Lillehammer
nar
Ortlieb:
anarchist in skiwereld
Noorwegen: land met
hoog topsportgehalte
B3
Zijn eerste triomf was meteen
Olympisch goud waard. In 1992
won de Oostenrijker Patrick
Ortlieb zijn eerste afdaling op de
flanken van de Face de Bellevarde.
Met startnummer één deed hij een
geslaagde aanval op de gevestigde
ski-orde. Het goud verzilverde hij
echter niet. Ortlieb sloeg vette
reclame-contracten af en ontpopte
zich als de 'anarchist' van het
ski-circus.
Olympisch
kampioen
verzilvert goud
niet en procedeert
tegen FIS
LILLEHAMMER - Het antwoord
komt misschien met de lente.
Zodra in het Noorden van
Noorwegen de sneeuw wijkt voor
de in maart, april aan warmte
winnende zon, hoopt langlaufer
Vegard Ulvang verlost te worden
van een mysterie dat hem als
sportman en mens vaak ten einde
raad brengt. Sinds oktober vorig
jaar is zijn lievelingsbroer Kjetil
door de politie namelijk als
vermist opgegeven.
Heel Noorwegen
leeft mee met
langlauf-vedette
over verlies broer
8 FEBRUARI 1994 B' DE STEM
DINSDAG 8 FEBRUARI 1994
j
nen. Die moeten op de juiste
FOTO ANP
npioenschappen in 1985 en 1
eten laten."
aarom snap ik Veldkamp n
ik terugdenk, ontbreekt er
als ex-topschaatser maar
g, en dat is Olympisch gout
wereld- en Europese titel !e
I alleen enige erkenning op
est-Europa, Olympisch kampiw
je over de gehele aardbol."
iraard anders. Hij kan winnen,
ir niets staat tevoren als een
vast. Een absolute favoriet,
slechts' zilver of brons pak',
voor een coach een wereldrace
iben gereden. Vooral met een
soonlijk record. Ik moet er van
gaan dat een sportman die dag
dat moment alles geeft wat in
i zit. Mijn taak bestaat uit het
dragen van het basismateriaa
dat mogelijk te maken. Niet
ir, niet minder. Eric Heiden
in 1980 naar de Spelen van
te Placid en die wist dat hij toen
alles zou winnen. Zelfs op een
dere dag. Zulke types schaat-
op dit moment niet rond. W
r de twijfels van Veldkamp, v®
is de laatste weken. Voor elk®
;and bij de mannen komen er i'
nar zes, zeven, acht kansheb'
s voor goud aan de start. En dan
igt veel af van de details, klei'
heden, misschien in de ogen va®
leek wel pietluttigheden. EeI
slag op de 1500 meter, een pieP'
,n foutje kan het verschil uitma-
tussen de eerste en de zesd
t. Zo dicht zitten de favoriet®
elkaar. Spannend, maar oo
ngstigend."
ïdaar dat Ab Krook vanaf
13 februari onder het
het Vikingskipet niets, ina
ook niets aan het toeval w.
rlaten. Zelfs de stapel CV s
geluidskamer wordt geïnspe
d. Om eventueel hocus-PoC
r te zijn.
b Krook; super-waakzaam W
is de schaatsnummers ona
dak van het Vikingskipet
mar. foto de stem/ben sTEff
Door Wilber Hack
Na een val in Aspen diende hij
vorig jaar een schadeclaim in te
gen de Federation International
de Ski (FIS) en vecht sindsdien
voor 'menswaardige' omstandig
heden in de koningsdiscipline van
het alpine-ski.
In Aspen lag de carrière van
Ortlieb op 6 maart 1993 bijna aan
diggelen. Hij scheurde er bij een
tuimeling de kruisbanden van
zijn linker knie. De Innsbrucker
wees de FIS als zondebok aan.
Door de snel oplopende tempera
tuur raakte de piste in een slechte
conditie. Ortlieb struikelde over
een door de sneeuw priemende
steen. „Die wedstrijd had eigen
lijk afgeblazen moeten worden,
maar de FIS dacht alleen aan de
commerciële belangen. In het be
lang van de ski-sport heb ik een
proces aangespannen. Ik heb ge
pleit voor het opnemen van een
oud-wedstrijdskiër (Peter Wirns-
berger, WH) in de jury. Die moet
beoordelen of het verantwoord is
een wedstrijd door te laten gaan.
En het verzoek om schadevergoe
ding loopt nog steeds," aldus Ort
lieb over de affaire, die het ont
slag van de verantwoordelijke
FIS-functionaris Karl Freshner
inluidde. i
Het voorval in Aspen staat niet
op zichzelf. Ortlieb gaat conflic
ten niet uit de weg. Hij ontpopt
zich als de 'intellectueel' in het
circus van de afdalers. Volgens de
Oostenrijker zijn de wedstrijden
om de wereldbeker niet spectacu
lair genoeg.
„Er moeten snel nieuwe ideeën
komen, anders is de wereldbeker
tot sterven gedoemd. En de oplos
sing ligt zo voor de hand: bij
slechte weersomstandigheden
twee korte afdalingen op één dag
afwerken. Dat oogt beter. Nu kan
Patrick Ortlieb: „Bij een snelheid van meer dan 120 kilometer per uur branden er kleine gaatjes in je
pak.foto epa
het publiek eigenlijk na vijftien
skiërs alweer naar huis. Maar een
wedstrijd duurt uren. In Val
d'Isère waren er aan het begin
van het seizoen meer dan hon
derd deelnemers. Munder, een
Braziliaan, bracht twee vrienden
mee. Die hadden nog nooit
sneeuw gezien, maar kregen zo
een startbewijs. Ze durfden nau
welijks naar beneden. Daar is het
skiën niet mee gediend. Dat haalt
het niveau naar beneden. In de
autosport kan toch ook niet ie
dereen zeggen: 'Ik ben er, ik doe
mee'."
Aan zijn Olympische triomf in
Albertville - hoe fraai ook - be
leefde Ortlieb ook al weinig ple
zier. Nadat hij de Fransman
Franck Picard met vijfhonderdste
seconde had geklopt - het klein
ste verschil uit de Olympische
historie - bleef hij koel tijdens de
huldiging. „De tocht van de Face
de Bellevarde was eigenlijk een
farge," sprak hij later. „De piste
leende zich niet voor een afda
ling. Het was als een stadscircuit
voor de Formule 1. Gas geven en
remmen. Dat is niets voor een
afdaler. Hem gaat het om de pure
snelheid. Met haar extreme boch
ten en verre sprongen was de
piste in Albertville totaal onge
schikt. En dan te bedenken dat de
organisatie er een berg voor heeft
opgeblazen. Dat mag nooit meer
gebeuren. De skisport en de na
tuur moeten zoveel mogelijk hand
in hand gaan."
Op de Olympische piste van
Kvittfjell ligt voor Ortlieb een
aardige opdracht in het verschiet.
Nooit eerder slaagde een afdaler
erin zijn Olympische titel te pro
longeren. De perfectionist op ma
teriaal-gebied liet voor de bochti
ge piste in Noorwegen niets aan
het toeval over. Vorig seizoen
experimenteerde hij al met ski-
stokken van carbon om meer
kracht te kunnen zetten bij de
afzet bij de start. Hij wisselt om
de drie afdalingen van pak. „Bij
een snelheid van meer dan 120
kilometer per uur branden er
kleine gaatjes in. Een nieuw pak
kan weer tijd schelen."
In Kvittfjell verschijnt Ortlieb
ook met een speciaal voor de
Spelen ontwikkelde binding en
ski-schoen. Vorig seizoen bij de
voor-Olympische afdaling in
Noorwegen realiseerde hij in het
technisch moeilijke eerste gedeel
te toptijden. Hij bleef Kjetil
Aamodt, de Noorse kanshebber,
royaal voor.
Gezien het goede materiaal, zijn
twee zeges dit seizoen en zijn
snelle tijden bij de voor-Olympi
sche afdaling, is Ortlieb de grote
favoriet voor goud. Dat beklemt
hem niet. „Want Olympisch goud
is niet mijn grootste doel. Ik zou
liever de wereldbeker in de afda
ling veroveren. In de ski-sport is
het niet mogelijk je seizoen af te
stemmen op één wedstrijd. Win
naars van het goud zijn inder
daad vaak eendagsvliegen. Zo
ben ik aanvankelijk ook bestem
peld. Ik dacht altijd: laat die
mensen maar praten. Wat moet ik
na het goud van Albertville nog
bewijzen? Ik heb een doel bereikt,
waar anderen alleen maar van
kunnen dromen. En dat is een
heel geruststellende gedachte."
Van onze verslaggever Rob van Deursen
Vegard Ulvang
is ten einde raad
Noren kunnen er vrij nuchter over
vertellen. Sinds heugenis kennen
zij de verhalen over de gevaren, die
in de noordelijke streken van hun
iland constant - en dan zeker in de
winter als ter plaatse gedurende de
dag de zon nauwelijks boven de
horizon uitpiekt - op de loer liggen.
„De lentezon zal uitkomst bieden,"
zo luidt bij veel Noren een bekend
gezegde. Talloze waaghalzen ver
dwenen in die streken in het niets.
Nooit vernam iemand meer iets van
hen. Totdat de dikke sneeuwlaag
moest wijken voor de zonnewarmte
en hun stoffelijke resten werden
aangetroffen. In ravijnen, geduren
de de wintermaanden afgedekt met
sneeuw, gespiest aan boomtakken
tijdens vervaarlijke afdalingen of
bedolven onder rotsblokken.
Kjetil Ulvang nam in oktober van
1993 deel aan een overlevingstocht
in noorderlijk Noorwegen. Tijdens
een van de vele tochten, die hij met
vrienden maakte, begon het plotse
ling veel heviger te sneeuwen. Alle
skilopers keerden onmiddellijk te
rug naar hun basiskamp in de
buurt. Kjetil Ulvang niet. Hij wilde
nog een stukje verder, zo verklaar
de een van de vrienden, die wel het
gevaar van verdwalen onderkende,
later tegenover de politie.
Sindsdien ontbreekt elk teken van
leven van Kjetil Ulvang, wiens
broer tijdens de Olympische Win
terspelen van Albertville werd om
hangen met drie gouden medailles
en een maal zilver en die genoot
van de wetenschap dat zijn broer
tot absolute held van de Noorse
natie werd uitgeroepen. Samen met
de rossige Daehlie trouwens, die in
de Franse Alpen dezelfde oogst aan
eremetaal als Vegard Ulvang bin
nenhaalde.
De theorieën over het hoe en waar
Vegard Ulvang; hij zal zichzelf bij wijze van spreken verslaan, voor goud, voor zijn broer.
foto epa
om rond Kjetil Ulvang lopen uiteen
in Noorwegen. Volgens de Noorse
media zijn er drie mogelijkheden:
1. Kjetil Ulvang is tijdens zijn
solo-uitstapje in het onherbergza
me gebied in een ravijn gestort en
overleden;
2. Kjetil Ulvang werd door de veel
al in die streken rondtrekkende
Lappen vermoord voor zijn fraaie
ski-uitrustig waarna het stoffelijk
overschot onder de sneeuw werd
verborgen;
3. Kjetil Ulvang kwam op een afge
legen weg in botsing met een auto
met een dronken bestuurder en die
heeft - bang voor de eventuele
justiële gevolgen - het lichaam ge
dumpt in het onherbergzame ge
bied.
De uitleg, die de politie gaf, wordt
in Noorwegen over het algemeen
niet aanvaard. De gezagdragers
gaan er vanuit dat Kjetil Ulvang
tijdens zijn solo-tocht verdwaalde
en door de bittere koude om het
leven kwam.
Ook Vegard Ulvang gelooft dat
niet. „Kjetil was ervaren genoeg
om zo lang hij bij zijn positieven
kon blijven, te overleven. Zelfs we
ken achtereen. Hij had een nood
voorraad bij zich. En zelfs met de
winter op z'n hevigst hebben wij
van huis uit al geleerd om ons te
redden in streken ver van de be
woonde wereld. Onze vader begon
al met zulke lessen toen we nog
kleine jongens waren," zo diept
Vegard Ulvang met tegenzin uit
zijn geheugen op en tevens schrikt
van het feit dat hij de verleden tijd
gebruikt.
Het raakt hem uiteraard diep, de
vermissing van zijn broer. Op het
moment dat het nieuws vanuit het
.noorden Oslo bereikte, spoedde dë
30-jarige skiloper zich vanuit het
Noorse trainingskamp in de Itali
aanse Dolomieten op 2000 meter
hoogte naar huis. Twee weken lang
leidde hij persoonlijk een intensie
ve zoekactie. Zonder resultaat ech
ter.
De twee Ulvangen hadden een bij
zonder sterke band. Vorig jaar mei
bracht het tweetal in gezelschap
van Vegards grootste concurrent
Vladimir Smirnov een lang bezoek
aan de gebieden met de eeuwige
sneeuw van China en Mongolië.
Daar maakten ze skitochten in ui
terst moeilijk begaanbare gebie
den. „Tijdens die tochten kwamen
we soms behoorlijk in de proble
men. Het was Kjetil, die altijd met
de beste oplossing kwam. Hij kan
heel rationeel en snel denken. Plus
improviseren. Vandaar dat ik wei
ger te geloven dat hij door een
eventuele stommiteit van hem zelf
verdween. Voor mij blijft dat on
mogelijk," vertelt Vegard Ulvang
met tranen in zijn stem.
Het hoeft geen betoog dat de trage
die binnen de Ulvang-familie diepe
sporen trok. „De knagende onze
kerheid, dat is het ergste van al
les," stamelt de beroemdste zoon.
Vegard Ulvang nam zich wel voor
in eigen land aan de 17e Olympi
sche Winterspelen deel te nemen.
Onlangs tijdens een wedstrijd over
15 kilometer op het Holmenkollen-
parkoers even buiten Oslo staken
145.000 toeschouwers hem luid
keels een hart onder de riem.
De Noorse langlauf-coach Inge
Braaten zag dat het Vegard Ulvang
veel deed. „Ook Vagard weet dat
Noren zich emotioneel niet snel
zullen uiten. Zeker niet in het
openbaar. Daarom deed het hem
zichtbaar goed, die massale steun
in deze moeilijke tijden. Ik weet
zeker dat Vegard tijdens de Spelen
in ieder geval één gouden medaille
pakt. Die draagt hij dan op aan
zijn verdwenen broer. Om dat doel
te bereiken zal hij op de dag, die
hij zelf uitzoekt, tot het aller uiter
ste gaan. Zichzelf bij wijze van
spreken verslaan. Voor goud. Voor
zijn broer."
Door Marcel Luyckx
Oslo - Noorwegen kent een hoog
topsportgehalte. De extra in
spanningen die vanaf midden ja
ren tachtig zijn gedaan, wierpen
voor het eerst vruchten af tijdens
de Winterspelen van 1992. Van
uit Albertville werden negen
gouden, zes zilveren en vijf bron
zen medailles naar Noorwegen
geëxporteerd. Die rijke medaille-
oogst dient als het enigszihs kan
overtroffen te worden in Lille-
hammer. In eigen land willen de
Noren ijskoud de beste zijn.
De Noren zijn van oudsher een
sportief volkje. Ski's beschouwen
ze niet als een spört-attribuut,
maar als een middel van vervoer.
Voor een bergwandelingetje van
een uur of acht draaien zij hun
hand niet om. „Noren hebben
over het algemeen een goede li
chamelijke conditie," stelt Stein-
Erik Jensen, secretaris-generaal
van de Noorse Confederatie voor
Sport (NCS). „Noren lopen,
zwemmen en skiën veel, zonder
dat ze zich dan meteen sporter
willen noemen."
„Dat ons land momenteel zoveel
topsporters kent, heeft te maken
met de manier waarop wij de
breedtesport organiseren. Dat
hoop ik tenminste. In elke straat,
in elk gehucht zit wel een sport-
of vrijetijdsclub. De in totaal
12.000 sportclubs hebben bij el
kaar 1,2 miljoen leden. Dan zijn
de mensen die alleen maar voor
hun plezier wat joggen of skiën
niet eens meegeteld. Noorwegen
heeft maar iets meer dan vier
miljoen inwoners, dus bijna elk
gezin is verbonden met een
sport."
„Noorwegen telt evenveel gere
gistreerde voetballers als Mexico,
dat tussen de vijftig en zestig
miljoen inwoners heeft," gaat de
trotse Jensen nog even door.
„Zweden heeft twee keer zoveel
inwoners, maar wij hebben twee
keer zoveel voetballers. Ik geloof
dat de beste manier om topsport
te promoten, het promoten van
breedtesport is. Hoe breder de
basis, hoe hoger de top. Net als
met een piramide."
Landelijke en plaatselijke over
heden staan volgens NCS-voor-
zitter Jensen garant voor een ge
zonde financiële basis. Eenderde
deel van de opbrengst van de
Staatsloterij is gereserveerd voor
de sport. Via regionale en ge
meentelijke subsidies stroomt
nog eens 1 miljard Noorse kronen
(ongeveer 27 miljoen gulden)
naar de sport. Jensen: „Als je al
het onbetaalde vrijwilligerswerk
mee zou tellen, praat je over tien,
miljard kronen per jaar. En dan
te bedenken dat slechts eentiende
van het geld dat in Noorwegen in.
de sport omgaat afkomstig is van'
de diverse overheden."
Voor het eerst sinds 1938 heeft
Noorwegen zich geplaatst voor
de eindronde van het wereld
kampioenschap voetbal. 'Norge'
is dus meer dan een wintersport-
land. Speerwerpster Trine Hatte-
stadt won vorig jaar goud op het
WK atletiek in Stuttgart. Tijdens
de Zomerspelen van 1992 vero
verde Noorwegen Olympisch ere
metaal bij worstelen, roeien, zei
len, handbal, kanovaren en
schieten.
Het Topp Idretts Senter in Oslo
is het vaste ontmoetingscentrum
voor topsporters in Noorwegen.
Het valt onder supervisie van het
NOK, het Noors Olympisch Co
mité. Niet bij toeval is het 'Pa
pendal' van Noorwegen gevestigd
in de directe omgeving van de
Sporthogeschool. Beide instan
ties wisselen kennis en facilitei
ten uit.
Jensen: „Het opzetten van een
centraal topsport-trainingscen
trum in Oslo is een waardevolle
investering gebleken. Daarmee
hebben we een link gelegd tussen
voetballers en atleten. Tussen
schaatsers en skiërs. Sporters,
trainers, doktoren, ze vormen er
één team. Als een schaatser suc
ces heeft met een bepaalde trai
ningsmethode, hoort een andere
sporter dat meteen en kan daar
zijn voordeel mee doen. Het ver
ruimt de geest. Het is een soort
compensatie voor het feit dat we
een klein land zijn met een kleine
bevolking. Ik ben ervan over
tuigd dat alle sportdisciplines
van elkaar kunnen leren. Zo heb
ben onze schansspringers bij wij
ze van psychologische training
aan bergbeklimmen en parachu
te-springen gedaan."
Presteren is in Noorwegen geen
vies woord. Volgens Stein-Erik
Jensen zorgen de Noren goed
voor hun sportkampioenen.
„Voor de jongeren zijn het hel
den. Ook in de maatschappij ge
nieten sportkampioenen een ho
gere status."
Volgens Johann-Olav Koss is dat
pas iets van de laatste tijd. „Top
sport is in Noorwegen nu meer
geaccepteerd dan in het begin
van de jaren tachtig. Vroeger
werd je met de nek aangekeken
en uitgemaakt voor uitslover. Nu
hoef je je niet meer te schamen
als je zegt dat je topsporter bent.
Dat trekt een hoop jongeren over
de streep."
