'Ik wil de haat bestrijden'
Staatssecretaris VROM gooit hoge ogen voor ministerspost
kwaliteit leasen
chrysler leasen p
Van Dorst Chr]
DE STEM
BINNENLAND
Abdou Najib wordt waarschijnlijk de eerste Marokkaanse wethouder
ZATERDAG 18 DECEMBER 1993
Hij volgde ruim zeven jaar geleden de tot aftreden
gedwongen Brokx op als staatssecretaris op het
ministerie van VROM. Heeft in die periode vrij
wel onopgemerkt een ware revolutie ontketend in
volkshuisvestingsland. De miljardenruil tussen
rijk en woningcorporaties vormt de kroon op zijn
werk. Hij wordt alom geprezen om zijn eruditie
en zijn bestuurlijke kwaliteiten. Het'wekt dan
ook geen verbazing dat hij in de Haagse wandel
gangen regelmatig wordt getipt als minister in
een aanstaand kabinet-Brinkman, bijvoorbeeld
op Economische Zaken.
Enneus Heerma, geboren op 23 december 1944 in
Tietjerkstradeel, boerenzoon, anti-revolutionair,
politicoloog, voormalig loco-burgemeester van
Amsterdam, een blauwe maandag staatssecretaris
voor buitenlandse handel op Economische Zaken
in het kabinet-Lubbers II, en hu al zeven jaar het
CDA-boegbeeld op Volkshuisvesting. Zijn naam
prijkt op de CD A-kandidatenlijst voor de komen
de kamerverkiezingen op een eervolle achtste
plaats.
Profiel van een steile Fries in Haagse dienst.
'n Heerma in tweevoud
gpeelhuislaan 156 - Breda - Tel. 0"
Spel
blij
eenv
zeb
Door Hans van den Broek
DE NUCHTERE boerenzoon uit het
Friese Tietjerkstradeel verloochent
zijn afkomst niet. Zit hij lekker in zijn
vel, omdat hij namens het Rijk zojuist
pittige onderhandelingen tot een goed
eind heeft gebracht, dan mag Heerma
graag nippen aan een Beerenburg, ar
geloos de as van zijn immer smeulende
sigaartje tikkend.
Het is het beeld van een aimabele, toegankelijk
bestuurder met wie het prettig napraten is.
Maar aan de onderhandelingstafel schuift een
andere Heerma aan. Een rechtlijnige politicus,
stug in de omgang, een enkele keer zichtbaar
gespannen, soms ook de schoolmeester uithan
gend. Een gedreven man, een hard onderhan
delaar, die vecht voor zijn gelijk. Maar hij
onderhandelt nooit met het mes op tafel.
Minister-president Lubbers stak pas publieke
lijk de loftrompet op de onomstreden CDA-
staatssecretaris. Heerma heeft zijn karwei deze
kabinetsperiode afgemaakt, zelfs meer dan dat.
Niet alleen heeft hij de financiële huishouding
van zijn departement op orde gebracht, ook
draagt de staatssecretaris zijn steentje bij aan
de afslanking van de rijksoverheid.
Heerma heeft bovendien razendsnel de verzelf
standiging van de woningcorporaties handen
en voeten weten te geven. Vanaf 1995 breekt in
beginsel het tijdperk van het subsidieloos bou
wen aan. Het Rijk zal alleen nog geld steken in
de sociale woningbouw die past binnen de
VINEX-filosofie (Vierde Nota Ruimtelijke Or
dening Extra). Voor de rest moet het marktme
chanisme van vraag en aanbod zijn werk doen.
De individuele huursubsidie als vangnet voor
mensen met een smalle beurs blijft bestaan,
maar in welke vorm is nog schimmig.
Niet alleen de coalitiepartijen CDA en PvdA
zijn zeer te spreken over de tomeloze inzet en
het uitgestippelde beleid van de staatssecreta
ris, ook de VVD-fractie steekt haar waardering
voor Heerma niet onder stoelen of banken. De
bewindsman van AR-huize komt zowaar in
aanmerking voor de Liberale Vlam, uit te
reiken aan niet-WD'ers die zich (al dan niet
bewust) opwerpen als pleitbezorgers van het
liberale gedachtengoed.
Maar de rol van Heerma - 'een goed staatsse
cretaris, zo niet de beste' - moet ook weer niet
overdreven worden, beklemtoont CDA-Kamer-
lid Koetje. Want hij kan per slot van rekening
al jaren rekenen op 'stevige en brede politieke
steun' vanuit de Tweede Kamer. Een ander
'mazzeltje' voor de staatssecretaris is de voort
durende rentedaling, waardoor de ongesubsi
dieerde woningbouw weer ging floreren. De
lage rente en het forse huurbeleid van de
laatste jaren moeten de corporaties voldoende
armslag geven om him eigen boontjes te dop
pen.
Vriend en vijand bewonderen de grote dossier
kennis die Heerma zich eigen heeft gemaakt.
Vóór zijn aantreden als staatssecretaris had hij
slechts zijdelings te maken met volkshuisves
ting. Bij zijn eerste confrontatie met de Tweede
Kamer, over stadsvernieuwing, bleek dat hij
van toeten noch blazen wist, zo herinnert
PvdA-Kamerlid De Pree. Hoe anders is dat
vandaag de dag.
Heerma is een vlijtige leerling gebleken, hij
kent het omvangrijke dossier 'Volkshuis
vesting' als zijn eigen broekzak. Dat levert hem
een forse informatievoorsprong op, niet alleen
ten opzichte van Kamerleden, maar ook van
het maatschappelijk middenveld in de volks
huisvestingssector. Die voorsprong buit hij -
zoals de meeste politici - uit. Maar niet altijd
even elegant, vindt het WD-Kamerlid Van
Erp. „Hij wordt ongeduldig als een ander zijn
verhaal niet kan bevatten. En is bij kritiek snel
op z'n teentjes getrapt".
De grootste landelijke huurdersorganisatie
scherpt deze milde kritiek aan. „Heerma wordt
boos als hij wordt aangevallen. Hij is capabel,
zeer slim, aardig, maar ook star. Vindt ieder
een in de sector voorspelbaar. Als hij nieuwe
plannen lanceert, weet hij precies hoe verschil
lende partijen daarop reageren. Maar de
staatssecretaris is, met zijn heilige vertrouwen
in de woningmarkt, zelf ook voorspelbaar
geworden", luidt het.
Een emotieloze boekhouder zonder visie, heet
te Heerma enkele jaren geleden nog in deze
kringen. Dat imago heeft de staatssecretaris
zorgvuldig weten af te breken. „Het is achteraf
een bewuste strategie geweest van Heerma om
zijn nek niet uit te steken, de lokale partijen
maar wat te laten zwemmen". Hij daagde zo op
subtiele wijze corporaties uit zelf met concrete
ideeën te komen om de al te slaafse afhanke
lijkheid van het rijk te verminderen.
Zijn aanpak bleek vruchten af te weipen. In
volkshuisvestingsland kwam een schier on
stuitbare ideeënstroom op gang, vooral van een
klein aantal corporaties met aan het hoofd een
nieuwe generatie 'no nonsense'-managers.
Tientallen corporaties fuseerden om zich een
sterkere positie te verwerven. Heerma hevelde
in hoog tempo rijkstaken over naar corporaties
en gemeenten. De Tweede Kamer trok een
enkele keer aan de bel. De vrees bestaat dat
lang niet alle corporaties de razendsnelle ver
anderingen zouden kunnen bijbenen. „Maar
als je Heerma daar op wijst, blijkt hij wel
degelijk gevoelig voor die bezorgdheid", weet
partijgenoot Koetje.
Die gevoeligheid uit de staatssecretaris stee
vast met de zinsnede: „We houden de vinger
aan de pols". Een voorspelbaar antwoord
waarmee de Tweede Kamer keer op keer
genoegen neemt. Daaruit spreekt een grote
mate van vertrouwen in de staatssecretaris.
Heerma heeft deze positieve houding van de
Kamer onder meer te danken aan het feit dat
hij binnenshuis orde op zaken heeft gesteld.
„De financiële huishouding van het departe
ment was bij zijn aantreden een puinhoop.
Daar heeft hij de bezem doorgehaald. Nu weet
je dat de cijfers kloppen, dat is voor een Kamer
buitengewoon belangrijk", zegt De Pree.
Het PvdA-kamerlid geeft Heerma voor zijn
omgang met de Tweede Kamer het hoogste
rapportcijfer: een tien. „De CDA-staatssecre-
taris is gevoelig voor kritiek van de coalitie
partner. Hij luistert goed, komt altijd z'n
toezeggingen aan de Kamer na. De oppositie
partijen WD en GroenLinks beamen dat. Van
Erp: „Hij is heel loyaal. Altijd bereid om
iemand bij te praten. Hij is absoluut integer,
zal geen spelletje met je spelen".
Lankhorst: „Soms denk je wel eens dat je in
een informeel gesprek - bijvoorbeeld in de
pauze van een debat - een heel eind op één lijn
met hem zit, maar dan blijkt hij in het debat
plots onverkort vast te houden aan zijn stand
punt. Maar er is goed met hem te discussiëren.
En hij is netjes in de omgang met de Kamer,
ook met de kleinere fracties".
GroenLinks' kritiek richt zich vooral op de
dreigende getto-vorming in de verouderde wij
ken in de grote steden. In enkele verhitte
debatten tussen Heerma en Lankhorst draaide
het allemaal om het al dan niet reële gevaar
van segregatie als gevolg van het kabinetsbe
leid. Zolang overtuigende bewijzen van getto
vorming echter ontbreken, is er wat de recht
lijnige Heerma betreft niets aan de hand.
Regelmatige incidenten rond de huisvesting
van buitenlanders - zoals onlangs in de Vee
straat in Tilburg - veranderden niets aan zijn
opvatting. Vinger aan de pols, luidde en luidt
nog immer zijn allesomvattende devies. Onver
biddelijk is zijn oordeel over het (bewust)
spreiden van buitenlanders: verboden. Hij weet
zich daarin, wederom, gesteund door een ruime
meerderheid in de Kamer.
Heerma is, na zijn oogstjaren op VROM, toe
aan een nieuwe uitdaging. Zijn naam wordt
veelvuldig gefluisterd als minister in een eerste
kabinet Brinkman-Kok. Van Erp meent dat
Heerma van elk departement het staatssecreta
riaat aankan, en dat hij 'zonder meer' geschikt
is als minister van VROM. Maar het ministerie
van Economische Zaken, dat hij in het Haagse
gezelschapsspel regelmatig krijgt toebedeeld,
is volgens het WD-Kamerlid niet voor Heerma
weggelegd.
„Hij wil problemen oplossen. Is daar volledig
op gericht, waardoor hij de politieke aspecten
van het probleem wel eens uit het oog ver
liest". Hij is onvoldoende politiek dier, meent
Van Erp, om op een gevoelig ministerie als EZ
te zitten.
In de beleggerswereld wordt daar anders over
gedacht. Weliswaar deelt de bron, die liever
anoniem wil blijven, de mening dat Heerma
'politieke uitstraling mist', maar hij ziet hem
desondanks als een goede minister van EZ.
GroenLinks-kamerlid Lankhorst vindt dat
Heerma een goede fractievoorzitter voor het
CDA zou zijn. Maar aangezien Heerma niet
katholiek is, valt die mogelijkheid op voorhand
af.
„Misschien zou het na twee WD'ers (Winse-
mius, Nijpels) en een PvdA'er (Alders) op het
ministerie van VROM goed zijn om een CDA'er
als Heerma op Milieu te zetten. Zo kan het
CDA eens aan den lijve ondervinden hoe
andere door CDA-bewindslieden gedomineer
de ministeries als Verkeer en Waterstaat,
Landbouw en Economische Zaken het milieu
beleid tegenwerken", gniffelt Lankhorst.
CDA-Kamerlid Koetje acht Heerma 'zeker mi-
nisteriabel'. Koetje neemt het ook ongevraagd
op voor de politieke kwaliteiten van de staats
secretaris. „Hij heeft misschien niet zo'n be
hoefte om zich naar buiten toe te profileren.
Maar Heerma is zeker een politiek dier. Hij is
intern volop actief, zoals in de CDA-commissie
onder leiding van vice-voorzitter Van de Beet-
Het CDA-commissielid Heerma adviseerde om
'op termijn' het ministerie van VROM op te
heffen. Dat advies kwam niet van staatssecre
taris Heerma, maar van het CDA-lid Heerma.
Van 'drs. E. Heerma' staat er simpel in het
rapport van de CDA-commissie. De staatsse
cretaris daarover in een woordenwisseling met
Lankhorst in een recentelijk kamerdebat:
„Daarvan zal ik niet zeggen dat het mijn broer
is of mijn neef. Dat is het saaie CDA-lid uit
Amsterdam-Noord. Dat ben ik."
|an onze verslaggever Rob van Deurse
Breda - Het is één van die zeld:
De zon schijnt, een strak blauw
[rat voortjagende wolkjes, een r
lie temperatuur voor de winte
loeten vertellen echter een
Ingemerkt gure wind zorgt
lontact met de grijze straattege
Hij studeerde aan de
universiteit van Casa
blanca, kreeg proble
men met de regering en
week uit naar Neder
land. Als 'analfabeet'
uit Marokko moest hij
van voor af aan begin
nen: als sjouwer in de
boterfabriek Brinkers in
Wijchen. Dat was vijf
tien jaar geleden. Vol
gend jaar wordt hij,
waarschijnlijk, de eerste
allochtone wethouder in
Nederland. Abdou
Najib, door de PvdA
voorgedragen als lijst
trekker voor de gemeen
teraadsverkiezingen in
Utrecht, gaat geen dis
cussie uit de weg.
„Mensen die klagen
over buitenlanders,
worden meteen te kijk
gezet als klanten van de
Centrumpartij. Dat is
dom. Ik zal uitleggen
waarom."
Door John van Oppen
CRUIJFF, Neeskens en Rep.
Gras en koeien. Meer kon Ab
dou Najib zich niet voor de
geest halen, als hij dacht aan
Nederland. Het was augustus
1982 en hij moest Marokko
verlaten. De grond werd te
heet onder zijn voeten. De op
roerpolitie was op zoek naar de
aanstichters van de politieke
rebellie, die zich uitte in de-
monstraties, stakingen en bit
tere straatgevechten.
Najib wilde het liefst naar
Frankrijk, maar dat lukte niet.
In Nijmegen had hij ook nog
wel Marokkaanse kennissen
wonen. Zo werd Nederland het
land van zijn keuze.
Hij sprak de taal niet en voelde
zich analfabeet. Kon alleen aan
de slag als fabrieksarbeider.
Aan de universiteit van Nijme
gen wilde hij politicologie stu
deren, maar de faculteit stelde
zoveel voorwaarden dat het er
niet van kwam.
Arnhem
Hij concentreerde zich in vrije
tijd daarom volledig op een
taalcursus en sprak al na één
jaar vloeiend Nederlands.
Kreeg prompt een betere baan,
als leraar Arabisch aan de
Wethouder Bronkersschool in
de Arnhemse wijk Presikhaaf.
Allochtone kinderen krijgen
daar ook les in de eigen taal en
cultuur. Najib werkte er drie
jaar en behaalde ondertussen
aan de Rijksuniversiteit
Utrecht zijn doctoraal in de
Arabische taal en letterkunde.
Het onderwerp van zijn afstu
deerscriptie: de legitimatie van
de monarchie in Marokko door
de islam.
Het was de opstap naar weer
een betere baan, pedagogisch-
didactisch medewerker van het
School Advies Centrum in
Utrecht. Twee jaar geleden
werd hij benoemd tot directeur
van het Centrum Buitenlanders
Midden-Nederland, een orga
nisatie met dertig mensen in
dienst.
Ondertussen was Najib ook
weer politiek actief. Hij bood
zich aan bij de PvdA in
Utrecht, verdiende een plaats
in het afdelingsbestuur en ver
scheen bij de gemeenteraads
verkiezingen in 1990 als num
mer twaalf op de lijst. Hij haal
de een zetel, al was het met de
hakken over de sloot, want ook
in Utrecht beleefde de PvdA-
fractie op die historische ver
kiezingsavond een vrije val:
van 19 naar 12 zetels.
Eigen volk eerst
Abdou Najib, 39 jaar inmiddels
en vader van vier kinderen,
werd fractiespecialist op het
gebied van ruimtelijke orde
ning en volkshuisvesting.
Kreeg te maken met mensen in
achterstandswijken die foeter
den over de toestroom aan bui
tenlanders en hem recht in het
gezicht vroegen: „Waarom
krijgt die Turk wel een huis in
onze straat, terwijl onze doch
ter helemaal aan de andere
kant van de stad moet gaan
wonen?"
Najib: „Te lang is er met een
boogje om zulke vraagstellers
heengelopen. Daar heb je weer
zo'n CD-klant, dachten we
dan, daar valt toch niet mee te
praten. Fout. Die CD-klant
trekt dan de conclusie dat jij
met de mond vol tanden staat
en niets onderneemt, terwijl
die Janmaat toch maar mooi
durft te zeggen waar het op
staat."
Op hoorzittingen in wijken
heeft Najib geleerd mild te oor
delen, als mensen de kreet sla
ken 'Eigen volk eerst'. Hij legt
dan zorgvuldig uit, dat de
goedkoopste woningen uitslui
tend bedoeld zijn voor de aller
laagste inkomens. „Het zou
toch te gek zijn als we uw
dochter, die nu een redelijke
baan heeft, het goedkoopste
huis geven? Terwijl het inko
men van die andere kandidaat
veel lager ligt? Die kun je dan
toch niet in een duurdere wo
ning stoppen? Dat is toch niet
eerlijk?"
Als een buurt klaagt dat het
'vroeger toch veel gezelliger
was onder elkaar', antwoordt
Najib dat je dat niet moet
projecteren op de komst van
buitenlanders. „Het is niet de
schuld van migranten dat dit
niet meer gebeurt. Het komt
door de tijdgeest. Iedereen is
nu drukker met zichzelf bezig
en neemt minder tijd voor con
tact met de buren. Ook in de
wijken waar helemaal geen
buitenlanders wonen."
Een burenruzie tussen een Ma
rokkaan en een Nederlander is
ook geen (botsing van cultu
ren', al klinkt dat nog zo fraai.
Najib: „Burenruzies zijn van
alle tijden en van alle plaatsen.
Abdou Najib
Maar zodra er een migrant bij
betrokken is, heet het een et
nisch probleem te zijn? Kom
Populistisch
Najib: „Ik probeer uit te leggen
dat het heel vaak gaat om een
schijn-tegenstelling, dat het
geen kwestie is van buitenlan
ders versus Nederlanders, maar
van maatschappelijke vraag
stukken waar we met z'n allen
een oplossing voor moeten zoe
ken. Als je erop wijst, dat Jan
maat alleen maar haat zaait en
geen enkele concrete oplossing
aandraagt, oogst je meteen
weer begrip."
FOTO WIM HENDRIKS
Niet bij iedereen.
„Lang niet bij iedereen. Als
racistische gevoelens eenmaal
bezit hebben genomen van
mensen, blijven ze héél lang
sluimerend aanwezig. Ze kun
nen zelfs langer blijven hangen
dan alle verstandige opmerkin
gen die je te horen krijgt.
Daarom betreur ik het, dat
politici, bestuurders en media
zich nu opeens laten verleiden
tot populistische uitspraken en
roepen dat 'Nederland vol is'.
Zo worden migranten tot pro
bleem gebombardeerd en mén
sen met de vinger nagewezen,
zonder dat de diepere aard van
de problematiek
wordt."
onderkend
Verkiezingsstrijd
Toch mag de migrantenkwes
tie, als het aan Najib ligt, uit
groeien tot hoofd-item in de
verkiezingsstrijd, naast maat
schappelijke vraagstukken zo
als de werkgelegenheid, het
milieu, het veiligheidsgevoel en
het verkeer.
„Massale uitval van allochtone
schoolkinderen, grote werk
loosheid onder migranten en
vreemdelingenhaat zijn ge
vaarlijke hindernissen op weg
naar een harmonische samenle
ving. Daarom hoort de speci
fieke aandacht voor buitenlan
ders in het brandpunt van de
belangstelling te staan. Maar
pas op. In een verkiezingsstrijd
komt de mens in de politicus
boven. In een poging om ex
treem-rechts de wind uit de
zeilen te halen, kan hij zich
laten verleiden tot het slaken
van kreten die gemakkelijk in
het oor liggen. Extreem-rechts
kan daardoor juist een duw in
de rug krijgen."
Najib hoopt, in zijn rol als
lijsttrekker voor de PvdA en
later als wethouder, een brug
te kunnen slaan tussen allocht
onen en autochtonen.
„Nederland moet af van de
gedachte dat allochtonen
zwak, ziek en misselijk zijn.
Dat zijn ze niet. Ze vormen een
kapitaal dat Nederland kan
verrijken. Ik wil dat laten zien,
door zowel voor migranten als
voor Nederlanders resultaten
te bereiken. Dat is de beste
remedie tegen de haat. Het ge
dachtengoed van de CD is als
onkruid in de politieke tuin
van Nederland. Ik wil dat be
strijden met milieuvriendelijke
middelen."
ai
v<
Lij NAC aan de Bredase Bea-
irixstraat heerst op het pleintje
pinnen de hekken, voor de 'ad
ministratie' van Netty Brouwers,
|op die voetballoze dag een op
merkelijke drukte. Auto's gieren
Li en aan. Sponsors dragen hun
[hebbedingetjes het eigen home
(onder de hoofdtribune binnen.
[Spits Pierre van Hooijdonk
[blijkt zijn zwarte scheur-ijzer
ingeruild te hebben voor een
.wagen met een mindere status
bij de jeugd. Met nauwkeurige
precisie stalt hij het witte ver
voermiddel op de laatst beschik
bare plaats.
pen later meldt NAC-oefen-
meester Ronald Spelbos zich
[vanaf de Ettense kant. Reeds op
1de brug taxeren zijn ogen de
[situatie, zoals die dat al deden,
toen hij nog voor (achtereenvol
gens) Velox, SC Amersfoort, AZ,
Club Brugge, Ajax en DOVO
Veenendaal koelbloedig de ver
dediging leidde. Een scherpe
.blik en dan een rukje aan het
[stuur naar links. Parkeren met
de neus tegen de stoeprand, het
zwarte diplomatenkoffertje uit
de achterbak en een druk op de
knop van de centrale vergrende
ling. Dan met stevige pas rich
ting kantoor.
lir
sp
ui
bl
E
si
z'l
m
o\
ee
de
ge
„I
w
kl
gi
te
v<
cb
T
S
li
st
ïtig meter hoogstens, maar
üe afstand vertelt eigenlijk al
reel over Ronald Spelbos. Het
hoofd licht in de schouders te-
iggetrokken, het bovenlichaam
'at naar voren. Een vriendelijke
»ch omkrult de lippen. Binnen
'lijkt het 'goedemiddag, goede-
iddag' niet van de lucht. Het
jogcontact met manager Martin
'freijsen hoort daar kennelijk
>ok bij. Op de deur prijkt een
sticker met het teken verboden
'e roken. Er valt op Spelbos'
bureau dan ook geen asbak te
'espeuren. Er hangen wat porce-
leinen wandborden. En, opmer
kelijk genoeg, aan de knop van
le verwarming een okergeel
at je ter herinnering aan de
jublileumwedstrijd tegen Ves
ting Boys halverwege dit jaar.
Voor de rest weinig poespas. Ty
pisch Ron of, zo u wilt, Ronald
Spelbos, die op 8 juli 1954 in
[Utrecht ter wereld kwam.
|Een Ron (daaraan geeft hij zelf
voorkeur) Spelbos, die vol
lens heel voetbalmimmend Ne
erland geldt als dé kroonprins
jan het vaderlandse trainersgil-
in het betaalde voetbal. Sinds
'egin dit jaar in dienst van NAC
'is de man, die de 'Parel van het
-uiden' naar grotere hoogten
noet stuwen. De 39-jarige Spel-
>°s kwam, zag en overwon in
ireda. Hij ging van start met een
[n„ste PUats in de eerste divisie
lj< gespeeld, 19 punten) en be
lle met een zeven(le plek
116-18) op de ranglijst van Ne
derlands hoogste voetbalafde-
