Vierde Wereld eist ander soort aandacht
rriirsirri
Van jouw verhaal geen koek te bakken'
Ik bu
egen Bra;
Topconferentie vaii
religieuze leiders
Extreme, generatieslange armoede bestaat ook in welvarend Nederland
'iet de Visser th
DE STEM
GEESTELIJK LEVEN
beter op elke
vierkante meter
Theologisch-economisch adviesbureau Van déT Sar roept verwarring op
4
sport KORT
ïoksen
Tonny de Jong
alsnog
aangewezen
voor Spelen
'o:
Noorse regering beslui
WOENSDAG 9 FEBRUARI 1994 A7
I^ MTOORDES
-framsingel 88—Breda—Tel. 076
Door Jan Bouwmans
Tilburg - „Er zijn maar weinig mensen die weten waar
ik het over wil hebben, die erin geïnteresseerd zijn. Het
hele probleem wordt uit het bewustzijn gebannen,
hoewel veel hulpverleners en instanties ermee gecon
fronteerd worden. Dan denk ik: mensen, wat gebeurt er
toch veel, dat jullie niet willen of kunnen zien."
Met 'die weinige mensen' doelt
mevr. E. Gommers-Bot uit Til
burg gewoon op haar sociale
milieu, de vrienden en kennis
sen. Het 'hele probleem' betreft
het lot van die groep mensen in
de samenleving, die al generaties
lang aan de onderste sport van
de maatschappelijke ladder ge
kluisterd zit. Dat lot is, dat de
maatschappij steevast met een
grote boog om deze mensen heen
loopt, hen beschouwt als de
restgroep van hopeloze gevallen,
waar elke samenleving nu een
maal mee zit opgescheept.
ATD-Vierde Wereld heet de in
ternationale beweging. Mevr.
Gommers is sinds begin dit jaar
voorzitter van de Nederlandse
afdeling. Ze heeft die functie
overgenomen van mevr. J. van
den Bosch-Höweler uit Raven-
stein, die de kar ruim negen jaar
heeft getrokken en op 10 februa
ri officieel afscheid neemt. Beide
dames blijken echter al vanaf
den beginne in en voor de Vierde
Wereldbeweging in Nederland
actief te zijn; mevr. Gommers als
medestander, mevr. Van den
Bosch als volontair.
Misverstand
Sommige misverstanden zijn
even verklaarbaar als onuitroei
baar. Zo'n misverstand achter
volgt de Vierde Wereldbeweging,
telkens weer, pas nog in een
paginagroot krantenartikel.
Daarin heette het dat arme men
sen als bijstandsmoeders met
kinderen, minimumloners die
een volledig gezin moeten onder
houden, bejaarden, wao'ers,
langdurig werklozen en alleen
staande jongeren kortweg de
Vierde Wereld genoemd worden.
Fout dus.
Gommers en Van den Bosch
spreken anderhalf uur lang con
sequent niet van armen, maar
van armsten, allerarmsten, ex
treme armoede, generatieslange
armoede. De armoede van de
Vierde Wereld omvat veel meer
dan geldgebrek, hoe groot dat
ook mag zijn. Voor de ATD-be-
weging is het juist een van de
grootste hindernissen, dat de po
litiek, de wetenschap en de sa
menleving armoede alleen maar
als een financieel probleem ver
staat. Dat houdt de blinde vlek
voor de Vierde Wereld perfect
intact. En als een wetenschappe
lijk onderzoek als eens verder
kijkt, dan nog beperkt het zich
steevast tot één enkel ander fa
cet, bijvoorbeeld analfabetisme.
Daarom weet eigenlijk niemand
hoe groot de Vierde Wereld is.
Mevr. Van den Bosch schat het
op 4 tot 6 procent van de bevol
king.
Verbijsterend
De gaande en komende roergan
ger van ATD-Nederland geloven
trouwens geen van beide, dat de
wetenschappers van nu über
haupt in staat zijn de Vierde
Wereld naar waarheid te be
schrijven. Want hoe gaat dat?
Mevr. Van den Bosch leest regel
matig rapporten, die haar ver
bijsteren. „Je vraagt je af hoe ze
het in godsnaam voor elkaar
krijgen om zoveel leugens bij
elkaar te verzamelen. Dan horen
wij achteraf van die gezinnen: o
ja, daar kwam weer de zoveelste
onderzoeker. Nou, we hebben
dat en dat maar gezegd. Het is
helemaal niet waar hoor, maar
ja, we hadden toch geen tijd."
De Vierde Wereld is niet op
geijkte manieren te benaderen.
Die wereld leren kennen is op
zichzelf al een probleem, voor de
wetenschap niet minder dan
voor de samenleving als geheel.
De weg die ATD sinds haar
ontstaan in 1957 heeft bewan
deld om die wereld te leren ken
nen, is een radicale, maar hij is
vruchtbaar gebleken. Kennis van
de ernstigste vormen van armoe
de doe je pas op door het leven
van de allerarmsten te delen.
Mevr. Gommers: „Zij leren ons
wat het zeggen wil zó arm te
zijn, dat de samenleving je ge
drag vaak niet meer begrijpt en
er verkeerde conclusies uit trekt.
Zij leren ons hoe ze proberen te
overleven. De armsten zelf vor
men voor onze beweging altijd
de basis voor denken en hande
len. Maar het vraagt tijd, ver
trouwen, respect, een totale in
vestering van jezelf. Het is ech
ter de enige weg die werkelijk
contact mogelijk maakt. Het is
tegelijk de weg die je confron
teert met veel leed en onrecht."
Onderkant
Onrecht, recht doen. Deze woor
den keren steeds weer terug tij
dens het gesprek ten huize van
mevr. Gommers. Regelmatig
dringt luid en duidelijk een zoe
mer tot de huiskamer door. Dat
geluid hoort bij de huisartsen
praktijk van haar echtgenoot.
Haar jeugd lag in Den Haag.
Opgevoed in een beschermd ge
zin, jaren vijfig en zestig het
meisjeslyceum en sociale acade
mie. Maar de onderkant van de
samenleving had toen al haar
aandacht. „Ik was eigenlijk reu
ze benieuwd wat er aan de ande
re kant van de samenleving ge
beurde. Het benauwde mij als ik
door die buurten kwam, door de
Schilderswijk bijvoorbeeld met
de tram."
Liep stage bij de Raad voor de
Kinderbescherming in Rotter
dam: rapporten maken over de
gezinssituatie voor de kinder
rechter of er al dan niet maatre
gelen genomen moesten worden.
Kwam zo in direct contact met
de allerarmsten en ondervond,
dat de hulpverlening niet goed
zat. „Als ik daar dan met mijn
dossiers liep, dacht ik: je zult
daar maar wonen, je zult maar
in zo'n huis zitten, zo'n verleden
hebben. Wat kom ik eigenlijk
doen bij deze gezinnen. Als ik in
deze situatie zou leven, zou ik,
denk ik, die juffrouw, die maat
schappelijk werkster van de
deur afschieten of zo."
Restgroep
Sindsdien heeft de Vierde We
reld haar niet meer losgelaten.
Teruggekeerd van haar -stage
kreeg ze op de sociale academie
op haar vragen slechts het- ant-
woord: 'Er is nu eenmaal een
restgroep in de maatschap
pij...elke samenleving heeft die.'
Ze maakte de academie af, maar
vertrok naar Noisy-le-Grand, de
Parijse krottenwijk en bakermat
van de Vierde Wereld-beweging
en zijn stichter, pater Joseph
Wresinski. Daar werden haar
vragen beantwoord door de uit
gestotenen met wie ze het leven
deelde. Ook bij ex-voorzitter
Van den Bosch-Höweler liggen
onbevredigende ervaringen,
maar dan als vormingswerkster
voor werkende jongeren, aan de
basis van haar weg naar de Vier
de Wereld, die over de Verenigde
Staten (Boston) liep.
In het relaas van mevr. Gom
mers en mevr. Van den Bosch
keren enkele elementen van de
Vierde Wereld geregeld terug.
Gezinnen zijn het. Gezinnen die
stuk lopen op alle hulpverle
ningsinstanties, op de betutte
ling ervan. Gezinnen voor wie
sociale en maatschappelijke
hulpverlening niet zelden neer
komt op uiteengerukt worden,
de kinderen uit huis geplaatst.
Gezinnen die niet weten waar ze
aan toe zijn omdat ze feitelijk
steeds verkeerd geholpen wor
den en hulpverleners die daarop
reageren met 'ze zoeken het, ook
zelf maar uit' of 'ze willen toch
zo leven'.
Mensen die dan toch geen andere
keus hebben dan met de instan
ties meewerken om het niet nog
erger te maken en zo afhankelijk
blijven. Mensen die zo vernederd
worden. Mensen, van wie de
ouders en de grootouders het
niet anders is vergaan in hun
leven: altijd vastgekluisterd aan
de onderste sport van de maat
schappelijke ladder als in een
vicieuze circel waar niet uit te
komen lijkt. Ontkend, meer of
minder uitgestoten als de hope
loze gevallen. De eeuwige pech-
gevallen, gehandicapt door anal
fabetisme, het gemis van sociale
vaardigheden. Ja, en dan ook
nog de gewone armoede van
werkloosheid, bijstand of zelfs
die niet eens omdat de bureau
cratie nu eenmaal zijn regels en
eisen stelt.
standers (vrijwilligers), meestal
verenigd in plaatselijke
steungroepen, doen het volgens
het principe van pater Joseph:
'Wij hebben niks, we komen jul
lie niks brengen, we investeren
slechts onszelf'. Mevr. Gommers:'
„Wij gaan nooit, nooit op de
allerarmsten af met hulp of ant
woorden. Alleen maar vragen,
kijken, hun leven delen, met hen
optrekken. Om vervolgens de
opgedane ervaringskennis door
te sluizen naar de samenleving
in al haar geledingen. Want als
niet de hele samenleving er haar
schouders onder zet, blijft het
probleem onoplosbaar."
De drijfveer, de motivatie, is de
emotie van onrecht en recht
doen, zich druk kunnen blijven
maken om andermans recht. Of,
zoals beide damens zeggen, ge
woon als mens niet anders kun
nen omdat het de essentie van
mens-zijn raakt. ATD-
steungroepen zijn er momenteel
onder meer in Geleen, Heerlen,
Maastricht, Breda, Wageningen
en Oss. In Eindhoven zijn men
sen ermee bezig. In ons land
heeft de Vierde Wereld-bewe
ging in Den Haag een landelijk
centrum, in het Overijsselse Wij-
he de vakantieboerderij 't Zwer-
vel - „ook de allerarmsten heb
ben recht op vakantie" - en in
Heerlen het Joseph Wresinski-
huis. De Vierde Wereld Volks
universiteiten vormen een speer
punt. Voor haar inkomsten is de
beweging afhankelijk van dona
teurs en particuliere fondsen.
Bepaalde projecten worden ge
deeltelijk wel gesubsidieerd.
Hoogtepunt
In 1970 is de Nederlandse afde
ling formeel opgericht. Mevr.
Gommers deed er voorwerk
voor, mevr. Van den Bosch be
hoorde tot de eerste volontairs.
Een hoogtepunt voor hen beide
was het jaar 1987, waarin het
30-jarig bestaan van de interna
tionale beweging is gevierd.
Tienduizenden mensen van de
Vierde Wereld waren in Parijs
op de been. In Nederland ging er
een intensieve, creatieve en in
spirerende voorbereiding van
Maasbommel (anp) - Het gaat
niet goed met het enige theo-
logisch-economische advies
bureau van Nederland. „Mis
schien greep ik te hoog", zegt
initiatiefnemer drs. L. van
der Sar. Met 25.000 gulden
startsubsidie vestigde hij zich
drie jaar geleden als theolo
gisch economisch adviseur in
Tiel om „vastgelopen" onder
nemers te vertellen „waar zij
nu eigenlijk mee bezig zijn".
Inmiddels drijft Van der Sar
zijn bureau vanuit zijn woon
huis in Maasbommel.
„Ik roep met dit adviesbureau
slechts verwarring op", conclu
deert hij. „Ik wil Ondernemers
het verband tussen economie en
theologie duidelijk maken. Maar
de mensen zitten hier niet op te
wachten. Zij hebben net met veel
moeite een scheiding gemaakt:
op zondag religie, door de week
economie. En nu komt er iemand
die hen vertelt dat die dingen
alles met elkaar te maken heb
ben."
Tot nu toe heeft Van der Sar
slechts oriënterende gesprekken
met zakenlieden gevoerd. Hij
dacht, dat meer ondernemers en
leidinggevenden bij hem om ad
vies zouden aankloppen omdat
hij vermoedde dat veel anderen,
net als hij zelf, waren stukgelo
pen op de „economische oorlog
van allen tegen allen". „Maar de
afstand tussen de praktijk en
datgene waar ik mee bezig ben,
is misschien te groot. Ik kreeg
eens te horen: Sorry, maar van
jouw verhaal kunnen wij geen
koek bakken. Terwijl ik hen juist
de vraag stel: waar willen wij in
deze samenleving heen met dat
eindeloze koek bakken?"
ABN
Van der Sar hield enkele jaren
geleden als theologisch-econo
misch adviseur lezingen voor de
ondernemingsraad van de ABN-
Bank. „Maar toen kwam die fu
sie met de AMRO en hadden zij
ineens alleen maar aandacht
voor die fusiebesprekingen. Niet
Drs. L. van der Sar
meer voor mijn kritische verhaal
over economie." Hij hoopt dat
door zijn vorig najaar versche
nen boek de verwarring die hij
oproept, wordt weggenomen. In
dit boek, Een andere kijk op
economie - op zoek naar de
oorsprong - betoogt hij dat de
economie geleidelijk aan in de
plaats is gekomen van de theolo
gie als heilige wetenschap.
Kassa
De theologisch-econoom had
aan het begin van de jaren ze
ventig een Frans restaurant in de
Delftse binnenstad. Het liep
vanaf de eerste dag „als een
trein", vertelt hij. „Ik wilde er
een gezellig restaurantje van
maken met persoonlijke aan
dacht voor mijn gasten. Maar er
ging na een tijdje iets verkeerd.
Ik vereconomiseerde. Na een
paar jaar ging het alleen nog
maar om de kassa, de rest inte
resseerde mij niet meer. Ik ver
hardde helemaal."
Hij besloot het restaurant te ver
kopen en zich in te schrijven
voor een studie theologie. Dat
werd geen succes. „Ik ontdekte
dat theologie een achterhaalde
wetenschap is, omdat God als
basis haar in de loop der tijd is
ontvallen. Als God is doodver
klaard, verdwijnt ieder be
staansrecht voor theologie als
wetenschappelijk vak." Om zijn
tijd toch nog nuttig te besteden,
haalde hij als theologiestudent
zijn slijtersdiploma.
Gegrepen
Van der Sar werd tijdens zijn
studie gegrepen door het ver
schijnsel economie. „Van Leeu
wen, een van mijn professoren,
leerde mij dat het hart van de
FOTO KOOS GROENEWOLD
samenleving niet klopt in theolo
gie maar in de economie. Die
domineert tegenwoordig alles."
Het veelvuldige gebruik van
theologische termen in „Das Ka-
pital" van Marx deed hem steeds
meer beseffen dat er banden zijn
tussen theologie en economie.
Zeven jaar lang bestudeerde Van
der Sar daarna als economiestu
dent Adam Smith. Ook de om
slag in denken die deze grond
legger van de huidige economie
heeft doorgemaakt, maakte in
druk op hem. Smith begon als
theoloog in Oxford, doceerde
vervolgens moraalfilosofie en
eindigde als economisch theore
ticus. Deze ontwikkeling is ook
terug te vinden in Smith's theo
rieën over de economie, met na
me in diens standaardwerk The
wealth of nations.
Oorlog
„Smith gebruikte het tweede ge
bod, gij zult uw naaste liefheb
ben als uzelf, als rechtvaardiging
voor het economisch handelen.
Maar in de economische praktijk
zien wij iets totaal anders. Na
melijk een economische oorlog,
waardoor enkele delen van de
wereld zich, schijnbaar einde
loos, verrijken, terwijl andere
werelddelen nog nooit zo arm
zijn geweest. Dit gaat vroeg of
laat verkeerd. Het zit gewoon
mondiaal fout tussen de oren."
Van der Sar zegt er behoefte aan
te hebben de relatie tussen eco
nomie en theologie voor het
voetlicht te brengen. Het idee
voor een adviesbureau op dit
gebied was nieuw voor de direc
teur van de Kamer van Koop
handel in Nijmegen. „Hij zei
tegen mij: wij hebben behoefte
aan mensen met fantasie. Maar
wij zitten niet te wachten op
fantasten", herinnert Van der
Sar zich.
Tot de doelgroep van het bureau
rekent de adviseur „onderne
mers en leidinggevenden die van
God niets (meer) willen weten,
mensen die met de kerk geen
kant op kunnen en van de domi
nee of pastoor niets verwach
ten". Van der Sar zegt zelf ook
niet meer te geloven in een God:
„ik heb geleerd het vacuüm van
de maatschappij zonder God te
accepteren."
De theologisch-econoom geeft
adviezen over „hoe creatief om
te gaan met economische
dwangmatigheden" zodat daar
door „spanningen geminimali
seerd worden". Concrete advie
zen kan hij niet noemen, maar
wel meent hij dat de twijfelende
ondernemers beter op de been
kunnen blijven als zij kennis
hebben van de achtergronden
van de economie.
anderhalf jaar aan vooraf, M
leurstellingen kennen ze natuu.
lijk ook genoeg. „Maar doordji
je met elkaar een bewegiJ
vormt, hou je het vol. Alleen
je er onder door", beamen beide,:
Terugkijkend op haar voorzitter]
speriode constateert mevr. vJ
den Bosch-Höweler dat er voor.|
uitgang is geboekt op het
van samenwerking mef hl
maatschappelijke middenveld
de politiek. Al verzucht ze,
de zaken vaak in hun tegendi
verkeren als de politiek zich
meester van maakt. De opkon
van 'De arme kant van Neder,
land' die de schijnwerper zet op
de nieuwe armoede welke hu
directe gevolg is van (langdu-
rige) werkloosheid en ingrepen
in de sociale voorzieningen, is
voor de Vierde Wereld niet nade.
lig geweest.
Irriterend
De vraag of het dankbaar werk'
is of om moedeloos van te wor
den, irriteert mevr. Van
Bosch, „omdat, al is het ondank
baar werk, je met mensen fej
maken hebt. En als je de gf
nen van de Vierde Wereld
leren kennen, is het enige ant
woord: recht doen! Ieder mens
heeft recht op respect, al zul js
wel eens wat moeten overwinnen
als het om de allerarmsten]
gaat."
De nieuwe voorzitter acht de tijdl
gekomen voor nieuwe bezinning
en analyses van wat de te
woordige tijd van de beweging I
vraagt. Maar ze wil er vooral
voor staan dat de volontairs dt
stem van de allerarmsten in onze
samenleving blijven articuleren]
en kanalen naar de samenleving,
geopend worden en open blijven.
En niet te vergeten het mobilise-1
ren van vrienden en medestan-1
ders van de Vierde Wereld
samen met\ andere mensen te|
zien hoe aan de vragen van
allerarmsten vorm te geven in
deze tijd. Want dat de solidari
teit in onze maatschappij minde:
is geworden dan pakweg tien:
jaar geleden, daar geloven mevr.
Gommers en mevr. Van den
Bosch niets van.
«O de Janeiro (rtr) - Volgens vijf
je Braziliaanse politie heb- wachl
Ln ten minste negen voetba-gevan
[officials in het Zuidameri- 0nder;
banse land zich schuldig ge- den z
naakt aan omkoping. Het belang
bat om vier voorzitters en (Euric
Doorsluizen
Wie denkt na zo'n treurige lita
nie niet':--Ga er maar aanstaaniu
De volontairs (mensen die er hun
dagtaak van maken, momenteel
tien in Nederland) en de_mede-
biaate 1 1
Jeruzalem (epd/kna/anp) - Een „historische gebeurtenis".
Zo omschreef directeur A.F. Fried van de joodse culturele I
organisatie Bamot de internationale conferentie van jood-
se en christelijke religieuze leiders, die onlangs in Jeruza- J
lem is gehouden.
De bijeenkomst, die mogelijk
werd na de recente onderteke
ning van het historische ak
koord tussen Israël en het Va-
ticaan, heeft volgens Fried de
joods-christelijke en interreli
gieuze dialoog op een nieuw
niveau getild.
De vierdaagse conferentie
werd georganiseerd door rab
bijn David Rosen en de rooms-
katholieke priester Thomas
Stransky. Thema was „reli
gieus leiderschap in een gese
culariseerde samenleving".
Aan de orde kwamen onder
meer gentechnologie, euthana
sie, kunstmatige bevruchting
en anticonceptie. De bijeen
komst telde circa 500 deelne
mers uit meer dan negentig
landen. Volgens Rosen had
nog nooit een joods-christelij
ke conferentie op dit niveau
plaatsgevonden.
Tot de deelnemers behoorden
de voorzitter van de Europese
rabbijnenconferentie, R.S. Si-
rat, rabbijnen uit Israël, de
oecumenische patriarch van
Constantinopel, Bartholomeus
I, de Russisch-orthodoxe pa
triarch Aleksej n, de voorzit
ter van de Vaticaanse congre
gatie voor de geloofsleer, kar
dinaal Ratzinger en de angli
caanse aartsbisschop Carey.
Uit Nederland waren bisschop
H. Bomers van Haarlem en dr.
H. Vreekamp, voorzitter van
het Overlegorgaan van Joden
en Christenen (OJEC), aanwe
zig.
Boycot
De opperrabbijn van Jeruza
lem, Kolitz, had eerder rabbij
nen en andere joodse leiders
opgeroepen tot een boycot van
de conferentie. De joden heb
ben geen behoefte aan een
gesprek met andere godsdien
sten, aldus Kolitz. Ook de
voormalige opperrabbijn
Goren had laten weten niet
aan de conferentie deel te ne
men. Goren zei in de Jeruza
lem Post niet met leiders van
andere religies over religieuze
kwesties te onderhandelen.
De voorzitter van de Europese
rabbijnenconferentie, René
Samuel Sirat, veroordeelde op
de conferentie het streven van
veel religieuze leiders naar po-
Van onze verslaggever Ad Pertijs
„oosendaal - Hijzelf heeft
[jet over vijftien uurtjes.
Per week of per dag, dat
vertelde hij er wijslijk niet
bij. Want Piet de Visser is
terug aan het front en dan
heeft zelfs een heel zieken
huis vol hartspecialisten
noeite om de 59-jarige
Jisterwijker in het gareel
|te houden.
Met onmiddellijke ingang gaat
de Zeeuw bij RBC aan de slag
ils technisch adviseur, hetgeen
nhoudt dat hij de eindverant
woording krijgt van het mede
door hem opgestelde beleidsplan
net de ambitieuze titel 'RBC op
weg naar de eredivisie',
disteren op zijn eerste Roosen-
daalse persconferentie toonde
De Visser zich ondanks zijn ge-
zondsheidsproblemen en afkeu
ring (de oud-trainer zit in de
WAO) nog altijd de gedreven
[fanaticus, die hij eerder als trai
ner was bij clubs als Telstar, De
[FAST' Eddy Smulders verdedigt
zijn Europese titel in het half-
vaargewicjit op zaterdag 5
raart in Lyon. De plaats van
landeling werd maandag be
kendgemaakt door manager
"rank Tiozzo, de broer van uit-
lager Fabrice Tiozzo. De Franse
bokser leed in 27 profpartijen
én nederlaag. De Amerikaan
ftrgil Hill was in een gevecht om
ie wereldtitel te sterk. Smulders
als prof nog ongeslagen.
Graaf
Den 1
II enl
„Op e
thuis
lands:
mijn
bij
Visse
terug
riode
gen
dokte
zitten
keerc
van 1
kwijt
NAC
als s<
lijk,"
de pi
zoek
de s!
kans
lema
RBC
dellij
gaan
verdi
RBC
trucs
van
geen
bulk
Zou
sprir
niet.;
Niet
Wall;
helft
RBC
loperj
werk
voor;
heeft
zond
strijc
thuis
zo af
Dat
litieke macht. De voormalige
Franse opperrabbijn betoogde:
wat op die wijze aan politieke
doelen bereikt wordt, gaat aan 11
religieuze waarde verloren.
Als voorbeeld noemde hij de
christendemocratische par
tijen in Europa, de islamiti
sche politieke leiding in Iran
en Israëlische rabbijnen die
zich in de politiek mengen.
Wel pleitte Sirat voor een ac
tieve maatschappelijke be
trokkenheid van religieuze lei
ders. Het onrecht moet bestre
den worden. Hij beklaagde
zich over het falen om doel
treffend te reageren op het
conflict in het voormalige Joe
goslavië. „Welk morele recht
hebben wij nog, ons tegen ge
weld in andere werelddelen
uit te spreken?", aldus Sirat.
Nederig
Ook de aartsbisschop van Mil
aan, kardinaal Carlo Maria
Martini, zei dat het begrip
'religieuze leiding' niet op
soortgelijke wijze moet wor
den geïnterpreteerd als in de
politiek of de economie. Een
religieuze leider is volgens
hem „een nederige dienaar der
gelovigen". Zijn houding ten
aanzien van de ontwikkelin
gen in de moderne maatschap
pij is diep geworteld in zijn
geloof in God.
Alleen tegen deze achtergrond
kunnen religieuze leiders de
antwoorden geven die van hen
verwacht worden op de steeds
groter wordende problemen
van geweld, oorlog en vrede,
behoud van leven, abortus,
honger en lijden. Ze moeten
steeds bereid zijn de ethische
en moralistische dimensie van
deze problemen in maatschap
pelijke debatten naar voren te
brengen, aldus Martini.
Hoewel ook Israëlische rabbij
nen aan de conferentie deelna
men, heeft de bijeenkomst
vooral onder orthodoxe Israë
lische joden kritiek uitgelokt.
Voor de ruimte waar de confe
rentie gehouden wordt, hiel
den zij een kleine tegende-
monstratie. De orthodoxen
vinden het niet nodig om sa
men met christenen te zoeken
naar antwoorden op maat
schappelijke problemen.
Of
Papendal/Hamar (anp) - Ton
ny de Jong is gisteren alsnog
toegevoegd aan de Olympische
schaatsploeg. De 19-jarige
Friezin zal in Hamar starten
op de 3000 meter en eventueel
op de vijf kilometer.
De Jong werd na haar presta
ties op het EK in Hamar geno
mineerd voor de Winterspelen.
Ze moest vormbehoud tonen
om in aanmerking te komen
voor de Olympische ploeg. Dat
deed ze in de ogen van chef
d'equipe Ard Schenk het afge
lopen weekeinde op het WK in
Butte. Daar eindigde ze als
twaalfde.
De Canadese schaatser Ke
vin Scott, wereldrecordhouder
op de 1000 meter, herstelt
naar eigen zeggen goed van
een hesblessure. Hij heeft goe
de hoop dat het in Hamar nog
sneller gaat dan de 1.12,54 in
december in Calgary. Zijn
Amerikaanse rivaal Dan Jan
sen gaf dat maandag overigens
al aan in het Vikingschip met
een handgeklokte tijd van
1.12,4.
,,Ik ben er niet van onder de
indruk," zei de 24-jarige
Scott. „Als hij snel kan gaan,
kan ik dat ook. Ik voel me op
dit moment de beste op de
1000 meter. Mijn blessure is
bijna genezen. Ik heb geen
Pijn gehad tijdens de training.
Als ik de vorm van de dag heb,
word ik gewoon Olympisch
kampioen. Het wordt hoe dan
ook een schitterende race."
Behalve zichzelf dicht de Ca
nadese student ook Jansen,
Sergej Klevtsjenia (Rusland)
an Igor Zjelezovski (Wit Rus
land) kansen toe.
U]
Lilt
No<
van
baa
ran
sch
zit1
een
Ul\
op
VOI
die
se!
kw
wa
UI
gei
sch
nil
aa
Sa
led
ref
IO
Ve
ke
UI
rei
billehammer (afp) - De Noorse reg
Pf'jsstop besloten voor de 27e 01;
wtbaters van hotels, winkels, discot
ardoor bun tarieven niet 'meer
genomen om het aanzien van Noorw
verdere schade te berokkenen door
le worden gevraagd.
Mevr. Gommers-Bot (l) en mevr. Van den Bosch-Höweler.
FOTO VAN EYNDHOVEN
