een kostbare manier van le
ven bovendien. „Ga maar na"
zegt mevrouw Gerdien van
de Groep, secretaris van de
Nederlandse Coeliakie Vere
niging. „Een glutenvrij pak
macaroni kost 9 gulden, een
brood 5,75 en een rol koek
jes al gauw 8 gulden. Dat kost
zo'n 1000 gulden per jaar. Die
worden sinds 1 januari niet
meer vergoed. Een schande.
Ik ken een familie met kinde
ren met coeliakie en die heeft
nu 5000 gulden per jaar min
der te besteden." De vereni
ging staat zijn leden mét raad
en daad bij en verdedigt met
kracht hun maatschappelijke
belangen.
Nederlandse Coeliakie Vere
niging Antwoordnummer
4380,3500 VE, Utrecht.
Ook rolstoelgebruikers willen steeds verder weg tijdens hun vakan
tie. Dat stelt de Stichting Globe-Roller. Deze organiseert vakantie
reizen voor mensen met een lichamelijke handicap.
In het vakantieprogramma van begeleide en verzorgde groepsreizen
voor 1994 heeft de stichting een rondreis door het westen van de
Verenigde Staten opgenomen, naast Kreta, Turkije, Bulgarije en
Curasao.
Globe-roller zorgt voor de nodige assistentie en hulp door het
inzetten van vrijwilligers en voor hulpmiddelen om het vervoer en
verblijf te vergemakkelijken. Een partner van een gehandicapte
deelnemer kan ook deelnemen aan de reis.
Informatie: Stichting Globe-roller, Wouter Hollemanplein 106, 5616 JX
Eindhoven, telefoon: 040-526570.
