ISES WEG
DE STEM
Vrouwen
in functie
TIE
KENIA
VNTIEGANGERS
IZAKEN VOORAF...
mn-comits:
M. 341 m
tósssrs
Na 75 jaar
kiesrecht hebben
vrouwen nog altijd
een mager aandeel
in de politiek
'Het is
onvoorstelbaar.
Mannen willen
graag dat je
voldoet aan een
bepaald beeld'
Kosten maaltijd
in de lucht
vliegen omhoog
Zuidpool als
maatstaf
voor zeespiegel
Het stapje
terug van
Henk Hofstede
1994
heizen en Rekreatie is een
gezamenlijke rubriek van de
VNU Dagbladengroep.
Rdvertentiereserveringen-
lel. 073-125225, fax 073-'i377J
Postbus 449, 5201 AK Den Bq
|NWBA/eilig Tehuis erk
surf en combicursussen
Ier 05663-1392.
Gevraagd: GoedezgTrj
(m/v) die opgeleid
worden tot instr
Vraag vrijblijv. info-r
Zeilschool Heecj
05154-42363. M
05150-16947
Boek nu uw zeilviü
voor de FRIESE MERBj
IJsselmeer. Jachtverhi^„u
Moedt, 05153-92J jt^Ursie Lambrechts, gooide de
in het hoenderhok. Vrou-
hadden de achterstand in de
vooral aan zichzelf te wij
oogde ze. Het werd hoog
j om hiervoor de eigen verant-
ïirdelijkheid te nemen in plaats
j steeds de schuld op de mannen
le wentelen. Resoluut ging ze
a een stapje verder, haar stem
i ti
data. Folder? ojosi
071-126400 Lid SGR,
PW
I produkten en diensten op de hoogte
efinitief worden. In de rubriek
I contact met bijna 2
loor vakantie en
■de krant oriënteert,
pen en Rekreatie',
3-125225 en
rg boekt voor
lx. 6 pers.
for/cara van).
u
>1
1
ris veel seksisme in de
ilitiek. Daardoor
irden goede, capabele
iuwen voortijdig
evoerd." Zegt het
redase PvdA-kamerlid
isephine Verspaget.
ijfenzeventig jaar nadat
ouwen in ons land het
iesrecht verworven,
bben zij nog maar een
ager aandeel in de
ilitiek. Waarom is het
:oene pluche zo
aantrekkelijk voor
touwen? Ligt het echt
de mannen of moeten
i dames de hand in
gen boezem steken?
het woord vijf
touwelijke politici uit
est-Brabant en
■eeland. Over
'apperende haren,
lannenbolwerken en
fflengedrag.
,v»-'
»r Riet Pijnappels
hele. tengere gestalte drukte
uit: kijk naar mij, mannen
ben mij geen haarbreed in de
ik gooi zelfs hoge ogen
in maart in de Tweede Kamer
en. Als het mij lukt, waarom
Sedan niet?
'sardeloos. Zo kortzichtig," rea-
M'lega-Statenlid voor Groen
en fractievoorzitter, de
■jarige Saskia Bolten uit Bergen
Zoom, een paar weken later.
?r hppen krullen laatdunkend.
®jht alleen naar haar eigen
™ark binnen D66 en het wereld-
Rit welzijn en cultuur, waarin
De zachte sector. Maar kijk
naar het CDA. Vrouwen die
Jrm actief willen worden, moe-
1 zich nog steeds ongelooflijk
''iron. En wat denk je van die
fische mannenclubs, waar vrou-
nauwelijks kunnen doordrin-
J' s'mpelweg omdat ze niet wor-
J voorgedragen voor een be-
lurstunctie?"
n oen rap tempo steekt ze een
oor een haar vingers in de
I "t en dreunt op: „De Bra-
antse Ontwikkelingsmaat-
apptj, het industrieschap Moer-
i ptL amer van Koophandel,
j. EW, de VW, de NCB. Dat
Ln 8 mannenbolwerken. Als
unctie vrij komt zoeken ze
wen tl 6S 'n ^un e'®en net"
L. in de commissie
lhr.ten Ec°nomische Zaken
it it. re§e'mahg overkomen
oe directeur en de president-
rnBsaris van de BOM mij geen
TOehtt™' °,mciat ze Seen vrouw
«r.den ienua c°mmissielid. Dan
ted»J,e- n weer bovnn mijn
I een JlS,gaar te roken- Nu zit 'k
ia GriS^ep-V?n viiftien vrouwen
Wen nn s ^'e zich voorbe
de. ZTur8emeesterssollici-
eet J, (en Dales wilde toch
08 Eelnnf^ 6 bur§emeesters?
aan m ver§even Woor man-
annen in het netwerk.
Weekend
en verontwaardigd ge
mompel steeg op uit de
kleine vrouwenmenigte
tijdens een bijeenkomst
van het Emancipatiebu
reau Noord-Brabant be-
décember vorig jaar in de Til-
jjSe 'Villa De Vier Jaargetijden'.
i-Statenlid van Noord-Bra-
Dames, dames!'
Avontuurlijke rondreis Ko
24 dgn 3095,- incl.
reis, safari etc. Div. vertre s luider om het gemopper van
publiek te overstemmen: Als de
uwen het echt zouden willen,
die hele achterstand in 1994
men worden ingehaald.
heb
die
Dat is dus een dijk van een drem
pel".
Dit jaar is het 75 jaar geleden dat
vrouwen in ons land het kiesrecht
verwierven. Anno 1994 klagen ze
nog steeds steen en been over de
heersende mannencultuur in de po
litiek. Of het nu op gemeentelijk,
provinciaal, landelijk of Europees
niveau is, mannen maken nog
steeds de dienst uit.
De drie grote politieke partijen
gaan er prat op dat zij een voor
keursbeleid voor vrouwen voeren,
maar de huidige verkiezingslijsten
spreken alle mooie, veelbelovende
woorden demonstratief tegen. Min
der dan eenderde vrouwen staat op
verkiesbare plaatsen. Het staat nu
al vast dat het streefcijfer van de
Vereniging voor Vrouwenbelangen,
in 1994 minstens 35 procent vrou
wen op het Haagse pluche, niet
gehaald wordt. Noch in de gemeen
teraden, noch in het Europees Par
lement.
Wat zijn de oorzaken? Waarom is
de politiek voor vrouwen zo ontoe
gankelijk of onaantrekkelijk? De
discussie over de bestuurskwalitei
ten van vrouwen lijkt zo langza
merhand wel verstomd, maar er
blijven, zo blijkt uit een recente
publicatie van het Emancipatiebu
reau Amsterdam, nog genoeg
drempels over. De zorg voor kinde
ren komt natuurlijk, hoe kan het
ook anders, op de eerste plaats.
Verder maken een gebrek aan
werk- en bestuurservaring, zwan-
gerschaps- en bevallingsregelingen,
en niet te vergeten goede kinderop
vang het vrouwen extra moeilijk,
zo niet onmogelijk, om zich vol
overgave in de politiek te storten.
En tenslotte is er ook nog het
gevreesde hanengedrag, de manne
tjesmakerij, die de mhoud en wijze
van politiek bedrijven zouden be
palen, en waar de meer bescheiden
vrouwen nauwelijks tegen opge
wassen zouden zijn.
Op haar gezicht is even vermakelij
ke spot te lezen als het gaat over
het hanengedrag van haar politieke
broeders. Josephine Verspaget uit
Breda, 47 jaar oud, Tweede Kamer
lid voor de PvdA en moeder van
twee volwassen dochters, is inmid
dels een door de wol geverfde poli
tica. Ze weet wat voor vlees ze in
de Haagse kuip heeft: „Mannen
willen overal hun naam achter
hebben. Alsof ze tegen elk boompje
wat moeten doen."
Haar toon wordt serieuzer. Het
seksistische gedrag van haar man
nelijke collega's is een grote barriè
re voor vrouwen in de politiek,
meent ze. Even lijkt het alsof ze
met alle mannen de vloer aan wil
vegen, maar dan houdt ze zich toch
in. Alsof ze zich afvraagt of het
verstandig is om recht voor de
verkiezingen de mannen zo te bela
gen. Uiteindelijk formuleert ze
voorzichtig: „Er is veel seksisme in
de politiek. Vrouwen die er minder
In het derde kabinet-Lub-
bers (1989-heden) is een
kwart van de Tweede-Ka
merleden van het vrouwelijk
geslacht.
Van de Eerste-Kamerpoiitici
is 28 procent vrouw, van de
Provinciale Staten 29,6 pro
cent. Ons land kent twee
vrouwelijke ministers en drie
vrouwelijke staatssecretaris
sen.
Vijf Nederlandse vrouwen
zitten in het Europees Parle
ment waar ons land 25 zetels
heeft. In de huidige gemeen
teraden is 22 procent van de
leden van het vrouwelijk ge
slacht. In de orde van gede
puteerden en wethouders is
het percentage vrouwen 23,7
procent en 17 procent. Ten
slotte zijn 57 van de 647
burgemeesters vrouw (8 pro-
cent) en is er onder de 14
Commissarissen der Konin
gin slechts één vrouw.
(Bron: Emancipatiebureau -Amster
dam)
vrouwelijk uitzien hebben het
makkelijker, omdat er minder op
hun uiterlijk wordt gelet. Een leu
ke vrouw wordt niet gezien als
maatje, als collega, maar altijd in
de eerste plaats als vrouw. Er
wordt niet geluisterd naar wat ze
te vertellen heeft."
Haar woorden herwinnen aan
kracht. Resoluter: „Ik zie het ge
beuren bij jonge vrouwelijke colle
ga's, ik zie dat ze minder kansen
krijgen. Ze hebben dezelfde be
gaafdheden als de mannelijke
nieuwkomers, misschien wel meer,
en toch merk ik dat de vrouwen
met de aardigste uiterlijk uiteinde
lijk niet dezelfde kansen krijgen.
Dat gebeurt vaak, ik denk zelfs dat
het een normale gang van zaken is.
Daarom dringen vrouwen niet door
tot hoge posities. De mannen steu
nen elkaar, spelen elkaar leuke
posities en aardige woordvoerder
schappen toe, je kent dat wel, man
nen onder elkaar. Nee, dat is geen
opzet, maar een gewoonte. Een
slechte gewoonte, want hierdoor
raken veel vrouwen geïsoleerd, en
worden kwalitatief goede vrouwen
voortijdig uit de politiek afgevoerd.
Je ziet dat bij de Partij van de
Arbeid nu heel veel goede, capabe
le vrouwen zijn weggestuurd."
„Ik ben nog heel vaak de enige
vrouw in een vergadering. Iedere
keer denk ik: dat zal nu wel over
zijn. En wat blijkt? Dan ben ik
weer de enige." Ze heeft, sinds ze
in 1978 politiek actief werd, een
stevig potje moeten knokken voor
haar ambities, knikt ze. „Ik heb
echt moeten vechten om het
woordvoerderschap voor ontwik
kelingssamenwerking te krijgen.
Nu niet meer, nu heb ik mijn
positie verworven. Maar vrouwen
laten het nog veel te makkelijk toe
dat hun woordvoerderschap wordt
afgepakt. Ze moeten minder aardig
zijn. Assertiever. Ze moeten veel
vaker moeten zeggen: ik wil dat
stuk van jou, ik kan dat beter dan
jij"
Als drukbezet kamerlid is ze bijna
nooit thuis, vertelt ze. Ze werkt
zestig tot tachtig uren per week.
„Dat red je alleen als je makkelijke,
kinderen hebt en een man die ach
ter je staat. Dat zijn absolute voor
waarden. Als alleenstaande moeder
red je het echt niet in de politiek."
In de gemeente Breda heeft de
Partij van de Arbeid, als grote
uitzondering op de regel, een ge
lijkwaardige verdeling van mannen
en vrouwen op de kieslijst. De
35-jarige Bredase fractievoorzitter
Marja Heerkens staat op de tweede
plaats. Tot en met de tiende plaats
staat om en om een man en een
vrouw. „Wij hebben daar echt
strijd voor moeten leveren," vertelt
ze. „En nu investeren we bewust in
vrouwen. Maar waar ik wel eens
moe van word, dat je het steeds
moet blijven bevechten. Ook deze
keer waren er weer mannen, vooral
nieuwkomers, die zeuren: moeten
we dat nou wel doen? Ik heb toen
geroepen: het mag van mij afge
schaft worden als de eerste drie
kandidaten op de lijst vrouwen
zijn."
„Ik vind wel dat bij de selectie de
kwaliteit van de kandidaat voorop
moet blijven staan. Hoe hoger je
komt, hoe belangrijker het is dat je
goed bent. Er is niets zo slecht voor
de vrouwenzaak als een vrouw die
op een hoge positie mislukt."
Een groot knelpunt voor een
actievere deelname van
vrouwen in de politiek is
volgens Marja, moeder van
een tweeling van zes, het gebrek
aan naschoolse opvang. „Vergade
ringen zijn vaak op beroerde tij
den. Om vier uur of zo. Dan moet je
van alles gaan regelen met vriend
jes, opa's en oma's, of mijn man
moet eerder naar huis komen. En
als er iets gebeurt in de politiek,
komen de telefoontjes altijd aan
het einde van de middag en dan zit
ik wel met de kinderen. Het ene
moment zit je dan te monopoliën
en het ander moment bespreek je
een groot politiek probleem aan de
telefoon. Dat is wel eens lastig."
Ze heeft nooit het gevoel gehad dat
ze zich als vrouw meer moest be
wijzen, schudt ze het hoofd. Of dat
ze niet serieus werd genomen. Hoe
wel Ze gaat verzitten, fronst haar
voorhoofd. „Weet je waar ik me
wel aan kan ergeren? Als vrouwen
elkaar interrumperen in een debat
en het gaat fel, dan reageren die
mannen zo van: 'ach kijk, ze vlie
gen elkaar in de haren'. En dan
zegt er een: 'Dames, dames!'." Te
gen haar wil schiet ze in de lach.
„Nou ja, dat zegt toch alles. Dat
klinkt toch alsof we niet serieus
worden genomen. Dan denk ik:
'potverdomme'."
De 58-jarige, van oorsprong Gro
ningse Anne Bax-Broeckaert
(VVD) werd in 1986 in Veere de
eerste vrouwelijke wethouder van
Walcheren. Zeven jaar later werd
ze de eerste vrouwelijke burge
meester van Chaam en daarmee
ook van het hele stadsgewest Bre
da. Ze vertelt het zonder valse
bescheidenheid. Ze is duidelijk
trots op haar prestatie. Nee hoor,
schudt ze vervolgens resoluut haar
keurig gekapte hoofd, het steekt
haar geenszins dat ze haar blik
semcarrière waarschijnlijk te dan
ken heeft aan het voorkeursbeleid
van het kabinet om meer vrouwen
te benoemen op een burgemeesters
post. Ze glimlacht beminnelijk: „Ik
weet dat ik genoeg in huis heb om
een goede burgemeester te zijn."
Eigenlijk zit ze op dezelfde lijn als
het Statenlid Ursie Lambrechts,
beaamt ze. Ze wil het woord 'zeu
ren' liever niet gebruiken, dat
klinkt zo onvriendelijk, maar als je
het haar vraagt, is de achterstand
van vrouwen in de politiek echt
niet meer nodig. „Iedere vrouw kan
tegenwoordig meepraten. Maar ze
moet zich wel duidelijk profileren.
Zich los maken uit dat rollenpa
troon. Lid worden van een politie
ke partij, zodat ze kan meebeslis
sen. Sommige vrouwen vragen me:
ja maar, zou ik dat wel kunnen?
Mannen kunnen toch ook niet alles,
zeg ik dan."
Zij heeft zich nooit of te nim
mer achtergesteld gevoeld,
verzekert ze. Mannen heb
ben haar altijd onmiddellijk
geaccepteerd. „Misschien komt het,
omdat ik altijd duidelijk mijn eigen
mening geef. Of misschien heeft het
iets te maken met mijn leeftijd. Dat
ze daarom minder tegen mij durven
te zeggen."
Even denkt ze na. „Nee, ik kan me
werkelijk niet één vrouwonvrien
delijke of seksistisch bedoelde op
merking voor de geest halen."
Lukkie Nederhoed, CDA-gedepu-
teerde in Zeeland, snuift een beetje
verontwaardigd. Haar kost het
weinig moeite om zich staaltjes van
ongeoorloofde mannelijke bemoei
zucht te herinneren. „Het is on
voorstelbaar. Mannen willen graag
dat je voldoet aan een bepaald
beeld. Je moet óf een Kenau zijn óf
heel vrouwelijk. Ze zeggen dat ik
een deux-pièces moet dragen of dat
ik mijn haar moet laten groeien.
Laatst zei een mannelijke collega
nog tegen me: 'Het zou leuk zijn om
je met wapperende haren over het
Abdijplein te zien lopen.' De een
vindt je rok te kort, de ander te
lang. En wéér een ander vindt dat
je een broekrok moet dragen. Als ik
echt aan al die verwachtingen zou
moeten voldoen, zou ik ver van
mezelf afstaan."
Toen de nu 39-jarige Lukkie Ne
derhoed in 1986 gekozen werd als
Statenlid, sloten twee journalisten
een weddenschap af dat ze binnen
een jaar weg zou zijn. Omdat ze te
zachtaardig was en daarom niet
geschikt voor de politiek. Dat stak
even, geeft ze toe. „Denk je dat ze
zo'n weddenschap hadden afgeslo
ten als ik een man was geweest?"
Toen het jaar om was, stuurde ze
de heren journalisten een symboli
sche zijden vlinder. Met de woor
den: 'Je hoeft in de politiek niet
altijd als een olifant in een porse
leinkast tekeer te gaan.'
Inmiddels bekleedt ze 'de eenzame
post' van enige vrouwelijke gede
puteerde in Zeeland en heeft ze in
haar portefeuille typische 'manne
lijke' zaken, waaronder ruimtelijke
ordening, volkshuisvesting en
landinrichting. („Ik heb bewust
niet gekozen voor de zogenaamde
vrouwencommissies").
„De mannen verwachtten dat ik
niet hard zou kunnen onderhande
len. Nou, toen de provincie een
stadsgewest Vlissingen-Middelburg
erbij wilde, heb ik het voor de
poorten van de hel weggesleept.
Iedereen was sceptisch, dat zou
nooit lukken omdat ik het moest
doen. Dat gaf mij extra inspiratie
om te laten zien dat ik het wel kon.
En het is me gelukt."
Aan Josephine Verspaget ten
slotte de vraag of er, volgens
haar, onder de gekozen ver
tegenwoordigers in Den
Haag echt geëmancipeerde mannen
rondlopen. Ze moet diep nadenken,
rolt zich op op haar sofa en trekt
demonstratief een rimpel tussen
haar ogen. Peinzend: „Ik heb ge
hoord dat Kooijmans thuis de was
doet en zijn eigen overhemden
strijkt. En ik vind dat Jan Pronk op
een goede manier met vrouwen
omgaat."
Er volgt weer een lange denkpauze.
En Lubbers? Kok? Ze grinnikt:
„Verder zijn er mannen die vooral
van vrouwen houden." En Hans
Hillen, het CDA-Kamerlid, met
zijn omstreden kritische uitspraken
over de werkende vrouw? Losbar
stend: „Vreselijk, wat een onge-
looflfjke druif is die man. Zo sek
sistisch. Die man is toch niet te
geloven. Hij is de camera obscura
van de politiek. Ik zou volledig de
spot met hem drijven als hij in mijn
partij zou zitten, maar gelukkig
kunnen de CDA-vrouwen hem pri
ma aan."
ZATERDAG 15 JANUARI 1994 DEEL
ZIE WEEKEND 2
ZIE WEEKEND 3
ZIE WEEKEND 4
Vormgeving: Luc Goderie
Eindredactie: Wim van Leest
