Meer vers in minder winkels
Klant kan in supermarkt
nu eigen maaltijd kiezen
'Speciaal-zaken gaan steeds meer klanten verliezen'
EET WIJZER
Vasten
RUBRIEK
u
D; qeSTEM
CONSUMENT
D3
Bypass
van Peugeot
Recepten in simpel te bedienen computer
ONDER DE KURK
Nederland
wijn land
24 FEBRUARI 1994
i/>
O
LU
2
Door Jan Paalman
DONDERDAG 24 FEBRUARI 1994
andse woorden zijn er niet
oor dit Potjes-engels, maarje
ou het kunnen vertalen ais
gewenning' en 'overwind
en'.
'at was het geval? De onder-
oeker Reimer wilde precies
eten wat er met de hartspier
an een hond gebeurt als je
e kransslagader herhaalde
lijk afknijpt en weer open zet
\ls maat voor de conditie van
de hartcellen gebruikte hij
ATP. een soort geconcen
treerde energie van de cel. Na
de eerste keer afknijpen en
openzetten nam dat ATP pre.
cies zoals hij dat had verwacht
sterk af. Maar. Bij de volgen
de keren bleef tot zijn verba
zing het ATP gehalte even
hoog.
Conclusie: na een eerste tik
beschermt het hart zich tegen
een vermindering van het
zuurstofaanbod. Dit spoort
heel aardig met de bevinding
dat patiënten die kort voor
het hartinfarct herhaaldelijk
last hebben gehad van angina
pectoris dat hartinfarct veel
beter overleven. Het stukje
bedreigde hartspier heeft zich
blijkbaar aan het tekort aan
zuurstof gewend. Het ver
klaart ook waarom het eerste
keer opblazen van een ballon
netje in de kransslagader
meer pijn doet dan de volgen
de keren.
Hibernation ofwel overwinte
ren is iets dergelijks. In 1985
opperde de Amerikaanse on
derzoeker Rahimtoola dat de
delen van het hart die een
chronisch gebrek hebben aan
zuurstof uiteindelijk in een
winterslaap belanden. Hun
stofwisseling wordt dan wel
op een laag pitje gezet, maar
doodgaan doen ze niet. En
belangrijker. Als de bloedtoe-
voer weer wordt hersteld dan
kunnen ze uit hun winterslaap
worden gewekt.
Wat heb je nou als patiënt
aan die nieuwe theorieën?
Voorlopig niets, maar dat
geldt voor elke nieuwe medi
sche theorie. Hoewel. Cardio
logen hebben hierdoor een
veel beter inzicht gekregen in
wat er precies gebeurt als je
een kransslagader weer open
maakt: het hart blijkt zichzelf
te kunnen beschermen en
daar zou je gebruik van kun
nen maken. Bovendien is de
"open arterie theorie' weer
geheel in ere hersteld.
Vorig jaar bleek uit het zoge
heten GUSTO onderzoek dat
een dosis stolseloplossend t-
PA, mits snel toegediend, de
overlevingskansen na een
hartinfarct aanzienlijk verbe
tert. Bij de helft van de pa
tiënt verdwijnt dan de ver
stopping. Raakt de kransslag
ader even later weer verstopt
dan zorgt het fenomeen van
'gewenning' er voor dat de
schade beperkt blijft.
Er is meer. Men nam altijd
aan dat na een hartinfarct alle
bedreigde hartcellen afster
ven. Wat blijkt nu? Tussen
die afgestorven cellen zitten
nog steeds levensvatbare cel
len die met een bypass weer
tot leven zouden kunnen wor
den gewekt. Hetzelfde geld
voor het zwakke hart dat door
chronisch zuurstofgebrek het
bloed niet goed meer kan
rondpompen.
De hart-oppeppende medicij
nen die nu worden gegeven
helpen lang niet altijd, want
'het heeft geen zin om de
zweep te leggen over een ster
vend paard.' Als je de delen
van het hart die in een winter
slaap zijn gesukkeld zou kun
nen opsporen, dan zou je ze
met een gerichte Bypass weer
kunnen laten ontwaken. Dit
alles is nog toekomstmuziek.
Maar men weet nu beter hoe
men die verstoppingen moet
aanpakken. Er is nu een pro
gramma: het cardiologische
programma van de jaren ne
gentig.
de al lange tijd aangekondigde
n Frankrijk gelanceerd worden, k1
tarkt aan de beurt.
tot acht personen en wordt een
Espace van Renault. Peugeot is er
eren met vier tot zeven afzonderlijke
:1e minuten te verwijderen zijn. De
duiding 806. De goedkoopste zal
zoals dit soort auto's in Frankrijk
id. Vorig jaar werden er in Europa
volgens deskundigen tot het jaar
.everbaar met twee 2.0 motoren mét
staat ook een turbodiesel op he
de auto geschikt voor dagelijks
ir recreatief gebruik.
poor Hein Sluijter
ifers' is momenteel het
grote sleutelwoord in de
:evensmiddelenhandel.
Vooral in de supermarkt is
Vers' een tak die pijlsnel
jroeit. De consument wil
jteeds meer 'vers' en de
Jjdernemers moeten er
ïel op inspelen.
thema op de Roka, de
tweejaarlijkse internatio
nale vakbeurs voor de le-
tnsmiddelenbranche die
gisteren na vier dagen zijn
poorten in de Utrechtse
'aarbeurs sloot, luidde dan
0Ok: 'Vers in de super
markt'.
gonsde op die beurs van
ïirsheid. Maar de vraag bleef
0t nu eigenlijk vers is. Zijn dat
van niet meer dan een
teek oud, is dat een ons voor
verpakte salami met een etiketje
raarop wordt aangegeven dat
dit produkt over twee weken nog
veis' is of is dat een brood dat
der uur geleden gebakken is? Of
dat een stronk boerekool die
zelfde dag nog bij het och
tendgloren door een wakkere
Hinder gewipt is uit een kil en
nevelig veld?
Het blijkt dat het begrip 'vers' in
levensmiddelenbranche erg
ruim wordt gezien. Bij het on
derzoeksbureau AGB Fresh
Foods in Dongen is volgens ac
count-director J. Holla iets pas
echt vers als het om dagvers
dus niet wanneer er sprake
5van diepvries, houdbare melk,
salades of kant-en-klare maaltij
den. Maar in de branche worden
die produkten er gemakshalve
Ȏl bij geteld. Want daar wordt
tots melding gemaakt van een
n omzetaandeel binnen
de supermarkt van niet minder
dan vijftig procent. Houd je het
if 'dagvers' (ook hier zijn tien
tallen vragen bij te bedenken)
dan ligt dit aandeel op dit mo
ment een stuk lager en wel op 36
procent.
Heel duidelijk is het allemaal
met wat de branche naar buiten
Wel is het duidelijk, dat
die groei er wel degelijk inzit,
Soever die momenteel ook geko
men is.
Eieren
De grootste groeiers zijn eieren.
Daarna volgen aardappelen,
vlees en kip (inclusief dus het
diepvrieskuiken). Vis groeide
Aan het succes van de versverkoop via de supermarkt voorlopig geen einde.
ook een beetje. Verse snijbloe
men echter verloren vorig jaar in
de supermarkt aan terrein.
Volgens Holla komt aan het suc
ces van de versverkoop via de
supermarkt voorlopig geen ein
de: „Als de stijging zich in dit
tempo voortzet, dan verwacht ik
dat dit kanaal in het jaar 2000
dichtbij de 70 procent in handen
heeft."
Hij gaat er daarbij vanuit dat de
speciaal-winkels in de komende
jaren steeds meer klanten zullen
verliezen, „Traditioneel trok de
speciaalzaak relatief veel oude
ren. Echter, de 'nieuwe' ouderen
verkiezen steeds vaker de super
markt als aankooppunt. Dat zijn
ze gewend. Daar komt nog bij
dat jongeren hun prioriteit leg
gen bij gemak en snelheid. Zij
willen alles (dus droge kuide-
nierswaren en 'vers') onder één
dak kopen, het liefst ook nog
eens op één dag".
Voor de consument die graag in
een speciaalzaak boodschappen
doet, lijkt dit allemaal geen goed
vooruitzicht.
Bakkers
Naar de overtuiging van W.
Timmermans, algemeen direc
teur van de Saba-groep en als
zodanig woordvoerder van een
groep industriële bakkerijen
door heel Nederland die 42 pro
cent van alle vaderlands dage
lijks brood via de supermarkt
verkoopt, breken er moeilijke
tijden aan voor de ambachtelijke
(banket)bakker. Als de huidige
trend bij supermarkten naar la
gere prijzen doorzet, zal de war
me bakker dat nauwelijks kun
nen bijbenen.
Komt nog bij dat de industriële
bakkers van plan zijn om met
ingang van volgend jaar de su
permarkten niet meer één keer
per dag te voorzien van vers
brood, maar twee keer. Hij ziet
wel de sterke punten van die
eenzame, verdrukte bakker zoals
het brede assortiment en de goe
de klantenbinding.
Slagers
Eenzelfde ontwikkeling kunnen
we volgens J. Carsouw, voorzit
ter van de Vereniging voor de
Nederlandse Vleeswarenindus-
trie, verwachten bij de ambach
telijke slagers. Als die tenminste
geen maatregelen nemen.
Volgens hem worden de meeste
vleeswaren in de supermarkt ge
kocht omdat de consument
steeds meer geneigd is om alles
in één keer op dezelfde plaats in
te kopen. Ook is de slager op de
hoek duurder. „Niet door zijn
prijsbeleid, maar door zijn as
sortiment is de slager duurder.
In de supermarkt zijn de vlee-
sprijzen omlaag gegaan, maar
dat komt vooral doordat de veel
voorkomende grondstof var
kensvlees goedkoper geworden
is. Een slager gebruikt vaker
duurdere grondstoffen als rund
en kalfsvlees en in dit segment
FOTO ARCHIEF DE STEM
zijn de 'prijzen gestegen." Cor-
souw ziet hoop voor de slagers
als die zich gaan profileren als
dé plaats voor de verse vleeswa
ren.
En als dé plek waar datgene te
koop is wat de supermarkt niet
biedt. De persoonlijke bediening
geeft hier ook houvast.
Die twee facetten gelden natuur
lijk ook voor de bakkers.
Leve de versheid. Maar wat Hol
la, Timmermans en Corsouw
vers van de lever te vertellen
hebben, duidt op een toekomst
patroon waarin het ten koste zal
gaan van het aantal winkels
waar 'vers' te koop is.
Of dat het verschijnsel 'vers' ten
goede komt, is weer een volgen
de vraag.
'De Recept
'Ornaat helpt het probleem "Wat zullen we vandaag eens eten' uit de wereld.
Door Hein Sluijter
Het probleem 'Wat zullen we
vandaag eens eten' kan de
wereld uit zijn. Je gaat ge
woon zonder plannetje en
zonder je hoofd te breken
over wat er nu weer op tafel
moet komen naar de super
markt. Daar vind je de Re-
cept'Omaat. Een computer
met tal van recepten. Binnen
enkele seconden kun je een
heel eigen keuze maken.
Je kunt zelf je menu samenstel
len. Ook weer binnen enkele se
conden rolt er een print uit het
apparaat met daarop het recept
van je keuze. Op diezelfde print
staat ook een lijstje afgedrukt
met de boodschappen die je
daarvoor in die supermarkt moet
doen. Af en toe is er ook nog een
voordeelbon aan de print beves
tigd.
Het klinkt heel aardig. Toe
komstmuziek? Nee, het systeem
bestaat. Weliswaar in experi
mentele vorm, maar je kunt het
uittesten. Vier supermarkten in
Nederland doen sinds een week
of twee aan het project mee: de
Albert Heijn filialen in Moerwijk
Breda en in Etten-Leur en twee
Konmar filialen in Den Haag.
Het gebruik is voor de consu
ment gratis. Voor de winkelier
trouwens ook.
De op de folders gedrukte juich
kreten blijken te kloppen. De
bediening van de Recept'Omaat
is inderdaad heel gemakkelijk.
Je hoeft totaal geen verstand van
computers te hebben. Geen knop
hoeft te worden aangeraakt. Je
wijst simpelweg een paar keer
met je vinger je keuze op het
scherm aan en verder niks.
Volgens de schepper van dit con
sument-vriendelijke apparaat
gaat het hier om een vinding die
nog nergens anders in de wereld
bestaat. Iets wat er in de verte
uiterlijk een beetje op leek, was
een computer die dienst deed als
info- en vleeswijzer (ook met
recepten) en die stond opgesteld
bij de grote supermarkt van Al-
bert Heijn aan de Jan Heyns-
straat in Tilburg en later ook in
Zaandam. Een half jaar geleden
is daar met dit veel minder vol
ledige en te dure proces gestopt.
Nieuw
„Het gaat deze keer om een
totaal nieuw en compleet sys
teem waar negen maanden on
derzoek aan zijn vooraf gegaan,"
zegt uitvinder en promotor Ad
van Loosbroek. „De enige voor
waarde bij plaatsing in een win
kel is dat er gewerkt wordt met
scanner-kassa's."
Vanuit zijn kantoor in Prinsen
beek wil hij binnen enkele jaren
zoveel mogelijk supermarkten
voorzien van zijn receptenauto
maat. Hij is marketing-manager
geweest bij een rijstfabrikant en
in die functie kwam hij op het
idee. Hij werkt nu voor zichzelf.
Een eigen opgezet consumenten
onderzoek bracht aan het licht,
dat er een gat in de markt was.
Driekwart van de ondervraag
den bleek geïnteresseerd. Op
grond van dit onderzoek ver
deelde hij de recepten in vier
hoofdcategorieën: snel en ge
makkelijk, gezond, culinair en
voordelig.
Vis
Een van die vier hoofdkeuzen
wijs je als consument aan en dan
ga je vervolgens steeds gedetail
leerder verder met je keuzen.
Intussen krijg je tevens nog in
kleur voorgeschoteld hoe jouw
maaltijd er in bereide staat uit
zou moeten zien. Je kunt je ook
werpen op de vier Recept-top
pers, die elke week wisselen. Er
zijn steeds 1600 receptkaarten
per week per winkel. In totaal
12.000 mogelijkheden.
Ik koos eerst voor 'voordelig',
vervolgens voor 'pasta' en toen
voor 'vis'. Na nog wat keuzen,
zoals bijvoorbeeld het aantal
personen, kwam er uiteindelijk
een recept uitrollen van spaghet
ti met kabeljauw in tomaten
saus, Een goed recept.
Het enige ongemak zit hem wel
licht in de hoogte van het
scherm. Want klein uitgevallen
klanten kunnen er een beetje
lastig bij. Rolstoelgebruikers he
lemaal niet. Navraag leerde dat
het scherm met opzet zo hoog is
aangebracht om te voorkomen
dat kinderen er mee gaan spelen.
Toekomst
Van Loosbroek kon en kan een
en ander realiseren in samen
werking met onder meer koks,
culinaire journalisten, fotogra
fen, grafische vormgevers, soft-
ware-deskundigen en merkarti
kelenfabrikanten.
Over twee maanden worden bij
de vier supermarkten de resulta
ten bekeken. De chefs van deze
winkels zijn tot nu toe zonder
uitzondering enthousiast en den
ken wel dat zij de automaat in
de toekomst in hun zaak laten
staan. Misschien nog een paar
erbij. Al geven zij toe dat de
toekomst zal moeten uitwijzen
of de klanten de geprinte recep
ten ook inderdaad gebruiken en
bewaren. Want dat is de bedoe
ling van de financierende mer
kartikelenfabrikanten, die na
tuurlijk via dit systeem hopen op
een stijgende omzet.
Van Loosbroek: „Ik denk dat het
allemaal wel lukt. Het klinkt
misschien gek, maar ik weet dat
de meeste huisvrouwen jaren
lang niet verder komen dan het
uitvoeren van vijftien tot twintig
recepten. In vrijwel evenveel tijd
als ze nu kwijt zijn op de groen
teweegschaal, in zo'n veertig se
conden, kunnen ze nu zonder
veel nadenken en met gemak een
leuke andere maaltijd naar be
hoefte samenstellen."
Een uitnodiging om
een tochtje langs
Nederlandse en Bel
gische wijngaarden te maken.
Die krijg je niet vaak. Wan
neer ik me nu even tot Neder
land beperk, hoe moet je je
dan zo'n tamelijk verrassende
trip voorstellen? Dat valt wel
mee.
Er bestaan in Nederland, ge
loof het of niet, inmiddels
dertig wijngaarden. Het aan
tal stijgt nog steeds. Fred
Lorsheijd heeft ze in een boek
in kaart gebracht. Onder de
titel 'Op zoek naar Wijngaar
den en Wijnmakers in Neder
land en België' (Uitg. Kos-
mos-Z&K, ƒ24,90) nodigt hij
de lezer als het ware uit om
eens bij die wijnmakers een
kijkje te gaan nemen. Uiter
aard na afspraak met de eige
naren.
Veel mensen weten wel, dat
er in Zuid-Limburg wijn
wordt geproduceerd. De wijn
gaard in Made is zo langza
merhand ook wel bij menig
een bekend. Maar dan houdt
de kennis op. Er is veel méér.
Als ik met dit boek in de hand
een klein optelsommetje ver
richt, kom ik voor Nederland
uit op totaal 12,66 hectaren,
waar zo'n dikke 71.000 flessen
wijn vandaan komen. België
beschikt over een grotere to
tale oppervlakte, ruim 27 ha.
Natuurlijk is dat niet veel ver
geleken bij echte wijnlanden.
Het verhoudt zich zo onge
veer als een druppel tot een
fust. Maar een kwart eeuw
geleden was er in Nederland
nog helemaal niets.
Nu omvat de grootste hier, de
Apostelhoeve bij Maastricht,
3,3 ha (wordt mogelijk 6 ha).
Zes Nederlandse wijngaarden
zijn 1 ha groot of groter.
En waar vind je nu die wijn
gaarden, die voor Nederland
se begrippen interessant zijn
om te bezoeken? Vooral in
Zuid-Limburg natuurlijk,
waar de Romeinen de wijn
stok hebben gebracht die er
bleef staan tot in de middel
eeuwen. Daar zijn er nu 19 in
produktie, kleintjes van een
paar honderd vierkante meter
meegerekend.
Verder liggen er vier in Bra
bant: in Made, in Ulvenhout,
in Cuyck en bij Eindhoven.
Doch ook in Zuid-Holland en
zelfs in Noord-Nederland
worden er successen geboekt.
In België vind je de wijngaar
den vooral in de omgeving
Diest - Aarschot en bij Torg-
Door Hein Sluijter
ny aan de
Frans - Luxemburgse grens.
Al die fanatieke ploeteraars
die op deze zonderlinge plaat
sen gewoon in de open lucht
wijn verbouwen, weten het: je
kunt in Nederland goede wijn
maken, als je er maar genoeg
tijd, geld. energie en eigen
tijdse kennis in steekt.
De resultaten kunnen over
weldigend goed zijn, zoals ik
zelf meer dan eens heb erva
ren. De Linie in Made en de
Apostelhoeve bij Maastricht
zijn meer dan eens terecht
internationaal gelauwerd.
De wijnbouw is uit Nederland
verdwenen in de 16e en 17e
eeuw, toen het klimaat kou
der werd en toen ontdekt
werd dat wijn uit zuidelijke
landen beter en goedkoper
was. Anno nu echter beschik
ken we in de Lage Landen
over een beter klimaat, over
betere druiverassen en over
een betere techniek.
Eigenlijk is het verbazingwek
kend wat er in Nederland en
België mogelijk is. Normaal
gesproken kun je geen wijn
verbouwen boven de 50e
breedtegraad. Toch blijkt het
te kunnen. Op beschut gele
gen plekken. En op bepaalde
gronden.
In Engeland hebben ze dat al
langer door. Daar ligt inmid
dels een totale wijngaardop
pervlakte van 400 ha. Je vindt
daar ook de noordelijkste
gaard van Europa, 2 ha bij
Leeds, net boven de 53e
breedtegraad.
Alle inheemse wijnboeren en
ook zij die hun gedachten la
ten gaan over een eigen
gaardje. zouden dus eens naar
Engeland moeten gaan. De
producenten daar zullen hen
hartelijk ontvangen, want die
uit Nederland vormen geen
concurrentie. Zijn alleen me
de-ploeteraars.
Door Marijke Prins
Ik weet niet hoeveel gelovigen er nog zijn die in de zes >n
tussen Aswoensdag en Pasen vasten, het kunnen er niet veel
zijn. Een medewerker van het secretariaat van het Rooms-
Katholieke Kerkgenootschap in Nederland, die ik vraag naar
het officiële standpunt van de kerk, raadt mij aan een encyclo
pedie te raadplegen en heeft geen schroom om te vertellen dat
hij zelf van geen vasten meer weet.
Het Grote Vasten, de periode tussen Aswoensdag en Pasen,
herinnert aan het vasten van Christus en wordt in het Evangelie
van Mattheus beschreven. Maar ook in het Oude Testament
wordt veelvuldig gesproken van vasten. In Psalm 109 zegt David
in een smeekbede tot God: 'Mijne knieën knikken van het
vasten'.
Is bij de kerk vasten in onbruik geraakt, in kringen die zich
bezighouden met alternatieve vormen van lichamelijke en
geestelijke gezondheid, zoals New Age, begint vasten weer in
zwang te raken. Ik moet bekennen dat ik wel eens lichtelijk
afgunstig heb geluisterd naar het verhaal van een vriendin die
een week had gevast en alleen op vruchtensappen leefde als
voorbereiding op een frisse en slanke lente. Hoe simpel, maar
hoe moeilijk.
In het oudste gedrukte kookboek in de Nederlandse taal, 'Een
notabel boecxken van cokeryen' van Thomas van der Noot uit
1510, worden allerlei recepten gegeven vöor de vasten. Het
recept voor een vastenvlaai is bijzonder sober, omdat er tijdens
de vasten niet alleen geen vlees, maar ook geen zuivel, eieren en
dierlijk vet mocht worden gegeten.
Het recept is in zijn beknoptheid kenmerkend voor de manier
waarop tot in de achttiende eeuw recepten werden opgeschre
ven: hoeveelheden ontbraken en algemeen bekende bereidingen
- zoals in dit recept van het vlaaideeg - worden niet eens
vermeld. De bewerking van het recept is van de al eerder
genoemde Johanna Maria van Winter.
Vastenvlaaien
Voor het deeg (vorm van 22 cm):
100 gram bloem
10 gram gist
1 dl lauw water
5 gram rietsuiker
scheutje olie
mespuntje zout
voor de vulling:
kwart pot amandelmoes van 350 gram
water
eetlepel bloem
125 gram rijstemeel
1 theelepel gemperpoeder
1 theelepel kaneel
50 gram rietsuiker
Kneed de ingrediënten voor het deeg tot een soepel geheel en
laat dit een uur afgedekt rijzen op een rustige warme plaat.
Leng de amandelmoes, te koop bij een reformwinkel, aan met
water (tot een halve liter) en breng de ontstane amandelmelk
aan de kook. Bindt deze met bloem en rijstemeel en breng het
geheel op smaak met de kruiden en rietsuiker. Dan wordt het
deeg uitgerold en in een met olie en bloem bestreken vorm
gelegd. Het afgekoelde mengsel wordt in de vorm gestort en de
vastenvlaai wordt in het midden van een op 200 graden
verwarde oven goudbruin gebakken.
i
