DE STEM
Een tik
van
kerstkaarten
Op zoek naar de 'echte' kerststal
I m 1
Terneuzenaar Ariël Meeusen verzamelt 150 jaar oud fenomeen
Verlichte dorpen en huisjes in Dickens-stijl nieuw voor onder de boom
I
i.v.m. de
hebben onze
gstijden. Zie
ikondiging in
0305. De artikelen
alle AH winkels
ar kleine cijfertjes
Heen kopen in AH
rtjes op de deur.
t/m vrijdag
kaas en vlees, deze
terdag 18 decern-
trekt.
Consument
DONDERDAG 16 DECEMBER 1993 DEEL
In Nederland gaan jaar
lijks vierhonderd miljoen
kerstkaarten over de
toonbank. Daarvan wor
den er 330 miljoen ver
stuurd. De wereldwijde
handel omvat 4,5 miljard
kerstkaarten waarbij de
Verenigde Staten en En
geland de boventoon voe
ren. Met name de laatste
25 jaar is de kerstgroet
per post in een stroom
versnelling geraakt. De
kerstkaart werd 150 jaar
geleden geboren in Enge
land. Het jubileum wordt
dit jaar gevierd. Met die
gedachte in het achter
hoofd verzamelde Ter
neuzenaar Ariël Meeusen
het afgelopen jaar alles
wat met de kerstkaart te
maken heeft. Hij dook in
de geschiedenis.
Van onze verslaggever
Frank van Cooten
In oktober '92 kreeg Meeusen de
eerste tip binnen voor zijn
speurtocht. „Ik kreeg de tip bin
nen dat in Engeland werd ge
werkt aan de eerste kerstzegel
van dat land. Het is namelijk
ook 150 jaar geleden dat Charles
Dickens zijn wereldberoemde
boek 'A Christmas Carol'
schreef. De eerste Engelse kerst
zegel in een serie van vijf is op
dit boek gebaseerd."
Hij laat de kerstzegels zien.
„Kijk, op iedere zegel staat een
tafereel uit het boek. Voor mij
reden na te gaan waar de kerst
kaart vandaan komt en wie daar
verantwoordelijk voor was. Mijn
speurtocht heeft een schat aan
informatie opgeleverd."
Een dikke map komt op tafel.
We schrijven 1840. De Engels
man Sir Henry Cole kwam op
het idee een kerstkaart te ont
wikkelen, Tot die tijd werden er
alleen kerst- en nieuwjaarsbrie
ven geschreven. „Cole was een
dynamisch man. Hij was ook de
initiatiefnemer voor de bouw
van onder andere het Albert Mu
seum, de Royal Albert Hall en
het Royal College of Music.
Daarnaast zat hij in diverse
commissies. Zo was hij de be
denker van de openbare toilet
ten."
Opdracht
Cole gaf kunstenaar John Hor-
sley, lid van de Royal Academy,
opdracht de kerstkaart te ont
werpen. Het duurde drie jaar
voordat hij met de kaart op de
proppen kwam.
De kaart werd in een eerste
oplage van duizend exemplaren
gedrukt bij Summerly's Home
Treisure Office. Verkocht voor
een shilling per stuk. De kaart
bestaat uit drie panelen. Op het
middelste paneel is een feestvie
rende Victoriaanse familie te
zien die met een glas wijn in de
hand toosten op het nieuwe sei
zoen. „Daar komt de term
Season Greetings vandaan." Aan
weerszijden wordt 'Voedt de
hongeren' en 'Kleedt de behoef-
tigen' uitgebeeld. „Typisch voor
Ariël Meeusen tussen recente kerstkaarten uit zijn collectie.
de kaarten in die tijd was dat
elke vorm van christelijke af
beelding ontbrak. Dat is eigen
lijk pas iets, mede bp aandringen
van de katholieke kerk, van de
laatste 25 jaar. Het project van
Cole sloeg het eerste jaar niet zo
aan. De gelovige Britten vonden
de kaart een vorm van slechte
smaak en ze waren nog nooit
geconfronteerd met een kerst
kaart."
Cole wist het tij te keren. Hij
was immers een man met dubbe
le petten. „Cole was ook secreta
ris van de Commissie van Pos-
thervormingen. Op advies van
deze commissie werd de Penny-
post ingevoerd. Iedereen kreeg
de mogelijkheid de kaarten met
een postzegel van 1 penny te
versturen. Vanaf 1855 gingen
hierdoor steeds meer mensen
kerstkaarten versturen en vanaf
1870 werd de kerstkaart heel
populair.'"
De populariteit van de kerst-
Een reproduktie van de eer
ste kerstkaart.
kaart sloeg over naar de Vere
nigde Staten. Drukker Louis
Prancy vond de vierkleurendruk
uit. In 1881 drukte hij vijf mil
joen kaarten. „Hij was tevens
een zakenman. Schreef een prijs
vraag uit voor diegene die met
het meest orginele ontwerp voor
een kerstkaart kwam. De prijs
was duizend dollar per ontwerp.
Een gigantisch bedrag voor die
tijd."
Sindsdien hebben vele beroemde
kunstenaars en persoonlijkheden
kerstkaarten ontworpen. Van
Pablo Picasso tot Andy Warhol
en van Henry Ford tot Winston
Churchill. Ook Nederlandse
kunstenaars bleven niet achter.
Zoals Anton Pieck, Rien Poort
vliet, Maarten Toonder en Hein
de Kort.
In Nederland kwam de populari
teit van de kerstkaart begin deze
eeuw op gang. Tot ongeveer 25
jaar geleden verdween per hoofd
van de bevolking twee kaarten
in de brievenbus. „De grootste
stijging is vooral iets van de
laatste vijftien jaar. Daarvoor
FOTO CAMILE SCHELSTRAETE
werd nauwelijks iets aan de
kerstkaart gedaan."
Uniek
Liep ons land internationaal
achter bij de kerstkaart, de
kerstzegel daarentegen is hier
langer ingeburgerd dan in ande
re landen. De kerstzegel wordt
voor de negende keer uitgege
ven. „En dat is toch uniek in de
wereld," aldus kerstkenner
Meeusen. „Overigens is de eerste
kerstzegel in Oostenrijk uitgege
ven. Dat was in '37. Het thema
was de rode roos. Een typische
kerstbloem in Oostenrijk, Zwit
serland en Duitsland. Daarvan
zijn onze kerstrozen afgeleid."
In Nederland wordt niet zoveel
aan de viering van 150 jaar
kerstkaart gedaan. In Engeland
wordt hier wel uitvoerig bij stil
'gestaan. Zo wordt in het Albert
Museum in Londen tot en met 6
januari een tentoonstelling ge
houden over de kerstkaart.
Daarnaast is een wedstrijd uit
geschreven voor de meest orgi
nele en innovatieve kerstkaart.
t
pen Duitse
^e)cerstsW^^^houdspe- P®
^Gezien btj Breda. stijl
fc%l,%»ese«»ns
iié
beu^hout9:oeP- ÜeSM°uten
Jn&geföoed-
"'Jant.
Van onze verslaggever
René van der Velden
Gezien in het Bredase winkelcen
trum: wc-papier met 'Merry Christ
mas' ('echt Kerst, echt Hema'),
kerstballen met een doorsnee van 22
centimeter (Xenos ƒ29,95), een
kersttoog als 'entree van tuin of
deuropening' met een doorloophoog
te van twee meter (Blokker 35) én
nieuw, nieuw, nieuw: verlichte dor
pen en huisjes in Charles Dickens-
(Marskramer, Boerenbond,
V D, variërend van een gulden of
zeven tot 139). Dit laatste nieuwig-
heidje moet kennelijk de aloude
kerststal verdringen. Waar vind je
die trouwens nog, de mooie, traditio
nele, 'echte' kerststal, waarbij het
een feest is om er alleen maar naar
te kijken?
Onder het grote aanbod van de gebrui
kelijke kunst-kerst-kitsch vallen de ver
lichte huisjes en dorpjes het meeste op.
Bij De Marskramer zijn ze er al door
heen. „Het is ingeslagen als een grote
bom. Het is nog gekker geworden dan
we verwacht hadden," verklaart filiaal
manager Art Schafer. Zijn tiendelige
sets 'dorpen in de sneeuw' (inclusief
huisjes, poppetjes en verlichting, maar
exclusief sneeuw) kostten 50 gulden,
maar we zijn te laat, hij is er helemaal
doorheen. „Het is overgewaaid uit Enge
land, daar is het ook al een topper van
jewelste. Mensen zoeken van die kleine
dingetjes," weet Schafer.
Het verlichte dorpje is bedoeld voor
onder de kerstboom. Maar de kerststal
dan? „Daar zijn we vier, vijf jaar geleden
mee gestopt omdat er geen vraag naar
was." Eentje staat er nog, bij de Mars
kramer, van 30 gulden en het aanzien
niet waard.
Schaamt u zich niet
„Ja en nee, we hebben inderdaad te
weinig staan. Dit is minimaal'," veront
schuldigt Schafer zich. Dank u wel voor
het openhartige antwoord.
Bij bijna-buurman Blokker doen ze niet
mee aan de nieuwe verlichte-huisjes-
trend. En zijn de kerststallen in de
prijsklassen 30, 50 en 80 gulden al
evenmin om aan te zien. Aan de stal
vastgeplakte plastic rommel in vreselijke
kleuren. Hoe kun je op deze manier in
hemelsnaam de koningen en de herders
tegen kerstavond de stal laten naderen?
Om over de aaibaarheidsfactor van het
Kindeke Jezus nog maar te zwijgen.
Grrrrr. Een draaiende kunst-kerstboom
staat er wel, maar die is hopelijk niet
voor de handel bedoeld.
Vroom en Dreesman wint met vlag en
wimpel als het om de hoeveelheid en de
presentatie van het kerstsfeer-spul gaat.
Hier kost het 'Weihnaehtsdorf 16 teilig
mit elektrischer Beleuchtung' de lieve
som van 139. Maar er zijn ook losse
huisjes 'van 59 voor 39'. Lekker snel
'afgeprijsd'.
„Totaal nieuw," weet verkoopspecialist
Bert van Gaal, „om extra sfeer aan te
brengen." Maar bij V D ook nog veel,
heel veel kerststallen. „Ja hoor, de stal is
nog volop in trek, dat blijft wel. Ik heb
er al enkele tientallen verkocht," zaait
hij verwarring.
De kerststallen zijn van boomschors, de
(veel belangrijkere) beeldengoepen van
kunststof en hol van binnen! Niet alleen
die van een paar tientjes, ook de duurste
van 349. Van Gaal: „Het is tegenwoor
dig allemaal kunststof. En let eens op
die spleetoogjes van de figuren. Daaraan
kun je zien dat de beelden uit het Oosten
komen." Terwijl dat vroeger toch alleen
De Drie Wijzen waren.
Voor een stenen groep moet je volgens
Van Gaal tegenwoordig in de kunsthan
del zijn. Die kost volgens hem 'wel
zeven- a achthonderd gulden'. Maar in
de kunsthandel zijn de meeste kerstgroe
pen zo verschrikkelijk artistiek verant
woord dat ze nauwelijks nog te herken
nen zijn als kerstfiguren.
Niet in de kunsthandel dus, maar in een
huishoudspeciaalzaak (Hesemans) vin
den we een kast vol kerststallen die
dicht in de buurt komen van wat het
moet zijn. Niet dat hummeldoosje van
43,95, maar die groep van 695 is
prachtig. Evengoed: ook deze beelden
zijn niet van het oude gips. „Het gips is
helemaal verdwenen," zegt M. Hese
mans, die trots zijn collectie laat zien.
De beelden zijn van kunsthars. Mooi
materiaal en fraaie kleuren. Het meeste
is gemaakt in Duitsland. Fröhliche Wei-
hnachten dus.
:7Wdeel van
M 16-delige FO^SO^/.
;ohANvaNgohp
