Menselijke explosieven in Bosnië 6 Gemengd samenleven te mooi om waar te zijn' 'We hebben ons nog nooit zo onbehaaglijk gevoeld als dit jaar' A6 DE STEM BUITENLAND A7 Een alledaagse wreedheid in de loopgraven Turks fascisme tegen Kurden neemt toe EMBER 1993 I Street 10/12 13/12 lignal 75% 74% [rands 33% 33% pl tel 54% 54% corp 52% 52% line 22% 22% steel 18% 18% co 40% 41 Icific 16% 16% tn 86% 86% 10% 10% Pr 56% 56% 35% 35 idison 31% 31% huipm 35% 35% f nemours 47% 48% sn kodak 63% 64 corp 62 63 Dtor 64% 64% tectric 101% 101 otors 56% 56% ?ar 47% 47 t-pack. 74% 75 smach. 55% 57% tel. 93 93% lines 21% 21% nell 112% 110% co. 33% 33 lil 76% 76% entral 31% 31% 20% 20% ica 41% 41% utch 103% 103% roebuck 55 55% uth.pac. 21% 21375 ine. 64% 63 techn. 62% 61 ghouse 13 14 an corp 16% 16% orth 23% 23% ierkt 23,370-23,970 per kg. rkt 25,570 per kg. bnbewerkt 275-345 per kg. |kt 390 laten per kg. l/k vorige koers pk slotkoers gisteren - laten bieden ex claim gedaan/bieden gedaan/laten bieden en ex dividend laten en dividend gedaan en laten ex dividend Dieden ex dividend 5,90 5,30 a 5,80 5,40 1,90 1,90 21,80 21,40 0,40 0,50 3,40 3,50 8,00 8,00 1,50 2,70 6,00 8,00 1,50 1 Rn 1,80 I ,ou 1,20 1,35 0,70 0,70 3,00 3,00 5,90 a 5,80 46,00 a 45,00 a 7,00 5,70 3,70 b 2,70 b 1,70 0,90 b 7,80 7,00 1,50 1,60 3,10 3,50 6,00 a 6,00 1,20 1,20 a 0,50 0,50 4,80 a 7,70 5,60 8.00 9,30 a 12,00 4.00 a 4,00 7,20 a 5,00 9,60 10,00 5,40 5,40 2,20 2,40 4,40 4,90 1,00 a 0,90 1,80 2,10 5,70 6,40 a 3,30 3,60 44.80 45,60 3,30 2,50 1,30 1,20 7,50 7,60 2,50 2,50 3,30 3,60 9,80 8,50 a 6,50 6,00 14,50 14,50 b 2,70 2,00 6,00 5,70 2,50 2,50 One on One 06-9751 Irekt 'n meisje /75 cpm Betty's sexboxü Alles kan 1gpm 106-320-320-06 Hete tienertjesl! Sex en dating 1gpm 06-320-320-07 Jong en heet!! -ive..slet Annet 1gpm 06-320-320-08 Knetterhardü Live-porno 1 gpm 06-320-323-06 Snoeihete dating!! .ekker sexen? 1gpm 06-320-324-06 uw!! Zweet zwepen durf jij?? 1gpm 06-320-325-06 Sex-Datingü 1gpm tieners voor tieners 06-320-330-70 One on One sex!! samen apart 1 gpm 06-9649 omo Direkt-Apart met hele hete jongens (18 jr.) ■9864 nu 50 cpm JW Maria bij Helen. 1 privé. Ma t/m vr. 202513 Direkt-Privé egio Zeeland meisjes vertellen je alles 3 hun adres en/of telnr. 06-9824/1 pm. 00% Wilde Live Sex 06-9714 wachttijden 100 cpm DINSDAG 14 DECEMBER 1993 Door Anthony Loyd Sarajevo - Een van de drie mannen gilde: „Niet schieten, niet schieten; we zijn moslim soldaten!", terwijl hij de heu vel in het niemandsland op strompelde en de Bosnische loopgraven bij Novi Travnik naderde. Al snel werd duidelijk waarom de man zich zo moeizaam voort bewoog en waarom hij zo in doodsangst verkeerde. Op zijn rug en borst hingen anti-tankmijnen. Zijn handen waren met touw langs zijn lichaam gebonden en van zijn rug liep een metaaldraad in de richting van de Kroatische mili- tiestellingen. De draad wikkelde langzaam af naarmate hij dich ter bij de Bosnische troepen kwam. Zijn twee kameraden wa ren op dezelfde manier toegeta keld, veranderd in wandelende bommen. Bevel Paniek maakte zich meester van de mannen in de verdedigingsli nie. Een officier gaf bevel om het vuur te openen op de drie mos lims, maar de soldaten weiger den. „Het was afschuwelijk," vertelde de dertigjarige Safet Duvnjak, „er moest zo snel een beslissing genomen worden. De Een Bosnische soldaat gebruikt zijn verwoeste huis als stelling in Sarajevo. officier rende naar de comman dobunker en vroeg wat hij moest doen. Voordat iemand ook maar iets kern b-sluiten, hoorden we al drie enorme explosies." Mevludin Kuslimovic, Nedad Mujak en Enes Hajric waren twee dagen tevoren bij een aan val gevangen genomen door de Kroatische militie. Op 25 meter afstand van de moslim-linies kwam er op brute wijze een eind aan hun leven. De gruwelen in Bosnië hadden weer een nieuw ■dieptepunt bereikt. Die nacht klom een groepje sol daten over de rand van de loop- 'graaf en kroop door het knieho ge struikgewas in de hoop nog iets terug te vinden van hun kameraden. Het enige wat ze konden bergen voordat er vanuit de vijandelijke linies op hen werd gevuurd en ze gedwongen waren om zich terug te trekken, was een paar benen. W apenstilstand Pas een maand later slaagden de VN-troepen erin om gedurende zes uur een wapenstilstand te bewerkstelligen, zodat de resten van de andere twee gedode mos lim-soldaten konden worden ge borgen. Die Weerzinwekkende taak moest worden vervuld door drie Britse soldaten, omdat de mos lims zo ernstig twijfelden aan de integriteit van de Kroaten dat ze weigerden de loopgraven te ver laten. Kapitein Robert Yorke van de VN-garde trof bij de overblijfselen van de twee mos lims ook de kabels aan die ge bruikt waren om de mijnen tot ontploffing te brengen. „Het is duidelijk dat er niets anders kan zijn gebeurd dan wat de Bosni sche soldaten hebben beschre ven," verklaarde hij. „En dit is zonder meer een oorlogsmis daad." Al vanaf het eerste begin strij den alle partijen in midden- Bosnië zonder zich ook maar iets aan te trekken van een humani taire code. Zoals de Kroaten eni ge tijd geleden de inwoners van het moslim-dorp Stupni Do ver moordden, zo slachtten de mos lims eerder de Kroaten af in Uzdol. Routine Dergelijke bloedbaden komen vaker voor, maar worden zelden bij de VN of de pers gemeld. Sluipschutters schieten net zo makkelijk vrouwen, kinderen en bejaarden neer als vijandelijke soldaten. Het doden van krijgs gevangenen is al bijna een routi nekwestie geworden. De gevan genen worden ook vaak ingezet om loopgraven te graven in ge bieden, waar sluipschutters ope reren. De manier waarop echter met de drie moslims is omgesprongen geeft aan dat de wreedheden en het cynisme op het slagveld van de Balkan weer een nieuwe grens hebben bereikt. En zo worden de grenzen steeds ver legd. De Kroatische militie had er geen moeite mee de verant woordelijkheid voor het gebeur de op zich te nemen. In zijn appartement in een vuilgrijs flatgebouw vertelde de 33-jarige Ilija Marin, onderbevelhebber van de Stjepan Tomasevic Bri gade, de militie-eenheid die Novi Travnik verdedigt, dat het een eenmansactie van een soldaat was geweest en gaf er een bizar re verklaring voor. „Ja, het is inderdaad zo gebeurd. Een van mijn mannen heeft het gedaan. Het was niet zijn bedoe ling om de moslims te doden, hij deed het om ze te dwingen het lichaam van zijn gedode broer te halen dat tussen de beide linies lag. Toen hij zag dat de moslim soldaten hun posities in de loop graven innamen, heeft hij de gevangenen opgeblazen. We pro beerden hem nog tegen te hou den, maar hij richtte zijn geweer zelfs op ons." Relaas Marin zuchtte diep, alsof hij zich ervan bewust was dat zijn relaas niet erg overtuigend klonk. Hij vervolgde: „Dergelijke inciden ten komen vaker voor. Maar de rest van de wereld heeft daar geen oog voor. En wij zijn niet bereid onze soldaat aan de inter nationale gemeenschap uit te le veren voor berechting." Hij pauzeerde even en knikte: „Het is een smerige oorlog. Waanzin wordt hier normaal. (c) The Times, Londen Van onze correspondent Raymond Hasselerharm Kaapstad - Zuid-Afrika heeft een nieuwe grondwet en op 27 april 1994 wordt voor het eerst gekozen voor een non- raciaal parlement. Een histo rische ontwikkeling die ech ter op lokaal niveau al voor lopers kent. Enkele gemeenten in Zuid-Afri ka maakten namelijk gebruik van de mogelijkheid, enkele ja ren geleden gecreëerd, om be stuurlijk te integreren met om liggende zwarte wijken. Het plaatsje Franschhoek ging het verst in die ontwikkeling door vorig jaar voor het eerst in de geschiedenis van Zuid-Afrika een kleurling tot burgemeester te benoemen. Maar als de democra tisering van Franschhoek teke nend is voor die van de rest van het land, dan kan het nog som ber aflopen met Nelson Mandela en de zijnen. Een jaar na de inhuldiging stapte de burge meester op, gedemotiveerd door racistische raadsleden en een terreurcampagne van brieven en telefoontjes. Franschhoek is genoemd naar Franse Hugenoten die aan het einde van de 17e eeuw Europa's religieuze vervolging ontvlucht ten om zich te nestelen in een van de mooiste valleien van Zuid-Afrika. De Fransen vestig den zich temidden van Neder landse pioniers en verfijnden de wijnbouw tot een niveau dat concurreert met de beste ter we reld. Franschhoek, op ruim een uur rijden van Kaapstad, is in middels ook bekend door zijn zuivere mineraalwater, smakelij ke forellen en natuurlijk door romantische witgepleisterde 'Kaap-Hollandse' huizen tegen glooiende wijnhellingen. 'Franschhoek Wijnkelder' staat in het Afrikaans op een impo sant gebouw, aan de rand van het dorp, dat wordt verorberd door levendige klimop. Iets ver der staat een 'koffiehuis', een van de 23 restaurants in het uitdijende plaatsje dat enkele ja ren geleden nog maar twee eet- gelegenheden kende. Dromen van integratie De toeristen die het plaatsje be zoeken zien alleen het 'blanke dorp' met 2500 inwoners en niet de kleurlingenwijken. Enkele ki lometers buiten Franschhoek ligt 'Groendal', een lelijke woonwijk voor 4000 kleurlingen en zwar ten met nabijgelegen krotten waar nog honderden kleurlingen 'wonen'. BX&AL Zwarte politici worden nog niet geaccepteerd door de blanke bevolking van Zuid-Afrika. 'Niet zo snel'. Voordat president De Klerk ruim twee jaar geleden de apart heid afschafte, mochten alleen blanken leven in Franschhoek. En zo ontstonden, zoals overal in Zuid-Afrika, twee verschillende gemeenten met eigen besturen en voorzieningen. In Franschhoek werd twee jaar geleden echter een gezamenlijk gemeentebestuur gevormd en de intentie uitgesproken om de twee plaatsen in de toekomst aan elkaar te laten groeien. Voorlopig kunnen de kleurlingen alleen dromen van integratie want geen van hen heeft genoeg geld om in het blanke dorp te wonen. Toch leek een van de kleurlingen het te maken. Frank Arendse werd ruim een jaar geleden door de gemeenteraad gekozen tot burgemeester van Franschhoek. „Ik kon het eerst niet geloven en ook mijn familie was verbijsterd toen ze hoorden dat ik burge meestersvrouw zou worden," zegt mevrouw Arendse. Frank was trots, hij glundert voluit op de foto waar hij voor het eerst het rode ambtsgewaad en de gouden schakelketting draagt. De wereldpers stortte zich op Franschhoek om te be richten over de eerste gekleurde burgemeester die als jongetje blootsvoet naar school liep. Na school werkte Frankie als druivenplukker voor blanke wijnboeren om geld te verdienen voor negen broertjes en zussen. Hij werd aktief in de lokale politiek maar droomde zelfs niet van het burgemeesterschap. Op 28 september 1992 gebeurde 't ongelooflijke. „Het was eigenlijk een sprookje, te mooi om waar te zijn," zegt Frank Arendse nu. Kort nadat hij aantrad als eerste burger, kwamen de telefoontjes binnen. „De eerste die belde was een vrouw, die zei: „Wij blanken zullen nooit accepteren dat jij burgemeester bent, vuile kaffer," zegt Arendse. „Zij vertelde me dat ik zou wor den doodgeschoten als ik aan bleef." Het bleef niet bij dat ene telefoontje, tientallen andere volgden. Mevrouw Arendse: „Op een dag werd ik gebeld door een man die wist dat Frank in Kaap stad was. Op weg naar huis zou hij worden doodgeschoten. Ik was volledig in paniek." Er kwa men ook dreigbrieven binnen die in gruwelijke details beschreven hoe het gezin om het leven zou komen als Frank burgemeester zou blijven. Arendse kocht toen twee grote waakhonden en een revolver, maar de terreur ging door en de angst bleef/- Ook openlijk werd verzet ge voerd tegen de kleurling-burge meester van het 'liberale' Fran- schoek. Dat gebeurde onder lei ding van Chris Spies, gemeente raadslid van de blanke Conser vatieve Partij. „Hij is een racist en weigerde zelfs mijn hand te schudden toen ik werd geïnstal leerd als burgemeester," zegt een verbitterde Arendse. Spies blijkt een vriendelijke man die wat rondscharrelt in de tuin, terwijl een papagaai op zijn schouder 'goeiemorre' roept. „Nee, ik ben geen racist. Arendse deugde niet als burgemeester en daarom moest hij verdwijnen, hij is in competent," zegt de man die, geholpen door de dreigbrieven, het moreel van Arendse zo wist te ondergraven dat deze onlangs aftrad. Spies kent overigens geen kleur lingen die wèl in staat zijn om burgemeester te worden, „want ze zijn onopgevoed, hebben een andere levensbenadering en cul tuur en stellen geen belang in de opvoeding van hun kinderen." Hij ziet het somber in voor het nieuwe Zuid-Afrika, „want die zwarten zijn niet klaar om te regeren. Wij Afrikaners zullen ons verzetten als een ANC-rege- ring probeert om blanke en zwarte gemeenten te laten inte greren." Herkiesbaar „Het was niet alleen de angst voor mezelf en mijn gezin, maar vooral het gevoel dat ik Fran- schoek zo niet kon vertegen woordigen," zegt Frank Arend se, „want hoe kan ik de naam uitdragen van een plaats die zo racistisch is?" Arendse heeft zich niet langer herkiesbaar gesteld en concentreert zich zich nu op zijn supermarkt in Groendal en gemeenteraadswerk voor het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). De kleurlingen-gemeenschap wil dat hij straks na de nationale parlementsverkiezingen in april toch weer een gooi doet naar het burgemeesterschap. „Toen hij burgemeester was, gebeurde er tenminste iets voor ons," zegt een timmerman die bezig is bij een bouwproject dat dankzij Arendse van de grond kwam. Hij regelde goedkope grond en bouwmaterialen, waardoor 140 arme kleurlingen nu in staat zijn hun eigen huizen te bouwen. Opmars ANC Arthur Mc William Smith, de opvolger van Arendse, is blank maar tevens lid van het ANC, en dat maakt hem tot een doelwit van racisten die apartheid in stand willen houden. Onlangs probeerden ze Smiths huis in brand te steken, waar zijn vrouw en dochtertje lagen te slapen. Het vuur werd tijdig geblust, maar het was opnieuw een sig naal dat blanke extremisten naar harde middelen grijpen om de opmars van het ANC tegen te houden. Toch is Frank Arendse optmis- tisch, want hij denkt dat niet- blanke burgemeesters na 27 april in het 'nieuwe Zuid-Afrika' veel meer kans maken. „De blanken zullen zwarte burge meesters moeten steunen, anders kunnen ze beter het land verla ten," zegt Arendse, in de weten schap dat hij in de toekomst steun kan verwachten van een ANC-regering en een politie korps dat met meer overtuiging zijn racistische plaaggeesten zal opsporen. Een Koerdische winkelier in Turkije FOTO AFP Door Nadire Mater Istanbul (ips) - Anti-Kurdische gevoelens, gevoed door de guerrilla-oorlog in het zuidoosten van Turkije, voeren in Istanbul de boventoon. Deze stemming zou in de anders zo vreedzame stad zelfs kunnen leiden tot etnische conflicten tussen Turken en Kurden. Fascistische groepen hebben het voortouw genomen door nationalistische demonstraties te organiseren tegen de Kurdi- sche guerrillabeweging PKK. Sindsdien nemen de anti-Kur- dische gevoelens toe en bewe ren Kurden in Istanbul steeds vaker discrimatie te ondervin den. „Wij nemen uiterst gevaarlijke ontwikkelingen waar," zegt jurist Turgut Kazan, voorzit ter van de Istanbulse advoca- tenvereniging. „De groeiende fascistische tendens maakt de weg vrij voor de haviken in de regering die een militaire op lossing voor de problemen in het zuidoosten voorstaan." Mustafa Kemal Agaoglu, op richter van de culturele orga nisatie Bilsak, bevestigt dat de situatie gespannen is. „Ik voel enorme druk," zegt hij. „Ik ben bang dat het huidige con flict in het zuidoosten zich over het hele land gaat uit breiden, zoals sommige krach ten, te weten de fascisten, wil len." Ook veel Kurdische inwoners van Istanbul maken zich zor gen over de veranderende houding van hun buren. „We hebben ons nog nooit zo onbe haaglijk gevoeld als dit jaar," zegt Ibrahim Marzi, een elek- tromonteur die al 32 jaar in Istanbul woont. „We worden door de buren met de nek aangekeken. Zij negeren ons, alsof zij aan onze ogen kunnen zien dat wij Kurden zijn." Dagelijkse discriminatie „Mijn neef kan niet gaan trou wen, omdat hij geen huurwo ning kan vinden. Ook is het voor ons Kurden uiterst moei lijk om een baan te vinden," aldus Marzi. Naast de problemen die zij ondervinden bij het zoeken naar een baan of huis, zeggen Kurden dat zij ook dagelijks op uitingen van discriminatie stuiten, bijvoorbeeld in het koffiehuis of bij het bood schappen doen. „Wanneer er tijdens een guerrilla-aanval in het zuidoosten soldaten wor den gedood, daalt mijn ver koop onmiddellijk," zegt Se- dat Donum, de Kurdische ei genaar van een supermarkt in de Istanbulse wijk Cihangir. „Toch staat deze buurt bekend om zijn kosmopolitische sa menstelling." „Ik was stomverbaasd toen ik van mijn broer hoorde dat hij opzettelijk alleen nog Turken in dienst nam," verklaart Alaaddin Sevgen, een aanne mer van Turkse afkomst. „Hij gaf juist altijd de voorkeur aan Kurden, omdat hij vond dat zij eerlijk en harde wer kers waren." In Istanbul wonen naar schat ting 2,5 miljoen van Turkije's 15 miljoen Kurden. Tweederde van de Kurdische bevolking woont buiten de Kurdische provincies. Van de meeste Kurdische migranten in Istan bul wordt aangenomen dat zij zich er binnen de afgelopen vijf jaar hebben gevestigd. „De reden is veiligheid, niet economie," zegt Omer Baska- le, een 47-jarige Kurdische kapper. „Maar zelfs hier wor den zij veracht en voelen zij zich slecht op hun gemak." Zijn moeders huis werd on langs door een menigte met stenen bekogeld na de begra fenis van een soldaat die bij haar in de buurt woonde. Uittocht „Het tij kan keren als deze situatie voortduurt," meent Remzi Doganer, functionaris van de pro-Kurdische Demo cratiepartij (DEP). „De nieuwkomers zijn zich meer bewust van hun nationaliteit en tonen grotere solidariteit met elkaar. Wellicht besluiten zij om terug te keren naar hun streek van afkomst. Tegen het voorjaar zouden we zo'n uit tocht kunnen verwachten." De Kurden in Istanbul be staan echter niet alleen uit boeren. Drie Kurdische zaken- magnaten in Istanbul zijn ge zamenlijk goed voor meer dan 300 miljoen dollar. En er leven zeker honderd Kurdische on dernemers in Istanbul die elk een fortuin van meer dan 50 miljoen dollar hebben ver gaard. Maar zij zijn niet representa tief. De meeste Kurden in Tur kije's grootste stad wonen in de buitenwijken, in schamele behuizingen. Zij werken als ongeschoolde bouwvakkers, kruiers en als straatverkopers. „Zij hebben mazzel als zij werk vinden; dromen van pen sionering is voor hen een luxe," zegt Doganer. Kurden beklagen zich ook over het steeds toenemende aantal keren dat zij door de politie voor controle worden aangehouden. „Ik had geluk door werk te vinden, maar op mijn eerste dag kwam ik niet opdagen, omdat ik bij een vei ligheidscontrole was gearres teerd," zegt de zeventienjarige Faysal. „Gelukkig is mijn baas ook een Kurd. Ik weet niet wat er gebeurd was als hij Turks was geweest." Grijze Wolven Anti-Kurdische gevoelens worden voornamelijk gevoed door de 'Grijze Wolven', afde ling van de Partij van de Na tionalistische Beweging (MHP). Deze werd berucht door de moord op diverse linkse activisten tijdens de on rust in Turkije eind jaren ze ventig. De leider van de MHP, Al- paslan Turkes, een kolonel buiten dienst en leider van de militaire staatsgreep in 1960, beweerde recentelijk dat hij het Kurdische probleem bin nen een jaar kon oplossen. „Zes maanden voorbereiding, zes maanden uitvoering," zei hij. Na zijn uitlatingen ont stonden anti-Kurdische rellen in oostelijke steden met een gemengde Kurdisch-Turkse bevolking. Toch gelooft Dogan niet dat de staat zou toestaan dat het tot massale geweldda digheden zou komen. Maar: „er ontstaan nu al Kurdische getto's. Sommige buitenwij ken met talrijke Kurdische be woners zouden het doelwit van racistische menigten kun nen worden."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1993 | | pagina 7