Peking vreest protest moslims Chinese kruistocht tegen corruptie loopt vast esteren tokeren Walesa bestrijdt linkse Poolse regering met ongelukkige 'grappen' Geheimzinnigheid rond neerslaan demonstraties in provincie Xining Aids-virus rukt op onder Braziliaanse priesters BUITENLAND A- [CEMBER 1993 DE STEM ZATERDAG 18 DECEMBER 1993 Vall Street 16/12 ■lied signal 75'/, Iner. brands 33% Imertel.tel 55% imoco corp 52% psarco ine, 21% petfil steel 18 Loeing co 44 pan.pacific 16% Chevron 84% Ihiquita 10% phrysler 53% Citicorp 35% consedison 31% digit equipm 35% pupont nemours 49% aastman kodak 54% pxxon corp 63% ford motor 62% gen. electric 103% gen motors 54% goodyear 43% hewlett-pack. 77% int bus.mach. 57% int tel.tel. 93% kim airlines 21% mcdonnell 109% merek co. 33% mobil oil 74% penn central 30% philips 20% primerica 39% royal dutch 103 sears roebuck 55% sfe-southpac 21% texaco inc. 62% united techn. 61 westinghouse 13% whitman corp 16% woolworth 23% 54M vk vorige koers sk slolkoers gisteren a laten b bieden c ex claim e geóaawbieóen d ex dividend I gedaan/laten g bieden en ex dividend h laten en dividend k gedaan en laten ex dividend I gedaan en bieden ex dividend 5317 8,00 8,70 817 4,00 a 4,30 4088 4,20 4,70 2586 4,00 4,10 ■oo 486 1,50 0,70 ■oo 438 6,50 5,90 b ■oo 1560 1.70 0,90 ■oo 1421 0,05 0,05 ■oo 437 3,70 a 3,30 ■oo 284 16,00 17,00 ■oo 241 54,50 b 58,30 ■oo 521 24,50 b 28,30 ■oo 447 19,60 b 23,30 i,00 956 14,80 18,30 i.oo 1152 10,00 13,30 i.oo 2095 5,30 b 8,30 i.oo 1945 1,50 3,30 i.oo 1110 0,20 0,10 i.oo 643 20,00 b 23,00 i.oo 435 12,50 b 15,40 i.oo 324 9,80 12,00 i.oo 1178 7,20 9,00 i.oo 609 5.30 6,50 lo.oo 690 3,60 4,20 i.oo 250 17,00 a 19,40 i.oo 229 1,40 0,10 i.oo 773 5,20 1.70 F5.00 591 2,20 a 1,60 lo.oo 2969 3,20 2,00 i.oo 628 4,30 3,10 lo.oo 423 5,50 4,00 bo,00 750 10,50 a 7,50 lo.oo 290 7,20 6,50 W0.00 300 1,10 a 0,50 60,00 923 1,70 2,30 B0,00 991 4,30 5,00 ko.oo 245 1,00 1,20 b koo 243 2,10 230 42,50 1054 2,50 2,30 b 40,00 1050 2,60 a 2,20 42.00 637 3,00 3,80 10,00 510 6.00 a 5,50 k.oo 715 0,20 0,10 oo.oo 335 3,70 4,00 10,00 341 1,10 130 37,50 278 1,90 1,60 b 00,00 510 4,00 3,30 b 50,00 400 71,90 a 71,50 45,00 403 78,50 a 77,90 305 4,53 4,70 concurrentie, dus de prijzen lorruptie, en dus gevaar." p vertrouwde Postma eens toe ten gezag meer is, alleen nog lel mogelijk rijk willen worden. Ipellen welke regels je morgen fostma. kleven er veel nadelen aan een I Ongunstige wisselkoersen en ructuur remmen de winstver- brdelen van eventuele Chinese Jk, want deugdelijke boekhou- e maatstaven is relatief onbe- countants schijnen schaars te al, directeur van de machinefa- Opstal in Breda, is dit alles irlopig te beperken tot export lines naar China. Aan investe- toekomst echter niet te kunnen e toegenomen concurrentie. ;eur op termijn overleven, dan al gaan produceren, want de n onder druk. Maar de statistie- edigend, de helft van de onder- Je gaat dat dus alleen doen als Het is een defensieve politiek 1983 actief in China, merkt dat e Chinese markt de prijs danig oen een aantal jaren ervaring e® we in de prijs moeten opnemen i's in te dekken. Nieuwe bedrij- met een zonnigere blik naar de ijken." Ook Postma heeft erva- e onderhandelingscultuur. „Een ntract als een levend iets. Nadat tekend, zal hij zeggen: laten we ;aan veranderen. Dus het eerste buitenlands bedrijf ondertekent die je ooit zult hebben. Daarna 'oortdurend aan gaan knabbelen- ,'rieiden tot vluggertjes." aoet een potentiële Nederlandse ernstig afvragen wat hij in China of hij een niet ongebruikelijke ing van 100 procent overleeft, en, /oker kan spelen. „Chinezen z'J® ïandelaars. Je moet je gretighelfl er heb je een pokerface nodig- PEKING probeert de greep op haar minderhe- (jen te verstevigen. Op een zopas gehouden na tionale vergadering die je 'eenheid bij de natio nale minderheden' als onderwerp had, hield staatspresident Jiang Ze- min een toespraak waar in hij het belang van een correcte godsdienst- en minderhedenpolitiek' be nadrukte. En die politiek wordt met ijzeren hand gevoerd. Afwijkende me ningen worden niet geto lereerd. Door onze correspondent Jan van der Made 7 oktober tijdens een oproer door moslims in Xining, provin cie Qinghai, sloeg de gewapende politie volgens ooggetuigen de grootste demonstraties in China sinds juni 1989 neer. Reizigers vertellen dat er begin oktober ipvallend veel militairen in de dad waren en dat Xining vanaf j oktober niet toegankelijk was voor buitenlanders. Op 8 oktober schrijft de Qinghai Ribao (Dag- 1 van Qinghai) dat 'partij en regering beslissende en straffe maatregelen hebben genomen m een kleine minderheid van reltrappers te verhinderen de or en de eenheid te verstoren.' De dagen erna publiceert de bant foto's van soldaten die rommel opruimen' en daarvoor 'waardering krijgen van de plaatselijke bevoking'; de foto's i begeleid van teksten die nationale eenheid als onderwerp hebben. De overeenkomst met de tijd na het bloedbad in Peking op 4 jufti 1 is opvallend. In de week na het bloedbad trok het leger ook met bezems gewapend door de straten en werden de uitgebran de autowrakken in enkele dagen verwijderd. Werkeenheden kre- de opdracht om de soldaten te steunen en ze voedsel en water te geven. De gebeurtenissen in Xining zijn met een waas van geheimzinnig heid omgeven. Het lokale 'bu reau van buitenlandse zaken' houdt vol dat de woordvoerder niet aanwezig is en onthoudt zich van ieder commentaar. Vol gens ooggetuigen zijn plaatselij ke partij- en overheidskantoren beschadigd, politiewagens ver nield en mensen aangevallen. Oorzaak van alle onrust was een kinderboek. Daarin staat een plaatje van een biddende moslim naast een varken. 'Wie eten er geen varkensvlees?', luidt de be geleidende tekst. Het boekje, oorspronkelijk afkomstig uit Taiwan, was in China uitgegeven in de Centraal-Chinese provincie Sichuan. Als reactie vonden demonstra ties in vrijwel alle Chinese mos limgebieden plaats. In Xining werd onmiddellijk de 'Liga tegen Vernedering van Moslims' opge richt die de doodstraf eiste tegen de uitgevers van het boek. Op 4 september bestormde de gewa pende politie de plaatselijke moskee en stelde de liga een ultimatum om zich te registre ren. De demonstraties namen toe in omvang en op 7 oktober was de definitieve onderdrukking. Het is niet bekend of er doden of gewonden zijn gevallen. Beledigend Moslimprotest is een voortdu rende bron van ongerustheid voor de centrale regering in Pe king. In China wonen in totaal meer dan 40 miljoen (voor het merendeel Soennitische) mos lims die voornamelijk zijn ge concentreerd in de westelijke 'autonome gebieden' Xinjiang en Ningxia en de provincies Gansu en Qinghai. Het protest gaat terug tot de vorige eeuw, toen een onafhan kelijke staat 'Oost-Turkestan', geleid door de moslimkrijgsheer Yakub Beg, zich staande hield tussen China, Rusland en het door Groot-Brittannië gekoloni seerde India. In de twintigste eeuw, nadat Turkestan via pe perdure expedities bij China was ingelijfd, bleef de regio onrustig. Onderzoekster Barbara Piilsbury noemt 24 artikelen die tussen 1926 en 1936 beledigend waren voor mohammedanen. In 1932 leidde het artikel 'Waarom mos lims geen varkensvlees eten' in een krant in Shanghai al tot een aanval op de redacteur en uit eindelijk tot de sluiting van de krant. Opstand Massale demonstraties vonden in 1989 plaats maar deze werden overschaduwd door de protest demonstraties van de studenten. De aanleiding was wederom een boek, ditmaal een over seksuele gebruiken van moslims. De auto riteiten gaven toe; het boek werd verboden en de uitgevers (voor hun eigen veiligheid) gearres teerd. In april 1990 vond er een 'gewa pende, anti-revolutionaire op stand' plaats in het dorpje Baren in West-Xinjiang die ten koste van 22 doden werd neergeslagen door de gewapende politie. De opstand zou zijn georganiseerd door een ondergrondse beweging die in de traditie van Yakub Beg een onafhankelijk Oost-Turkes tan wilde oprichten. De recente golf van onrust die over China's moslimgebieden spoelt begon deze zomer ook in Xinjiang, in het uiterste westen van China. In juli en augustus werden bomaanslagen gemeld door onafhankelijke ooggetui gen. In een geval veroorzaakte een lading van meer dan 1000 kilo explosieven een gat van ze ven meter in de voorgevel van het staatslandbouwkantoor in de stad Kashgar. Lokale kranten waarschuwden ervoor de 'waak zaamheid tegen seperatisten niet te laten verslappen.' Ondermijning De onlusten die vorige maand werden onderdrukt zijn van een andere aard, maar voor Peking is de dreiging ervan hetzelfde: de ondermijning van de eenheid van het land. Op de eerder ge noemde nationale vergadering werd gesteld dat 'Kaderleden die tot de minderheden behoren meer marxistische opvoeding In mei 1989 braken onlusten uit na de publikatie van een boek over de seksuele gebruiken onder islamieten. Hier een demonstratie van moslim-studenten in Peking. In de stad Xining zouden soortgelijke acties zopas met harde hand zijn neergeslagen. foto archief de stem moeten krijgen'. Hiermee wordt de grootste angst van het cen trum in Peking weergegeven: dat communistische kaderleden die tot de islam-belijdende minder heden als de Hui of de Higburen behoren, de kant kiezen van het volk. Tot nu toe is de verdeel-en- heerspolitiek die Peking ten toonspreidt succesvol gebleken. Het lokale protest heeft het steeds zonder sterke leiders moe ten stellen en vond versplinterd plaats in geïsoleerde gebieden. Maar wanneer het centrale lei derschap scheuren vertoont in haar harnas van eenheid (iets dat niet ondenkbaar zou zijn na de dood van de nu 89-jarige sterke man Deng Xiaoping), zul len de minderhedengebieden in de periferie als eerste wegbrok- kelen. Door Rajiv Chandra (ips) Peking - De met veel fanfare ingeluide campagne van de Chinese regering om de cor ruptie en de oververhitte eco nomie te beteugelen lijkt al binnen enkele maanden te zijn verwaterd. De tegenstand van belangheb benden bleek te groot. Vice-pre- fflier Zhu Rongji had gehoopt dat het zestien punten tellende programma dat hij in juni had gepresenteerd, de inflatie en de speculaties met valuta en onroe rend goed zou bedwingen zonder s lands economische bloei te verstoren. Even later werd de huistocht tegen de corruptie af gekondigd. Maar de Chinese lei ding had niet op zoveel verzet gerekend. Onafhankelijk denkende func tionarissen in de regio, invloed rijke leden van de Communisti sche Partij en welgestelde onder nemers hebben de campagne noen verstommen. Peking heeft de beperkingen op kredietverlening versoepeld en ne harde taal tegen provinciale en lokale functionarissen getem perd. Die waren gedwongen ge weest belangrijke infrastruc- tuur- en energieprojecten te be vriezen. Onlangs beweerden me dewerkers van het Staatsbureau voor de Statistiek dat de rege ring de economische slag aan het winnen was door de inflatie en buitensporige leningen terug te dringen. Strijd Maar volgens buitenlandse waarnemers is de economische Sroei nauwelijks ingetoomd. Zij vrezen dat een soepeler benade- rmg van de regering de lukrake speculaties in de provincies rneuw leven zal inblazen, fok Peking's offensief tegen corruptie heeft veel aan kracht ageboet sinds het in augustus werd geopend. President Jiang emin beschreef het als een 'ur gente strijd' voor de overleving an ae partij en de voortzetting an de economische hervormin gen. China heeft deze eeuw verschei- ®e anti-corruptiecampagnes «gekondigd. Maar volgens des- Beeld van de economische veranderingen in China: een particuliere verkoper van grafstenen voor zijn winkel in de noordelijke stad Tianjin. Druk heeft hij het niet. foto ap kundigen neemt de huidige actie een aparte plek in doordat de omkooppraktijken nog nooit zo wijdverspreid zijn geweest als nu. „Corruptie wordt gezien als een kwestie-van-leven-of-dood voor de partij. De omvang wordt ver geleken met de laatste dagen van de Kuomintang", zegt een Wes- terse diplomaat, verwijzend naar de corrupte nationalistische re gering die in 1949 door de com munisten ten val werd gebracht. „China zal nooit in staat zijn corruptie uit te roeien, want dat kan geen enkele regering", zegt de diplomaat. „Wat de Chinezen moeten doen is het spiraaleffect van corruptie tegengaan." Zelfs vooraanstaande leiders in Peking hebben in het openbaar him vrees verwoord voor de 'mo rele uitholling' van de Commu nistische Partij door corrupte kaderleden. „Hoe werd de rege ring van de Qing-dynastie om vergeworpen? Hoe stortte de Kuomintang in? Het werd alle maal door corruptie veroor zaakt", zei onlangs minister van Defensie Chi Haotian. „Momen teel gaat dit probleem onze hele partij aan, ons hele leger en alle mensen van dit land." De laatste twee maanden zijn officiële onderzoeksteams actief om alle delen van het land schoon te spoelen van woeker- Door onze correspondent Frans Lindenkamp SAO PAULO - Lange tijd konden de Braziliaanse bis schoppen het probleem uit het daglicht houden, totdat het goedbewaarde geheim pas geleden uitlekte. Sinds 1987 zijn in Brazilië minimaal 35 paters aan aids overleden. 27 van hen woonden in Sao Paulo. Dat is twee procent van het aantal priesters dat in de in dustriemetropool werkzaam is. Bekend is dat ook in andere regio's het aidsvirus oprukt in kringen van de clerus. In de steden Rio de Janeiro en Sal vador worden op het ogenblik acht hiv-positieve priesters behandeld. Homoseksueel „Het heeft geen zin om om de hete brij heen te draaien. Vrij wel alle aan aids overleden geestelijken waren homosek sueel", zo erkent pater Leo Pessini, pastoraal medewerker voor gezondheidszorg bij het Hospital das Clinicas in Sao Paulo. „De kerk heeft het aids-probleem binnen eigen gelederen tot dusver uit de publiciteit kunnen houden. Die tijd is voorbij. We moeten de realiteit onder ogen durven zien", zo stelt Pessini. Hij gaf aan zes door het aidsvirus ge velde paters stervensbegelei ding. Vier raakten besmet doordat zij er homoseksuele relaties op nahielden. Een liep de ziekte op doordat hij drugs inspoot. De zesde weigerde te onthullen hoe het virus zijn lichaam was binnengedron gen. Een van de eerste slachtoffers was in 1987 pater António Firmino uit Sao Paulo. Hij zou het met aidsvirus zijn besmet door een bloedtransfusie in Paraguay. Het excuus werd ontkracht door ex-seminarist Moyses Macahdo, die zelf ook de ziekte opliep. „Gedurende vijf jaar onderhielden wij een liefdesrelatie", zo biechtte hij kort na de dood van zijn le vensgezel op. Een van de zaken die het meeste stof deed opwaaien, was het heengaan van pater Benedito Batista (39). De gees telijke, die vóór zijn priester schap de kost verdiende als schoenpoetser, was een hoog gewaardeerde medewerker van kardinaal Evaristo Arns van Sao Paulo. Hij kreeg veel lof toegezwaaid voor zijn so ciale werk onder straatkinde ren. Ondanks alle discretie die rond zijn dood werd betracht, kon de waarheid niet verhuld blijven. „Iedereen wist dat hij het niet zo nauw nam met het celibaat. Zelfs kardinaal Arns was daarvan op de hoogte", zo verzekert pater Dagoberto Boim van de Da Sé parochie in Sao Paulo. Mgr. Arms wei gert commentaar te geven. De bisschoppen geven er de voorkeur aan om de kwestie te camoufleren, om te voorko men dat de kerk in verlegen heid wordt gebracht. Zo speldde Dom Roberto Pinarel- lo de Almeida van het bisdom Jundiaf zijn gelovigen op de mouw dat kapelaan Arnaldo dos Santos verleden maand overleed aan een hersenvlies ontsteking. De Braziliaanse pers stelt dat de prelaat glas hard liegt. handel door functionarissen. Ook voerde de regering show processen om corrupte functio narissen te 'straffen'. Zo werd eind augustus Yu Zuomin, een modelarbeider en hoofd van wat het rijkste dorp van China wordt beschouwd, veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf we gens een moord in 1982 en het verzwijgen ervan. Dilemma Vorige maand werden acht ac countants en bankiers geëxecu teerd in een van de grootste verduisteringszaken met publie ke gelden in meer dan veertig jaar. De executie van een hand vol vermogende corrupte func tionarissen, zonder dat het vol tallige regime wordt aange klaagd, stelt de Chinese commu nisten voor een dilemma. De onrust eind jaren tachtig, toen de publieke verontwaardiging over corrupte kinderen van hoge functionarissen de pro-democra tische protesten in de kaart speelde, is de autoriteiten goed bijgebleven, menen politieke deskundigen. Net als in het verleden wordt de huidige anti-corruptiecampagne alom gezien als een afleidings manoeuvre, zeker nu binnenkort de plenaire vergadering van de Communistische Partij wordt gehouden. Hierop zullen corrup tie en de staat van de Chinese economie besproken worden. Vrije markt De greep van de partij op de bevolking is niet meer zo stevig als in de jaren van de geleide economie. Nu hervormingen richting een vrije markt voelbaar worden, beginnen functionaris sen zich zorgen te maken dat de oorlog tegen de corruptie hen uit de handen zal glippen. Het Volksdagblad, de spreekbuis van de Communistische Partij, dekte zich onlangs in een hoofd redactioneel commentaar al vooruitlopend op de kritiek in. „Aangezien men niet kan ver wachten dat de concrete maatre gelen voor hervormingen altijd perfect zijn, zijn uitglijders en zwakke plekken onvermijde lijk", stelt het dagblad. „Corrup tie is, kortom, moeilijk uit de weg te gaan." Na de verkiezingswinst van de voormalige com munisten is de Poolse president Lech Walesa gedwongen politiek 'sa men te wonen' met een regering en parlement waarin hij niet het min ste vertrouwen heeft. Zijn positie is zwak. De eerste slag, die om het premierschap, heeft hij al verloren. Door onze correspondent Stevo Akkerman HET WAS maar een geintje, ver klaarde het hoofd van de presi dentiële kanselarij. Maar de echo ervan klinkt nog steeds door in de wandelgangen van de Poolse politiek. Want wat had president Lech Walesa gezegd? Dat hij desnoods de 'Jeltsin-variant' toe zou passen in de krachtmeting met het door ex-communisten gedomineerde parlement. De Poolse president is een im pulsief mens; hij laat zich wel eens meer ontvallen dan zijn medewerkers lief is. Zij hebben de ondankbare taak om na elke losse flodder uit te moeten leg gen wat de president 'eigenlijk' bedoelde, dat één en ander 'fi guurlijk' moest worden begrepen of dat het ging om een 'grap'. Maar de grappen van Lech Wa lesa komen niet uit de lucht vallen. Ze verraden zijn intense onvrede met de uitslag van de verkiezingen van afgelopen sep tember. Rechterbeen Hij beschouwt de winst van de ex-communistische SLD (Demo- cratisch-Linkse Alliantie) en PSL (Poolse Boerenpartij) als hoogst ongelukkig en maakt er, al dan niet in de vorm van grappen, geen geheim van dat hij van plan is zowel het parle ment als de SLD/PSL-regering zoveel mogelijk dwars te zitten. Bij de openingszitting van het parlement, eind oktober, wees hij de geachte afgevaardigden erop dat ze vooral niet moesten denken het gehele Poolse volk te vertegenwoordigen. Dertig pro cent van de stemmen ging naar verschillende rechtse partijen, maar geen van alle haalde de kiesdrempel, waardoor een grote groep kiezers niet in het parle ment vertegenwoordigd is. Wale sa heeft zich voorgenomen borg te staan voor deze groep: „Een stabiele democratie staat op twee benen, maar de Poolse de mocratie heeft alleen een linker been. Het is de taak van de president voor evenwicht te zor gen; ik zal dus het rechterbeen moeten zijn." Zooitje Walesa gaat er vanuit, zo zegt hij in interviews, dat de ex-com munisten er een 'zooitje' van Walesa...linkse regering dwarszitten... zullen maken. De bevolking zal zo'n minachting krijgen voor het parlement dat veel afgevaardig den hun gezicht niet meer in het openbaar zullen laten durven zien. En dat zal het moment zijn waarop hij, Walesa (de president heeft de gewoonte over zichzelf in de derde persoon te spreken), in moet grijpen. Dergelijke krachtige retoriek zijn de Polen van hun president gewend. Van daar dat een opmerking als die over de Jeltsin-variant zonder werkelijk grote gevolgen blijft. Zomin als Walesa fiducie heeft in het parlement, zo weinig ook ziet hij in de regering van pre mier Waldemar Pawlak. De pre sident noemde de jonge rege ringsleider weliswaar 'mijn vriend en lieveling', maar voegde daar direct aan toe dat hij niet dacht dat de boerenzoon uit Pa- cyna opgewassen zou zijn tegen zijn taak. Walesa ziet zichzelf als garantie tegen eventuele pogingen van de linkse coalitie om de economi sche en politieke hervormingen terug te draaien. De vraag is echter of zijn beperkte bevoegd heden hem dat toelaten. De hoogste politieke macht ligt in het parlement en daar hebben SLD en PSL een meerderheid van maar liefst 66 procent. De president heeft zijn eerste confrontatie met zijn tegenstan ders al met een nederlaag moe ten bekopen. Tot op het laatste moment heeft hij er op gestaan dat de coalitiepartijen hem drie kandidaten zouden noemen voor het premierschap, waaruit hij dan een keuze zou maken. SLD en PSL weigerden dat echter en trokken uiteindelijk aan het langste eind; Walesa was ge dwongen zich neer te leggen bij de kandidatuur van Pawlak, de enige naam waarmee de coalitie partners op de proppen kwamen. De positie van Walesa is des te zwakker omdat hij niet langer kan bogen op populariteit onder de bevolking. De door hem ge lanceerde Niet-Partijgebonden Beweging ter Ondersteuning van de Hervormingen (BBWR) be haalde bij de verkiezingen maar net de kiesdrempel van vijf pro cent; op de lijst van meest ge waardeerde politici staat de pre sident op de achtste plaats. En wat hem nog meer zorgen moet baren: volgens recente peilingen zijn de SLD en PSL op dit moment nog populairder dan in september.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 7