'We moeten niet te vroeg juichen
Het individu is niet de vijand van de gemeenschap
Spe
in dij
ziek
Westen onthutst door initiatief Moskou
j'Kosto h<
lpm
Trouwe hoi
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
DB STEM
Vasten
-DE STEM-
Brigade-generaal Van Baal, nieuwe chef-staf van VN-troepen in Bosnië:
Twijfel aan
haalbaarheid
mestakkoord
Sarajevo bel
met slachtoJ
DESTEM
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1994 fA
Op zondag Quinqua
gesima werd, enige
decennia geleden
nog, na epistel en evangelie
de beminde gelovigen 'Zalig
heid in de Heer' toegewenst,
als vaste aanhef van de
vastenbrief die, in alle kerken
en kapellen waarover een rec
tor was aangesteld, van de
kansel moesten worden voor
gelezen en gegeven was te
Utrecht door de aartsbisschop
en de bisschoppen van Neder
land. Daarmee zette in zekere
zin de tijd van versterving al
in die strikt genomen met As
woensdag begon en veertig
dagen duurde. De
vastenavondviering bleef in
de kleine stad en de huiselijke
kring waarin ik opgroeide be
perkt tot het eten van oliebol
len, knolvormige baksels met
sliertige uitwassen, die mijn
moeder met de schuimspaan
uit een pan met dampende
olie opviste en daarna rijke
lijk met poedersuiker be
strooide. Al waren zij het
'Momento mori' van de pries
ter indachtig dat wij, zeer ver
gankelijk, van as waren ver
vaardigd en tot as zouden we
derkeren, toch probeerden
wij op Aswoensdag behoed
zaam het vaalzwarte kruisje
op ons voorhoofd te bewaren
omdat, naar men zei, degene
die dat met Pasen nog aan de
pastoor kon tonen, van hem
een nieuw zondags pak kreeg.
Op Aswoensdag werd ook het
vastentrommeltje in gebruik
genomen waarin koekjes, tof
fees, drop, zuurtjes, gekleurd
ouwel, uit onze kindermond
gespaard, tot het middaguur
van Paaszaterdag werden be
waard. Alleen halverwege de
vasten, op zondag Laetare,
mochten we even genieten
van boterbrok of zoethout.
De vastenwet, die ons ieder
jaar opnieuw vanaf de preek
stoel werd voorgehouden, be
trof het vasten en de onthou
ding. De onthoudingsvoor
schriften, die overigens het
hele jaar door voor alle vrij
dagen golden, verboden iede
re gelovige vanaf het zevende
levensjaar vlees of jus uit
vlees te gebruiken. Wel mocht
men soep en andere spijzen
met spek koken of braden, als
men vóór het nuttigen het
spek er maar uit verwijderde.
Ook vleesextracten stonden
op de zwarte lijst, met name
de bouillonblokjes van Liebig
en Maggi. Van de Maggisoe-
pen waren Rumford-,
Windsor- en koninginnesoep
van dat verbod uitgesloten.
De eigenlijke vastenwet
schreef voor dat iedere gelo
vige die de leeftijd van 21 jaar
bereikt had en het 60e levens
jaar nog niet was ingetreden,
slechts eenmaal per dag een
volle maaltijd gebruikte en bij
de andere maaltijden sober
heid betrachtte. Roken en het
drinken van alcoholica wer
den uiteraard ten zeerste ont
raden. Al viel dat niet onder
de onthoudingswet, in de
vastentijd werden geen kerke
lijke huwelijken ingezegend,
wat wel wat zegt over de toen
en nog wel geldende seksuele
opvattingen. Op de zondagen
in de vasten werden in elke'
parochiekerk lijdensmedita
ties gehouden, zeer uitvoerige
preken tijdens het middaglof,
waarin de passie en het ster
ven van Christus in vaak zeer
realistische taferelen werden
geschilderd om ons tot
schuldbewuste boetvaardig
heid te brengen. De lijden
smeditaties die de KRO op
dinsdagavond uitzond, kluis
terden door het retorische ta
lent van pater Borromeus de
Greeve, pater Lohuis en rec
tor Keet hele gezinnen aan
het radiotoestel.
Met Passiezondag, twee we
ken voor Pasen, werden in de
kerk crucifixen en heiligen
beelden met paarse doeken
bedekt. Er klonk geen Gloria
en geen Alleluja meer, het
orgel zweeg, in plaats van de
altaarbei werd wel een sner
pende ratel gebruikt. Het as-
kruisje is met het wijwater en
het palmtakje in het museum
van de roomse folklore te
recht gekomen. Misschien dat
de rituelen in de crematoria
de betekenis van Aswoensdag
weer laten beseffen.
Bezie de krantepagina met de 06-informatienummers. Een paar
jaar geleden stond er '40 cent per minuut' bij zo 'n telefoonnummer.
Daarvan schrok blijkbaar niemand; dus kwamen er steeds wat
centen bij. Tot we de mededeling '50 ctper halve minuut' bereikten,
als keurige camouflage voor de toch opzienbarende prijsontwikke
ling. Of'vier kwartjes per minuut'.
Vandaag staat er gewoon 'lpm'. En niemand die ook maar even
veronderstelt dat het om 1 cént of 1 kwartje kan gaan.
Het zou smaakvol zijn hieruit te concluderen dat telefoonseks
ernstig lijdt aan inflatie. Maar vermoedelijk is het omgekeerde het
geval: deze vorm van telefonische informatie-uitwisseling wordt
blijkbaar steeds waardevoller geacht. (HC)
'O
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Bezorgklachten en abonnementenadministratie:
(alleen voor edities Breda, Oosterhout en Etten-Leur; overige edities:
zie rayonkantoor)
Afdeling Lezerscontact 06-0226116 (gratis) ma. t/m vrij. 8.00-17.00
uur, zat. 8.00-12.00 uur.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a,
01640-36850, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen per 1 januari 1994
(bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 87.20, per halfjaar 173.45 óf per jaar 337.30.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 29.05,
per kwartaal 84.70, per half jaar 168.45 óf per jaar 327.30.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin-
nekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00
uur 076-236881, zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-
236242/236911. f
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN/AMRO rek. 520538447. I
HET WEEKEINDE zal briga
de-generaal Ad van Baal (47)
nog gebruiken om zijn moeder
in zijn Westbrabantse geboor
tedorp Kruisland op te zoeken.
Het wordt een afscheid voor
een half jaar, want Van Baal
wordt met ingang van 1 maart
zes maanden lang de nieuwe
chef-staf van de VN-troepen in
Bosnië, de rechterhand van de
Britse commandant Rose. Het
is een functie die Nederland
heeft gekregen als dank voor
zijn bijdrage aan de VN-ope-
ratie in ex-Joegoslavië.
Door Henk Bouwmans
DE LAATSTE weken heeft Van Baal
met meer dan normale belangstelling de
ontwikkelingen in Bosnië gevolgd. Bij
zijn kennismakingsbezoe gevolgd. Het
drukte hem met de neus op de feiten:
een chef-staf loopt net zo veel gevaren
als een chauffeur van een transporteen
heid. „Die markt ligt precies op de
route van het hoofdkwartier van com
mandant Rose naar het presidentiële
paleis van Izetbegovic."
Van Baal is blij met de standvastigheid
die de wereldgemeenschap na die aan
slag heeft getoond. „Die vastberaden
heid is een heel belangrijk signaal, niet
alleen voor de Serviërs en moslims
maar ook voor alle mensen die daar een
functie vervullen. Want aan die vastbe
radenheid heeft het wel eens ontbro
ken."
Dat de Serviërs nu door de bemiddeling
van de Russen en onder dreiging van
het Navo-ultimatum met luchtaanval
len druk doende zijn hun zware wapens
terug te trekken uit de heuvels rond
Sarajevo stemt hem positief. Maar hij
waarschuwt wel. „We moeten over het
kortstondige effect van zo'n ultimatum
heen kijken. Laat ons eerst maar eens
kijken wat er gebeurt. Het is nog veel te
vroeg om te juichen."
Debuut
De benoeming van Van Baal, comman-
Brigade-generaal Van Baal wordt in Bosnië de rechterhand van VN-commandant Rose.
FOTO ANP
dant van de 43e gemechaniseerde briga
de in het Drentse Havelte, was voor
velen een verrassing. Niet het minst
voor Van Baal zelf. In Kiseljak, waar hij
de leiding krijgt over de 460 man tellen
de VN-staf in Bosnië, wordt het de
eerste keer in zijn militaire loopbaan
dat Van Baal in een internationale staf
werkt. Terwijl Nederland al vele VN-
operaties achter de rug heeft, wordt het
zijn debuut als blauwe baret.
Is dat gebrek aan internationale erva
ring geen nadeel? „Dat zal blijken op 1
september als de zes maanden er op
zitten", zegt de generaal, die nu al weet
dat zijn VN-werk beloond wordt met
een extra generaalsster en de functie
van plaatsvervangend bevelhebber van
de landstrijdkrachten,
Van Baal vindt dat hij wel degelijk
beseft wat hem te wachten staat. Als
artillerist was hij actief in vele interna
tionale oefeningen en als beleidsfunc
tionaris op materieelgebied keek hij ook
over de Nederlandse grenzen heen. „Ik
ben dus niet helemaal blank."
Training
Bovendien heeft hij ook lessen geleerd
uit de reorganisatie van de Koninklijke
Landmacht (KL). „Ik heb veel conflic
ten meegemaakt, weliswaar niet op le
ven en dood. Maar het ging toch om
belangentegenstelling en -verstrenge
ling. Dat is toch een training. Ik heb
ook geprobeerd om de veranderde taak
van de KL van het bestrijden van een
grootschalig conflict naar crisisbeheer
sing voor mij in te vullen. Door te
studeren, te lezen en te praten met
mensen die uitgezonden zijn, heb ik mij
een beeld kunnen vormen."
„Ik weet nu dat mijn werk geen dag
hetzelfde zal zijn. Het zal zeer onvoor
spelbaar zijn. Het belangrijkste is dat je
vooral moet denken in kansen. Je kimt
jezelf wel wentelen in allerlei proble
men, maar je moet initiatief nemen. In
het bedrijfsleven is dat niet anders. Ik
ben absoluut niet geïnteresseerd in een
directeur die aan het einde van het jaar
tien excuses aanvoert waarom hij geen
winst heeft behaald. Welke kansen heb
je laten liggen om partijen aan de
onderhandelingstafel te krijgen? Daar
gaat het om."
Baas
De Nederlandse chef-staf zal in zijn
werk de Britse commandant Rose niet
voor de voeten lopen. „Ik heb één baas
en dat is Rose. Ik ben zijn adviseur.
Rose is de verantwoordelijke man." Als
rechterhand van Rose fungeert ij-J
Baal als een soort informatiemana
„Informatie verzamelen zodat je
kunt omzetten in concrete orders. Al
ontdekt dat ergens geen gevechten ir,
plaatsvinden, moet je onmiddellijk z!
gen dat de convooien weer op g8
komen. Dat is het werk waar het 0»i
gaat."
Nederland mag dan verguld zijn met
functie van chef-staf, Van Baal at
niet om de Nederlandse belangen l
dienen, ook al is zijn staf verantwooï
delijk voor het Nederlandse trans;;,-1
en luchtmobiele bataljon, twee van*
meer dan tien internationale bat
in Bosnië. „Ik ben daar niet del...
des vaderlands. Als chef-staf is het vjj
belang alle problemen op te pakken v;
welk bataljon dan ook."
Van Baal voelt zich wel gesteund do;;
de Nederlandse politiek, ook dank s
stevige uitlatingen als die van het pj
dA-kamerlid Van Traa. Die verklaarof
onlangs dat de Tweede Kamer de M
derlandse Bosnië-politiek moet blij»!
steunen, ook 'als straks de eerste li"™
zakken op Schiphol arriveren.'
„Op zo'n moment besef je dat de po'J
tiek de ultieme verantwoordelijkhtJ
durft te nemen. Ik ben er blij om dat
politiek dat zo openlijk durft te 2
Want eên militair kan alleen functioneel
ren onder de paraplu van de pi
De politiek draagt namens het 1
landse volk de verantwoordelijkheid!
Het is vervolgens aan de militairen 01
te zorgen dat de risico's zo klein mogi
lijk blijven."
Vriendenkring
„Thuis zijn ze natuurlijk bezorgd. Wan!
dan gaat het niet meer over de Konink-|
lijke Landmacht. Het gaat dan om li
familielid dat vertrekt. Als individuele!
militair is het je eigen verantwoorde!
lijkheid. Maar thuis is het iets wat je iu|
de intimiteit van je relatie bespreekt: je
kijkt in de ogen van je vrouw."
„Wij hebben een uitgebreide vriendenl
kring. Die feliciteerde ons met mijj
benoeming, maar dacht ook meteen a
de consequenties voor mijn gezin. Da:|
er zoveel mensen zijn die nu al gezegi
hebben dat ze op mijn vrouw Jenny ei
de kinderen passen is een heerlijk gs
voel."
Door onze correspondent
Mare de Koninck
HOEWEL nog geenszins
vaststaat dat 'de komst van
de Russen' tot vrede in Sara
jevo c.q. Bosnië zal leiden, is
het initiatief van Boris Jelt-
sin op het eerste gezicht een
briljante zet.
Jeltsin heeft er zoveel vliegen in
één klap mee geslagen en het
Westen zo'n totaal nieuw diplo
matiek landschap voorgelegd
dat leiders in Washington en
West-Europa gisteravond nog
steeds een verdwaalde indruk
maakten.
In Jeltsin's 'ingreep' zitten
meerdere dubbelwaardigheden
die de Navo en president Clin
ton in pikante tweestrijd bren
gen en die een ouderwets soort
Amerikaans-Russische span
ning aan het licht brengen. De
eerste ambivalentie is dat het
Navo-ultimatum aan de Servi
sche omsingelaars van Sarajevo
nu waarschijnlijk niet meèr re
levant is omdat de Serven zich -
zogenaamd op verzoek van de
Russen - massaal terugtrékken.
Maar mocht die terugtrekking
minder totaal blijken dan be
loofd en dus niet aan de Navo-
eis voldoen, dan is tegelijkertijd
het ultimatum als gevolg van de
nieuwe Russische rol in Bosnië
praktisch niet meer uitvoer
baar.
Het lijkt ondenkbaar dat Ame
rikaanse en Westeuropese
luchtmachten volgende week
bommen op Bosnië gaan gooien
nu Moskou, dat verklaard te
genstanders is van de Navo-ge-
weldsdreiging, zich daar diplo
matiek op de voorgrond heeft
geplaatst, zo'n belangrijke in
vloed op de Serven blijkt te
kunnen hebben en straks zelfs
met honderden Russische VN-
vredesmilitairen in Sarajevo
aanwezig zal zijn.
Een geïrriteerde uitwisseling
gisteren van Russische en geal
lieerde verklaringen (de Navo
bleef met luchtacties dreigen als
ook maar één Servisch kanon
niet tijdig is teruggetrokken;
Moskou waarschuwde voor 'al
gehele oorlog' in dat geval)
bracht ineens weer iets van de
koude oorlog in de lucht en gaf
aan dat Navo-bommen op
Bosnië het karakter kunnen
krijgen van een directe, zelfs
militaire, confrontatie met Rus
land. Dat laatste is een perspec
tief waar Clinton geenszins aan
toe is.
Dat Jeltsin, mocht er nu uit
zicht op ware vrede in Bosnië
komen, goeddeels met de eer
gaat strijken is voor president
Clintön natuurlijk een nogal zu
re aangelegenheid. Jeltsin's
druk op de Serven kon onge
twijfeld alleen zcf effectief zijn
dankzij het Westerse ultima
tum, maar lijkt toch van een
hogere morele autoriteit dan de
brute geweldsdreiging van de
Navo (Amerika).
Tegelijk moet Clinton echter
blij zijn met Jeltsin's triomf,
omdat de Russische leider daar
mee zijn gezag en politieke
overlevingskansen in Moskou
vergroot. Washington is er mede
altijd beducht voor gebleven
haar eigen ultimatum in Bosnië
met geweld te moeten waarma
ken, in de wetenschap dat dat
in Moskou koren op de molen
zou zijn van de anti-Jeltsin-
krachten en van met name de
racistische nationalist (Sla
vische blqedbroeder de Serven)
Zjirinovski.
Verder is het voor Amerika
maar een twijfelaqjitige aange
legenheid dat de Serven in
Bosnië nu zo'n concrete partner
hebben gekregen in Rusland. Al
hebben de Amerikanen onlangs
geconcludeerd dat de Bosnische
moslims zich moeten neerleggen
bij de moreel moeilijk aan
vaardbare realiteit dat ze terri
torium zullen moeten prijsgeven
aan Servische agressie en etni
sche 'schoonmaak', de nieuwe
diplomatieke prominentie van
Moskou kan de balans al te
sterk in het voordeel van de
Serven doen doorslaan. Een
eervolle vrede en b.v. berech
ting van oorlogsmisdrijven lijkt
nu nog onwaarschijnlijker.
Al die facetten maken Jeltsin's
initiatief, in al zijn schrander
heid (ook wat de timing betreft)
tot een onthutsende noviteit vo!
met voor het Westen verwarren
de tot bedenkelijke gevolgen.
Tenzij het allemaal één g
spel zou zijn geweest, waarin
Clinton - waarvan het altijd
twijfelachtig is gebléven of hij
ooit bombardementen op Bosnië
had zullen uitvoeren - aan Jelt
sin willens de taak heeft gege
ven het Navo-ultimatum te ont-
krachten...
Maar zó sluw als dit soort
menzweringstheorieën vaak
willen, blijken politici achteraf
meestal niet te zijn gewc
Met als gevolg een toch
blijvende ongewisheid over het
diplomatieke en militaire dra
ma zich de komende dagen i
ontvouwen in niet alleen Bosnië
maar ook in iets wat weer naar
ouderwetse oost-west-verhou
dingen geurt.
Nederland is hard op weg een
geseculariseerd land te worden.
Er is volgens het Sociaal en
Cultureel Planbureau een grote
kans dat in 2020 ongeveer drie
kwart van de bevolking buiten
kerkelijk zal zijn. Secularise
ring grijpt snel om zich heen. In
1958 behoorde nog 76 procent
tot een kerkgenootschap, in
1991 nog maar 43 procent.
Vooral onder jongeren neemt de
secularisatie snel toe: in 1958
was twintig procent van de jon
geren buitenkerkelijk, in 1991
72 procent. Kijk je naar leef
tijdsgroepen dan blijkt dat de
buitenkerkelijkheid vooral toe
te slaan onder de generatie die
na 1945 werd geboren en nog
pregnanter onder degenen die
werden geboren tussen 1960 en
1974, de protestgeneratie. In de
1980 was 55 procent van deze
generatie buitenkerkelijk, in
1991 was dat opgelopen tot 71
procent.
De SCP-studie laat geen ver
banden zien tussen deze ont
wikkelingen en de maatschap-
peljke opstelling van degenen
die buitenkerkelijk werden. De
studie bevestigt wel dat de ver
zuiling, lange tijd hét kenmerk
van de Nederlandse samenle
ving, zwaar onder druk staat.
Ze is nog het grootst op het
gebied van het onderwijs: 35
procent kiest nog voor onder
wijs op levensbeschouwelijke
grondslag (waarbij overigens
niet duidelijk is of dat een kwa
liteitskeuze is of een zuiver le-
venbeschouwelijke keuze). Nog
maar 22 procent staat een con
fessionele partij voor.
Slechts dat laatste gegeven
rechtvaardigt op het eerste ge
zicht aandacht voor de SCP-
studie in een rubriek die de
politiek in brede zin tot onder
werp heeft. Die 22 procent lijkt
laag als men dat percentage
afzet tegen de 39,4 procent van
de kiezers die in 1989 hun stem
gaven aan CDA, SGP, GPV en
RPF. Maar van dat percentage
mag men tenminste de twaalf
procent niet-kerkelijke kiezers
aftrekken die vanwege Lubbers
op het CDA stemden.
Aannemelijk is verder dat er
verschil is tussen het voorstan
der zijn van een confessionele
partij en het bepalen van het
stemgedrag; daarbij kunnen te
genstrijdige motieven een rol
spelen. De komende kamerver
kiezingen zullen duidelijk ma
ken hoe groot het verschil is
tussen het percentage voorstan
ders van een confessionele par
tij en het percentage kiezers op
die partijen. De meest recente
polls laten zien dat het verlies
van het CDA slechts ten dele
wordt goedgemaakt door winst
van de kleine christelijke par
tijen, die een sterker confessio
neel profiel hebben dan het
CDA.
Er is een andere rechtvaardi
ging voor het geven van aan
dacht aan de SCP-studie op
deze plaats. Zij ligt in de be
schouwingen over de vraag of
secularisering - opgevat als het
voorrang geven aan het indivi
dueel bewustzijn boven het
aanhangen van van boven af
gedecreteerde leerstelligheid -
zal leiden tot wat met een ge
leerde term heet: anomie.
Letterlijk betekent dat wette
loosheid. Minder letterlijk
wordt eronder verstaan het ge
voel van onzekerheid dat kan
ontstaan als gevolg van het aar
zelen tussen oude en nieuwe
zekerheden en normen. In de
leer van de anomie wordt ervan
uitgegaan dat levensbeschou
wing de centrale plaats inneemt
in de zingeving van het leven.
Worden de vaste levenbeschou-
welijke uitgangspunten losgela
ten dan zou het individu ernstig
gedesoriënteerd raken, gevoe
lens van onzekerheid zouden
hem overvallen en hij zou vat
baar worden voor allerlei irrati
onele gedachten en gedragin
gen.
Op grond van wetenschappelij
ke onderzoekingen komt het
SCP tot de conclusie, dat derge
lijke gevoelens nauwelijks een
rol spelen in de belevingswereld
van de Nederlanders: „Het ver
dwijnen van veel orthodox-
christelijk gedachtengoed laat
kennelijk geen absolute leegte
na." En: „Secularisering bete
kent niet dat men normloos
wordt, wel dat men zich met
zijn normen niet meer op een
kerkgenootschap oriënteert."
De ook in de politiek wel ge
hoorde gevolgtrekking dat het
wegvallen van die oriëntatie
mede geleid heeft tot verval van
normen en waarden wordt hier
Brinkman...arrogant...
dus gerelativeerd. Daarmee is
overigens het probleem niet
weg. Maar het stelt wel de toe
genomen individualisering in
een ander daglicht.
In dat verband is de strijd tus
sen CDA en D66 interessant.
Het CDA werpt zich op als de
verdediger van min of meer tra
ditionele normen en waarden;
zij plaatst het gemeenschapsge
voel tegenover het individualis
me. D66 is van stonde af aan de
partij van het individu en de
keuzevrijheid geweest. Een
zwart-wit tegenstelling hoeft
dat niet te zijn en is dat ook
niet. Welbeschouwd zijn de nor
men en waarden die het CDA
uitdraagt niet meer en niet min
der dan 'verwereldlijkte' be
schavingsnormen die, het kan
nauwelijks anders in een land
als Nederland, wortelen in de
joods-christelijke traditie.
Het verschil tussen CDA en D66
op dit stuk lijkt meer te zitten
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
in de wijze waarop die normen
en waarden worden uitgedra
gen. Bij het CDA is dat uitdra
gen niet vrij van een zeker pa
triarchale toets. D66 legt meer
de nadruk op de persoonlijke
keuzevrijheid.
Los van de vraag hoe de opvat
tingen van de beide partijen
zich vertalen in concrete poli
tieke beleidslijnen (bijvoorbeeld
op het stuk van de sociale ze
kerheid en het belastingregiem)
is het nogal onzinnig om de
verschillen in houding uit te
vergroten zoals de lijstrekker
van het CDA, Brinkman, ge
neigd is te doen.
In zijn rede tot het CDA-con-
gres maakte hij een kariktuur
van wat hij bij voorkeur 'het
individualisme' noemt. Alleen
al die woordkeus kwam hem
een week later op een schrobbe
ring uit de mond van D66-
lijstrekker Van Mierlo te staan.
„Individualisme is als klan
kwaarde de contaminatie van
individualisering en egoïsme",
spotte hij. Dat leek een woor
denspelletje, maar was meer
dan dat. Want inderdaad had
Brinkman het individualisme
geassocieerd met het recht van
de sterkste en het ieder voor
zich. Met puur egoïsme dus.
Individualisme is volgens
Brinkman niet alleen strijdig
met 'de boodschap van
Christus, het dienen van je
naaste', hij ziet het ook als
Tevengevaarlijk' en 'bedreigend
voor de democratie'.
Hier wordt een tegenstelling ge
schapen die volstrekt onrecht
doet aan ontwikkelingen in r'"
samenleving. Wie ook maar een
beetje serieus naar de huidige
samenleving kijkt, ziet niet een
vlucht in egoïsme en zelfzucht.
Ziet wel dat de burger mondi
ger is geworden en daarnaar
handelt. Ziet ook dat velen hun
eigen weg kiezen, minder tradi
tioneel, veel minder aan de
hand van wat oude instituties
hen voorhouden. Het is nogal
arrogant wanneer Brinkman,
zoals in zijn rede suggereerde,
voor de christen-democratie het
alleenrecht opeist 'van een dui
delijke opvatting over de sa
menhang in de maatschappij,
met het belang van de andere
mens als leidraad. Wij als de
betere kant van ik.'
Zo'n uitspraak plaatst al dege-.
nen die, weliswaar minder in
stitutioneel dan vroeger, wel
degelijk oog hebben voor de
samenhang in de maatschappij
ten onrechte in het verdachten
bankje. Alsof het individu pet
definitie de vijand van de ge
meenschap is.
Van onze verslaggeefster
Alkmaar - „Het is een do
gewone deal die pracl
lijkt. De diplomatieke
trekkingen met Vietnam
in maart een feit."
Nederland opent daar dan-
ambassade en in Den H
wordt een plaatsje vrijgema
voor Hanoi. Maar de 300 V
namese vluchtelingen die!
diezelfde maand worden te:
gestuurd,, zijn gewoon verkcf
•jullie hier een ambassad
goed. Maar die 300 moeten!
rug'."
Pastoor A. Cassee van de
Van onze Haagse redactie
Den Haag - Specialisten
als zelfstandige ondernemd
Nu worden ze per 'verricht'
betaald. Het is beter als ze
het ziekenhuis een soort ba
loon krijgen, dat per specials
kan verschillen.
Met dat standpunt neemt
kabinet het advies van de Cc
missie Biesheuvel over. Die cc
missie, onder leiding van vq
Den Haag (anp) - De minister
van Landbouw en Milieubel
twijfelen aan de haalbaarl
van hun eigen mestbeleid.
De departementen denken
het juridisch niet mogelijk ij
1996 een mineralenboekhoucf
in te voeren. Dat is echter
afgesproken met het landboi
bedrijfsleven, dat grote waa
hecht aan deze overeenkomst.
Juristen vgn de ministeries
nen inmiddels dat het niet me
lijk is snel zo'n boekhouding
te voeren, die controleerbaai
en waar ook nog een heffing
kan worden gekoppeld.
_Van onze verslaggever
Maastricht - Burgemeester j
geweld zwaar geteisterde sti
brief zijn medeleven betoond
die Limburg in december trol
„Onze geest en onze gevoeler,
wij leven in het grootste I
bevinden in de smerigste ooi;
tragedies die wij overleven,
burgers trof tijdens de wa
geraakt," schrijft de burgemë
De burgemeester vraagt Lubl
de rug om de problemen het
Commissaris der Koningin 1
meester inmiddels gemeld da
problemen het hoofd te biede
POLITICI DISCUSSIËREN
liever gaat het over wat dt
de kiezer meer geloof heel
de toekomst dan aan het ir
plaats van dit ballonnetje
als een trouwe hond.
De ruzie tussen Brinkman
PvdA neemt zich voor e
kostwinnersvergoeding voi
stelde het CDA een soortg
van gekomen.
Brinkman, in het nauw ger
nen met betrekking tot de
PvdA-steun aan het oppos
den te hebben. Hij schilder
af als een bedreiging voor
Brinkmans actie haalde 0
bedoeld. Wöltgens voelde
reageren. Hij kon zijn ei
afschilderen als een gevaa
Ook Wöltgens rekende we
ten onrechte. De pers stae
net eigen blazoen redder
bereikt. Zelfs meer: Brinkrr
unfaire middelen de verkie
Maar waar gaat het allema
belastingmaatregel voor
drie verkiezingen geweest
en zou de pers aan de ste
nauwelijks een kolommetj
'n de schaduw van de
'luistering de waarde van
s'.ag. Politici streven daar
Diskrediet te kunnen breng
T?rgen ervoor dat hun op
blijft.
