'Strijker is net
een handgranaatj e
Het einde van de bril?
RIVM: vuurwerk maakt van jaarwisseling nationale smognacht
Voor veel mensen (1)
Zuivelprodukten helpen
bij voorkomen darmkanker
Cruiseprijzen voor HAL
DE STEM
CONSUMENT
M DE STEM
RUBRIEK
WIJZER
Boek reparen van
apparaten in huis
Ski's op
luchthavens
MAANDAG 13 DECEMBER 1993
Door Paul de Schipper
Wij Nederlanders zijn 364
dagen per jaar een vrede
lievende volk. Die laatste
dag knallen we genoeg
vuurwerk weg om er een
fatsoenlijk oorlogje van te
voeren.
„Nederlanders zijn na de Chine
zen de grootste vuurwerkafste-
kers ter wereld," zegt vuurwerk-
deskundige Wim Broekhoff uit
Dronten. Geen ongevaarlijke
sport dat vuurwerk, want op
Nieuwjaarsdag kun je de afge
rukte vingers niet op twee han
den tellen. En de vingers zijn
niet het enige letsel. Zeker niet,
nu de illegale strijkers in opmars
zijn.
Uit cijfers van de stichting Con
sument en Veiligheid blijkt dat
2000 mensen zich begin dit jaar
hebben laten behandelen wegens
vuurwerkletsel.
„Strijkers zijn het ergst, net
kleine handgranaatjes," vertelt
Broekhoff. Hij kan het weten,
want hij is directeur van Broek
hoff .Vuurwerk BV in Dronten,
de grootste importeur van vuur
werk in Nederland. Tevens pre
sideert hij Federatie Vuurwerk
Vakhandel Nederland, een
branche-organisatie die dertig
leden telt.
Waarom is die strijker zo ge
vaarlijk?
Broekhoff: „Strijkers zijn vrese
lijk riskant. Ze hebben geen lont,
Je haalt ze langs de zijkant van
een luciferdoosje, maar je weet
niet of-ie brandt. Probeer je het
nog een keer, dan klapt-ie vaak
in je handen. Er zit een zilver
achtig kruitpoeder in met meta
len deeltjes, net splinters van een
handgranaat. Hij geeft een harde
felle klap. Zwart kruit in gewone
voetzoekers knalt veel doffer,
maar wel bijna even hard."
Hypocriet
Strijkers worden in Duitsland
geproduceerd, maar mogen er
Vuurwerkimporteur Wim Broekhoff: „De illegale markt haalt een enorme omzet die door niemand wordt gecontroleerd. Het komt
gewoon met containers op vrachtwagens de grens over uit Duitsland en België.foto peter mastenbroek
niet worden verkocht. In ons
land is de regelgeving al even
hypocriet. Nederlandse vuur
werkhandelaren mogen strijkers
alleen in depot hebben als ze
voor de export bestemd zijn.
Oudejaarsnacht nadert weer.
Dat betekent hoogtij voor de
vuurwerkverkopers.
In 1992 ging er in Nederland
voor 44 miljoen gulden aan
vuurwerk legaal over de toon
bank. Dit jaar zal de omzet iets
minder zijn, zo verwachten de
importeurs.
China is de belangrijkste produ
cent van vuurwerk. „Zeker 98
procent komt daar vandaan,"
zegt Broekhoff, „Italië en Duits
land doen ook nog wat, maar dat
is te verwaarlozen."
In China is de vrije markt evan
gelie geworden. De nieuw ont
stane concurrentie heeft de prij
zen met 10 procent gedrukt.
Behalve de legale markt van 40
miljoen gulden is er in Neder
land ook een illegale markt.
Broekhoff schat dat daar zo'n 20
miljoen gulden in omgaat.
„Ja een enorme omzet, die door
niemand -wordt gecontroleerd.
Het komt gewoon met containers
op vrachtwagens de grens over
uit Duitsland en België. Het
wordt in loodsen en schuren op
geslagen en heel goedkoop op de
markt gebracht. Dat terwijl bo
nafide importeurs peperdure
veiligheidsvoorzieningen voorge
schreven krijgen."
Broekhoff gaat zeker drie keer
per jaar naar China om contrac
ten af te sluiten en transporten
vooraf te controleren: „En dan
nog krijg je soms levensgevaar
lijke rommel toegestuurd. We
letten nauwgezet op kwaliteit.
Krijg je partijen met te korte
lontjes, dan sturen we die tërug,
omdat het onverantwoord is om
die te verkopen. Maar je gelooft
toch zeker niet dat die handel
wordt vernietigd. Die komt langs
een omweg weer terug in Neder
land en wordt afgezet in het
illegale circuit."
De luidruchtige Oudejaarsnacht
is ook een nationale smognacht
zo bleek tijdens de recente jaar
wisseling. Onderzoek van het
Rijksinstituut voor Volksgezond
heid en Milieuhygiëne toont aan
dat er in de nacht van 31 decem
ber 1992 op 1 januari 1993 spra
ke was van 'extreme luchtver
ontreiniging'. Boven Nederland
hing een de dikke deken van
rook en vervluchtigde chemica
liën. Het RIVM schat dat er in
die nacht voor vijfhonderd tot
duizend ton aan verontreinigen
de stoffen in de lucht hing. De
emissie van kaliumchloride bij
voorbeeld overschreed de norm
met een factor vijftig tot hon
derd. In haar rapportage conclu
deerde het instituut dat zo'n
vuurwerksmog een direct effect
kan hebben op de volksgezond
heid, vooral waar het gaat om
ademhalingsproblemen en be
nauwdheid.
Nu was er de voorbije jaarwisse
ling sprake van heel rustig, vrij
wel windloos weer, een situatie
die zich aldus het RIVM maar
een keer per tien jaar voordoet.
Vuurwerkimporteur Broekhoff
noemt de verhalen over zware
luchtverontreiniging door
vuurwerk ronduit 'flauwekul':
„We hebben het uit laten reke
nen. De verontreiniging in de
Oudejaarsnacht heeft hetzelfde
nadelig effect als één uur file
tijdens de spits in Nederland."
Campagne
De Stichting Ideële Reclame
(Sire) begon vorige week een
vuurwerkcampagne met het
motto: 'Je bent een rund als je
met vuurwerk stunt'. De cam
pagne richt zich vooral op jon
gens in de leeftijd van de negen
tot dertien jaar. Volgens een Si-
re-woordvoerder gaat het niet
om het uitroeien van de vuur
werk-cultuur, maar om het ver
keerd gebruik door een leeftijds
categorie die nauwelijks gevaar
ziet. Doel van de campagne is
het terugdringen van het aantal
vuurwerkslachtoffers.
De politiekorpsen bereiden zich
al voor op het jaarlijks nachtje
knallen. Sommige korpsen han
teren een speciaal 'vuurwerk-
beleid'. Zo heeft de Zeeuwse po
litie aangekondigd dat er de ko
mende weken streng gecontro
leerd gaat worden op verkoop,
het bezit en het afsteken van
vuurwerk.
Dat kan door het tot stand ko
men van het Vuurwerkbesluit
binnen de wet Milieugevaarlijke
Stoffen. Het bezit en het afste
ken van vuurwerk buiten de toe
gestane tijden is een economisch
delict geworden en valt nu bin
nen de categorie misdrijven.
Vuurwerkverkoop is alleen toe
gestaan op 29, 30 en 31 decem
ber aan personen van zestien
jaar en ouder. Het mag afgesto
ken worden vanaf 31 december
10 uur 's morgens tot 1 januari
02.00 uur.
De bril heeft zijn lang-
A ste tijd gehad," aldus
s het NOS-journaal an
derhalf jaar geleden. Met een
brede zwaai veegde de omroe
per een stapel brillen zo de
prullebak in, want oogartsen
kunnen nu het hoornvlies yan
bijzienden zo nauwkeurig met
laserstralen bijslijpen dat men
voortaan zonder bril door het
leven zou kunnen.
Het NOS-journaal juichte te
vroeg. „De tijd is nog niet rijp
voor routinematige toepas
sing," zo luidde vorige maand
het norse oordeel van de Ge
zondheidsraad. De behandeling
is medisch niet noodzakelijk en
men weet nog steeds niet wat
de resultaten zijn op langere
termijn.
Heel veel mensen dragen een
bril, steeds meer mensen dra
gen een bril. Men schat dat
Nederland in het jaar 2000 acht
miljoen brillendragers zal tel
len. Bij hen valt het beeld niet
scherp op het netvlies, de licht
gevoelige plaat aan de achter
kant van het oog. Daar zijn
grofweg vier redenen voor.
Lens en hoornvlies breken het
licht te sterk en dan ben je
bijziend, of ze breken het licht
juist te zwak met verziendheid
tot gevolg.
Soms breekt de lens niet gelijk
matig -in alle richtingen waar
door stippen veranderen in
streepjes; en tenslotte wordt bij
de meeste mensen de lens met
het klimmen der jaren zo stug
en zwak dat ze een leesbril
nodig hebben.
Anders dan de meeste mensen
denken is de ooglens niet eens
zo belangrijk voor de juiste
breking van het licht. Die dient
vooral om het beeld bij te stel
len zodat je binnen armafstand
de krant kunt lezen. Het is de
cornea, het hoornvlies, de
doorzichtige voorkant van het
oog, die het leeuwedeel (70
procent) van die breking van
licht voor zijn rekening neemt.
Door de vorm van het hoorn
vlies aan te passen zou je een
bril overbodig kunnen maken.
Dat kan.
De meest bekende oplossing is
natuurlijk de contactlens, het
minuscule brilleglaasje dat op
de cornea drijft. Maar oogart
sen speelden al voor de oorlog
met de gedachte om de vorm
van het hoornvlies zélf te ver
anderen. Door met een dia
manten mesje kleine sneetjes
aan te brengen zou men het te
sterk brekende bijziende
hoornvlies kunnen afplatten en
afzwakken. De zogeheten 'Ra
diale Keratotomie' die vooral
in de jaren 80 heel populair zou
worden, was al vanaf het begin
zeer omstreden.
u
m
O
LU
Door Jan Paalman
Oogartsen hebben een grote
weerzin om te opereren in een
gezond en door een bril vol
maakt te corrigeren oog, en
bovendien vielen de resultaten
zwaar tegen. Eind jaren tachtig
ontwikkelde de Engelse oog
arts John Marshall de nieuwe
techniek om met een 'excimer'
laser het hoornvlies heel nauw
keurig bij te slijpen. De Nij
meegse oogarts prof. dr. A.
Deutman was zeer enthousiast
en in februari 1992 ging op zijn
afdeling het eerste oog onder
het lasermes.
Dat gaat zo. Het oog wordt met
druppeltjes lokaal verdoofd
waarna men het oppervlak van
het hoornvlies met een spatel
verwijderd. Vervolgens wordt
met de excimerlaser een pre
cies berekend stukje van het
hoornvlies tot op de molecuul
nauwkeurig weggepolijst. De
ingreep zelf is pijnloos en duurt
minder dan één minuut.
Bijna alle mensen hebben de
eerste dagen na de ingreep flin
ke pijn. In de Radbode van
maart dit jaar meldde Deut-
mans collega mevrouw drs C.,
Eggink dat ruim 90 procent van
de 350 behandelde bijziende
patiënten geen bril meer nodig
hadden. Dat waren vooral
mensen met een lichte tot mil
de oogafwijkingen die eerder
een bril hadden van -1 tot -5.
Bij grotere afwijkingen zijn de
resultaten stukken minder. Dit
bleef niet onopgemerkt. Intus
sen hebben 2400 bijziende
landgenoten zich in de inmid
dels vijf privéklinieken voor
3600 gulden per oog (de zorg
verzekeraar dekt de schade
niet) laten behandelen.
Een aantal kamerleden ergerde
zich aan de agressieve manier
waarop de klinieken hun goed
betalende klanten werven,
vreesden ongebreidelde wild
groei, en stelden vragen in de
Kamer. Staatssecretaris Simons
vroeg in juni de Gezondheids
raad om advies en kreeg die
met bekwame spoed. Voor zie
kelijke afwijkingen van het
hoornvlies is de lasertherapie
veelbelovend, zo gaf de raad
genereus toe.
Maar het gaat hier om onher
roepelijke ingrepen op gezonde
bijziende ogen die met bril of
contactlens doeltreffend zijn te
corrigeren. Omdat de ingreep
medisch niet noodzakelijk is
moet men zwaarder tillen aar
de eventuele complicaties en de
resultaten strenger beoordelen.
Welnu. Men hoopte aanvanke
lijk dat de laserstraal een zuive
re wondgenezing zou garande
ren. Bleek niet zo te zijn. Bij de
meeste patiënten treedt een
overigens niet hinderlijke troe-
beling op die meestal na een
jaar weer wegtrekt.
Bij zo'n 5 procent ontstaan er
littekens die soms een nieuwe
behandeling behoeven. Heel
vervelend zijn de lichtschitte-
ringen rond lichtbronnen waar
je vooral 's nachts in de auto
behoorlijk last van kunt heb
ben. Dat overkomt 10 en mis
schien wel 25 procent van de
patiënten.
Over de resultaten is de Ge
zondheidsraad niet echt te
spreken. Dat brillen nu overbo
dig zijn geworden is misleiden
de onzin, want de lasermethode
wordt nog alleen maar ingezet
bij bijziendheid. De resultaten
zijn voor sterk bijzienden rond
uit slecht, en bij matige bijzien
den (tot -6) redelijk. De raad
kon er niet precies achter ko
men hoeveel mensen definitief
van de bril afgeholpen werden.
Bovendien weet men niet wat
de resultaten zijn op termijn,
want in de slechts vier elkaar
nogal eens tegensprekende on
derzoeken die de raad kon vin
den werden de patiënten niet
langer dan een jaar gevolgd.
Een op de valreep binnengeko
men drie jaar lopend onder
zoek leverde een succespercen
tage op van ongeveer 70 pro
cent.
In navolging van Amerika en
Engeland vindt de raad dat
men de resultaten van 5 jaar
therapie moet afwachten voor
dat de ingreep routine kan wor
den. Iedereen was het daar
overeens, de 24 professor doc
tors van de raad zelf en ook
zeven van de acht geraadpleeg
de oogartsen uit binnen- en
buitenland. Die ene oogarts
was prof. Deutman.
„Dat ik de enige was, is een
foutje van het rapport," zegt
Deutman desgevraagd, „profes
sor J. Wollensak uit Berlijn was
foto archief de stem
het geheel met mij eens. In
Duitsland is de lasermethode
afgelopen september officieel,
als klinische methode geaccep
teerd voor de behandeling van
matige bijziendheid. Deze ont
wikkeling houdt je niet tegen.
In Australië is de methode
goedgekeurd en ook in Japan.
Ik deel de mening dat grote
voorzichtigheid is geboden, dat
de ingreep goed moet worden
begeleid, maar ik vind toch dat
de Gezondheidsraad een te
somber beeld geeft. Bij een
matige bijziendheid heeft de
ingreep in 96 procent van de
gevallen succes en is vrijwel
risicovrij, want zelfs die licht-
schitteringen verdwijnen weer
op de duur."
Heeft u zich ook laten laseren?
„Nee, want als je ouder bent
dan 50 lever je de ene bril voor
de andere (lees)bril in. De in
greep is vooral bedoeld voor
jonge actieve mensen die geen
bril of contactlens willen dra
gen."
Door Marijke Prins
Het is ieder jaar weer een klus om een leuk menu voor de
kerstmaaltijd te bedenken, bijvoorbeeld als je door het jaar heen
toch al vaak lekker kookt, maar zeker als je geen dikke
portemonnaie hebt. In de afgelopen jaren heb ik verschillende
thema's gekozen voor de kerstmaaltijd. Het vorig jaar stond in
het teken van allochtonen, ook was 'een menu voor een tientje'
een keer het motto.
Dit jaar probeer ik verschillende thema's te combineren: het
menu is betaalbaar, een vleugje allochtoon en ook niet zwaar.
Omdat met Kerstmis vaak voor een groot gezelschap wordt
gekookt, geef ik de hoeveelheden voor tien mensen. Dat getal is
gemakkelijk te halveren en dan kom je uit op een gemiddeld
gezin.
Bijzonder aan dit menu is ook dat in iedere gang een citrus
vrucht is verwerkt: in de soep sinaasappel, in de vispaté citroen,
in de compote bij het hoofdgerecht eveneens citroen en in het
toetje limoen. Zo kun je een aardige tijd aan tafel zitten zonder
met een opgeblazen gevoel op te staan.
Een bijkomend voordeel is dat drie gerechten een dag vantevo-
ren kunnen worden gemaakt, terwijl het hoofdgerecht 's och
tends kan worden voorbereid, om 's avonds in de oven te worden
geschoven,
het menu:
wortelsoep
vispaté
kip op een bedje van wilde paddestoelen garni
limoenmousse
Maar nu eerst de wortelsoep, in de komende weken volgen dan
de andere gangen.
Lt\ -
Voor tien personen
Voorbereidingstijd: 10 minuten
Kooktijd: 30 minuten
114 liter kippebouillon (van vier blokjes of van twee kippepoten
getrokken)
V4 liter vers geperste sinaasappelsap
rasp van 1 sinaasappel
1 kilo winterpeen (schoon gewicht)
4 middelgrote uien
80 gram boter
2 theelepels gedroogde kruizemunt
2 theelepels gemalen koriander
V2 theelepel cayennepeper
naar keuze: V» liter koffieroom
Snij de uien in fijne snippers en laat ze tien minuten smoren in
de boter zonder dat ze bruin worden (deksel op de pan). De
winterpenen worden schoongemaakt en in kleine blokjes gesne
den of in een keukenmachine geraspt. Na tien minuten gaan
groente en bouillon in de pan. Laat de groente zacht worden (als
de wortels zijn geraspt is dit 5 -10 minuten, anders iets meer).
Haal de pan van het vuur en zeef de groentes eruit. Haal deze
door een passevite, een zeef of maal het geheel tot moes in een
keukenmachine. Stort de puree terug in de pan en breng het
geheel op smaak met de kruiden. Ook de vers geperste, goed
gezeefde sinaasappel wordt nu erbij gegoten. De soep hoeft nu
niet meer te koken; hij hoeft alleen nog tot kookpunt verhit te
worden. Garneer de soep met wat sinaasappelrasp en eventueel
een scheutje room.
Groningen (anp) - Zuivelprodukten verminderen waarschijn
lijk het risico op dikke-darmkanker. Vooral de grote hoeveel
heid calcium in zuivel is hiervoor verantwoordelijk. Dat blijkt
uit een onderzoek van drs. M. Govers, die daarop woensdag
aan de Groningse universiteit promoveert.
Uit onderzoek van de laatste hun schadelijke werking verlie-
jaren is gebleken dat vet eten
een belangrijke rol speelt bij het
ontstaan van darmkanker. Wie
veelvuldig vet eet, loopt kans op
allerlei beschadigingen aan het
darmkanaal. Dat heeft weer te
maken met het ontstaan van gal-
zouten, die nodig zijn voor het
verteren van vet en die na verte
ring in het darmkanaal terecht
komen. Het lichaam herstelt die
beschadigingen door nieuwe cel
len aan te maken, de celdeling
wordt dus gestimuleerd. En dat
leidt weer tot kans op kankerge
zwellen.
Calcium in de voeding blijkt nu
de darmwand te kunnen be
schermen tegen de aantasting
door galzouten en vetzuren. De
ze zouten en zuren zijn alleen
schadelijk wanneer ze zijn opge
lost in de waterfase van de dar-
minhoud. Calcium kan galzouten
en zuren aan zich binden, waar
door zij in de vaste fase van de
darminhoud terechtkomen en
Weer een nieuw boek van de
Consumentenbond: Apparaten in
huis repareren. In de serie 'Zelf
klussen'. Van oven tot computer,
van radio tot strijkijzer, alle
(elektrische) apparaten komen in
het boek aan bod.
Uiteraard verschillen zulke ap
paraten in details: de ene mixer
is de andere niet. Het boek gaat
dan ook vooral over de hoofdza
ken, over de principes van zulke
apparaten.
Wie concreet aan de slag wil, zal
moeten snappen dat een print-
kaart in de eigen computer op
een andere plek kan zitten dan
in het boek is getekend. Belang
rijker dan het in detail voorkau
wen hoe een reparatie wordt
uitgevoerd, is dan ook de uitleg
van de werkwijze van apparaten
in het algemeen.
De meer technisch ingestelden
zullen het boek louter uit genoe
gen ter hand nemen, ook zonder
direct naar schroevendraaier of
soldeerbout te grijpen.
Apparaten in huis. Uitgave Consu
mentenbond, prijs 22,50 voor le
den, 27,50 voor niet-leden.
zen. Aangezien zuivelprodukten
voor ongeveer 70 procent bijdra
gen aan onze dagelijkse calciu-
minname, ligt het voor de hand
dat die produkten preventief
werken bij het ontstaan van dik
ke-darmkanker, aldus Govers.
Over de rol van zuivel bij het
voorkomen van kanker in de
dikke darm is enige discussie
ontstaan. Amerikaanse onder
zoekers suggereren dat het mine
raal fosfaat, ook aanwezig in
zuivel, de preventieve werking
van calcium te niet doet. Wan
neer calcium zich eenmaal hecht
aan fosfaat, zou zij niet meer in
staat zijn galzouten en vetzuren
te binden.
Govers onderzocht daarom de
rol van fosfaat bij de bescher
mende werking van calcium.
Hiertoe deed zij zowel biochemi
sche experimenten als experi
menten met proefdieren en
proefpersonen. Gebleken is dat
calciumfosfaat wel degelijk gal
zouten en vetzuren in de dikke
darm bindt en dat ook extra
fosfaat de beschermende wer
king van calcium niet remt.
Bagage raakt wel eens zoek,
ook bij wintersporters die
per vliegtuig naar hun be
stemming gaan. De kans
daarop is wat hoger omdat
veel wintersporters bagage
meenemen, die uit meer
stukken bestaat (kleding-
koffer, ski-uitrusting en
handbagage).
Bij diefstal of verlies van
bagage moet men normaal
gesproken aangifte doen bij
de politie. Dit met het oog
op vergoeding door de reis
verzekering. Op luchtha
vens is dat anders. Wie op
een luchthaven merkt dat
een bagagestuk niet is aan
gekomen of opeens is ver
dwenen, moet ter plekke
een PIR (property irregula
rity report) laten opmaken.
De reisverzekering vraagt er
vaak om, zo meldt ANWB-
Rechtshulp.
Het Amerikaanse tijdschrift Ocean Cruise News heeft de
Holland Amerika Lijn voor het tweede opeenvolgende jaar
verkozen tot winnaar van de 'Best Overall Cruise Value
Award'.
In de diverse categorieën zijn de prijswinnaars: Fantasy Cruises (drie
sterren), Cunard Crown (drie sterren plus), Celebrity Cruises (vier
sterren plus) en Holland Amerika Lijn (vijf sterren plus). In
Nederland worden de rederijen vertegenwoordigd door Zeetours
Cruises, een dochter van Holland International, in Rotterdam.
