Stadskantoor Hulst
'Als ze maar van de basiliek afblijven'
Hulstenaren zeer geïnteresseerd in verleden
Hulst beleeft eerste stadhuisloop
Lobbyen troef
in Hulst
1645-1673
Bezichtiging
stadskantoor
De oudste
kadasterkaart
aangeboden
Kelder van nieuwe stadskantoor herbergt moderne archiefruimte
DE STEM
E2
Ruim honderd trimmers lopen vanuit vijf startplaatsen naar stadhuis
STAARTJE
STARTPLAATSEN
NIEUWSGIERIG
SCHIMMELEXPLOSIE
SCHANDALEN
LEEUWTJES
DINSDAG 7 DECEMBER 1993
TIJDENS DE opening
van het nieuwe stads
kantoor in Hulst wordt
het boek 'Bestuur en be
stuurders in Oost Staats-
Vlaanderen, 1645-1673'
door de archiefdienst ge
presenteerd en verkocht.
HET NIEUWE Hulster
stadskantoor is een goed
compromis geworden in
de veelheid van menin
gen die sinds de bouw
hebben post gevat onder
voor- en tegenstanders.
Dat blijkt uit de reacties,
nu het gebouw helemaal
klaar is.
Door Eugène Verstraeten
TOEN ER knopen moesten worden
doorgehakt, was Hulst in twee
kampen verdeeld. Een deel van de
bevolking zag nieuwbouw in de
binnenstad niet zitten omdat men
vreesde dat het historische stad
huis geweld zou worden aange
daan. Anderen waren juist wel
voorstander.
„Gematigd positief. Om maar eens
een modewoord te gebruiken", zegt
voorzitter J. Lockefeer van de Hul
ster Oudheidkundige Kring. „Het
had veel slechter gekund. Het al
lerteerste plan was niks, maar deze
architect is er voor een groot deel
in geslaagd om iets moderns te
laten corresponderen met een oud
gebouw".
De belangstellenden voor de Hul
ster historie hadden aanvankelijk
gemengde gevoelen. Maar dat werd
al minder toen het aan het stadhuis
vastgeplakte dienstvleugel werd
gesloopt. „Toen alles afgebroken
was, bleef er nog maar een zielig
geval over", zegt Lockefeer. Dan
had je toch al een hoog ommuurde
tuin moeten maken om het stad
huis nog enig cachet te geven. Dus
uiteindelijk is dit nog niet zo'n
slechte oplossing. Ik heb nog nie
mand gehoord die het een ver
schrikking vindt. Het is in ieder
geval een stuk beter gelukt dan
destijds bij de basiliektoren".
„Eerlijk gezegd, vind ik het niet
echt mooi", zegt een wat pessimis
tischer gestemde inwoner. „Maar
ja, wij hebben niet te beslissen. We
zullen trouwens ons portemonnee
moeten opentrekken, denk ik, en
dan straks weer iets anders zeker.
Hulst loopt wat de belastingen be
treft toch al op kop in Nederland"
„Als ik binnen ga, vind ik het wel
mooi en vooral praktisch", betoogt
en ander, die al eens een kijkje
heeft genomen. „Maar het buiten
aanzicht is nogal doods met die
betonblokken net naast het histori
sche pand. En waarom hebben ze
eigenlijk dat dak zo bruin geverfd?
Wat is dat? Koper? Goeie genade
dat wordt straks zeker groen, daar
snap ik nou niks van. Dat past toch
helemaal niet bij het oude stad
huis".
„Ik blijf bij mijn standpunt", meldt
een nadrukkelijk tegenstander. „Ze
hadden naar het Liduina zieken
huis moeten gaan. Een historisch
pand, daar kom je niet aan, dat
gebruik je als promotie voor Hulst
en dan zet je er niet zo'n puist
achter".
„Niet slecht", vindt een Hulster
mevrouw. „We hoeven nu in ieder
geval niet meer te zoeken, alles zit
bijeen. Of ik het mooi vind? Tja, ze
breken toch overal alles af en zet
ten; er moderne dingen voor in de
plaats. Als ze maar van de basiliek
afblijven. Trouwens, als ze nog
lang wachten, sodemietert die van
zelf in elkaar".
Toch nog verdeelde meningen dus,
maar velen kunnen zich vinden in
de woorden van Lockefeer. „Als
het dan toch in de stad moet ko
men, dan liever iets fatsoenlijks.
Nou ja, dat is met dit ontwerp heel
goed gelukt. Dan is al het politiek
gekrakeel toch niet voor niets ge
weest".
Het boek is geschreven als docto
raalscriptie door Walter Annard.
Deze verrichtte in 1991 en 1992
onderzoek naar de verhoudingen
tussen de bestuurscolleges van
Hulst, het Hulster Ambacht en het
centrale bestuur in Den Haag. Hij
bezocht een twintigtal archieven in
België en Nederland.
De periode 1645 tot 1673 was heel
belangrijk voor Hulst. In 1645 ver
overde Prins Frederik Hendrik de
stad. Vanaf dat jaar maakten het
Hulster Ambacht en de stad deel
uit van wat toen Staats-Vlaande-
ren genoemd werd (het Zeeuws-
Viaanderen van nu). Dit gebied
was belangrijk om twee redenen:
strategisch was het een buffer te
gen Frankrijk en economisch lag
het gunstig omdat de republiek
Nederland de Schelde kon afslui
ten.
De verovering had grote gevolgen,
want de bestuurders vielen nu
rechtstreeks onder de Staten-Ge-
neraal in Den Haag. Formeel had
den zij niets te vertellen over het
beleid. Het boek van Annard be
wijst dat er veel gelobbyd werd. De
commissarissen werden niet alleen
vriendelijk ontvangen bij bezoe
ken, tijdens heerlijke maaltijden
probeerde Hulst pok die mannen te
beïnvloeden. Dat de meningen van
Hulst en het Hulster Ambacht niet
altijd parallel liepen, bewijst het
verzoek van Hulst in 1660 om de
slechte financiële toestand op te
lossen door samenvoeging met het
Ambacht te bewerkstelligen. Een
wel heel vroege herindeling dus.
Een ander gevolg van de verove
ring in 1645 was dat het uitoefenen
van de r.-k. godsdienst werd verbo
den. De katholieken mochten geen
openbare ambten meer bekleden.
Er woonden tóen erg weinig gere
formeerden in Hulst en de plaats
werd erg aantrekkelijk voor perso
nen in heel de Republiek. Het boek
van Annard meldt de geschiedenis
van de toenmalige bestuurders,
waar ze vandaan kwamen en uit
welk sociaal milieu en wat ze ver
dienden. Maar liefst van 67 be
stuurders is er een beknopte bio
grafie.
Het boek telt 100 pagina's inclusief
de bijlagen met lijsten van gouver
neurs, schouten, baljuws, burge
meesters en schepenen. Aan het
einde is een index met persoonsna
men opgenomen.
Het boek kan gekocht worden voor
25 gulden aan de balie van het
stadskantoor en de archiefdienst.
Als men het niet persoonlijk af
haalt moet er vijf gulden extra
betaald worden.
IN HET nieuwe Hulster stadskan
toor wordt zaterdag van 10.00 tot
15.00 uur een open dag gehouden.
Alle belangstellenden kunnen die
dag het nieuwe onderkomen be
zichtigen. Op alle afdelingen zullen
ambtenaren aanwezig zijn om het
publiek de nodige uitleg te geven.
In de nieuwe 'taveerne' in het stad
huis staat er voor alle bezoekers
een kop koffie gereed. Tijdens de
open dag treedt tussen 10.00 en
12.00 uur het orkest The Young
Ones op in de hal van het stads
kantoor.
BELANGSTELLENDEN kunnen
ter gelegenheid van de opening van
het nieuwe stadskantoor een repli
ca van een negentiende eeuwse ka
dasterkaart op de kop tikken.
De gemeente-ambtenaren moesten
in november al hun spullen inpak
ken Het was een heel werk om
alles over te brengen. De inhoud
van het omvangrijke archief was de
moeilijkste klus. Toch is het in- en
uitruimen wel eens vruchtbaar. Ar
chivaris Toine Prinsen ontdekte
tussen de kaarten, notulen en char
ters de oudste kadasterkaart die
Hulst bezit. De kaart dateert uit
1832. Hij vond het een aardig idee
om deze kaart te laten inkleuren en
vermenigvuldigen.
Deze exemplaren (beperkte op
lage), worden tijdens de opening en
de open dag op zaterdag tegen een
klein prijsje aangeboden.
TIJDENS DE feestelijkheden
rond de opening van het nieuwe
stadskantoor vindt zaterdag een
unieke sportgebeurtenis plaats.
Remi Mangnus, organisator van
talloze trim-evenementen en de
spil van sportvereniging Aloy,
tekent dan voor de eerste stad
huisloop in de geschiedenis.
Door Jeanette Vergouwen
„OP DIE dag vertrekken er vanuit
het Waasland en Zeeuws-Vlaande-
ren vijf sportploegen om 13.00 uur
en die komen allemaal aan tussen
half drie en drie uur bij het stad
huis in Hulst. Daar krijgen de
lopers eremetaal uitgereikt door de
burgemeesters van Michelstadt en
Hulst. We hebben ook speciaal
voor deze loop een prachtig T-shirt
ontworpen. Het wordt een gewel
dig evenement. Voor Aloy was het
een uitdaging en ik denk dat we er
iets bijzonders van gemaakt heb-
.ben," vertelt Walter de Bakker, de
rechterarm van Remi Mangnus.
De aanleiding was heel bijzonder.
Remi Mangnus kreeg dit jaar een
koninklijke onderscheiding. B en
W van Hulst verzonnen een smoes
om Mangnus te bezoeken zodat hij
geen vermoeden had wat hem te
wachten stond. Onder het mom 'we
willen eens met je praten over het
organiseren van een stadhuisloop'
kwam het college op bezoek omhet
het eremetaal op te spelden.
Maar de grap kreeg een staartje.
„Over die loop, wil ik toch nog eens
hebben, het lijkt me een goed idee.
Laat mij maar eens mijn gang
gaan," liet Mangnus aan het einde
van het bezoek horen.
Het organiseren zit hem in het
bloed en samen met Walter de
Bakker uit Vogelwaarde werd een
omvangrijk draaiboek samenge
steld.
Omdat Hulst samen met Axel een
grensoverschrijdende samenwer
king heeft met drie Waaslandse
gemeenten zijn deze vijf gemeenten
ook gekozen als startplaats.
„Er kwam veel meer bij kijken dan
we in eerste opzet dachten. Maar
de samenwerking met de gemeente
Hulst, de ambtenaren, politie en
middenstand was optimaal, dus Is
alles nu piekfijn geregeld," aldus
de Bakker die Remi Mangnus even
vervangt omdat deze in Bangkok
een wedstrijd volgt.
Alle lopers, ongeveer 83 uit
Zeeuws-Vlaanderen en 30 uit Bel
gië, worden met bussen naar de vijf
startplaatsen gebracht: Graauw
(St. Aloy), Axel (sporthal), Stekene
(sporthal), Sint-Gillis (kerk) en Be-
veren (atletiekplein).
Atletiekclubs uit Axel, Beveren,
Stekene, Sint Gillis en natuurlijk
Graauw werken mee. De lopers
komen binnen via de Statie en
Gentsestraat naar de Markt. Dit
traject wordt door de politie voor
deze gelegenheid afgesloten voor
auto's. Er wordt gezorgd voor om
leidingen.
Op de Markt worden vijf fuiken
aangebracht, elke afstand heeft
zijn eigen computer om de uitslag
te registreren. Na de gezamenlijke
ontvangst en de uitreiking van het
eremetaal gaan de lopers naar het
oude stadskantoor waar ze met
bussen worden teruggebracht naar
Graauw. Daar wacht een warme
douche en kunnen herinneringen
worden opgehaald en krijgt iedere
groep de juiste uitslagen.
De organisatoren hebben speciaal
voor deze gelegenheid een T-shirt
laten ontwerpen in vier-kleuren-
druk. Daarop het wapen van Hulst
en de vermelding van de stadhuis
loop.
Walter de Bakker met het speciale stadhuisloop T-shirt.
FOTO WIM KOOYMAN
BIJ DE opening van het nieuwe
stadskantoor gaat de interesse
uit naar de hal, de ruimten voor
de ambtenaren, het oude stad
huis dat een nieuw kleedje
kreeg en niet te vergeten de
taveerne. Drie verdiepingen telt
het nieuwe gebouw, maar wat
velen niet weten, is dat er ook
nog een kelder is. Daar worden
niet alleen de fietsen opgebor
gen, maar er is nu eindelijk ook
een goede archiefruimte.
Door Jeanette Vergouwen
Links: Archivaris Toine Prin
sen met de oudste kadasterkaart
van Hulst uit 1832 die hij heeft
laten inkleuren en vermenigvul
digen voor het grote publiek.
Onder: Een zestiende eeuws
charter met zegel. Het stuk is
volledig gerestaureerd. In dit ge
schrift geeft Karei V toestemming
voor de heropbouw van het stad
huis.
FOTO'S CAMILE SCHELSTRAETE
DE PERIKELEN van de afgelopen
jaren met wateroverlast en schim
melvorming zijn voorbij. De ruimte
bevat voldoende opbergkasten en
er is een voortdurende controle op
warmte en luchtvochtigheid. De
ruimte wordt afgesloten door een
dikke kluisdeur.
De kostbare stukken werden de
afgelopen weken overgebracht.
„Kijk niet naar de troep, voor we
alles hebben ingedeeld gaan er nog
wel wat dagen overheen," vertelt
archivaris Toine Prinsen die zijn
handen vol heeft aan het opbergen
van oude kaarten, geschriften,
stadszegels, boeken, topografische
kaarten, tekeningen, dia's en foto's.
Hij is archivaris (op 50/50 basis) in
Hulst en Axel. Hij toont trots de
oudste kadasterkaart uit'1832 en
de volledig gerestaureerde char
ters, behangen met zware zegels.
en rood. Dat rood was bestemd
voor het hek aan 'den bleeck tot
aen het secreet' (wc). Tegelijkertijd
werd ook het kippenhok en het
keukentje en de bedstee in deze
opvallende kleur geschilderd.
„Je ziet, toen haalde Hulst ook al
werkkrachten uit Antwerpen. Het
stadhuis was een echt multifunc
tioneel gebouw. In de kelder was
een tap en de zolder werd gebruikt
als opslag van granen. In de huidi
ge trouwzaal woonde in de zestien
de eeuw de wacht of congiërge, in
die knalrode bedstee. Er was ver
der nog een Waag (ouderwetse
weegbrug) en een gevangenis. In de
grote zaal bovenaan het bordes
werd recht gesproken. Ook toen
werkten de ambtenaren verdeeld
over verschillende locaties. 1993
wordt wat dat betreft een echt
historisch jaar. Alle ambtenaren
eindelijk onder een dak," glimlacht
de archivaris.
Hij vindt het een enorme verbete
ring. Meer contact met collega's,
snellere uitwisseling en een up to
date archief met klimaatsbeheer-
sing. „Een paar jaar geleden is het
oude archief onder water gelopen.
Er stond zeven kubieke meter wa
ter op de vloer. We kregen een
geweldige schimmelexplosie en
heel wat stukken zijn toen verloren
gegaan. Het papier van na 1800 is
slecht van kwaliteit en het archief
bevat bijna een strekkende kilome
ter papier, 700 jaar Hulster historie
ligt er opgeslagen. De papierschade
moet landelijk aangepakt worden,
de verzuring moet via vergassing
worden gestopt."
Vanaf 1990 wordt er regelmatig
gerestaureerd. Toine Prinsen laat
de enkele honderden jaren oude
charters met zegels zien. Hij vertelt
dat er tijdens de brand van 1685
veel materiaal verloren is gegaan.
Van de veertiende eeuwse rolper-
kamenten is er slechts één bewaard
gebleven. „Hulst mag (lees moet)
trots zijn op het archief, het is een
van de rijkste gemeentearchieven
die ik ken."
Bladerend door de papieren zie je
dat elke ruzie of scheldpartij
smeuïg werd beschreven. Alles
werd gemeld en de daders kwamen
voor de Vierschaar. De rechtszaken
werden verslagen en zitten nu in
het archief. Zoals die van de
vrouw, die haar kind in het secreet
verdronk. Zij werd publiekelijk op
de Markt gewurgd.
„Alle schandalen werden gemeld
en zo kun je een aardige recon
structie van die tijd maken. De
galgen stonden buiten de wallen.
Men liet de gehangenen weken
hangen als afschrikwekkend voor
beeld. Er viel toen niet met Hulst te
spotten," aldus Prinsen.
H4 2.-1983
ws»
„Er komen per jaar zo'n achthon
derd belangstellenden een kijkje
nemen in het archief. Het archief is
open op maandag en dinsdag van
9.00 tot 17.00 uur. De meesten zijn
nieuwsgierig naar hun voorvaderen
en pluizen hun stamboom uit. In
het nieuwe stadskantoor is er een
leeszaal waar ze kunnen studeren.
Die zit helemaal achterin de vleu
gel Begane Grond. Dat betekent
wel dat ik alles moet sjouwen uit
de kelder naar de leeszaal toe. Het
neemt ontzettend veel tijd in beslag
en dat zou wel eens moeilijkheden
kunnen opleveren, ik ben hier aan
gesteld als archivaris en niet als
veredelde loopjongen", zegt Prin
sen.
Tien bezoekers per dag is niet niks
en dus zijn de Hulstenaren blijk
baar erg geïnteresseerd in hun ver
leden. „Mijn eerste taak is het
beschrijven van het oude stadsar
chief en een bruikbare catalogus
maken. Ik werk hier nu vijf jaar en
ik heb precies een meter archief
beschreven. Er staat echter vijf
honderd meter oud archief dus ik
kan in dit tempo nog honderd jaar
vooruit. We hebben nu de hele
bevolkingsadministratie van 1600
tot 1930 op microfilm staan. Dat
scheelt heel wat sjouwwerk. Ne
gentig procent van post gaat over
genealogie en dat kan nu snel op
gezocht worden."
Het archief krijgt ieder jaar onge
veer 10.000 gulden om te besteden
aan restauratie en het maken van
microfilms. Het maken van de
films is een verlichting van de
werkdruk. Prinsen hoopt dat er
binnenkort films gemaakt worden
van de archieven van de notarissen
en de Weeskamer en de notulen
van het stadsbestuur.
„We bezitten veel stadsrekeningen
vanaf 1460. Die zijn veel gedetail
leerder dan de tegenwoordige reke
ningen. Neem nou deze uit 1528
over de bouw van het stadhuis.
Deze wederopbouw kostte totaal
1.800 gulden. Een gemeente-amb
tenaar verdiende toen niet slecht,
maar om de echte waarde in deze
tijd te kennen moet je de bedragen
vermenigvuldigen met de factor
duizend. De rekening telt 150 pagi
na's. De leeuwtjes op de balustrade
zijn geplaatst door een inwoner
van Antwerpen."
Hij haalt er een andere rekening bij
van de verfwerkzaamheden uit
1680. Exact wordt beschreven wel
ke plafonds en portalen er een
witte steengrauwe kleur krijgen en
dat de houten galerij wordt voor
zien van iets heel speciaals: het
verhemeltsel sal moeten geverwt
werden met een blaeuwe couleur
ende daer op eenighe gele en witte
sterren geschildert. Daer toe sal
moeten gebruyckt werden een blae
uwe verwe de welcke wel constant
is en niet en sal (ver)schieten. Heel
iets anders dan het betongrijs van
1993.
Als voornaamste kleuren voor de
buitenkant golden toen wit, blauw
