MKB is 'voorzichtig positief
SS5SI
Centrafarm Etten-Leur verdubbelt winst
Isl
El
Pl
Amsterdamse beurs weet hoogtevrees nog te onderdrukken
KNOV-voorzitter: Slechte gang van zaken industrie werkt straks echter door
Inruilpremie voor oude wagens
Premier Major verdedigt verkoop van Rover
CARNAVALS
ARTIKELEN
/\j pESTEM
ECONOMIE
A6
XP IJTEN
Grote sortering
FEESTARTIKELEN
'Rabobank boekt
goede resulaten'
ECONOMIE KORT
'Nationale trots moet wijken
voor Europees luchtvaartbeleid'
RUARI 1994
d motor
electric
n. motors
"dyear
iett-pack
bus.mach.
tel.tel.
airlines
cdonnell
erck co.
obil oil
rtn central
ilips
al dutch
ars roebuck
-south.pac
aco inc
velers
jitedtechn.
stinghouse
itman corp
olworth
oud
67 m
107% 106
61% 61
48% 48%
85% 84%
56% 56%
98% 99%
24% 24%
114% 115%
36% 36%
81 80
30% 29
25% 24%
110 108%
54 53%
24% 24%
67% 66%
42% 42%
67% 66%
14 14
15 15%
26 25%
bewerkt 23,560-24,160 per kg.
werkt 25,760 per kg,
ilver
Iver onbewerkt 285-355 per kg.
werkt 400 laten per kg.
vk vorige koers
sk slotkoers gisteren
a laten
b bieden
c ex claim
e gedaan/bieden
d ex dividend
f gedaan/laten
g bieden en ex dividend
h laten en dividend
k gedaan en laten ex dividend
I gedaan en bieden ex dividend
WOENSDAG 2 FEBRUARI 1994
ma
TOT 21.00
EK V. COOTHPLEIN)
176-14 69 00
yan onze verslaggever
Etten-Leur - Het bedrijf
Centrafarm in Etten-Leur
heeft in 1993 zijn omzet zien
stijgen tot 82 miljoen gulden.
Dat is een toename van bijna
30 proeent ten opzichte van'
1992. In dezelfde periode
steeg de winst van de genees
middelenfabrikant tot ruim
16 miljoen. Dat is een ver
dubbeling in vergelijking met
1992.
,Een absoluut record," aldus al-
gemeen manager J. Stols van
Centrafarm gisteren bij de pre
sentatie van de cijfers.
..Ongeveer vijf jaar geleden ston
den we vanwege mismanage
ment nog aan de rand van de
afgrond, liep de omzet terug van
70 tot 36 miljoen gulden. Die
klap zijn we inmiddels volledig
te boven."
Afgelopen maand vertoonden de
resultaten opnieuw een stijging
van 20 procent. Een omzet van
100 miljoen ligt volgens Stols in
de lijn der verwachtingen.
Basis voor de groei is de kosten
besparing in de gezondheids
zorg. „Hierdoor is binnen het
geneesmiddelen-vergoedingssys
teem een duidelijke tendens ont
staan om te kiezen voor thera
peutisch gelijkwaardige genees
middelen met een lage prijs. En
die worden onder meer door
Centrafarm geproduceerd."
Centrafarm slaagde er daarnaast
in haar marktpositie te verstevi
gen en is in het segment opge
klommen tot de top drie van
aanbieders die geneesmiddelen
zonder merknaam produceren.
Op deze markt gaat nu ruim 400
miljoen gulden om. „Dat is na
tuurlijk gigantisch veel. De afge
lopen jaren is het aantal door
ons afgezette tabletten gestegen
van 135 miljoen naar 250 mil
joen. We verwachten dat dit
aantal de komende jaren verder
zal stijgen tot 500 miljoen. Tsja,
we slikken wat af met z'n allen."
Volgens hem is Centrafarm flink
uit haar jasje aan het groeien. In
het afgelopen jaar is reeds in
ruime mate geïnvesteerd in in
frastructuur en produktiemidde-
len. Twee weken geleden is be
gonnen met de bouw van een
nieuw kantoorpand. Op dit mo
ment worden studies uitgevoerd
die inzicht moeten verschaffen
in de toekomstmogelijkheden.
Nu Centrafarm wat meer finan
ciële armslag heeft, is de ver
wachting dat de investeringen
op korte termijn worden opge
voerd. Ook wordt complete
nieuwbouw van de produktie-af-
deling overwogen. Dit kost onge-!
veer 30 miljoen gulden.
Als locatie heeft Stols een lap
grond van 11.000 vierkante me
ter bij het huidige bedrijf op het
oog. Bij Centrafarm werken nu
iets meer dan 200 mensen. De
verwachting is dat het aantal
personeelsleden dit jaar groeit
tot zo'n 230.
Van onze verslaggevers
Delft - Het midden- en kleinbedrijf is voorzichtig
optimistisch over 1994. Vooral in de dienstverlening en
in de detailhandel groeit het aantal banen.
De verwachting is dat er dit jaar
30.000 banen bij zullen komen.
Ondernemers zijn optimistisch
over hun omzet en orderpositie
voor dit jaar. Maar met de in
dustriële bedrijven gaat het niet
goed.
Dit blijkt uit de stemmingsbaro
meter MKB, die het Koninklijk
Nederlands Ondernemers Ver
bond gisteren presenteerde. De
barometer is het resultaat van
een breed onderzoek in het mid
den- en kleinbedrijf waar het
KNOV veel leden telt.
Verontrustend
KNOV-voorzitter J. Kamminga
noemde het verontrustend dat de
groei bij de industriële bedrijven
achterblijft. „De slechte gang
van zaken in de industrie zal zijn
uitstraling op de rest van het
midden- en kleinbedrijf niet
missen." Volgens hem is voor het
opbouwen van een gezonde eco
nomie het fundament nodig van
een goed draaiende industrie.
Het KNOV stelt vast dat de
Nederlandse industrie de con
currentie met het buitenland
niet meer aan kan. „In Neder
land en in Europa verliezen we
concurrentiekracht. Europa is
zijn technologische voorsprong
kwijt. Azië wint de slag om de
hoogwaardige technologie en
Oost-Europa wint de slag om de
bulkgoederen."
Molenstraat 38 - Roosendaal - Tel 01650-37808
Kamminga verbindt daaraan de
slotsom dat we in Europa rijk
dom gaan verliezen. „We zullen
ons allerlei dingen niet meer
kunnen veroorloven."
De opkomst van de arme landen
gaat volgens hem gepaard met
herverdeling van de rijkdom in
de wereld ten koste van Europa
en Amerika. „In Amerika heeft
men begrepen wat er aan de
hand is. Daar beseffen mensen
dat ze moeten knokken om over
eind te blijven."
Maar in Nederland zijn we nog
niet zover: „Wij hebben nog
steeds de mentaliteit dat alles
ons wordt gegeven. Je kunt in
Nederland ook nog steeds stude
ren wat je wilt, los van de vraag
of je met zo'n studie ooit de kost
zult kunnen verdienen."
Kamminga meent dat het onver
mijdelijk is dat in Nederland de
loonkosten dalen en dat voorzie
ningen als de gezondheidszorg
en de sociale zekerheid inkrim
pen.
Utrecht (anp) - De resultaten
van de Rabobank-organisatie
over 1993 zijn 'ronduit bevre
digend' geweest. Dit zegt
voorzitter H. Wijffels van de
hoofddirectie in het gisteren
verschenen bedrijfsblad Ra-
bovisie.
Met exacte cijfers komt de Rabo
bank later.
Volgens Wijffels zijn de resulta
ten behoorlijk verbeterd. Daar
bij zijn twee factoren op de
voorgrond getreden. Ten eerste
werpt het programma tot verla
ging van de kosten vruchten af
en ten tweede heeft zich op een
aantal markten een buitenge
woon gunstige situatie voorge
daan. „Denk daarbij aan de va
luta-onrust en de rentedalingen.
Er is daardoor veel gehandeld in
allerlei papier en dat heeft het
mogelijk gemaakt behoorlijk te
verdienen."
De kostenreductie krijgt dit jaar
weer alle aandacht, aldus Wijf
fels.
Over 1992 steeg de nettowinst
van de Rabobank-organisatie
van f 1,01 miljard tot f 1,02
miljard. Het balanstotaal nam
toe van f 217,1 miljard tot f
232,7 miljard.
De Franse regering legt 5000 francs (circa 1750 guldenbij als
de eigenaar van een minstens tien jaar oude wagen zijn vehikel
inruilt voor een nieuwe. De regering Balladur denkt zo de
economie op te krikken en meer werk te creëeren. Zij wil ook de
huizenverkoop stimuleren door een renteverlaging. Andere on
derdelen van het werkgelegenheidsplan: bij nieuwe apparte
mentsgebouwen moeten weer concierges komen, door meer zorg
voor het milieu komen er 35.000 'groene' banen bij. Er heerst de
nodige scepsis over het plan bij de politieke opponenten van
Balladur: 'Een druppel op de gloeiende plaat', 'secondaire
maatregelen'. De autofabrikanten zijn wel blij met Balladurs
initiatief. foto epa
Van onze correspondent
Londen - De Britse premier John Major
is gisteren in het Lagerhuis aangevallen
op zijn enthousiasme over de verkoop
van Rover aan het Duitse BMW.
Volgens Major bewees de hoge prijs die de
koper wilde betalen het hernieuwde interna
tionale vertrouwen in de Britse economie.
Rover was het laatste onafhankelijke Britse
automerk.
Nadat de premier nieuwe exportmarkten
voor de Rover Group en een 'uitstekend
toekomstperspectief' had bejubeld vroeg La-
bourleider John Smith sarcastisch 'of te
worden overgenomen door een buitenlandse
concurrent nu de nieuwe regeringsdefinitie
was voor succes van een Britse onderne
ming
Geïrriteerd antwoordde Major dat Labour
na alle slechte ervaringen met verlieslijden
de staatsbedrijven kennelijk nog steeds niet
wist hoe vrije markten werkten. „Suggereert
u dat we terug moeten naar protectionisme?"
snierde Major.
Labour meent dat Britse belangen op de
lange termijn in de laatste nationale auto
industrie waren opgeofferd aan de behoefte
aan contant geld van het in financiële moei
lijkheden verkerende British Aerospace. Dat
krijgt voor de verkoop van Rover 2,4 miljard
gulden.
Marktanalisten zagen in de BMW-overname
een interessante test-case voor het geval de
directie zou willen proberen de veel lagere
salarissen bij Rover te gebruiken bij toekom
stige loononderhandelingen in Duitsland.
De Britse bonden hebben ondertussen een
eerste gesprek gehad met de president-direc
teur van BMW, Bernd Pischetsrieder. In de
Rover-fabriek in Coventry gaf hij het perso
neel de toezegging dat de produktie op de
korte termijn met zou worden 'gestroom
lijnd' en dat er geen banen verloren zouden
gaan.
Pischetsrieder kon en wilde geen garanties
geven voor de midden en lange termijn van
de groep. „De markt bepaalt de toekomst
van Rover."
In de vaak emotionele reacties op het 'ver
lies' van de nationale trotst Rover klonk
door dat weinig Britten vertrouwen hebben
in het nieuwe management 'omdat de Duitse
belangen voor BMW op den duur altijd
zwaarden zullen wegen dan de Britse'.
Door Louis van de Geijn
KUN JE hoogtevrees overwin
nen door telkens maar weer een
treedje hoger te gaan? Het lijkt
er op dat de aandelenbeleggers
op die manier hun onrust over
het recordniveau van de beurs
proberen te bedwingen. Deze
week kwam het 440-punt voor
de Amsterdam EOE Index
(AEX) in beeld en daarmee ligt
het koerspeil ongeveer vijftig
procent boven het laagste punt
in het afgelopen jaar.
De toonaangevende Newyorkse
effectenbeurs ruikt inmiddels
aan de 4000-puntengrens voor
de Dow Jones index, de belang
rijkste graadmeter voor 'Wall
Street'.
Gisteren beleefde de Amster
damse beurs weer eens zo'n dag
vol aarzeling, maar de handel
vindt zulke bijstellingen alleen
maar gezond. Een kleine correc
tie zo nu en dan houdt er juist
de moed in.
Zelfs de behoudende belegger
die gekozen heeft voor het soli
de aandelenfonds Robeco - de
Opel Kadett van de beurs -
heeft een rendement van 35
procent weten te boeken. Meer
avontuurlijk ingestelde lieden
hebben met nerveuzer afgestel
de voertuigen als het Asian Se
lection Fund of het Mexico
Fund hun inleg ruimschoots
weten te verdubbelen.
Echte durvers hebben ook in
Amsterdam leuke krenten uit de
Pap kunnen pikken: beursfond-
sen als Fokker, Hoogovens,
Nedlloyd, Philips en VNU wor
den op het dubbele, soms drie
voudige gewaardeerd ten op
zichte van een jaar geleden.
Philips bijvoorbeeld werd al
leen al in januari negen gulden
ofwel 22,5 procent meer waard.
Geen wonder dat in wisselende
gezelschappen De Beurs weer
een populair gespreksonder
werp is. De hamvraag daarbij is
natuurlijk of de stijgende lijn
zich nog even voortzet of dat
rekening gehouden moet wor
den met een terugval van for
maat die de nu en dan optre
dende 'technische correcties'
doet verbleken.
Beleggers die al even langer
mee gaan, denken dan onwille
keurig terug aan oktober 1987,
toen in twee dagen tijd de Dow
Jones index, de barometer van
de beurs van Wall Street, terug
viel van 2500 naar 1841 punten.
In sommige opzichten doet de
situatie van dit moment inder
daad aan toen denken. Zo is de
koers/winstverhouding (K/W)
van de aandelen in Amsterdam
op het ogenblik 17 (ofwel: de
prijs van een aandeel is 17 maal
de winst per aandeel) en dat is
meer dan in oktober 1987. Ook
toen nam, na een langdurige
hausseperiode, de publieke be
langstelling sterk toe.
Pikant is verder dat in de Vere
nigde Staten weer recordbedra
gen worden geleend pm te be
leggen in aandelen. In december
stond een bedrag van zestig
miljard dollar effectenkrediet
uit. Dat kan een risicofactor
zijn bij een forse koersdaling
omdat beleggers dan de storm
niet uit kunnen zitten, maar
door de waardedaling van hun
onderpand gedwongen worden
tot aflossing en dus verkoop van
hun aandelen.
Beleggingsexperts van banken
en vermogensbeheerders in Ne
derland leggen echter liever de
nadruk op de verschillen tussen
1994 en 1987. Het voornaamste
is de rente-ontwikkeling, zegt
directeur R. Verdam van het
economisch bureau van F. van
Lanschot Bankiers in Den
Bosch. De kapitaalmarktrente
is in enkele jaren tijd ongeveer
vier punten gedaald en dat
houdt in dat aandelenbeleggers
genoegen nemen met een lager
rendement, lees: bereid zijn een
hogere prijs (K/W) te betalen.
Maar er zijn meer factoren die
een stevig fundament leggen
onder het hoge koersniveau. Zo
is daar de verwachting dat de
bedrijf winsten de komende tijd
flink zullen aantrekken. Van
Lanschot houdt het voor de Ne
derlandse beursfondsen voor
1994 op een winsttoename van
gemiddeld zestien proeent, na
een daling met twee procent in
1993. In 1987 bevond het be
drijfsleven zich aan het einde
van een opgaande conjunctuur
golf, momenteel is de economie
- wat de meeste Europese lan
den betreft - juist aan een her
stelfase toe. Toen liep de rente
waardoor de winstpotentie
werd beperkt, nu geeft de da
lende rente de ondernemingen
lucht.
Het verraderlijke van de ont
wikkelingen in het najaar van
1987 was dat de beurshausse in
de laatste periode gepaard ging
aan een gestaag oplopende ren
te. Hoewel in de Verenigde Sta
ten, vanwege het krachtige eco
nomische herstel daar, de rente-
binnenkort wel zal gaan stijgen,
De Amsterdamse beurs.
foto dijkstra
wordt zo'n ontwikkeling in Eu
ropa voor het eind van dit jaar
zeker niet voorzien. De meeste
Nederlandse experts verwach
ten dat de rentetarieven hier de
bodem nog niet hebben bereikt,
al is een voortzetting van de
sterke daling in 1993 niet te
verwachten. Uit die richting
zien zij niettemin de komende
tijd nog enige steun voor de
aandelenmarkt.
De hoerastemming op de effec
tenbeurs lijkt in schril contrast
tot de berichten uit het bedrijfs
leven: de ene ontslaggolf spoelt
over de andere. Analisten zien
in die afkalving van werkgele
genheid juist de voorbode van
winstherstel. Reorganisaties
zijn immers gericht op terug
dringing van loonkosten en ver
betering van de concurrentiepo
sitie.
Vermogensbeheerder R. Verhoe
ven van het Eindhovense bu
reau GIM wil zich niet vastpin
nen op een getal, maar ziet niet
in waarom de Amsterdamse
beurs de komende maanden niet
voorbij de 440 punten zou kun
nen klimmen. Gisteren was
weer zo'n aarzelende dag, maar
de uptrend zit er volgens Ver
hoeven nog stevig in.
Beleggers die intussen begin
1994 hun hoogtevrees in een
verkooporder hebben omgezet,
kunnen fluiten naar de in de
afgelopen maand geboekte (ge
middelde) koerswinst van al
weer 5,9 procent. Maar dat is
- zo lang de aandelen niet wor
den verzilverd - vooralsnog een
papieren resultaat. Winst ne
men is ook een kunst.
Vice-president centrale banken VS weg
Washington - De vice-president van het stelsel van centrale
banken in de Verenigde Staten (Fed), David Mullins (47), treedt
per 14 februari af. Zijn vertrek lijkt niet te maken te hebben met
een conflict binnen het bankbestuur. Mullins wordt partner in
de onlangs opgerichte beleggingsbeheerder Long-Term Capital
Management.
President Clinton kan nu twee nieuwe leden voor het zevenkop
pige bestuur van de centrale banken benoemen. Ook Wayne
Angell stapt deze maand op. De overige vijf leden, onder wie
Fed-president Alan Greenspan, zijn benoemd door de Republi
keinse presidenten Reagan en Bush.
Banen weg bij Club Méditerannée
Amsterdam - Club Méditerranée heeft vorig jaar op een omzet
van 2,8 miljard gulden een verlies geleden van naar schatting
honderd miljoen gulden. Het verlies wordt voornamelijk veroor
zaakt door de kosten van voorgenomen herstructureringsmaat
regelen. Bij Club Med, met 127.000 bedden een van de grootste
vakantie-conglomeraten ter wereld, vervallen honderden ar
beidsplaatsen.
Met name de economische recessie speelt Club Med parten. Ook
ondervindt het Franse concern, dat 122 vakantieparken exploi
teert in 35 landen, grote nadelen van politieke spanningen in
onder meer Turkije, Egypte en Senegal. De gedwongen sluiting
van twee parken in voormalig Joegoslavië kost de organisatie
eveneens veel geld.
Kwartaalwinst Eastman Kodak omlaag
New York - Het Amerikaanse film- en fotoconcern Eastman
heeft vorig jaar een winst geboekt van 475 miljoen dollar
tegenover 727 miljoen dollar in 1992. Deze bedragen zijn
exclusief bijzondere posten.
Worden die posten wél meegerekend, dan ziet het er voor Kodak
heel anders uit. Het resultaat over 1993 blijkt dan een verlies te
zijn van 1,5 miljard dollar na een winst van 1,15 miljard dollar
in 1992. In het afgelopen jaar zette Kodak veel geld opzij voor
herstructurering. Bovendien werd de boekhoudmethode aange
past zoals bij elk Amerikaans bedrijf. De omzet nam af van
16,55 miljard dollar tot 16,36 miljard dollar.
DAF-trucks bindt in bij onderhandelingen
Mierlo - DAF-trucks uit Eindhoven heeft de plannen om een
38-urige werkweek in te voeren en van de zaterdag een gewone
werkdag te maken, laten vallen. Dat heeft de Industriebond
FNV gisteren bekendgemaakt. DAF-trucks en de bonden voer
den gisteren overleg over bezuinigingsplannen van het bedrijf.
Bij DAF-trucks geldt nu een werkweek van 36 uur. De
Industriebond FNV had gedreigd meteen uit de onderhandelin
gen te stappen als de zaterdag en de 38 urige werkweek niet van
tafel gingen. Het is nog onduidelijk waarom DAF overstag is
gegaan.
Recordverlies van Fiat
Rome - Fiat heeft in 1993 een nettoverlies gelden van 1.800
miljard lire, circa 2,1 miljard gulden. Voor het eerst sinds 1979
komt het concern daarmee in de rode cijfers. Maar in een brief
aan de aandeelhouders verklaart president-directeur Agnelli,
dat Fiat dit jaar weer quitte moet spelen. Dat gaat dan wel ten
koste van nog eens 13.000 arbeidsplaatsen.
De totale omzet van Fiat is in 1993 gedaald van 65,5 naar 64,4
miljard gulden. Het verlies komt vrijwel uitsluitend voor
rekening van de sectoren personenauto's (Fiat, Lancia, Alfa
Romeo) en industrievoertuigen (Iveco), die beide een omzetda
ling van ruim 11 procent te zien geven.
Spaaractie gratis vliegreizen valt verkeerd
Den Haag - De vereniging Milieudefensie heeft woedend
gereageerd op een actie waarbij klanten van bedrijven kunnen
sparen voor een gratis vliegreis. In Engeland is zo'n spaaractie
een groot succes en hebben het afgelopen jaar een half miljoen
mensen een gratis vliegreis gemaakt.
Onder meer Shell, Albert Heijn en ABN Amro voeren onderhan
delingen met de organisator, het Britse Air Miles International.
Hoe de actie er uit zou komen te zien is nog niet duidelijk.
Volgens Milieudefensie is vliegen een belangrijke oorzaak van
het broeikaseffect en de afbraak van de ozonlaag. Bij Air Miles
International was dinsdag niemand beschikbaar voor commen
taar.
Sabena stevent opnieuw af op tekort
Brussel - De Belgische luchtvaartmaatschappij Sabena zal 1993
opnieuw afsluiten met een fors verlies. Volgens enkele Belgische
kranten zal het tekort van de nationale luchtvaartmaatschappij
uitkomen op 4,5 miljard frank (ruim f 240 miljoen) tegen 974
miljoen frank (bijna f 53 miljoen) over 1992.
Een Sabena-woordvoerder wilde dinsdag alleen kwijt dat het
verlies kleiner zal uitvallen dan 'de vijf tot zes en zelfs- acht
miljard frank' waarmee voor de zomer rekening werd gehouden.
De cijfers worden volgens hem binnenkort bekengemaakt.
Strijd om hoogste post OESO begonnen
Parijs - De strijd om de hoogste functie bij de Organisatie voor
Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) is al acht
maanden voor het begin van de nieuwe ambtstermijn begonnen.
De Britten schuiven minister van Financiën Lawson naar voren,
de Canadezen willen de voorzitter van de Liberale Partij
Johnston op de post en de Duitsers hebben aangekondigd snel
met een zware kandidaat te komen. De huidige secretaris-gene
raal, de Fransman Paye, is ook in de race voor een volgende
termijn.
Van onze correspondent
Brussel - De nationale luchtvaartmaatschappijen zouden het
in de toekomst moeten doen zonder regeringssubsidies.
In een gisteren gepresenteerd rapport kiest een onderzoekscomité
voor een verdere liberalisering van de Europese luchtvaart, een
richting die ook de Europese Commissie op wil.
De Commissie wordt echter in toenemende mate geconfronteerd met
noodlijdende nationale luchtvaartmaatschappijen die, tegen de af
spraken in, bij hun regeringen om geld aankloppen. Zij is door het
rapport gesterkt in haar opvatting dat het zo niet verder kan. Want
ondanks het feit dat het internationale vervoer van de Europese
maatschappijen in 1993 met 8 procent is gestegen, blijven de
verliezen toenemen.
Vliegen in Europa is vergeleken met de Verenigde Staten veel te
duur, stelt het comité. Als oorzaken daarvoor wordt juist de
overheidsubsidies genoemd. De staatssteun heeft bijgedragen tot
overcapaciteit en hoge tarieven.
Alleen een verbod op staatssteun kan het vliegen ook in Europa
goedkoper maken. Ook het afbouwen van allerlei nationale regels
voor vliegtijden en monopolies bij bijvoorbeeld de luchthavenafhan
deling kunnen de prijzen drukken.
Voor juli 1995 moeten de Europese transportministers volgens het
comité overeenstemming bereiken over een gemeenschappelijk ex
tern luchtvaarbeleid.
KLM-president Pieter Bouw, een van de leden van het onderzoeksco
mité, antwoordde daar gisteren in Brussel alleen op dat het beleid
van de Europese Unie geen andere basis kan hebben dan de vrije
luchtvaart.
I
