'Extreem-rechts omsingelt Europa'
Wie moet formeren? Brinkman of Van Mierlo?
Autc
I
Trein La,
Antwerpse advocaat mr. Jos Vander Velpen:
Kabinet vel
in N e<lei 10 iwl
Dictee
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
pE STEM
Belg <i iiki op
DE STEM
Recht op on
•DE STEM
Ijsvermaak
ZATERDAG 18 DECEMBER 1993
Van onze verslaggever
Paul de Schipper
Er komt een donkere wolk uit
Rusland aandrijven: Vladimir
Zjirinovski. Een rechts war
hoofd in een chaotisch land,
een Janmaat van de steppe,
een nieuwe Hitier? Bijna een
kwart van de kiezende.Rus
sen stemde op hem. Plots
was-ie daar. Westerse politici
weten nauwelijks hoe te rea
geren. Zelfs doorgewinterde
kenners van internationaal
extreem-rechts tonen zich
onaangenaam verrast.
„Met de Westeuropese verkiezin
gen in mijn achterhoofd dacht
ik: die man haalt vijf, zes pro
cent zoals een Schonhüber of Le
Pen, maar de Russen parachu
teerden hem naar het politieke
front en plots is West-Europa
omsingeld door extreem-rechts:
in het oosten Rusland, in het
zuiden Italië en vanuit Noord-
Afrika Algerije met een extreme
vorm van fundamentalisme."
De Antwerpse advocaat mr. Jos
Vander Velpen is zo'n deskundi
ge op het gebied van rechts-na-
tionalisticeh bewegingen. Vorig
jaar publiceerde hij het boek
'Daar komen ze aangemar-
cheerd'.
„Ik had," zegt Van der Velpen,
„die Zjirinovski al een tijdje in
het vizier. Indirect, omdat hij
nogal eens te gast was bij zijn
verwante broeders in Duitsland.
Hij is een fantastisch demagoog.
Ze hebben hem toe staan juichen
tijdens een bijeenkomst in au
gustus 1992 in Mühlhausen.
Daar heeft hij al verklaard dat
Pruisen en Koningsbergen op
nieuw deel van het Duitse rijk
moeten worden, nu zijn dat
Poolse gebieden. Dat viel bij de
Deutsche Volks Union (DVU) zo
in de smaak dat ze hem ook
uitnodigden naar de jaarlijkse
meeting in Passau te komen."
De DVU, de extreems-rechtse
club van Gerhard Frey herkende
onmiddellijk de discutabele ta
lenten van Zjirinovski. „Een po
litieke sensatie," aldus de Natio
nal Zeitung, het partijblad van
de DVU. „Leve een sterk Duits
land, leve een sterk Rusland,"
riep Zjirinovski daar naar 5000
DVU-aanhangers.
Een aardig detail. Onmiddellijk
na hem beklom een vertegen-
Advocaat Vander Velpen: 'Al die heren in de extreem-rechtse wereld kennen elkaar heel goed'.
woordiger van het Belgisch
Vlaams Blok het spreekgestoelte
èn vervolgens 'der Abgeordnete
in Niederlandische Parlement',
Hans Janmaat.
Vander Velpen over dit bruine
milieu: „Al die heren kennen
elkaar heel goed."
Zjirinovski verdedigde in Passau
de stelling: „Duitsers en Russen,
vrienden voor de eeuwigheid."
Vander Velpen: „Extreem-rechts
in Duitsland en Zjirinovski en
zijn aanhang zijn er van over
tuigd dat het Russisiche en het
Duitse volk de roeping hebben
om het Avondland te beheersen.
Amerikanen zijn alleen maar
goed om coca cola en hambur
gers te produceren en die moeten
dus met hun troepen het oude
Europese continent verlaten. In
dat blanke Europa grenzen
Duitsland en Rusland aan elkaar
en is er voor Polen geen plaats."
Vander Velpen heeft redenen om
aan te nemen dat de succesvolle
verkiezingscampagne van Zji
rinovski deels door Duits ex
treem-rechts is gefinancierd:
„Alleen al aan tv-spots heeft hij
40.000 dollar betaald. Naar Rus
sische begrippen is dat een
enorm bedrag. Je merkt aan al
les dat zijn partij over enorm
veel geld beschikt. Gerhard Frey
is een multimiljonair. Hij kan
makkelijk als sponsor van Rus
sisch rechts optreden."
Gerhard Frey bezit onroerend
goed, heeft een reisbureau dat
goedkope reizen naar Zuid-Afri-
ka organiseert en naar de oost-
gebieden. Hij verspreidt ook vi
deo-cassettes over de SS Pant
serdivisie Totenkopf en geeft
boeken uit met de titel 'War
Deutschland allein schuld?'
Vander Velpen houdt er ook re
kening mee dat Gerhard Frey de
motor is achter de succesvolle
strategie van Zjirinovski: „Hij
kiest voor de democratische weg,
heeft zich niet ingelaten met alle
troebelen rond het parlement en
mikt nu op het presidentschap.
Dat is een bekende strategie in
extreemrechtse kringen. De de
mocratie gebruiken en dan af
schaffen."
Hij noemt nog meer parallellen
tussen de DVU en de Russische
Liberaal-Democraten: „Beiden
besteden in hun campagnes heel
veel aandacht aan leger en poli
tie. Je ziet dat Zjirinovski enorm
heeft gescoord bij het Russische
leger. Voor zijn partij zitten er
FOTO WILLEM BLAUW
nu zelfs officieren in het parle
ment."
Nog een overeenkomst: zowel
Frey als Zjirinovski beschouwen
de partij als hun persoonlijk be
zit. Wie lid wil worden van Zji-
rinovski's partij moet zijn con
tributie, 1 procent van het inko
men, rechtstreeks aan de man
zelf overmaken.
Direct na de winst van Zjirino
vski tijdens de recente Russische
verkiezingen reageerde de DVU
juichend. Behoudens het Front
National van Le Pen hielden de
andere1 extreem-rechtse partijen
in Europa zich wat op de vlakte.
Vander Velpen verklaart die te-
rughoudendheidl!üit hetieitj dat
de belangen en idealen van de
verschillende partijen niet hele
maal sporen met de Grootduitse
en de Grootrussische gedachte:
„Neem de Republikaner V|
Schonhüber. Die hebben J
contacten met premier Kravs
joek van de Oekraïne. Diet
ook nationalist, maar een het
vergeleken bij Zjirinovski.
Republikaner voelen done,
goed dat ook de Oekraïne onijj
gaat in een nieuw tsarenrijk i
Zjirinovski het voor het
krijgt. Hetzelfde geldt vt..
Baltische landen. Je hebt i
bloeiende rechts-nationalistJ
groepen. Ze worden onder®]
gesteund door Filip Dewinter j
zijn Vlaams Blok. Die 7
clubs moeten niets hebbent,
een Groot-Rusland. De droi
van hun verwante broeder i
rinovski is voor hen en vo
kleine landjes een enorm i
Daarom ben ik ook benieitïj
hoe ze daar gaan reageren. 1
nu toe zijn ze stil."
De Antwerpse deskundit
brengt Zjirinovski en zijn aaj
hang onder in de categ..
'zweeppartijen': „Ook al hebtj
ze niet de absolute macht, töj
moet Jeltsin er rekening
houden en dat betekent dus
directe invloed op zijn beleid."]
Vraag: De parallel met
mar-republiek, de springplJ
van Hitier?
Vander Velpen: „Die
king ligt voor de hand. Rusij
is een economisch moeras zo
Duitsland destijds. Een dei
cratische basis is er nauweliji]
De partijen die aan de verkie
gen meedoen, dragen slechts i
democratische sluier, maartj
ten niet hoe ze met democrat
om moeten gaan. In dat khn
kan een partij die fascistisclj
neigingen vertoond goed
dijen."
Wat van Vander Velpen vo
beangstigt, is wat hij noemt;
soepele knieval van Wester
se politici voor het extreme i
tionalisme."
Hij spreekt van 'een grote n
van intellectuele inschikkeli]!
heid' van westerse politici al
het gaat om het accepterem
argumenten die dat nation]
listisme moeten goed praten oi
geweld te vermijden: „E(
schoolvoorbeeld is
Alle plannen van Vance-0wl
gaan uit van een opdeling. Na
buigt en knielt voor het denkei
waarbij staatsgrenzen samen»il|
len met etnische grenzen. Joe
slavië is het definitieve afschel
van de multi-culturele i
ving."
De kabinetsformatie is een van
de zwakste schakels in ons
staatsbestel. Al geruime tijd
wordt als bezwaar ervaren dat
er geen duidelijk verband be
staat tussen de uitslag van de
verkiezingen en het proces van
regringsvorming dat zich daar
na afspeelt.
In ons veel-partijen land, waar
in geen politieke groepering de
illusie van een absolute meer
derheid kan koesteren, is de
uitslag van verkiezingen vrijwel
altijd voor uiteenlopende inter
pretaties vatbaar. De kiezers
uitspraak leidt vaak tot meer
dan één getalsmatige meerder
heid van, twee of meer partijen.
Op grond daarvan kunnen de
partijen bij coalitievorming
vrijwel steeds tenminste twee
kanten uit. Verlies of winst van
een partij speelt daarbij slechts
een ondergeschikte rol. In elk
geval heeft de kiezer niets te
zeggen over de vraag wie for
mateur/minister-president
wordt.
Een tweede bezwaar is dat de
Kamer als geheel buiten spel
staat bij de formatie. Er bestaat
voor (in)formateurs geen plicht
om de Kamer op de hoogte te
stellen van hun slagen of falen.
Slechts de formateur die uitein
delijk de minister-president
wordt, heeft de plicht de Kamer
te informeren. Maar die plicht
strekt zich alleen uit over dat
deel, meestal het einde van het
proces waarvoor hij zelf verant
woordelijk was.
Pogingen om dergelijke bezwa
ren te ondervangen zijn tot nu
toe op niets uitgelopen. De
rechtstreeks gekozen forma
teur/minister-president is in de
jongste vernieuwingsdebatten
op sterk water gezet.
Ook de door de Kamer voor
benoeming door de koningin
aanbevolen formateur kan niet
op brede sympathie rekenen.
Ten dele kan daarvoor een ver
klaring gevonden worden in het
mislukken van het tot nu toe
enige experiment dat de Kamer
op dit punt heeft beproefd.
Na de verkiezingen van april
1971 onderzocht de Tweede Ka
mer op 12 mei de mogelijkheid
om 'tot een meerderheidsoor
deel te komen over een door het
staatshoofd te benoemen kabi
netsformateur, die in beginsel
Volgens een ongeschreven regel levert de grootste partij na de verkiezingen de formateur, zoals
CD A-leider Lubbers in '89, die hier partijgenoot Andriessen polst voor een ministersfunctie.
de leiding van het door hem te
formeren kabinet op zich zal
nemen'. Dat onderzoek kon
worden ingesteld op grond van
de op 2 maart aangenomen mo
tie-Kolfschoten (KVP). Die mo
tie werd ingediend tijdens een
debat over het voorstel van de
progressieve drie (PvdA, D66 en
PPR) tot invoering van een dis
trictenstelsel en verkiezing van
de formateur. Daar voelden de
confessionele drie (KVP, ARP
en CHU) niets voor. Maar om
het verwijt te ontlopen dat zij
niet vernieuwingsgezind zouden
zijn, kwamen zij met het voor
stel de formateur door de Ka
mer te laten voordragen. In feite
zagen ze niets in hun eigen
voorstel, al hielden ze dat uiter
aard toen verborgen. Daar kwa
men ze pas voor uit bij de
presentatie, elf jaar later, van
het boek dat dr. Peter Maas
schreef over de kabinetsforma
ties van 1959 tot en met 1973.
„Och, we moesten meedoen aan
de vernieuwing, maar we ge
loofden er zelf niet in", zongen
toen Biesheuvel, Udink en
Geertsema in koor.
FOTO ANP
Hoe zag het partijpolitieke
landschap er na de verkiezingen
van april 1971 uit? De dragers
van het kabinet-De Jong, de
drie confessionele partijen en de
WD, verspeelden bij de verkie
zingen hun meerderheid. Ze
vielen van 84 zetels terug op 71
zetels
Het was de tijd van de
polarisatie. PvdA, D66 en PPR
hadden als inzet van de verkie
zingen een stembusakkoord ge
sloten compleet met schaduw
kabinet-Den Uyl. Maar het doel
om een progressieve meerder
heid te forceren, werd niet ge
haald. De progressieve drie ble
ven steken op 52 zetels. Omdat
echter besprekingen vóór de
verkiezingen over een confes
sioneel-progressief stembusak
koord waren mislukt, weiger
den de progressieve drie conse
quent samenwerking na de ver
kiezingen. Daardoor restte er
maar één mogelijkheid tot vor
ming van een meerderheidska
binet. In arremoede moesten de
confessionelen en de WD zich
wenden tot de nieuwkomer DS
'70 die vooral op sociaal-econo
misch terrein sterk afwijkende
ideeën koesterde (die in feite
nooit zijn overbrugd, waardoor
het toen geformeerde kabinet-
Biesheuvel vroegtijdig aan zijn
einde kwam). De onzekerheid of
het zou lukken met het DS '70
van de eigenzinnige jonge Drees
tot overeenstemming te komen
was voor de confessionele drie
dè reden om in het kamerdebat
Biesheuvel niet als formateur
voor te dragen.
In de praktijk zal onzekerheid
over de kans van slagen altijd
een belemmering vormen voor
aanwijzing door de Kamer van
een formateur/beoogd minister
president. Vooral de partij
waartoe hij behoort, wil dat
risico vermijden. Daarom wordt
meestal gekozen voor een infor
mateur die het pad voor de
latere formateur/beoogd minis
ter-president moet effenen. Aan
de enige keer in de recente
geschiedenis dat de beoogd mi
nister-president meteen forma
teur werd - Den Uyl in 1977 -
heeft de PvdA een trauma over
gehouden. In theorie voelen de
meeste partijen -voor het uitban
nen van de informateur. Maar
afgewacht moet worden of de
leer niet sterker zal zijn dan de
praktijk. Zal men als het erop
aankomt niet kiezen voor het
optreden van een formateur, die
niet de beoogd minister-presi
dent is, maar wel hetzelfde
werk doet als een informateur:
de weg bereiden voor een for
mateur die minister-president
moet worden? Na de verkiezin
gen van 3 mei volgend jaar
zullen we het weten.
Dan zal ook blijken of de par
tijen vast houden aan de onge
schreven regel dat de grootste
partij de (in)formateur levert. Is
OQ Door Max de Bok
Utrecht (anp) - De ont:
ring van delen van een go<
rentrein bij Lage Zwaluw
oktober, is veroorzaakt d<
,jat NS-medewerkers
handbediening van een hi
snelheidswissel niet volli
hebben uitgevoerd.
peze conclusie trekt een oni|
zoekscommissie van de Ne
landse Spoorwegen.
Als enig type wissel heeft
hoge-snelheidswissel een
weegbaar puntstuk. Dat moe
Van onze Haagse redactie
Den Haag - De verhogi
stoffen wordt gecompen
belastingen. Er komt vo
kleinverbruikers op gas
Dat staat in het Nationaal
lieubeleidsplan (NMP2), w:
mee het kabinet gisteren
koord is gegaan. Het kab
heeft volgens premier Lubl
gehoor gegeven aan de wens
de ANWB. Die had eergiste
bij Lubbers geprotesteerd te
een structurele verhoging var
autokosten.
Als tegenover een hogere acc
op benzine en diesel verlai
van de motorrijtuigenbelasi]
of een lagere bpm (belasting j
sonenauto's en motorrijwie
staat, kan de ANWB daan
leven.
Om het autorijden te ontmo'
(ADVERTENTIE)
die regel niet aan herziening toe
als men, zoals steeds vaker het
geval is, met de mond belijdt
dat er meer duidelijkheid-voor
de kiezer moet worden gescha
pen?
Een, vooralsnog theoretisch, J
voorbeeld om bezwaren te;
die regel aan te duiden. De
komende verkiezingen leveren I
aanzienlijk verlies op voor de
huidige regeringscoalitie van
CDA en PvdA. Een nipte meer
derheid of verlies van hun
meerderheid. D66 ziet baar
aanhang verdubbelen en is dus
onomstreden de grote winnaar
van de verkiezingen. Mag een
dergelijke uitspraak van de kie-
zers niet geïnterpreteerd wor-
den als een afwijzing van het
gevoerde kabinetsbeleid? En als
het antwoord op die vraag be
vestigend luidt, is het dan lo- j
gisch het initiatief voor de vor
ming van een nieuw kabinet bij
het CDA te leggen, ook al is die
de grootste partij gebleven?! Is
het voor de kiezer helder als
dan Brinkman direct optreedt j
als formateur/beoog minister
president? Natuurlijk, in eoali-
tieland is het nooit uitgesloten
dat de verliezer toch het volgen
de kabinet gaat leiden. Maar
wat is er tegen om het initiatief
voor de vorming van een nieuw
kabinet in handen te leggen van
de partij die aanzienlijk heeft
gewonnen? Concreet: Waarom
niet in eerste instantie Van
Mierlo voordragen voor het for
mateurschap? Zou dat niet meer
in overeenstemming zijn met de
uitslag van de verkiezingen?
Al die vragen verdienen een
positief antwoord. Toch moet
gevreesd worden dat het zo niet
zal gaan. Om de eenvoudige
reden dat het CDA niet de kans
wil lopen dat het met het uit
handen geven van het initiatief
het risico loopt ook zijn regeer
macht te verspelen.
Informatie:
De Monnik tel. 05-110 - 1507'
PI uy m tel. 01 HO- 12635 I
JE BENT nooit te oud om
Onderwijs het ouderen mo
Minister Ritzen zit in financ
ieder die ouder is dan 27
onderwijs wil genieten zelf
In de Kamer heeft de onder
moet immers uitkomen met
hij het beschikbare in eerstt
taak. Die ligt in het onderw
van basisschool en vervolge
eerste kans-studenten.
De SER heeft zich deze
gehouden. De raad heeft
minister Ritzen. leder die
ook in zijn jeugd niet de mo
aan diploma's te komen,
maatschappelijke verbeterir
vooral vrouwen zullen er
kinderen eenmaal groot ge
zich opnieuw aan de stu
genoeg financiële mogelijkh
Is dat wel het geval, dan
diploma's gewapend de arb
De SER heeft gelijk. Natuu
van de minister van One
beweren dat wie na zijn pe
ambitie of belangstelling ni
heeft op volledige betaling c
Deze groep luststudenten is
van de studerenden op out
om alsnog aan een baan ol
te komen. Die categorie uit:
onrechtvaardig. Zelf betal
aangewezen blijven op ned
zelfs van de gemeenschap.
Ue stemmen in de Kame
verwijzen naar andere mir
oociale Zaken, begrijpen we
beeft alleen van doen rr
behoorlijk uitzicht op een ba
niet aan te kloppen en toch
bij optimaal gebruik van de
tn als het probleem verse
naar het andere, wat scl
Kamerleden hebben toch o<
voorbeeld van de eeuwige
Droom: In een droom de inhoud van het Dictee kunnen noteren,
beter voorgelezen dan Philip Freriks kan. Het schrijven mocht met
de Van Dale erbij (gauw 'kasjmier' opgezocht). Met die wetenschap
daarna voor de tv. Ook de huisgenoten de pen en het papier in
gereedheid. Concentratie; geen bestek-geluid uit de keuken. Later
geeft de tv de uitslag. Nu blijkt wie de meester is in dit huis. Nul
fouten, beter dan de winnaar op het scherm! Onvergankelijke roem.
Einde droom.
Maar zelfs in een droom zou het geweten gaan knagen. Daarom
liever de werkelijkheid van gisteravond, met elke fout als een
verademing.
Hooguit een paar fouten minder liegen als vandaag iemand naar de
bekende weg vraagt. (HC)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Bezorgklachten en abonnementenadministratie:
(alleen voor edities Breda, Oosterhout en Etten-Leur; overige edities:
zie rayonkantoor)
Afdeling Lezerscontact 06-0226116 (gratis) ma. t/m vrij. 8.00-17.00
uur, zat. 8.00-12.00 uur.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie)
01640-37253, fax 01640-40731.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9, 4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen per 1 januari 1994
(bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 87.20, per half jaar 173.45 óf per jaar 337.30.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 29.05,
per kwartaal 84.70, per halfjaar 168.45 óf per jaar 327.30.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin-
nekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00
uur 076-236881, zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-
236242/236911 l
Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABIM/AMRO rek. 520538447.
De winterlucht heeft-
de matte tint van
een eierschaal.
Zonder wolken, strak als op
een kindertekening. Daaron
der ligt de brede vaart, tot aan
de einder toe dichtgevroren.
Achter de verstarde takken
van een kale boom waaruit
een paar vogels als dwarrelen
de blaren opvliegen, heft een
koekkleurig dorpskerkje zijn
stompe, vierkante toren in
een broze stilte. Op het rieten
dak van een boerderij, waar
van het erf ommuurd is, ligt
vastgevroren sneeuw. Een
paar mannen proberen tever
geefs een boot die in het ijs
vast is komen te zitten, los te
trekken. En daarachter bewe
gen zich op de brede, donkere
ijsvlakte mannen en vrouwen,
op latten van schaatsen, in
bonte kleren, zoals Bredero
die zo getrouw in zijn boertige
gedichten wist te schilderen:
eerst rood, dan wit, dan
groen, eerst grauw, dan paars,
dan blauw, zoals de huislui
die droegen. Schaatsend ver
dwijnen ze, kleiner en kleiner,
naar de verre horizon die ver
neveld in het grijs van de
hemel schijnt over te gaan.
Een stemmige kerstkaart.
Het lijkt wel of dit Hollands
ijsvermaak, zoals Hendrik
Avercamp dat bijna vier eeu
wen geleden helder en sfeer
gevoelig heeft vastgelegd in
een wintertafereel dat in het
Rijksmuseum in Amsterdam
te zien is, zich afspeelt in een
verglaasde geluidloosheid,
vlakbij en toch onnbereik-
baar, en even tijdeloos en
duurzaam als de eigen jeugd
herinneringen aan de eerste,
stuntelige schaatspogingen op
het donkere ijs van de gracht
rond een statig landhuis.
Tussen traag neerdalende,
wattige sneeuwvlokken bon
den we daar, een door moe
der gebreide wollen muts tot
over de oren getrokken, onze
schaatsen onder, overgeërfde
friezen of botjes zonder krul,
die we met de meestal verra
felde linten maar moeilijk on
der onze hoge schoenen vast
konden krijgen. Vaak schui
felden we dan ook meer op
onze zolen over het ijs dan
dat we schaatsen, tussen de
andere kinderen die zich met
wangen als bellefleuren van
de kou, soms achter een keu
kenstoel voortbewogen, min
zaam gadegeslagen door de
heer van het huis, die af en
toe met gulle hand appels uit
deelde, die we op onze
jasmouw heen en weer wre
ven tot ze dieprood bloosden.
De echte ijsbaan, afgezet met
prikkeldraad en met loketten
voor de toegangskaartjes,
kwam pas later, achter het
paadje waar 's zomers gelief
den elkaar kusten. Een meisje
was intussen een sweetheart
geworden, door Jo Stafford
met een mechanisch versterk
te stem in de meeslepende
'Tennessee Waltz' bezongen,
een melodie die bleef hangen
tussen de guilandes van lamp
jes die de ijspiste omzoomden
en waarop met hoge kunst
schaatsen onder laarsjes van
wit leer die tot halverwege
haar kuiten reikten een meis
je in een kort rokje, zoals we
alleen van het gewaagde witte
doek kenden, op lange benen
danste, om zich daarna in het
clubhuis van nabij te laten
bewonderen door notabele
jongemannen die bij de rook
van virginiasigaretten en de
warme geur van chocolade
melk om haar heen drongen.
„Bei mir bist du schön", be
loofden de Andrew Sisters
met hun zwoele stemmen bui
ten onder de koude nachthe
mel.
Ijsvermaak werd wintersport.
De over de schouder gedra
gen schaatsen werden verwis
seld voor ski's, de zwarte bi
vakmuts voor een sportieve
outfit in lila en rose, de war
me melk uit het koek-en-zo-
pie voor een après-ski-drank-
je. Maar uitkijkend over de
besneeuwde hellingen zie ik
een toegevroren gracht, hoor
ik uitgelaten kinderstemmen
en proef ik weer de appels uit
dat verloren paradijs.
Om later, hand in hand en
want in want, met een meisje
uit de buurt, zoveel mogelijk
over dichtgevroren sloten,
naar huis te lopen, tot één
schaduw versmolten in de
verdoezelende schemering,
haar lichte stem vlakbij je oor.
Faire un rêve a deux.
Jt
4
