De ondergang van een televisiester
boekenlegger
theater
kinderboeken
speelfilms
Oude Suriname aan de vergetelheid ontrukt
D!
Een koud
ochtendbad
voor de
historicus
Philip Roth, Demjanjuk
en hun dubbelgangers
Bernlef en de jazz
Nico en
Ajax
Jeroen van Me
wereld van de
Zoeken naar je gezicht
Reintje de Vos te
Toneelstuk van
Brusselmans ir
Kindertheater
Nieuw 'Proce
Kinderfilm in
'Story of Qiu Ju
Te weinig raffinement in nieuwe roman van Gerrit Komrij
Romans en verhalen van J. van de Walle verzameld
DE STEM
993
Door Jos Straathof
Af en toe denkt Anton van der
Lem wel eens 'Huizinga, pietlut'.
„Weet u dat hij iedere morgen
om zeven uur in een koud bad
ging? Al stonden de ijsbloemen
op de ramen, in zijn onverwarm
de slaapkamer nam hij een koud
bad. Er kwam een teil, die werd
gevuld met koud water en hij
zeepte zich in met een geweldige
spons. Lekker fris. Nou, als om
zeven uur mijn oog op de wekker
valt, dan denk ik: Huizinga, jij
wel, maar ik niet."
Al jaren houdt de Amsterdamse
historicus Van der Lem (39) zich
bezig met de historicus Johan
Huizinga (1872-1945), wellicht
Nederlands beroemdste weten
schapper in het buitenland. Van
der Lem was mederedacteur van
Huizinga's driedelige 'Briefwis
seling' en verzorgde de uitgave
van Huizinga's 'Amerika dag
boek'.
Onlangs verscheen van zijn hand
'Johan Huizinga. Leven en werk
in beelden en documenten'. Een
biografie die het leven van de
Groningse geschiedschrijver vol
ledig in beeld brengt, en zijn
werk in ieder geval in kort be
stek bespreekt.
Tot nu toe schreven historici
voornamelijk op basis van gepu
bliceerd werk van Huizinga over
de wetenschapper. Van der Lem
dook ook in de 127 dozen met
persoonlijk materiaal, waarover
de Leidse universiteitsbiblio
theek beschikt.
Weinig Nederlandse schrijvers
zijn in zoveel talen en met zo
verschillende boeken vertaald
als Johan Huizinga. Al tijdens
zijn leven verwierf hij een drie
voudige faam. Hij maakte naam
als cultuurhistoricus met zijn
'Herfsttij der Middeleeuwen'
(1919), de beschrijving van 14e'
en 15e eeuw als periode van
neergang en verval en niet als
ontkieming van de Renaissance.
Hij werd beroemd als cultuurcri
ticus met 'In de schaduwen van
morgen' (1935), 'een diagnose
van het geestelijk lijden van deze
tijd', en als cultuurfilosoof met
'Homo ludens' (1938), de poging
Johan Huizinga bracht het
zelfs tot postzegel.
om godsdienst, kunsten, oorlog
en rechtspraak tot spel te herlei
den, zonder de ernst uit het oog
te verliezen.
Het wetenschappelijke werk van
Huizinga zou pas goed beginnen
na zijn benoeming tot hoogle
raar geschiedenis, eerst in Gro
ningen, later in Leiden. Huizinga
bleek de man van het beeld, van
het weergeven van stemmingen,
van het opnieuw laten leven van
het verleden. Liever een 'toe
stand-schildering' dan droge cij
fers en grafieken.
Het werd hem door collega-vak-
genoten niet in dank afgenomen.
Na het uitkomen van 'Herfstij
der middeleeuwen' - in 20 talen
vertaald, ook in deze tijd nog -
sprak de „Utrechtse historicus
Opperman van 'die detective van
Huizinga'; archivaris Samuel
Muller vond het 'een prachtig
boek': „U moet alleen niet me
nen dat het geschiedenis is".
Al zijn capaciteiten om zich in te
leven in de realiteit van het
verleden ten spijt, miste Johan
Huizinga datzelfde vermogen bij
tijd en wijle in zijn eigen leven.
Zijn kinderen moesten het af en
toe flink bezuren. „Het is van
daag de sterfdag van jullie moe
der. Ik wens geen woord te ho
ren", zei Huizinga eens.
Op de foto's in het boek staat
Huizinga voornamelijk afge
beeld met .de strenge trekken van
een Groningse hereboer. De vele
illustraties - waaronder nogal
wat tekeningen van de hand van
Huizinga - foto's en portretten
maken het boek bijzonder aan
trekkelijk.
Anton van der Lem: 'Johan Hui
zinga. Leven en werk in beelden
en documenten'. Uitg. Wereldbi
bliotheek, prijs 49,50.
Philip Roth
Door onze redacteur
Dirk Vellenga
De werkelijkheid is erger dan
een mens kan bedenken, ver
zucht Philip Roth in zijn nieuw
ste boek 'Operatie Shylock',
waarin het proces-Demjanjuk en
de Palestijnse opstand de achter
grond vormen. Roth fanatseert
de bizarste dingen bij elkaar met
zijn bekende pijnlijke humor,
maar na het schrijven van het
boek hebben dramatische ont
wikkelingen plaats gevonden:
Demjanjuk is vrijgesproken en
Israël en de Palestijnen zijn op
weg naar vrede.
Philip Roth leeft zich in 'Opera
tie Shylock' weer eens volledig
uit in verwarrend spel met iden
titeiten en verzonnen waarhe
den. Hij doet dat al vele jaren,
onder meer in zijn Zuckerman-
boeken, en leek deze periode
afgesloten te hebben met het
naar zijn begrippen eenvoudige,
ontroerende 'Patrimonium' over
zijn vader. In 'Operatie Shylock'
gaat hij echter onverdroten door
op het oude pad.
Niet alleen de kampbeul Ivan de
Verschrikkelijke zou een dubbel
ganger hebben in de 'grote, op
gewekte kluns' John Demjanjuk,
ook naast de schrijver Philip
Roth is er een andere Philip
Roth, een fan van de auteur,
maar tegelijk een verkondiger
van zeer opmerkelijke ideeën.
Deze andere Roth is 'diasporist',
hij wil dat alle joden weer terug
gaan naar Europa, waar ze het
nooit slechter kunnen hebben
FOTO MEULENHOFF
dan in het Midden-Oosten. De
Poolse president Lech Walesa
staat al aan zijn zijde en de paus
waarschijnlijk ook!
Een zenuwinstorting van de
schrijver Philip Roth maakt de
zaak nog gecompliceerder. Door
het slaapmiddel Halcion (in Ne
derland al lang verboden,
schrijft Roth) belandt hij in een
toestand van desintegratie, hij
raakt zichzelf kwijt. Bij een be
zoek aan de bezette gebieden
wordt hij aangezien voor de an
dere Philip Roth en dan speelt
hij maar dat hij dat ook is.
Complicaties stapelen zich op en
uiteindelijk lijkt de Mossad alles
geregeld te hebben.
Zo manipuleert Roth uitbundig
met joodse gevoeligheden, rare
namen (Smilesburger, Possesski,
Supposnik), de grote politiek en
dubbelgangers in de historie: er
zou sprake zijn van 'een tweede
Oswald, een dubbelganger van
Oswald, die opzettelijk opval
lend in Dallas had rondgelopen
in de weken voor de moordaan
slag'.
Het gekke is dat de pesterige
schijnbewegingen van Roth na al
die andere speelse romans niet
meer schokken. De onvoorspel
baarheid is voorspelbaar gewor
den, hoe slim en hoe komisch
Roth ook te werk gaat. Zelfs de
meest verstokte fan hoopt on
dertussen dat 'Operatie Shylock'
het allerlaatste deel is in de serie
over verschuivende, joodse spie-
gelwerelden.
Philip Roth: 'Operatie Shylock'.
Uitg. Meulenhoff, prijs 49,50
Door Johan Diepstraten
'Een meeslepende sleutelroman
over de harde wereld van de
televisie, geschreven door een
man die daar al vele jaren mid
denin staat.' Zo kondigde uit
geverij Elsevier het pulpboek
In het holst van Hilversum
(1982) van Ferry Hoogendijk
aan. Ruim tien jaar later doet
de Arbeiderspers niet onder in
haar aanprijzing van de nieuwe
roman van Gerrit Komrij:
'Dubbelster verschaft de lezer
een onthullende blik achter de
schermen van de tv-wereld, een
genadeloze ontmaskering van
de schone schijn en het klater
goud. Niets ontsnapt aan
Komrij's meedogenloos scherpe
pen.'
Hoogendijk is bij mijn weten de
eerste schrijver die zijn roman
personages in de televisiewe
reld zette en dat werd een
enorm fiasco. Alles onecht: het
opgefokte sfeertje, het gekwek
van de hoofdfiguren, de hele
roman is een aaneenschakeling
van platitudes. Nauwelijks ge
loofwaardige beschrijvingen
over de televisiewereld zijn in
vrijwel iedere volgende roman
te vinden met Hilversum als
lokatie. Zelfs het recente Jupi
ter van Hofland en de bekroon
de thriller Play-back van Chris
Rippen bevatten vooral on
waarschijnlijke passages over
de televisiehelden en hun om
geving. Presentatoren zijn leeg
hoofden, verder reikt de literai
re verbeelding niet.
Het is teleurstellend dat hoofd-
persoón Otto Kapteijn in Dub
belster even onecht is als al zijn
voorgangers. Komrij probeert
aannemelijk te maken dat de
held van 'Otto's Show' door
heel Nederland wordt bewon
derd, - 'miljoenen televisiekij
kers vergapen zich wekelijks
aan zijn vlinderachtige genie' -
maar in werkelijkheid maakt
hij een programma dat door
geen mens zou worden beke
ken. Wie is er nog geïnteres
seerd in een show waarin het
gaat om de hobby's van een
Bekende Nederlander of de
kleur van zijn onderbroek.
Ondenkbaar is het dat een
kwaliteitskrant een dergelijke
showmaster ophemelt als ie
mand die 'een unieke balans
heeft geïntroduceerd tussen re
lativering en ontluistering, tus
sen hilariteit en onthullende
aanval.' Het zal wel satirisch
bedoeld zijn, maar de lezer mist
toch die 'medogenloos scherpe
pen'.
Gerrit Komrij
Teleurstellend is Dubbelster in
die zin omdat de lezer juist van
Gerrit Komrij meer raffine
ment verwacht. Hoe verrassend
scherp waren zijn televisiekri
tieken in de jaren zeventig (ver
zameld in Horen, zien en
zwijgen, 1978) en hoe voorspel
baar karikaturaal is nu zijn
Otto Kapteijn. De persiflage op
het glamourblad Argus met
Minnie de Visser als sterver
slaggeefster is ook al vele ma
len eerder vertoond en de Kom-
rij-variant is wat flauw. Een
enkele keer is hij ouderwets
venijnig als hij bijvoorbeeld
uithaalt naar het televisiepu
bliek: 'Hun permanenten en
uitgaanskatoentjes vormden
evenzovele stille getuigen van
een terminaal provincialisme.'
Iedereen begrijpt dat Komrij
met opzet de romanpersonages
in dat verblindende karikatu
rale licht zet. Als geen ander
weet hij dat dramatische ont
wikkelingen het vooral van te
genstellingen moeten hebben.
De uiteindelijke ontluistering
van de entertainer komt inder
daad als 'een keiharde inswin
ger' aan: halverwege de roman
begint de lezer zowaar iets van
sympathie te voelen voor dit
gladde zonnebankhoofd. Op het
FOTO KLAAS KOPPE
moment dat Otto Kapteijn als
een echte Jan Thys tijdens een
live-uitzending in het water
plonst, is er zelfs van enig me
dedogen sprake.
Contouren
In de roman is er dan inmiddels
wel heel wat gebeurd. Het
duurt minstens honderd pagi
na's, maar dan lijkt Kapteijn
plotseling te gaan leven. De
verhouding met zijn vriend
Arthur begint contouren aan te
nemen - 'wij lijken wel twee
ouwe mieën,' klinkt het vrolijk
- en bovendien komt de roman
dan pas echt goed op gang
vanwege de dubbelganger die
Komrij introduceert.
Zoals de titel Dubbelster aan
geeft, wordt Otto Kapteijn be
laagd door iemand die zich
voor hem uitgeeft. Het begint
onschuldig met een malle ver
toning op een kaasmarkt in
Alkmaar, maar langzaam maar
zeker blijkt deze intrigant op
meer uit te zijn. De speurtocht
van Kapteijn naar zijn alter
ego leidt in eerste instantie
naar een opvangplaats van het
Leger des Heils, maar even
daarna vindt de confrontatie
plaats. 'Op hetzelfde moment
verscheen er een ober naast de
tafel. Dat hij tegenover twee
dezelfde mensen stond leek
hem niet de minste belangstel
ling in te boezemen'.
Draai
Het is de enige zin in de roman
waaruit blijkt dat er wel dege
lijk twee mensen met hetzelfde
uiterlijk zijn, want anders zou
Komrij tot en met de laatste
alinea de illusie in stand heb
ben kunnen houden dat de ge
beurtenissen zich in de verbeel
ding van Kapteijn afspelen. Het
thema schijn en werkelijkheid
is een vast element in het werk
van Komrij, dus zo vreemd is
het niet dat de lezer lang ge
loofde in deze dubbele bodem.
De draai die Komrij aan het
einde vervolgens aan de roman
geeft, is voorspelbaar in litera
tuur met een dubbelganger
smotief.
Opvallend in de roman is de
toon: banale passages over de
populariteitsbarometer van Ot
to Kapteijn, over de televisie
show en onthullingen in het
pulpblad Argus wisselt Komrij
af met pagina's poëtische ge
dachten. De eerste en laatste
pagina van de roman zijn iden
tiek: de beschrijving van Kom-
rij's paradijs. 'Het is het be
geerde, verre eiland. Het ligt
fonkelend, als een sieraad, met
witte kiezels en rode schelpen,
in een vdnkenloze oceaan'.
Een prachtig fragment in de
roman dat hierop aansluit, is
een herinnering van Otto aan
zijn vader die hem een verhaal
vertelt: een schip slaat te plet
ter op de rotsen, maar na de
storm blijkt het wonderwel on
gehavend. De bemanningsleden
kiezen weer de zee en blijven
wanhopig zoeken naar het ver
loren eiland. Telkens als ze
denken ergens te kunnen lan
den, zijn ze het doel van hun
reis vergeten en ze vervolgen
hun tocht op volle zee. Dat gaat
al honderden jaren zo.
Deze parabel is leidraad voor
de levensinstelling van Otto
Kapteijn: 'Ook hij verlangde
naar dat eiland. Elk mens, of
hij was een waardeloos iemand,
verlangde naar dat eiland.' De
drijfveer van Komrij om 'de
leegte en het schimmenspel van
het moderne leven' aan te pak
ken, is met deze zinnen aange
geven.
I Gerrit Komrij: 'Dubbelster'.
Uitg. De Arbeiderspers, prijs
29,90
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
Onmetelijke tropische oerwou
den, een eenzame rivier, afgele
gen plantages langs de rivier,
op iedere onderneming een of
twee Nederlanders en een sla-
venmacht van een paar hon
derd negers, de kleine stad Pa
ramaribo, aangelegd in voorna
me koloniale stijl en brede la
nen met palmbomen.
Dat is Suriname anno 1840: het
decor van de roman Een vlek
op de rug van J. van de Walle.
Een boek over de snelle car
rière van een gesjeesde student,
die tot zijn eigen verbazing in
het onbekende, geheimzinnige
Suriname zonder dralen om
hoog klimt.
Het zijn blijkens deze roman
niet de beste vertegenwoordi
gers van de Nederlandse natie
die hun heil in de West zoeken.
Niet direct criminelen, maar
wel lieden die geen last hebben
van scrupules of van een gees
tesleven. Het is in die jaren
helemaal niet moeilijk om in
tien of vijftien jaar heel rijk te
worden. Voor je 40e kun je
binnen zijn. Je moet er wel die
jaren van slopende hitte, angst
voor slangen en giftig ongedier
te, ontelbare dodelijke ziekten,
dreigende slavenopstanden,
eenzaamheid en heimwee voor
overhebben.
Maar dan kun je ook als rijk
man terug naar Nederland, met
genoeg geld om een villa te
bouwen in de Stichtse Lust
warande, aan de Veluwezoom,
in het Gooi of in de dreven van
Den Haag. De rest van je leven
kun je als suikeroom rentenie
ren en je kinderen naar goede
J. van de Walle
scholen sturen. Waar ze dan
hopelijk een meer geciviliseer
de levenshouding leren.
Slavernij
Want de snelle rijkdom voor
Nederlanders in Nederland was
uitsluitend gebaseerd op het
goedkoopste productiesysteem
aller tijden: de slavernij. Alleen
wie dit gruwelijke systeem kon
verdragen - sterker nog: wie
het systeem hielp voortzetten -
kwam voor die rijkdom in aan
merking.
De oogsten en de winsten wa
ren enorm, de maatschappijen
en het gouvernement betaalden
FOTO FRANK DRIES
zeer hoge salarissen aan plan
tage-directeuren en opzichters,
als beloning voor het ondank
bare werk en de moordende
onstandigheden, maar dat werk
was alleen vol te houden als je
je geweten en je gevoel uitscha
kelde.
De hoofdpersoon van Een vlek
op de rug heeft - hoe kan het
ook anders - wèl een geweten.
Bovendien heeft hij een diepe
belangstelling voor de Afri
kaanse cultuur van de zwarten.
Hij besluipt 's nachts hun dor
pen om de zang-, dans- en
offerrituelen te bespieden. De
zelfde interesse trekt hem naar
de Indianen in de jungle.
Natuurlijk komt de hoofdper
soon als gevolg van zijn gevoe
lige en kritische houding in
conflict met de verschillende
elementen van de Surinaamse
samenleving.
Heruitgave
Een vlek op de rug dateert uit
1963 en is nooit een groot suc
ces geweest, evenmin als de
andere romans van Van de
Walle. De heruitgave in één
band van het volledige verha
lende werk van deze schrijver -
hij woonde vanaf de jaren '30
als journalist in Suriname en
op Curasao - is een daad van
cultuurhistorisch belang, van
historisch belang zonder meer.
'Ons' verleden in Suriname en
op de Antillen is bij het publiek
nagenoeg onbekend. Uit de
boeken van Van der Walle (ge
boren 1912) kom je er iets over
te weten, niet alles. Van de
Walle is geen begenadigd au
teur, zijn stijl is niet vlekke
loos, eerder een beetje houterig,
de karaktertekening is eenvou
dig, het verhaal wordt met hor
ten en stoten verteld, spannen
de episoden (die er wel degelijk
zijn) houden abrupt op. Hij is
kortom geen groot schrijver,
maar wel een schrijver over een
boeiend onderwerp, en een de
gelijke chroniqueur van een
wereld die heeft bestaan, en die
dankzij Van de Walle zal blij
ven bestaan.
IJ. van de Walle: 'Romans en
verhalen. De Slavenopstand.
Achter de spiegel. De over
tocht. De muggen van San An
tonio. Wachtend op de dag van
morgen. Een vlek op de rug'.
Uitg. Aldus/De Prom, prijs
34,50
Hij krijgt de P.C. Hooftprijs voor
zijn poëzie, is beroemd geworden
door zijn romans, maar de grote
liefde van J. Bernlef is de jazz.
De na-oorlogse jazz wel te ver
staan. Bernlef houdt zoveel van
jazz dat hij op 17-jarige leeftijd,
in 1954, naar Stockholm reisde
om Dizzy Gillespie te kunnen
horen.
Al eerder schreef hij het prachti
ge boek Perfectie met een gaatje.
Nu zijn al zijn recente en eerdere
ongebundelde stukken over jazz
verzameld in Schiet niet op de
pianist. Over jazz (uitg. Querido,
prijs 39,90).
Voor Bernlef als schrijver is de
grote vraag: hoe schrijf je over
muziek? Hij ergert zich aan 'het
onmachtige jongensboekenjar
gon van de gemiddelde jazzscri-
bent'.
„De meeste recensenten menen
dat het schrijven over jazz im
mer gepaard dient te gaan met
lolbroekerij en een toffe-jon-
gens-onder-mekaar-toon. In
plaats van zich tevreden te stel
len met nietszeggende clichés als
'spetterende' soli en wat dies
meer zij, zou de jazzscribent iets
meer tijd en inventiviteit moeten
steken in het vinden van ade
quate beelden. Hoe dat te leren?
Door meer literatuur te lezen
bijvoorbeeld".
Het is voor een jazz-scribent een
voordeel om dichter te zijn, zoals
Bernlef. Want muziek kun je het
beste vangen in beelden - de
quintessens van poëzie.
Dus concludeert Bernlef: „Over
jazz schrijven dat betekent voor
al goed schrijven. Hoe meer ik
mij mijn leest houdt, des te meer
kans van slagen zal ik hebben".
En wat krijg je als de dichter
Bernlef zich bij zijn leest houdt?
Dit: „De muziek van Cecil Talor
komt op mij over als de activiteit
van een dolle derwisj, bezig met
het uithalen van een enorm
wandkleed. In plaats van struc
turen hoor ik steeds meer losse
eindjes, draden die afbreken,
kluwens noten die worden afge
rold, opgerold, weggesmeten".
Elders in het boek schrijft Bern
lef over dezelfde Taylor: „Hij is
een pianist die men zou kunnen
vergelijken met een boom. Tij
dens het spelen groeien er tak
ken aan, in de vorm van robuuj
neergezette octaven in de ondet.
hand, en ritselende bladeren
met beide handen kwistig rond.
gestrooid, die naarmate het op.
treden vordert door een opste-
kende storm in steeds turbulen.
ter beweging worden gebracht",
'Hij hield van Piet Keizer
Sjaak Swart, hij zag CruijJ
gaan en komen, hij zag Va»
Basten komen en gaan, hij
Dennis Bergkamp alleen komeit
schrijven Frits Barend en Henk
van Dorp in de inleiding va»
Ajax en de kunst van
voetballen, een selectie uit
ontelbare sportverhalen van
in 1990 overleden veelschrijvg
en Ajax-fan Nico Scheepmaker.
Enthousiast en nauwkeurig tur.
vend volgde Scheepmaker
verrichtingen van Johan Cruijfl,
Heinz Stuy ('spreek uit: Stui,
niet: Stoei'), Velibor Vasovic,
Dick van Dijk, Horst Blanket),
burg, Barry Hulshoff, Arie Haan,
Tscheu La Ling, Arnold Mühret
en vele, vele anderen. Aan Kei-
zer (Pietje, Pietje) wijdde hij het
volgende gedicht: 'Piet Keizer
sinds lang een synoniem; voor
genialiteit, en balverlies; Het
eerste steekt een hart onder
riem; het tweede maakt een
mens een beetje mies.'
De grote doorbraak van Dennis
Bergkamp heeft Nico Scheepma
ker inderdaad niet meer meege
maakt. Wel zag hij op 14 decem
ber 1986 het debuut van
17-jarige Bergkamp onder trai
ner Cruijff in het eerste van
Ajax. Hij schreef toen met de
vooruitziende blik van de echte
kenner: 'Dennis Bergkamp. Een
goede naam voor een vedette.
Dennis Bergkamp heeft alles
mee, zijn talent, zijn naam, en
ook Cruijff, kijkt u over drie jaar
maar eens in het Nederlands
elftal!'
Het boekje is samengesteld door
Ruurd Edens, uitgegeven door
Scheffers in Utrecht en kost
ƒ24,90.
EEN AVROLID is, althans volgens
schrijver en beeldend kunstenaar Jero*
Hij zingt het in zijn voorstelling 'Aut
wil nemen moet volgende week nas
neemt Van Merwijk het publiek me
sponsoren.
Was Autodrop Jeroen van Merwijk
tegenstander van sponsoring, sinds hij
zijn zijn inzichten met betrekking tol
derd. Over deze verandering zingt hij
aandacht aan de piramide van Austerb
het verschijnsel 'Avrolid'.
Vrijdag 17 december, aanvang 20.00 ut
Door Muriel Boll
'Jany', zo noemt Tess de jongen
die in het tolwachtershuisje is
komen wonen. Die naam ver
wijst naar de god Janus, be
schermer van bruggen, poorten
en doorgangen; de god die met
twee gezichten wordt afgebeeld,
naar twee kanten tegelijk uit
kijkt en maar niet kan beslissen
welke richting hij in moet slaan,
omdat hij van zichzelf niet weet
of hij komt of weggaat.
Jany is de zeventienjarige jongen
die de hoofdrol speelt in 'De
Tolbrug' van Aidan Chambers.
Na 'Verleden week', 'Je moet
dansen op mijn graf', en 'Nu weet
ik het', is dit het vierde deel van
een cyclus van zes boeken waar
in de Engelse auteur een zo
volledig mogelijk beeld wil ge
ven van jongeren in hun groei
naar volwassenheid. Het zijn
verhalen waarin het gaat om de
eigen identiteit, de eerste seksu
ele ervaringen en vriendschap.
Literatuur speelt daarbij een
grote rol, er wordt regelmatig
verwezen naar Beckett, Kafka
en Dylan Thomas.
Om hun eigen persoonlijkheid te
ontdekken, laat Chambers jon
geren hun nagels aan elkaar slij
pen, want juist in de verhouding
tot elkaar, door je tegen elkaar
af te zetten, word je gedwongen
je positie te bepalen. Dat maakt
het je iets gemakkelijker om
achter jezelf te komen. In 'De
Tolbrug' gaat het om de vriend
schap tussen Jany en Tess, bei
den heel sterk, en Adam en Gill
die allebei veel afhankelijker
van karakter zijn.
Jany wil af van de ballast van
zijn leven. Ik wil nergens meer
voor opgaan. Niet voor zoon,
scholier, vriendje en, als punt bij
paaltje komt, ook niet voor min
naar. Ik wilde alleen maar Zijn,
en ik wilde Alleen zijn.
Op die manier hoopt Jany zijn
zware depressie kwijt te raken
en tot zichzelf te komen, op
honderden kilometers afstand
van zijn ouderlijk huis. Al gauw
wordt er regelmatig in zijn klui
zenaarsbestaan ingebroken door
Tess, de dochter van zijn baas,
door de brieven die zijn vriendin
Gill hem schrijft. Maar vooral
door Adam die op een nacht
letterlijk aan komt waaien. Jany
vindt Adam aantrekkelijk, maar
ook onheilspellend en verwerpe
lijk. Toch zou Jany een beetje als
Adam willen zijn. Aan de andere
kant wordt Jany duidelijk tot
Tess aangetrokken.
Dit ambigue aspect, hetero of
homo, Jany's zijn en Jany's haar,
is het centrale thema van dit
verhaal. Jany is constant bezig
met een groot zelfonderzoek en
dat brengt hem stapje voor stap
je een eind op weg. Hij moet
BINNEN DE schatrijke middeleeuwse
een absolute topper. Zeker voor Hul
zich gedeeltelijk in Hulst en omgeving
Het verhaal is bewerkt door het Meel
kindervoorstelling wordt morgenavon
gespeeld in Den Dullaert. Het stuk t
Vos, die ondanks erg enge trekjes de s
Hij zet door zijn slimheid de andere
van koning Nobel. Hij ontsnapt aa
overwinning. Het MJT maakte er eer
de jeugd veel plezier aan zal beleve
einde. Kaartjes kosten vijf gulden.
Zaterdag 11 december. Aanvang 14.00)
Het Mechels Jeugd Theater spee
naert de Vos'.
HET KLEINSTE theater in Antwi
Diepestraat, (met een kleine honc
februari het familiedrama 'De Canac
Herman Brusselmans. Het stuk wore
I PEG.
Vanavond 10 december gaat het
onhaalbare dromen, lang vervlogen
dito knieschijven, over voetbal dus,
bert, ooit een veelbelovend voetb;
leunstoel, vol zelfbeklag terugkijken
Iedere vrijdag en zaterdag om 2fl
Nieuwjaar. Reserveren gewenst via TI
In theater 't Sterretje speelt 15, 19,1
poppentheater Mieke Krik om la
zwavelstokjes', voor de jeugd van
Hollandia speelt 14 en 15 decembe
Büchner in de stadsschouwburg van
I De voorstellingen beginnen om 20.00
Illustratie uit 'De tolbrug'
van Aidan Chambers.
kleur bekennen: welke richting
wil hij uit, want wie op de brug
blijft staan, blijft op een eiland.
Aan het eind van het verhaal
zijn Jany's problemen nog niet
echt opgelost, maar hij heeft wel
goed in de gaten waar het om
draait.
Een ander raadsel, dat van
Adam, waar komt die vandaan,
wie is hij echt, wordt wel opge
lost. Dat gebeurt in - waar komt
die vandaan, wie is hij echt -
wordt wel opgelost. Dat gebeurt
in een pijnlijke en ontroerende
crisis, waarin de wanhoop van
Adam treffend verbeeld wordt.
Zo krijgt de lezer toch een tevre
den gevoel, en het boek gaat
mooi twee kanten uit en past
aldus perfect bij het thema.
En zo is er heel veel in 'De
Tolbrug' dat verwijst naar Jany's
tweeslachtigheid, zoveel dat je
het boek meermalen wilt lezen
en daarbij vallen je steeds weer
nieuwe aspecten op. Chambers
schrijft voor intelligente lezers,
je moet je kop er goed bij hou
den, pas dan ontdek je de rijk
dom van het verhaal.
Soms neigt Chambers iets teveel
naar het gebruik van ronkende
woorden. Een enkele keer wordt
de opbouw van het boek ver
zwakt door de ingelaste brieven.
Brieven van Gill, Jany's vrien
din, en van zijn irritante moeder
wier bezitterigheid mooi geïllus
treerd wordt door haar neiging
tot kleptomanie. Aan de andere
kant werken die stukjes als fa
cetten die je een nieuwe zijde
van Jany laten zien. Chambers
schrijft niets voor niets, alles
verwijst naar iets.
Het verhaal is geschreven in de
vorm van een verslag dat Jany
schrijft over de afgelopen drie
maanden. Hier en daar levert
Tess haar commentaar. Geen
van tweeën sparen ze zichzelf of
elkaar. Dat maakt dat 'Tolbrug'
veel biedt waarin jongeren iets
in herkennen, waarin ze uitge
daagd worden tot keuzes maken
en elkaar begrijpen. Kortom, een
boek staat als een huis.
Aidan Chambers: 'De Tolbrug'-
Uitg. Querido, prijs 29.90.
'TOFFE TOMMIE Zorgenloos' is eet
de Stichting Nederlands Kinderthea
ten staat de humor centraal.
Het is een musical die wordt gespet
tot 18 jaar en geschikt'is voor kinde
de voorstelling is 'Zwerfkinderen',
die zwerfkinderen in een grote, druk!
te overleven door zijn vuisten te
zorgenpoppetjes, waarvan ze Toffe T
Iedere avond vertrouwt ze de poppe
dat ze iets kunnen doen. Maar he
kletst als een kip zonder kop, terw
uitsluitend kan praten over cijfers er
aan zichzelf denkt en absoluut geen
Zondag 12 december in Zuidlandthi
HET VERHAAL van Kafka's Het
verondersteld: Op de ochtend van
Joseph K. gearresteerd. De rest van
er achter te komen waar hij van!
onderneemt hij steeds wanhopiger u
tie van 'de rechtbank' te doorgronde
Het getuigt van moed om een ni
Proces, omdat die van Orson Well
meesterwerk. Toch durfde David Jc
de medewerking van scenarist Hart
lan de rol van Joseph K. vertolkt.
Hopkins en Alfred Molina te zien. 1
vond te zien in 't Beest in Goes.
Vrijdag 10 en zaterdag 11 december.
IN Porgy Bess in Terneuzen wo
'Kleine Nemo' vertoond, voor kindi
van de film bestaat uit een bonte
tische sketches en leuke voorvalletje
lijn.
De film begint met een van Nem<
dromen en werkelijkheid door elka
en zijn. vliegende eekhoorn Icarus
worden uitgenodigd voor een bezoe
zich niet eens meer af of het een
meeslepen door diens avonturen.
Woensdag 15 december. Aanvang 1
IN DE 'Story of Qiu Ju' heeft het I
anti-feodale fabels 'Het Rode Kore
voor een semi-documentair realisrm
te met die stijlsprong een speels, v.|
resultaat. De film werd vorig jaar
Gouden Leeuw en hoofdrolspeelstt
Beste Actrice.
Het verhaal gaat over de jonge pla
dorpshoofd een verontschuldiging
tijdens een ruzie een trap tussei
neerbuigende antwoord van de eb
gerechtelijke instanties aan te kloj:
dit simpele verhaaltje heen wordt
humor de eenvoud van de Chine:
De film is volgende week te zien in
Woensdag 15 december. Aanvang
