DE STEM
JEER I
Dey
ntdekkingsreis vol exotiek
OSMAN
iebollen
ING
TING
Krakeling
Vo
forgen start veelzijdig en internationaal Filmfestival Rotterdam
ƒ10,
49.95
39.95
69.95
59.95
>nde vrijdag
UIT GIDS
rtainment
.CE to be
60%
Film over bewoners van
verlaten spoorwegtunnel
J IJAlj AXEL dogen, loopt hij de
OLLECTIE
I grenen meubelen
10 uur
Ier...!
[tel. 01155-61990
De beeldenstorm
van schilder
Jaap de Vries
IN BEELD
Vier jaar opnamen in New York
Consumentenbond
niet meer samen
met Holland FM
Detective
schrijver
Van Gulik op
Chinese tv
1994
n
ode
s en Vrijetijdsmode
esmode
„Anne Prank is een nationaal
bidprentje geworden, maar iedereen
vergeet dat ze is verraden door een
Nederlander"
Marcel Möring, schrijver
Gids
lV
al. 01155-61930
,0, Marjan Mes
[et leuke van het Interna-
jnal Filmfestival Rotter-
0 (dat morgenavond of-
deel begint) is dat de
joeker er op eigen hout
een ontdekkingsreis kan
die hem in vol-
jekt onbekende gebieden
rengt. Als hij zomaar een
scoop aan de Kruiskade
.p. a a vn ■®enva^t komende
ffls om kennis te maken
iet nieuwe werelden waar
Ixotische gerechten met
gewone ingrediënten
orden opgediend.
Ibaar.
<OP OP)
Jit grootste culturele evenement
:lde Benelux (300 films) dankt
ij faam aan het avontuurlijke
niet zelden exotische pro-
sinma. Wie niet zweert bij de
Mywoodfilm, die negentig
iscènt van het gewone bio-
jopaanbod uitmaakt, kan zich
itr nog echt laten verrassen,
anen de paar honderd meter
in de Kruiskade kan de bezoe-
s honderdduizenden kilome-
B over de wereld afleggen en
zien die hij nog nooit
«der gezien heeft.
avontuur van 'Rotterdam'
staat nog altijd, na 23 jaar, uit
jeelfilms, korte films en docu-
stntaires die veelal buiten de
vestigde filmindustrie om zijn
spioduceerd. Niet zelden in
are uithoeken waar jonge ci-
ïasten soms nog maar net hun
distieke mogelijkheden hebben
itdekt en een innerlijke nood-
voelen om te getuigen van
urn leefwereld, vaak in ongepo-
ijstevorm.
VRIJETIJDSMOD iet jeugdig elan van het filmfes-
ral in de Maasstad is vooral te
inken aan de creativiteit van
Ie jonge regisseurs, die er hun
erk presenteren. De overgrote
teerderheid van de te vertonen
ilms is gemaakt door twintigers
ai dertigers. Het gevolg is ook
at het International Filmfesti-
al Rotterdam steeds meer jon
geren trekt. De laatste twee jaar
is het bezoek met bijna zestig
procent gestegen, waarvan een
uit jeugd bestaat, zon
der dat de vele ouwe getrouwen
segblijven. Tenslotte is 'Rotter
dam' ook nog altijd een pleister-
Scène uit de Chinese openingsfilm, 'For Fun', van International Filmfestival Rotterdam dat morgen begint en duurt tot 6 februari.
HULST
BIERKAAISTRAAT 30
TERNEUZ
NOORDSTRAAT
?n:
Jonderdag
10.00-18.00 uur
10.00-21.00 uur
9.00-17.00 uur
laandags gesloten
plaats voor wereldberoemde
oudere cineasten, die hier ieder
jaar hun nieuwe films vertonen.
China
Aandacht voor het particuliere
filmen en de wereldpolitiek
staan nog altijd centraal in de
programmering, die nu voor de
derde maal is verzorgd door fes
tivaldirecteur Emile Fallaux en
zijn assistenten. Het grote aan
bod van Chinese speelfilms uit
China. Taiwan en Hongkong
biedt de gelegenheid om kennis
te maken met de maatschappe
lijke veranderingen die zich af
spelen in de schaduw van Deng
Xiaoping.
Lang niet alle films zijn politiek,
wel krijgt de westerse kijker nu
voor het eerst het gewone leven
in China te zien, ongecensureerd,
hoewel de politieke machtheb
bers nog steeds ingrijpen als er
teveel kritiek wordt gespuid. Dat
heeft de jonge Chinese 'punk'-ci-
neast Zhang Yuan ondervonden
wiens met geld van het Rotter
damse festival gemaakte 'Beijing
Bastard' (over de ondergrondse
jeugdcultuur in Peking) niet in
eigen land mocht worden vol
tooid.
Gesmokkeld
Ook 'The Blue Kite' (De blauwe
vlieger) van Tian Zhuangzhuang
werd door de autoriteiten verbo
den omdat een tragische familie
geschiedenis samenvalt met
'moeilijke' episoden uit de recen
te Chinese geschiedenis. De film
moest China worden uitgesmok
keld. Van Hongkong-cineaste
Clara Law ('Autumn Moon')
wordt 'Temptation of a Monk'
vertoond, over een bloedige
machtsstrijd in een keizerlijke
familie in de zevende eeuw in
China, die wordt afgezet tegen
de boeddhistische levenswijze.
Veel lichtvoetiger is de Chinese
film waarmee het festival mor
gen wordt geopend, 'For fun',
van de 34-jarige cineaste Ning
Yin. Een ongepolijst, realistisch
werkje over een gepensioneerde
huismeester van de opera van
Beijing die met een groep be
jaarden een opera-groepje op
richt. Op het filmfestival van
Berlijn won het al de persprijs
hoewel het bepaald geen specta
culaire" of virtuoos gemaakte
film is.
Gewone mensen
De jonge cineaste, die studeerde
met mensen als de veel geraffi
neerder filmende (inmiddels in
ternationaal vermaarde) Chen
Kaige en Zhang Yimou, werkte
met mensen van de straat. Haar
realistische stijl, die ook veel van
het straatleven in het armoedige
Beijing laat zien, neemt de tijd
voor de observatie van' gewone
mensen. Haar hoofdpersoon is
een grappige oude man, die zich
na zijn pensionering verveelt en
zijn jonge opvolgers lastig komt
vallen met zijn bemoeizucht en
geldingsdrang.
Die kan de oude baas kwijt bij
het groepje bejaarde operazan
gers waar hij, met komisch ver
toon van zi^n oude waardigheid,
de repetities organiseert. Als ze
een plaatselijke talentenjacht
verliezen, ontstaat er gekrakeel
tussen de rivaliserende leden. De
bescheiden film weet te charme
ren door de liefdevolle en humo
ristische aandacht voor details.
Filmliefde
De creatieve, niet-commerciële
sfeer van 'Rotterdam' krijgt ge-
Laten we Jaap de Vries aller
eerst beschouwen als een schil
fer. Als een beeldend kunste
naar die wat te zeggen heeft, in
en door zijn schilderijen wel te
verstaan. Die eenvoudige voor
onderstelling is veel minder
vanzelfsprekend dan ze lijkt.
Hoe zou een schilder immers
Mders zijn bedoeling willen
overdragen flan via zijn schil
derij? Bij Jaap de Vries ge
schiedt dat al heel lang ook
foor Het Woord. De teksten die
in relatie tot zijn beeld en werk
worden gepubliceerd, hebben
inderdaad de stelligheid van de
onweerlegbare bijbel. Het is de
filosoof Eric Bolle met wie De
"ries nauw samenwerkt en die
oen ingewikkeld web van woor
den heeft gesponnen als om de
interpretatie van de schilde-
bijen dwingend te sturen.
Teksten over de zingeving van
net beeld en over de zinloos
heid, wier echo ook in de
tentoonstelling in De Beyerd
weer doorklinkt. Maar Jaap de
Vries is een schilder wiens
werk zelf een heel directe con
frontatie aangaat met de kijker
en die lange omweg langs het
woord niet zo nodig heeft.
Jn De Beyerd in Breda toont De
in hoofdzaak zijn
Uderijen van afgelopen
wee jaar. Het is een tentoon-
teuing die overtuigt, zonder
a'le schilderijen even goed
jn. Maar wat er in detail ook
auemaal over op te merken
1 -jjl JaaP de Vries heb je
^middellijk het gevoel dat het
rk ergens over gaat.
mülu810 dderij van hem ver
in, J dlrect persoonlijkheid,
'»wh. Het gevoel: dit is het!
"erk toont op het eerste
fa 'cM een duidelijk motief dat
aantrekt en afstoot, wat dus de
iser meteen bezighoudt.
\l/
Door Frits de Coninck
Om in de beeldtaal van Jaap de
Vries door te dringen is het
goed het tentoongestellde werk
chronologisch te volgen.
In de eerste zaal hangen drie
werken van eind jaren '80. Een
ervan is De Schilder en Zijn
Huid. De twee andere tonen
een kunsthistorisch bekend
beeld. Het avondmaal is een
directe verwijzing naar Da Vin
ci's Laatste Avondmaal. Het
derde toont een geslachte os,
een voorstelling die door Rem
brandt en in onze eeuw heel
aangrijpend door Chaim Sutine
geschilderd is.
De Vries heeft die motieven ook
heel bewust gebruikt. Hij heeft
een beeld, een bekende voor
stelling, tot op het bot willen
ontleden teneinde de betekenis
ervan aan de orde te stellen.
Voor hem is zo'n voorstelling,
een icoon in onze cultuur, aller
minst een vanzelfspekendheid.
Onze cultuur is vol van beelden
die wij als plaatje gebruiken.
Over de betekenis waarvan wij
eigenlijk geen vragen meer stel
len.
Wij gebruiken die plaatjes om
te aanbidden, als middel tot
herkenning, als illustratie, als
bron van vermaak. En wij doen
dat met eenzelfde gemakzucht,
of het nu gaat om een Christus
beeld of een foto van de konin
gin. Wij maken ons een beeld
en we amuseren ons. De Vries
verdraagt dat niet en stelt daar
vragen bij. Het is een beelden
stormer die het beeld onderuit
wil halen.
De montage van het beeld
Hij schildert met acrylverf op
papier en snijdt daar vervol
gens vormen uit die deel uitma
ken van de voorstelling. Die
vormen, armen, benen, spieren
enz., plakt hij op en tegen el
kaar, zodat er een nieuwe voor
stelling ontstaat. Dat papieren
schilderij wordt tenslotte met
nietjes op een houten frame
bevestigd, in een formaal van
200 bij 150 cm. Jaap de Vries is
een chirurg die met een vlijm
scherp mes een beeld ontleedt
in onderdelen die wij niet meer
geneigd zijn te zien omdat we
alleen maar een mooi plaatje
willen.
Hij analyseert een beeld, hij
legt het op de snijtafel, hij
sloopt het letterlijk. En daar
mee ook de betekenis die voor
ons zo vaststaat. Daarna volgt
het monteren, het opbouwen
tot een nieuw geheel van wat
eerst uiteengehaald is. De
ruimte waarin een tafereel zich
afspeelt is daarbij verdwenen.
De Vries doorbreekt de illusie
dat de ruimte van een afbeel
ding een echte ruimte is. Door
de collagetechniek monteert hij
een platte ruimte, gewoon zoals
het schilderij tenslotte is. Voor
schijn is bij hem geen plaats.
Die oudste wérken zijn nog
sterk anecdotisch. En De Vries
heeft dat bekende nodig omdat
hij uiteindelijk de betekenis
van de schoonheid ter sprake
wil brengen. Hij schept beelden
om de zin van beelden aan de
orde te kunnen stellen.
Enkele jaren geleden deed hij
dat nog met de ons vertrouwde
motieven als zo'n Avondmaal.
Het is zoiets als de kubisten in
de jaren '10 deden. Een bekend
en vertrouwd voorwerp kiezen
(krant, fles, gitaar) om dat in
vlakken uiteen te halen, altijd
binnen de grenzen van de her
kenning. Als wij de voorstelling
niet herkennen, is de analyse
niet te volgen.
De schilder als chirurg
In het werk van de afgelopen
anderhalf jaar is dat anecdoti-
sche en bekende verdwenen.
Het beeld is meer autonoom
geworden. Hij schildert licha
men, huiden, handen, de schil
der en zijn model. Zijn analyse
is dezelfde gebleven, maar niet
het resultaat. Hij heeft het
beeld nog verder gemanipu
leerd. Lichamen zijn doorsne
den zodat een letterllijke in
houd zichtbaar wordt. Van een
voorwerp of een lijf waarvan
wij alleen de uiterlijke vorm
kennen, wordt ons nu de bin
nenkant getoond. De Vries
voert ons het lichaam binnen
en toont een nieuwe werkelijk
heid. Van lichamen ontbreken
soms de armen of de handen
omdat ze in de betekenis niet
nodig zijn. Omdat ze niks toe
voegen aan wat de schilder aan
de orde stelt en dus weg kun
nen blijven. De twee geisha's in
kimono zijn vorm en huid ge
worden, zijn binnenkant ge
worden en wat zouden hun ge
zichten er dan nog toe doen. Hij
schildert opererende handen:
het snijden in het vlees is het
snijden in het beeld en de schil
der is de chirurg.
Het verborgen geweld
Het schilderij dat hij maakt is
complex van betekenis. Hij wil
de ledigheid van het beeld aan
Man en twee vrouwen van Jaap de Vries.
de kaak stellen en schept een
nieuw soort schoonheid. Het is
de paradox van de kunstenaar
die de waarde van het beeld
betwijfelt juist door een beeld
te maken.
En in dat beeld gebeurt iets dat
spanning oproept. De beel
danalyse vloeit over in een
ethische lading die hij door het
schilderij aan ons meedeelt.
Een schilderiij is bij hem een
allegorie. Hij schildert een bij
zondere voorstelling die ver
wijst naar een meer algemene,
verderweg liggende inhoud.
Die inhoud is moreel van aard.
Wat maakt de middelste gestal
te op het schilderij 'Man een
twee vrouwen' zo onmisken
baar tot een man? Het machis
mo dat uit de houding straalt,
de lans als teken van macht. En
daarnaast de bevalligheid van
het vrouwelijke, de verleiding
en de afhankelijkheid. Er zit
een verwijzing in naar het alge
mene, de strijd der seksen en de
macht van de erotiek.
In zijn werk is sprake van ge
weld dat verminkt, de mens tot
den karikatuur maakt en de
kijker vooral naar de diepten
van de eigen ziel voert. De
allegorie is in die zin niet vrij
blijvend. Het gaat niet alleen
om de mens, het gaat net zo
goed over een mens, over ons
zelf dus. In de confrontatie die
de schilderijen heel direct en
open aangaan schuilt in die zin
ook iets moralistisch. Het pro
bleem van de esthetiek en het
probleem van de ethiek zijn
twee werelden in zijn schilder
kunst die in dienst van elkaar
functioneren.
Een schilderij van Jaap de
Vries is zichzelf genoeg. Het
geeft soepel betekenissen prijs
aan wie kijken en denken wil.
Zijn schilderkunst is een we
reld van gelaagdheid en para
doxen die de moeite waarde
zijn om te zien. En dat gaat ook
zonder toevoegselfilosofie.
Jaap de Vries in De Beyerd,
Boschsstraat 22, Breda; tot 21 fe
bruari.
DINSDAG 25 JANUARI 1994 DEEL
stalte in 'Scenes from Rotter
dam' van Mijke de Jong en Ka
ren de Bok. Een documentaire
waarin een aantal internationale
cineasten werd geportretteerd
tijdens de laatste twee festivals
in de Maasstad. Aan hen werd de
vraag gesteld om een scène te
beschrijven die aantoont waar
om het belangrijk is om films te
maken.
Zo horen we de Amerikaan Ro
bert Kramer in het duister van
een auto plastisch de scène met
Monica Vitti uit de doeken doen
die hem ooit duidelijk maakte
dat filmen zijn levensbestem
ming was. Anderen die hun film
liefde belijden zijn ondermeer
Hal Hartley, Hedy Honigman,
Michael Haneke, Amos Poe en
Joan van der Keuken.
Blind
Films over homoseksualiteit en
aids ontbreken evenmin, zoals
'Fed Up' van Gregg Araki, 'No
mads/Darling' van Tom Kalin,
'Sehnsucht nach Sodom' van de
aan aids overleden Fassbinder-
acteur Kurt Raab en 'Blue' van
Derek Jarman. Deze Engelse ci
neast ('Caravaggio') is inmiddels
blind geworden na een aids-ope-
ratie. Hij confronteert de kijker
anderhalf uur lang met een leeg
blauw beeld en een gesproken
relaas vol zwarte humor over
een gruwelijke ziekenhuisbehan
deling en fantasieën over mooie
jongens.
Nederlands
Er gaat in Rotterdam ook een
aantal Nederlandse films in pre
mière. Toneelregisseur Gerard-
jan Rijnders presenteert zijn
filmdebuut 'Oude Tongen',
waarin hij zijn eigen vrije versie
geeft van het Oude Pekela-
schandaal, waarbij kinderen
seksueel zouden zijn misbruikt.
Deze film zal later in afleverin
gen op televisie worden uitge
zonden. Ook worden nieuwe
films vertoond van o.a. Frans
van der Staak, Barbara Meter en
Ian Kerkhof.
Theo van Gogh zal iedere avond
vanaf elf uur in het Hilton Hotel
gesprekken voeren met promi
nente festivalgasten. Die zullen
ook in de zaal aanwezig zijn om
na afloop van de vertoning van
hun films met het publiek te
praten.
Bernard bij de poort tot de spoorwegtunnel.
Van onze rtv-redactie
„Je hebt er veel tijd om na te denken. Daarboven is je hoofd
veel te bewolkt", verklaart een tunnelbewoner in New York
de keuze van zijn woon- en verblijfplaats. „Hier bepaal je zelf
wat goed voor je is. Je ziet alles veel helderder."
Filmmaakster Dree Andrea volg
de vanaf december 1989 zes
mensen die in een verlaten
spoorwegtunnel onder Riverside
Park een thuis hebben gevonden.
'De Tunnel', vanavond op Ne
derland 3, is het verhaal van
Bernard, Bobby, David, Willie,
Sheila en John. Ze praten over
hun verleden, manier van leven,
denkbeelden en idealen.
Sommingen woonden al meer
dan vijftien jaar in de tunnel
toen de eigenaar, Amtrak, in
1991 besloot deze weer in ge
bruik te nemen. „Alsof de trei
nen dwars door je huiskamer
denderden", zegt Bernard, die
zichzelf 'Lord of the tunnel'
noemt. Enkele bewoners begon
nen een nieuw, bovengronds le
ven, andere stoorden zich niet
aan de herrie.
Uit angst voor mogelijke onge
lukken en daaruit voortvloeien
de claims sloot Amtrak de tunnel
af. Bernard herinnerde de spoor
wegmaatschappij aan de door
haar publiekelijk - op CNN -
gedane verklaring dat zij de be
woners nooit uit hun huis zou
jagen. Hij wist een reservesleutel
te regelen en vervult zo de rol
van 'doorman'.
Bernard leeft al zeven jaar in de
tunnel. Hij zoekt er de rust die
bovengronds niet te vinden is en
ervaart zijn ondergronds bestaan
als een uitdaging, een filosofi
sche reis. Sinds zijn komst heeft
hij de tunnel nooit meer verla
ten. Zijn grote angst is om ziek
te worden.
Minder bevreesd is David, de
benjamin van het zestal. Hij toog
naar The Big Apple, 'omdat ie
dereen er slaagt'. Bij toeval be
landde hij in de tunnel. In 1991
schreef hij mee aan een boek
over thuisloze jongeren en ging
hij weg om met een vriend sa
men te gaan wonen op de East
Side. In 1992 ontdekte David dat
hij behalve aan leukemie ook
aan aids lijdt. Niettemin blijft
hij optimistisch: „Mensen die
klagen gaan niet zo snel dood."
Miljoen
Bobby nam in de jaren '70 regel
matig een kijkje in de tunnel. Hij
wandelde er met zijn hond en
tijdens ruzies met zijn vriendin
werd de tunnel zijn toevluchts
oord. Na een bankroof en het
uitzitten van de straf betrok hij
FILMS
GOES
-Grand Theater
20 u. Sleepless in Seattle.
HULST
- De Koning van Engeland
20 u. Demolition man.
20 u. The Addams Family values.
20 u. A perfect world.
20 u. Sleepless in Seattle.
20 u. Robin Hood: men in tights.
VLISSINGEN
- Alhainbra 1
20 u Demolition man.
- Alhambra 2
20 u Robin Hood: men in tights.
- Alhambra 3
20 u. 20 u. Heaven and earth.
- Alhambra 4
20 u. The Addams Family values.
BERGEN OP ZOOM
- Cinem'actueel 1-2-3
20 u. Sleepless in Seattle,
20 u. A perfect world.
20 u. Demolition man.
-Roxy 1 - 20.15 u. The Addams
Family values.
-Roxy 2 - 20 u. The house of the
spirits.
ROOSENDAAL
-City 1-2-3
20 u. A perfect world.
20 u. Demolition man.
20 u. Beethoven's 2nd.
GENT
- Decascoop
14.30, 17, 20 en 22.30 u. The good
son.
de tunnel permanent.
In New York is geen onderdak
voor stellen. Daaronrkozen Wil
lie en Sheila voor een leven op
straat en in de metro tot zij
Bernard tegenkwamen. Op diens
uitnodiging gingen zij in. Als
enige heeft John tot slot geen
contact met de andere bewoners.
Bij het uitlaten van de hond
omtmoette hij Gloria. Een half
jaar lang spraken ze elkaar aan
de ingang van de tunnel. Zij
vroeg hem bij haar en haar
dochter Portia te komen wonen
op de West Side. „De eenzaam
heid zit me dwars. Het is moei
lijk om een wouw te vinden. Je
moet daarvoor tegenwoordig een
miljoen dollar op zak hebben."
Nederland 3, 20.54 uur
Van onze rtv-redactie
Den Haag - De Consumenten
bond is boos op de commerciële
radiozender Holland FM en ziet
daarom af van het voornemen te
gaan samenwerken. De bond
vindt dat het radiostation on
zorgvuldig heeft gehandeld door
de samenwerking voortijdig naar
buiten te brengen.
De directie van de radiozender
reageert teleurgesteld op het be
sluit maar onderneemt geen ver
dere stappen.
Hilversum (anp) - In samenwer
king met een Chinese televisie
maatschappij gaat Wereldom
roep TV een programma maken
over de sinoloog, diplomaat en
schrijver dr. Robert van Gulik.
Hij is vooral bekend door zijn
detectiveverhalen gebaseerd op
Chinese gegevens: de rechter
Tie-mysteries.
Die verhalen genieten in China
grote populariteit. De opnamen
worden in Nederland en China
gemaakt. De partner van We
reldomroep TV is Guangdong
Television uit Gangzhou, niet
ver van het sterk op het westen
georiënteerde Hongkong.
14.30, 17 en 20 u. The lookout.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Mr. Jones.
14.30, 17 en 22.30 u. Excessive
force.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Demoli
tion man.
20 en 22.30 u. Bitter Harvest.
14.30, 17, 20 en 22.30 u The crush.
20 en 22.30 u. Addams family 2.
14.30, 20 en 22.30 u. Robin Hood:
Men in tights.
20 u. Beethoven's 2nd.
17, 20 en 22.30 u. A perfect world.
20 u. Little Buddha.
22.30 u. Sleepless in Seattle.
14.30, 17 en 22.30 u. Aladdin
(14.30 en 17 u. Ned. versie).
22.30 u. Rising sun.
17 u. The age of innocence.
14.30 en 20 u. Jurassic Park.
KNOKKE
- Beverly Screens
20 u. Demolition man.
20 u. Good son.
20 u. Perfect world.
20 u. Three of hearts.