Weekend
snt... met hotelservice
jaar: PYRKERHÖHE.
ENGELAND
IERLAND
SCHOTLAND
Op 27 en 28 maart gaat Italië naar
e stembus om een parlement te
vervangen dat ten offer is gevallen
aan de gerechtelijke orkaan die
sinds twee jaar door het politieke
andschap van Italië raast. Vlak na
e voor haar zo succesvol verlopen
emeenteraadsverkiezingen van 5
ecember 1993 was links volop
avoriet. Maar sindsdien heeft
rechts, met de steun van een
media-imperium dat in Europa
zijn weerga niet kent, een
tegenoffensief op alle fronten
ingezet. Het is daarom heel goed
mogelijk, dat de Italiaanse
[evolutie een reactionaire
uitkomst gaat krijgen. Het zou niet
de eerste keer zijn.
Silvio Berlusconi
weet ook als
politicus veel
Italianen
te overtuigen
De verkiezingen
zouden wel eens
voor een ruk
naar rechts
kunnen zorgen
de STEM
E4
lagenHPo(5dagenVP^TS^
leumprijs ƒ37,
boausien Neo tel nr Q4iq?.-)iqJ^
mineraal- en modderbaden
behandelingen volgens Kneipo-
methode aqua-gym
kuren hart, bloedsomloop reuma
gewnchten, spijsvertering,'zenuv/én
Iff vakantie: brochure 'ft
Istig en midden in skicentrui
lllige hotelappartementen 2-
fers, bad of do/wc, balkon ti
bge, sneeuwbar, prachtig' ui
Ti Gasteinertal (54 liften, 2!
90 km loipen.... ruim oiitbï
In. voordelige aanbiedinqe
5 dgn. lift v.a. DM 860 -
Fax: 00-43.6432.7521
fcsarltal 920-2100 m.
Iafdaling tot in het dal.
lOF, A-5611 Grossari.
«4.332, fax 3325.
nog kamers vrij.
De meest complete
goedkope WINTERSPORÏ
REIZEN all-in 10 dgs bui
reis HP, 7 dgn. skipas.
dgn. skiles, 7 dgn. skiui
rusting v.a. 820,-. Dole
mieten skisafari 10 dgi
busreis HP, 7 dgn. skipai
6 dgn. skibegeleiding,
dgn. skiuitrusting v.
995,-. Langlaufsafari 1
dgs. busreis HP, 3 hah
dgn. L.I. les, 7 dgn. L.i. ui
rusting en 3 L.I. excursii
v.a. 655,-. Groepskortir
v.a. 10 pers. Alle reizen oc
per eigen auto mogelijk,
voor gratis gids Reisburea
Joytours 070-3633939
SGR/ANVR.
eren en Bloemenriviera
In, hotels, parken, campings.
TOI55-27475. (gratis gids)
ROME, Florence, Venet
Ravenna. 10 dgse busre
v.a. 679,- HP. Vertr. apii
okt. Garant Reizen (SGI
080-605800.
10-daagse busreis TOf
CANE div. vertrekdata vï
april t/m sept. geheel ve
zorgd prijs v.a. 869,- p.|
PELIKAAN REIZEN 070
650452 lid SGR/ANVR.
LONDEN vliegreis 3 dg U(
ƒ381,-. AEROTRAVE
(SGR/ANVR) 043-640440.
BRITISH Holidays 04(
428005. Luxe stacar's.loc
ges en bung's op ca.30
parken door heel Engelanc
in ZW Engeland ca.300 exi
vak.verblijven. Dordogneln
70, 5627 HG Eindhoven.
LONDEN CAMBRIDGI
6-daagse excursiereis ma
o.a. Leeds en Windsc
Castle en Canterbury v.i
649! ZUID-ENGELAND
8-daagse reis met o.
Stonehenge, Bath en Wir
Chester v.a. 898. Grati
reisgids? Bel: Speciale Rei
zen Centrale 050-120101
(24 uur per dag) of 020
6202121 anvr/sgr
BRITISH Holidays knipoog
naar Zuid-lerl.Luxe bung s;
stacar's t.h. Dordogneln
Eindhoven 040-428005.
12 daagse busreis HIGH1
LANDS div. vertrekdata van
mei t/m sept. geheel ver
zorgd, prijs v.a./ 159^,-pP
PELIKAAN REIZEN 07b-
650452/lid SGR/ANVR
EMARKEN
i met:
igementen
i bij o.a. Kopenhagen
hotelaanbiedingen
ïtiewoningen uit een van de
talogi met huizen,
ormatie: 050-143200.
NDIC/GRONINGEN """""J
vak.
en
|Olf-,
;ser-
nds-
0002
N
Ontdek KOPENHAGEN:
daagse excursiereis
veel Kopenhagen maar
BREMEN, HELSINGOR
ROSKILDE v.a 699! Gratis
reisgids? Bel Speciale n
zen Centrale 050-1201»
(24 uur per dag) of
6202121 anvr/sgr
9-
iNSK
<OW
jids?
sizen
0100
020-
Geh. verz. busreizen
Polen en Litouwen, ca
auto o.a.:vak.huisjes.
fietsvak^en Pr^ht^a0ed;
reizen.
kope vakanties:^ l^ggR
travel: 073-137274
Door Aart Heering
Silvio Berlusconi verspilt geen tijd met politieke debatten. In plaats daarvan vertoont hij zich op de sporttribune van zijn eigen AC Milan) en bestoken zijn tv-zenders de Italianen met beelden
De ommezwaai van Italië
van de meuwe Leider.
foto ap
"T" og maar een paar jaar
Wj» geleden leek Italië een
I toonbeeld van politieke
I onbeweeglijkheid. Na
bijna een halve eeuw te
_L V zijn geregeerd door de
oppermachtige Democrazia Cristi-
ana (DC) had het land zich ontwik
keld tot een geheel eigen vorm van
welvaartsstaat waarin vriendjespo
litiek tot leidend beginsel was ver
heven, corruptie een vaste praktijk
was en overheidsfondsen en -func
ties schaamteloos werden gebruikt
om stemmen te kopen.
Het toppunt werd bereikt in de
jaren tachtig, toen de DC regeerde
samen met de socialisten van van
Bettino Craxi, die him partners al
gauw in inhaligheid naar de kroon
staken.
Het was het tijdperk van de 'fi-
nanza allegra' (de vrolijke finan
ciën), een zorgeloos potverteren,
waarin iedereen tevreden werd ge
steld. De industriëlen met over
heidssubsidies en protectionisti
sche maatregelen. De werknemers
met regelmatig terugkerende loon-
rondes. De zelfstandigen met een
officieus getolereerde massale be
lastingontduiking. De maffia met
een uiterst mild opsporings- en
vervolgingsbeleid. De politici met
een gigantische illegale financie
ring van zichzelf en hun steeds
waterhoofdiger partijapparaten.
En hun cliëntèle met de creatie van
honderdduizenden overbodige ba
nen in de overheidssector en nog
meer dubieuze uitkeringen.
De decadentie van het regime was
voor iedere Italiaan zichtbaar, te
meer daar de politici hun aan
smeergeld ontleende rijkdommen
niet eens meer verborgen. Maar
toch hielden de Italianen tot aan
het begin van de jaren negentig het
corrupte bestel met hun stemmen
zelf in stand. Voor een deel was dat
te danken aan de kerk, die de DC
altijd door dik en dun heeft ge
steund.
Minstens zo belangrijk was dat
miljoenen Italianen de zittende po
litici steunden om daar een baan
tje, een uitkering, een bouwvergun
ning of een andere persoonlijk
voordeel aan te ontlenen. Het on
derzoek Schone Handen heeft dat
mechanisme nu een halt toegeroe
pen en de van hun economische
macht verstoken regeringspartijen
zijn als kaartenhuizen in elkaar
gestort.
De corruptieschandalen hebben de
macht van het 'oude regime' gebro
ken, dat is duidelijk. Maar voor het
zover kon komen moest eerst de
'factor K' verdwijnen, de commu
nistische dreiging die tot voor kort
het politieke debat in Italië over
heerste. Italië was het enige land in
West-Europa waar de communis
ten verreweg de grootste linkse
partij vormden en de meeste Italia
nen redeneerden als de conserva
tieve journalist Indro Montanelli
die in de jaren zeventig zijn lezers
opriep om hun 'neus dicht te knij
pen en toch maar DC te stemmen,'
omdat dat altijd nog de voorkeur
verdiende boven het alternatief dat
de oppositie te bieden had.
Gaandeweg werd het rode gevaar
echter minder gevaarlijk. Voor een
deel was dat te danken aan de
ontwikkeling binnen de communis
tische partij PCI zelf, die drie jaar
geleden afstand nam van haar
naam en verleden om verder te
gaan als Linkse Democratische
Partij (PDS).
Belangrijker nog was de revolutie
in Oost-Europa van 1989. Met de
instorting van de Berlijnse Muur
verdween ook het schrikbeeld van
de kozakken op het Sint Pieter
splein. (Zjirinovski had zijn op
wachting nog niet gemaakt.) De
DC was niet langer meer een on
misbaar bastion tegen de dreiging
van de rode horden en daarmee
werd de weg vrijgemaakt voor
nieuwe politieke formaties.
De eerste daarvan was de Lega
Nord van Umberto Bossi, die groot
werd als alternatief voor de door
corruptie verkankerde traditionele
partijen. Het oudste en krachtigste
bolwerk van de Lega is Milaan en
het is dan ook geen toeval dat juist
in die stad twee jaar geleden het
onderzoek Schone Handen is be
gonnen.
Dat Schone Handen zijn huidige
omvang kon bereiken is natuurlijk
te danken aan ondernemende ma
gistraten als Antonio Di Pietro.
Maar het ligt ook aan de onderne
mers die voor het eerst massaal
bekentenissen aflegden, omdat de
prijs van de corruptie te hoog was
geworden. De eisen van de politici
waren gaandeweg opgeschroefd
van geschenken en min of meer
vrijwillige giften tot verplichte bij
dragen van vijf of tien procent en
dat was bij een neergaande con
junctuur steeds moeilijker op te
brengen.
De gelegenheid om zich aan de
steekpenningcultuur te onttrekken
werd geboden door de Lega, die het
machtsmonopolie van Andreotti en
Craxi had doorbroken. De angst
voor represailles, bij voorbeeld
door de 'verklikkers' nooit meer
een opdracht te gunnen, werd min
der en in het Milanese Gerechtshof
vormden zich rijen van boetvaardi
ge industriëlen.
Sedertdien worden overal in Italië
de banden tussen politiek, zaken
wereld en criminaliteit blootge
legd. Meer dan drieduizend politici
en ondernemers worden inmiddels
vervolgd voor corruptie en het ein
de is nog lang niet in zicht. Parallel
aan de 'juridische revolutie' is ook
een politieke rebellie gaande die in
de afgelopen drie jaar geleidelijk is
aangezwollen.
Een eerste duidelijke teken daar
van werd gegeven in juli 1991, toen
een volksstemming werd gehouden
over de afschaffing van een onder
deel van de kieswet, dat van de
meervoudige voorkeurstem.
Tot dan toe kon de kiezer binnen
één lijst vier of vijf verschillende
kandidaten aangeven. Daardoor
was het mathematisch mogelijk om
de kiezers te controleren door hen
elk een verschillende combinatie
van namen op te geven en bij het
tellen van de stemmen te controle
ren of de opdracht naar behoren
was uitgevoerd. De regeringspar
tijen voelden er niets voor om het
stelsel te wijzigen en de socialis
tische leider Craxi riep zijn landge
noten op om niet te stemmen maar
'naar zee te gaan', opdat daardoor
de noodzakelijke meerderheid van
50 procent van de stemgerechtig
den niet zou worden gehaald. Maar
de Italianen deden het niet en
stemden voor de afschaffing van de
meervoudige voorkeurstem.
Bij de kamerverkiezingen van april
1992 viel de regerende vierpartij-
en-coalitie - DC, de socialistische
PSI, de sociaaldemocratische PSDI
en de liberale PLI - terug van 53,7
naar 48,8 procent, naar de toenma
lige Italiaanse begrippen een fikse
tuimeling. De grote winnaar was
de Lega Nord, die in het Noorden
de tweede partij werd, terwijl de
'anti-maffiapartij' La Rete vooral
op Sicilië een krachtige start
maakte.
Dankzij de restzetels behielden de
regeringspartijen een flinterdunne
parlementaire meerderheid, maar
Craxi en Andreotti die elkander de
functies van staatshoofd en pre
mier dachten te betwisten, werden
uitgerangeerd, ook omdat Schone
Handen inmiddels concrete resul
taten begon op te leveren. De so
cialist Giuliano Amato, zelf geen
beroepspoliticus, werd minister
president en de onkreukbare chris
tendemocraat (want die zijn er ook
nog) Oscar Luigi Scalfaro presi
dent.
In april vorig jaar werd, weer tegen
de zin van de regeringspartijen, per
referendum de kiesprocedure voor
de Senaat, die in Italië vergelijkba
re bevoegdheden heeft met die van
de Kamer, grondig gewijzigd. In de
praktijk betekende het een over
gang van een stelsel van evenredige
vertegenwoordiging naar een dis
trictenstelsel.
De gangmaker achter het referen
dum, de dissidente christendemo
craat Mario Segni, wilde daarmee
tot een meer directe democratie
komen en een einde maken aan de
veelheid van partijen en het gekon
kel van stromingen en partijbon
zen. In de daarop volgende maan
den wijzigde een overgangskabinet
onder leiding van de directeur van
de Italiaanse Bank Carlo, Azeglio
Ciampi, ook de kiesprocedure voor
de Kamer, waarna de weg vrij was
voor vervroegde verkiezingen.
Bij gedeeltelijke gemeenteraads
verkiezingen in juni en november-
december vorig jaar kon circa de
helft van de Italiaanse kiezers al
met het nieuwe stelsel kennisma
ken. De uitslagen waren rampzalig
voor de door schandalen geteister
de regeringspartijen die in novem
ber met zijn vieren niet verder
kwamen dan 20 procent. Het poli
tieke centrum werd weggevaagd en
daarvan profiteerden links en
rechts. In het Noorden werd ter
rechterzijde de grootste winst ge
boekt door de Lega, die haar Noor-
ditaliaanse autonomisme in rap
tempo heeft getransformeerd in een
nieuw-rechts populisme en in het
zuiden werd de neofascistische
volksvertegenwoordiging overdui
delijk geworden. Met parlementai
re obstructiemethoden, desinfor
matiecampagnes en bomaanslagen
probeerde het ancien régime nog
om zijn bestaan te rekken, maar op
16 januari was het toch zover.
President Scalfaro ontbond Kamer
en Senaat, waarop premier Ciampi
verkiezingen uitschreef op 27 en 28
maart, die de bekroning moeten
vormen van de Italiaanse Revolu
tie.
Volgens het nieuwe kiesstelsel wor
den 475 kamerleden en 232 senato
ren rechtstreeks gekozen in even-
zovele districten, terwijl het over
gebleven kwart nog volgens het
oude stelsel van evenredige verte
genwoordiging wordt aangewezen.
Net als in Groot-Brittannië wordt
in één ronde gekozen en wint de
kandidaat met relatief de meeste
stemmen, ook als dat minder dan
50 procent is. Het nieuwe stelsel
noodzaakte tot de vorming van
nieuwe brede coalities ter vervan
ging van de twaalf landelijke par
tijen die in het huidige parlement
vertegenwoordigd zijn. Na twee
maanden van onderhandelingen
heeft dat geleid tot het ontstaan
van drie blokken: links, centrum en
rechts.
Vooral links, een niet bijster hecht
gelegenheidsverbond van acht pro-
In april vorig jaar werd, tegen de zin van de regeringspartijen, per
referendum een wijziging het Italiaanse kiesstelsel voorgesteld. De
bevolking stemde massaal voor de wijziging. foto ap
partij MSI uit een jarenlange slui
mer gewekt.
Maar het beste resultaat behaalden
de progressieve coalities onder lei
ding van de linkse democraten van
Achille Occhetto, die door de
smeergeldcycloon betrekkelijk on
geschonden zijn gebleven. Bij de
laatste verkiezingsronde sleepten
zij de burgemeestersposten van Pa
lermo, Rome, Napels, Venetië, Ge
nua en Triëst in de wacht.
Door deze resultaten en door de
gerechtelijke acties tegen de zitten
de parlementsleden, van wie in
middels een kleine 200 worden ver
dacht van corruptie en 20 van
connecties met de maffia, was de
onhoudbare positie van de zittende
gressieve groeperingen onder lei
ding van Occhetto's linkse demo
craten, begon de campagne met
grote verwachtingen, die door de
resultaten van de gemeentelijke
verkiezingen gerechtvaardigd le
ken. Toch werd daarmee een verte
kend beeld gegeven, omdat de pro
gressieve overwinning mede het ge
volg was van de verdeeldheid van
de tegenstanders. Bij de meest re
cente peilingen halen de progres
sieven niet meer dan 35 tot 40
procent.
Het politieke centrum, dat bestaat
uit het Pact voor Italië van Mario
Segni, de uit de resten van de
christendemocratie voortgekomen
Italiaanse Volkspartij PPI en poli
tieke Einzelganger als oud-premier
Amato en de republikein Giorgio
La Malfa, is met minder dan 20
procent verreweg het zwakst.
Ter rechterzijde zijn de zaken da
nig in beroering geraakt sinds Ber
lusconi op 16 januari zijn lang
verbeide opwachting in de politiek
maakte. Met een populistische
boodschap, de steun van drie lan
delijke tv-zenders en een ontegen
zeglijk charisma lijkt de tycoon
inderdaad op een luisterrijk resul
taat af te stevenen.
De Italiaanse Citizen Kane is de
politieke strijd ingegaan met een
radicaal rechts programma, waarin
belastingverlaging, de vrije onder
neming, de natie, het gezin, de
strijd tegen misdaad en drugs, de
christelijke traditie en het (ongebo
ren) leven centraal staan. Hij pre
senteert zichzelf als de enige man
die in staat is om Italië uit de crisis
te leiden en diept de 'factor K'
weer op door alle progressieven
over één kam te scheren als 'com
munisten' die Italië in een antilibe
rale dwangbuis willen wurmen.
Net als Ronald Reagan, met wie hij
zichzelf graag vergelijkt, verspilt
Berlusconi geen tijd met politieke
debatten en confrontaties met jour
nalisten die hem niet welgezind
zijn. In plaats daarvan vertoont hij
zich op de sporttribune (van zijn
eigen AC Milan) en bestoken zijn
drie landelijke tv-zenders de Italia
nen al maandenlang met beelden
van de nieuwe Leider, in combina
tie met een nimmer aflatende hetze
tegen het 'linkse kartel' dat het
'verbond van de vrijheid' de pas
wil afsnijden.
Het propagandaoffensief blijkt zo
succesvol, dat Berlusconi inmiddels
de populairste politicus van het
land is.
In Noord-Italië heeft hij een pact
gesloten met de Lega Nord en in de
rest van het land met het Nationaal
Verbond van de neofascistische lei
der Gianfranco Fini. Dat deze bei
de partijen radicaal tegengestelde
opvattingen hebben over de natio
nale eenheid en het economisch
beleid, doet nu even niet ter zake:
beide zijn erop gebrand om mee te
profiteren van het Berlusconi-ef
fect. Daarnaast zijn conservatieve
christendemocraten, liberalen, so
ciaaldemocraten, enkele socialisten
en zelfs de radicale leider Marco
Pannella die twintig jaar geleden
naam maakte als voorvechter van
het recht op echtscheiding, abortus
en cannabisgebruik, op Berlusco
ni's rijdende trein gesprongen.
Diens uit het niets ontstane partij
Forza Italia kan al op 20 tot 25
procent van de stemmen rekenen,
naast nog eens 20 procent voor zijn
bondgenoten. En in een districten
stelsel kan dat voldoende zijn voor
een absolute meerderheid in het
parlement.
Berlusconi's aanhang komt vooral
voort uit het grote deel van de
Italiaanse bevolking (73 procent
volgens een recent onderzoek) dat
zijn voornaamste politieke infor
matie van de tv betrekt. Deze men
sen vallen voor het bombardement
van spots, commentaren, journaals,
quizzen en spelletjes waarin keer
op keer de mythe wordt bevestigd
van Berlusconi als 'nieuwe man' in
de politiek, als geniaal ondernemer
die ook Italië uit de crisis kan
trekken en als redder in de strijd
tegen het rode gevaar.
Zij vergeten daarbij, als het ooit al
geweten hebben, dat Berlusconi
kort geleden nog een trouwe steun
pilaar was van het regime van
Craxi en Andreotti en dat zijn
Fininvest-holding dreigt te bezwij
ken onder een schuldenlast van zes
miljard gulden.
Minstens zo belangrijk is de steun
van ondernemers en middenstan
ders die vrezen dat een linkse rege
ring de belastingwetgeving serieus
zou gaan toepassen. Zij zijn bereid
om iedereen te steunen die dat kan
vermijden en zien in Berlusconi de
verdediger van hun belangen nu de
DC dat niet meer kan.
En tenslotte klampen talloze poli
tieke gelukszoekers en vertegen
woordigers van het oude regime
zich nu aan Berlusconi vast om aan
hem functies en privileges te ontle
nen of te behouden. Als Berlusconi
wint, dan zou dat in zekere zin een
restauratie betekenen nog voor de
revolutie is voltooid.
Eenzelfde verzet van de burgerij
tegen de dreiging van links leidde
in 1922, in een andere situatie van
politieke beroering, tot de fascisti
sche Mars op Rome. Natuurlijk is
de situatie niet zo dramatisch als
toen, al was het maar omdat Ber
lusconi met spots werkt in plaats
van met wonderolie, maar toch
lijkt de vergelijking niet helemaal
misplaatst. Forza Italia's leiders-
cultus met de Big Brother-achtige
choreografie, de mythe van de 'man
van de Voorzienigheid', het ontbre-
ken van alle interne democratie in j
de beweging, de diabolisering van j
de tegenstander en de keuze voor
propaganda in plaats van debat,
het roept allemaal onprettige her
inneringen op aan een nog niet zo
heel ver verleden.
:n en Rekreatie Is een
menlijke rubriek van de
Dagbladengroep,
irtentiereserverinaen-
73-125225, fax 073-1377--
bus 449, 5201 AKDen BoJ
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1994
