Veldkamp: Wie,
wat, wanneer;
maar waarom:
M:
De
scli
'gewone'
Kernenergie-enquête
Nederlander moet mening geven
Ajax-i
Van Dorst
'Zoveel spek hebben
de ziekenhuizen
niet meer op de rug'
De memoires van een architect
van de sociale zekerheid
kwaliteit leasen
chrysler leasen
DE STEM
BINNENLAND
Voorzitter Wim Kok van de
'Véteniging Nedtfrlöhdse Ziekenhuizen:
'De jeugdople
ZATERDAG 27 NOVEMBER 1993 A
Dr. Gerard Veldkamp,
KVP-politicus, was van
1952 tot 1961 staatsse
cretaris van Economische
Zaken en daarna, tot zijn
afscheid van de politiek
in 1967, minister van So
ciale Zaken en Volksge
zondheid. Hij heeft zich
een niet weg te denken
plaats verworven in de
rij van architecten van de
sociale zekerheid.
In zijn laatste levensja
ren - Veldkamp overleed
in 1990 - schreef hij zijn
memoires. Een manu
script van 652 pagina's.
Aan het schrijven van
een epiloog was Veld
kamp nog niet toegeko
men. Het lijvige manu
script is door de weten
schappers drs P.van
Griensven en dr. J. Clerx
bewerkt tot een boek:
'Herinneringen
1952-1967. Le Carnaval
des animaux politiques'
Door Max de Bok
De bibliografie die dr. Gerard Veld
kamp naliet, bestaat uit ruim tachtig
boeken en andere grote publikaties en
een veelvoud aan artikelen.
Veel van zijn publikaties behoren tot
de verplichte lectuur van ieder die
zich een beeld wil vormen van de
sociaal-economische geschiedenis van
Nederland, de sociale zekerheid in het
bijzonder.
En toch was Veldkamp geen boeiend
schrijver. Zijn betogen zijn door
wrocht; zijn wetenschappelijke ver
handelingen niet makkelijk leesbaar;
zijn zinnen lang en ingewikkeld; zijn
betoogtrant dor, ambtelijk-weten
schappelijk vaak. Dat staat in schrille
tegenstelling tot de boeiende monde
linge verteller die hij was.
Het is daarom jammer dat Veldkamp
niet de hulp heeft ingeroepen van
beroeps-pennevoeders. Het zou de
leesbaarheid van zijn herinneringen
zeer ten goede zijn gekomen.
De bewerkers van het manuscript dat
hij achterliet, treft in dit opzicht geen
blaam. Terecht hebben zij meer ge
hoorzaamd aan hun wetenschappelij
ke schroom, die hen opdroeg zo dicht
mogelijk bij het origineel te blijven
Links Dr. Gerard Veldkm
toenmalige minister van Socii
le Zaken en Volksgezondhti
Naast hem minister
Klompé van CRM. «fotoan
dan aan hun mogelijk aanwezige
zucht om te populariseren.
Wat overigens niet wegneemt, dat zij
best hier en daar kromme zinnen,
ingewikkelde constructies en storende
woordherhalingen binnen één zin
hadden mogen bijschaven.
Voorzichtig
Dat zou niet betekend hebben dat
Veldkamps memoires minder taai
zouden zijn géworden en, uiteraard
niet, dat ze meer zouden' hebben ont
huld. Veldkamp is buitengewoon
voorzichtig te werk gegaan. Echte
onthullingen blijven uit. Collega-poli
tici met wie hij veelvuldig botste
worden, in strijd met zijn heetgeba
kerde en soms zelfs ronduit rancu-
neuze karakter - dat vooral opspeelde
als hij niet kon winnen - ontzien.
Dat komt vooral omdat hij zich bij
het schrijven de discipline heeft opge
legd om te voldoen aan de criteria die
hij zichzelf stelde voor wat hij noemt
'echte' memoires: volledigheid, be
trouwbaarheid en functionaliteit. Op
grond van deze criteria brandt hij de
in 1973 verschenen dagboeknotities
van Schmelzer (Het verschijnsel Sch-
melzer, uit het dagboek van een poli
tieke tekkel) volledig af.
In een voorwoord verbindt prof. dr. J.
Berghman, die samen met Veldkamp
aan de Katholieke Universiteit Bra
bant de studierichting Leer van de
Sociale Zekerheid vorm gaf, de bij
uitstek deskundige die Veldkamp op
dit gebied was met de verdienstelijke
amateur-organist die ook in hem
stak.
Berghman betoogt dat Veldkamps so
ciale zekerheidsorgel op zijn minst
drie klavieren had. Een wetenschap
pelijk-, eenbeleids- en 'het steeds
aanwezige voetklavier met de warme
registers van zijn solidariteitsstreven.'
De hoogleraar zou aan deze niet be
twistbare reeks nog een klavier heb
ben kunnen toevoegen: het klavier
van de geldingsdrang met een steeds
aanwezige ondertoon van ijdelheid.
Dat Veldkamp dat klavier bij voort
during onder handbereik had, komt
uit zijn memoires helder naar voren.
Het hielp hem niet alleen met grote
verbetenheid, zijn zin door te drijven,
het leidde vaak ook tot felle botsingen
met politieke tegenstanders of maakte
medestanders tijdelijk tot zijn felste
bestrijders.
Een man als premier De Quay, die
verzoening van het onverzoenbare
ook in de na-oorlogse jaren tot lei
dend beginsel van zijn leven had
verheven, kon volstrekt niet tegen het
vaak drammerige optreden van Veld
kamp, die hij tegen zijn zin minister
had moeten laten worden.
Bewondering
Veldkamp, die zijn bewondering voor
collega's als Zijlstra - onder wie hij
als staatssecretaris diende - Witte-
veen, Toxopeus, Cals, Drees niet on
der stoelen of banken steekt, rekent
in bijtende zinnen af met mensen die
hij niet mocht.
Over De Quay bijvoorbeeld: „Hij pro
beerde een persoonlijke band te sme
den binnen zijn kabinet, wat hem
goed lukte, zodanig dat de zogenaam
de Haagse club-De Quay vanaf het
aftreden in 1963 tot aan zijn dood als
politieke vriendenclub zou blijven
functioneren. Maar dat is eigenlijk
ook het enige positieve wat ik over de
minister-president kan zeggen."
Ook ministers als De Pous, met.wie
Veldkamp een voortdurende compe
tentiestrijd voerde, en Klompé, die
het op delen van Veldkamps porte
feuille had gemunt, krijgen een niet
onverdeeld gunstig oordeel.
Over Beel, minister-president, onder
koning en formateur in vaste dienst,
is Veldkamp wat ambivalent. Toch
vertelde hij enige keren, dat hij wel
wist waarom hij zo lang had moeten
wachten op de ministerspost die hem
in zijn visie eigenlijk als geen ander
toebehoorde. Beel mocht hem niet.
„Zolang Beel op Soestdijk komt,
word ik geen minister."
V
Andere reden
De feiten spraken hem tegen, want
Beel was zowel betrokken bij de for
matie van het kabinet-Marijnen als
van de kabinetten Cals en Zijlstra. En
in al die kabinetten was Veldkamp
minister.
In zijn memoires gooit Veldkamp het
nu op een andere reden. Beel zou hem
weggehouden hebben van het minis
terschap in het kabinet-De Quay
(waarin hij halverwege de rit toch
Van Rooij zou opvolgen) uit gekwet
ste trots. Omdat Veldkamp aan het
"begin van zijn politieke carrière het
advies van Beel om niet in te gaan op
het aanzoek om staatssecretaris te
worden, in de wind had geslagen.
Beels vermeende hekel aan Veldkamp
voedt diens rancune. Maar het lijkt
allemaal toch nog goed gekomen.
Want met onverhulde trots citeert
Veldkamp de inderdaad hartelijke fe
licitatiebrief van Beel die hij ontvangt
als hij eindelijk dan de baas is op
Sociale Zaken.
Zoals gezegd bieden de memoires
weinig echte onthullingen. Zelfs als
Veldkamp uit het kabinet klapt -
bijvoorbeeld over het dreigement van
de toenmalige en huidige minister van
Economische Zaken, Andriessen, om
zijn congé te vragen, of over andere
perikelen in het kabinet-Marijnen -
gebeurt dat gortdroog, zonder ook
maar de geringste sfeertekening. De
herinneringen van Veldkamp geven
veel wie, wat, wanneer, maar te wei
nig waarom.
Zijn onverdroten werken aan de op
bouw van de verzorgingsstaat komt
goed uit de verf. Maar helaas teveel
aan de hand van, vaak letterlijk geci
teerde, officiële stukken.
Weergave
De memoires zijn daardoor zeker niet
waardeloos, maar ze ontlenen hun
waarde meer aan een nauwgezette
weergave yan hoe zaken formeel lie
pen dan aan verrassende inkijkjes in
de politieke keuken. De keuken waar
in Veldkamp een van de bekwaamste
koks was, ook al schuwde hij de lange
messen niet om verzet te breken en
tegenstanders onderuit te halen.
Het is te betreuren dat Veldkamp
door zijn onverwachte dood niet meer
is toegekomen aan het schrijven
een epiloog. Ware hem een lai
leven gegund geweest, dan zou hij'
een slotbeschouwing zeker de huidig
generatie politici de violen van zij
toorn niet bespaard hebben.
Hij, die grote sociale wetten op
naam had mogen schrijven - de wi
de ziektewet, de awbz, de
kinderbijslagwet - kon het niet zetlm
dat zijn opvolgers op een, zoals hijh Sen ^oor competiti
zag, ondeskundige en onsamenhn
gende manier bezig waren een
van zijn levenswerk af te breken.
Niet omdat hijzelf geen verklaai
voorstander van vereenvoudiging
Eindhoven.
Tussendoor komt Wille
PSV de weg af te snij de
jloeg nog kan behalen,
en ook niet omdat hij niet inzag di wat wrange, maar
het. stelsel bij ongewijzigd beleii firing in een seizoen da
zichzelf zou opblazen. Maar omdatd itempeld. Desalniettem
wetenschapper in hem en zijn gevoe' en en de uitschakeling
voor rechtvaardigheid en solidarity :^n
in opstand kwamen tegen het ami- ,i
teurisme waarmee lukraak het stelst »Maar, zo zegt trainer
in het gareel van de waan van dedij >unt waarop we goede
werd geperst. Zo zag hij dat. Hij jen,
het heel anders - droog,
pelijk - hebben opgeschreven,
naar zijn opvattingen had niem:
hoeven raden. Noch naar zijn woede
I Prof. dr. G. M. J. Veldkamp. Herinni rindhnxTon
ringen. Le Carnaval des animaux p*-muuuven
tiques. Sdu Uitgeverij, Den Haag.
BN 90 12 08044 4. fl.37,50.
Speelhuislaan 156 - Bredt
Het vaderlandse voetba
schreden de traditionel
Als Koning Winter zich
voor PSV nog vijf weds
thuis. Met als absoluut
de kraker tegen landsk;
Volgende week wacht d
avondje NAC' en nadie:
g
Er is nog een andere
Wim Kok dan de minis
ter van Financiën. De
Sittardse ziekenhuisdi
recteur met die naam is
sinds kort voorzitter
van de Vereniging van
Nederlandse vereniging
van ziekenhuizen
(NVZ). De kans dat hij
met zijn naamgenoot
nog eens een hartig
woordje zal wisselen is
niet denkbeeldig. Want
veel ziekenhuizen drei
gen door het beleid van
de overheid in grote
problemen te komen.
Een gesprek met drs.
Wim Kok (56) over
spek op de rug, opere
ren op zaterdag, het sa
laris van de specialis
ten en de omslag van de
politiek.
Van onze verslaggever
Ber Crouzen
Sittard - „Staatssecretaris Si
mons denkt nog steeds dat de
ziekenhuizen nog een flinke
laag spek op de rug hebben en
dus nog best een korting erbij
kunnen hebben. Maar zo roos
kleurig is de situatie niet
meer. Als de bezuinigingen
door blijven gaan, verwacht ik
dat de komende jaren vér-
schillende ziekenhuizen in Ne
derland failliet zullen gaan."
Ziekenhuisdirecteur Wim Kok
gaat een forse uitspraak niet
uit de weg. „De situatie is niet
gunstig. Natuurlijk zijn er zie
kenhuizen die nog een forse
reserve hebben, maar dat is
lang niet overal het geval. Als
ik bijvoorbeeld naar de zie
kenhuizen in Limburg kijk,
moet ik constateren dat ze
praktisch allemaal in de geva
renzone zitten."
„Dat komt omdat tot voor
kort de overheid garant stond.
Nu gaan de banken steeds
strengere eisen stellen. Ze be
schouwen ziekenhuizen steeds
vaker als gewone bedrijven
die een normale reserve moe
ten hebben. Daar zou de over
heid vanaf moeten blijven."
De gevolgen van de bezuini
gingen worden steeds meer
voelbaar. Ziekenhuizen zeg
gen dat er dit jaar geen heupo
peraties meer worden uitge
voerd omdat het geld op is.
Kok: „Eigenlijk is het waanzin
dat een patiënt dat allemaal
pikt. Hij betaalt premies voor
een goede behandeling en dan
Wim Kok, de nieuwe voorzitter van
Nederlandse Ziekenhuizen.
de Vereniging van
FOTO DE LIMBURGER
beperkt de overheid de moge
lijkheden tot behandeling van
het ziekenhuis. Als het in een
andere sector zou gebeuren,
zouden de mensen in opstand
komen."
Eigen eten
Hij zucht: „Uiteindelijk is het
een politieke beslissing hoe
veel wij in Nederland willen
uitgeven voor de gezondheid
zorg. Als de overheid niet
meer wil geven, moeten we
een andere manier vinden om
aan geld te komen."
Kok ziet een duidelijke omslag
in de politiek. Dingen die ja
renlang onbespreekbaar wa
ren, worden langzaam accep
tabel. „Er valt niet te ontko
men aan een eigen bijdrage
van de patiënt", denkt de
NVZ-voorzitter. „Ook in de
politiek is dat niet langer ta
boe. Waarom zou een patiënt
in het ziekenhuis niet zijn ei
gen eten betalen? Dat kan dan
uit het ziekenfondspakket. Zo
zijn er meer mogelijkheden. Ik
denk dat er de komende jaren
op dat gebied veel gaat veran
deren."
Een ander voorbeeld: „Wij
zeggen al een aantal jaren dat
je het ziekenverzuim terug
dringt door de wachttijden
voor operaties korter te ma
ken. Waarom zou een bedrijf
dat veel zieken heeft die op de
wachtlijst staan, geen geld
steken in extra operaties op
zaterdag?"
Twee jaar geleden wilde de
politiek daar absoluut niets
van weten. Nu krijgt de Vere
niging langzaam gehoor. Kok:
„Die extra-operaties zijn geen
discriminatie van mensen die
niet werken. Door die extra
operatie komen ook zij hoger
op de lijst te staan. Ook niet-
werkenden hebben er voordeel
bij."
Commercieel
Ziekenhuizen worden zo
steeds commerciëler.
Kok: „Maar echt commercieel
zullen ze nooit worden. Dat
kan niet." Hij geeft een voor
beeld. Een kanker-afdeling
behoort tot de duurste afde
lingen van het ziekenhuis. Du
re medicijnen, intensieve zorg.
„Die kosten krijgen we niet
allemaal vergoed. Als je echt
commercieel zou denken, zou
je zo'n afdeling moeten afsto
ten en alleen afdelingen hand
haven waar je op verdient.
Maar dat kan niet. Je hebt ook
een maatschappelijke verant
woordelijkheid."
„Maar je kunt natuurlijk wel
sommige diensten van het zie
kenhuis privatiseren. Dat kan
de kosten drukken en dus geld
opleveren."
„De gezondheidszorg in Ne
derland is uitstekend", bena
drukt de nieuwe NVZ-voorzit-
ter. „Maar wij worden gecon
fronteerd met een economi
sche malaise en een forse ver
grijzing van de bevolking. Dan
moet je maatregelen treffen.
Niet het aantal ingrepen in
krimpen, maar het zieken
fondspakket beperken. De
plannen van Simons om 97
procent van de zorg op te
nemen in het basis-pakket
hebben duidelijk onvoldoende
steun gekregen", constateert
hij, niet zonder opluchting.
„Ik denk dat wij de volgende
kabinetsperiode terugkeren
naar een basispakket dat
slechts 70 procent van de zorg
bevat. Voor de rest moeten
mensen zich dan zelf bijverze
keren." Kok ziet ook veel in
een individueel pakket.
„Waarom zou iemand die
nooit de bergen ziet, verzekerd
moeten zijn voor ski-ongeluk
ken. Of een vrouw boven de
vijftig voor kraamhulp?"
En dan zijn er nog de specia
listen. Kok, op zijn hoede: „Ik
denk dat er de komende jaren
een oplossing voor het pro
bleem komt. Ik merk dat er
een nieuwe generatie specia
listen komt die kiest voor reële
werktijden en een vast inko
men."
Tot dusver is het honorarium
van de specialisten gekoppeld
aan het aantal verrichtingen
dat hij deed. Het lag voor de
hand dat de specialisten pro
beerden een zo hoog mogelijke
produktie te halen. Kok: „Dat
is niet in het belang van het
ziekenhuis; dat had er baat bij
de productie binnen de perken
te houden. Ik verwacht dat de
komende jaren er een andere
salarisstructuur komt voor de
specialisten, die losgekoppeld
is van het aantal verrichtin
gen."
Kok is benoemd voor vier jaar.
Het worden moeilijke jaren,
weet hij. Maar hij heeft er zin'
in. „Het is een mooie
eindsprint. En je komt er zul
ke interessante mensen tegen;
nee, ik zou het niet willen
nüssen."
3oor Gerard Lukken
f (Eindhoven - Bijna
maanden staat hij nu
aan het ro
dad de Mos. En echt
makkelijke maanden
het bepaald niet gewee
[fan zijn ideaal, een
iftal, dat verschillen
pelsystemen beheerst,
lij nog ver verwijderd.
Steeds terugkerend blessurele
leeft daarbij een belangrijke
[espeeld. Maar zeker ook de o
ivenwichtigheid in de spelei
[roep, die hem herhaaldelijk t
ixperimenten noopte.
Jat heeft er toe geleid dat
rerk achter de schermen m
neer succes is verlopen dan
irbeid op het veld. Toen De M
De kerncentrale in Borsse-
le, waar in april 1987 actiti-
tisten een tentenkamp bouw
den om tegen de centrale te
protesteren. foto de stem
Door Jeroen den Blijker
Het liefst wil hij helemaal
niet praten over de Energie
Keuze Enquête. „We zijn er
net mee begonnen. Publici
teit kan de resultaten beïn
vloeden", zegt Dr. Danker
Daamen. Toch, Daamen,
werkzaam bij de vakgroep
sociale en organisatie-psy-
chologie van de Leidse Uni-
versteit, is de beroerdste
niet. Daarom licht hij enkele
tipjes van de sluier op.
Het kabinet heeft opdracht ge
geven tot de Energie Keuze
Enquête. Het besluit daartoe
volgt op het Dossier Kernener
gie, dat minister Andriessen
(Economische Zaken) onlangs
naar de Kamer stuurde. Een
conclusie uit dat dossier is dat
nieuwe kerncentrales tech
nisch, en uit oogpunt van vei
ligheid en risico's, haalbaar
zijn.
Verder stelt het kabinet vast
dat, wil het tot nieuwbouw ko
men, de steun van de bevolking
onontbeerlijk is. Daamen moet
met zijn Energie Keuze Enquê
te nagaan, of die steun vol
doende bestaat.
„In feite krijgt iedere onder
vraagde de vraag voorgelegd op
welke manier na het jaar 2010
elektriciteit in Nederland opge
wekt moet worden", vat Daa
men de kern van de enquête
samen. Dat jaartal is gekozen
omdat dan alle huidige centra
les voor elektriciteitsproduktie
vervangen moeten zijn.
De ondervraagde krijgt zes ver
schillende opties voorgelegd,
variërend van elektricteitsop-
wekking via gas/kolenverbran-
ding, gas of kolen gecombi
neerd met kernenergie, zeer
stringente energiebesparing of
een mix van gas/kolen/kerne
nergie en relatief 'gematigde
energiebesparing'.'
Representatief
In totaal worden ruim tweedui
zend mensen thuis benaderd
voor de enquête. Nipo-medwer-
kers zullen daarvoor, kris kras
in Nederland, aanbellen bij tal
loze woonhuizen. De antwoor
den typt de enqueteur direct in
op een draagbare computer.
Geselecteerd naar opleiding,
afkomst, sexe of inkomen
wordt er niet. „Zo krijg je een
representatieve steekproef."
Daamen: „We splitsen de twee
duizend mensen vervolgens in
twee groepen. De eerste groep
krijgt, om een goede keus te
kunnen maken, met de vragen
lijst uitgebreide informatie
over de voor- en nadelen van de
zes verschillende vormen van
energie-opwekking. De tweede
krijgt deze informatie niet,
maar moet toch een keuze ma
ken."
Deze aanpak is gekozen om na
te gaan of het verstrekken van
informatie van invloed is op de
uitkomst van het onderzoek.
Blijkt dat het geval, dan lijkt
de conclusie gewettigd dat een
goede voorlichtingscampagne
over bijvoorbeeld kernenergie
kan bijdragen aan een breder
maatschappelijk draagvlak.
„Al met al duurt het invullen
van zo'n vragenlijst ongeveer
anderhalf uur", zegt Daamen.
Dat geldt dan voor de duizend
deelnemers die de extra infor
matie krijgen. „Is dat niet het
geval, dan ben je klaar binnen
twintig minuten."
Opnieuw
Midden december hoopt Daa
men de eerste enquêteresulaten
binnen te hebben. Het verwer
ken van de data kan dan begin
nen. Maar enkele maanden la
ter start het circus opnieuw.
Om na te gaan of mensen van
mening zijn veranderd, worden
uit beiden groepen zo'n 300
mensen opnieuw benaderd. „Je
kan zo nagaan hoe
een bepaalde opvatting is-
Ook dat draagt bij aan een
betrouwbaar onderzoeksresul
taat.
Uiteindelijk hoopt Daamen in
juni volgend jaar de definitieve
resultaten te kunnen presente
ren. Ze kunnen dan waar
schijnlijk nog een rol spelen in
de onderhandelingen over een
regeerakkoord voor een nieuw
kabinet. Uiteindelijk zal d»
nieuwe kabinet een besluit ne
men over de bouw van nieuwe
centrales.
Een vergelijking tussen 'zijn
enquête en de Brede Maat
schappelijk Discussie (BMD)
die begin jaren tachtig is ge'
voerd, is volgens Daamen abso
luut misplaatst. De BMD leid®
tot de conclusie dat een over
grote meerderheid van de be
volking tegen kernenergie is-
Daamen: „Die discussie wem
vooral gevoerd door mensen fl
cafézaaltjes, onder leiding van
een onafhankelijke discusste-
leider. In feite kwamen daar
vooral mensen die toch al geïn
teresseerd waren in kernener
gie. Vooral zij lieten hun me
ning horen." De enquête van
Daamen moet juist de mening
van 'de gewone Nederlander r
beeld brengen.
AJAX staat voor aanva
end, frivool en kleurrij
voetbal. De Amsterdam
vereniging leidt bij vooi
Jeur de spelers voor hel
verste elftal zelf op. Ma
to van Basten, Frank
Rijkaard, Dennis Berg
kamp, Aaron Winter,
Bryan Roy, Marciano
iftnk, de broertjes De
Boer en Clarence Seedo
zijn allen produkten vai
ie Ajax-school. Onder
eiding van directeur Cc
Wriaanse is de jeugd-a
reling van Ajax geheel
'ecomputeriseerd. Niet:
®ag aan het toeval wor
den overgelaten.
bor Marcel Luyckx
Ifflsterdam - Op geen enk<
triool in Nederland is 1
'Pijbel-percentage zo laag i
'P de Ajax-school. Tijde
®stuifdagen kunnen de v<
jen van de Watergraafsmc
ie stroom voetballertjes n:
'ervffirken.
ranuit het hele land komen
~1 kunstjes vertonen. Met
n kielzog hun zo mogelijk n
I natiekere ouders, die denk
at ze verzekerd Zijn van i
ede oude dag als zoonlief
aatsje vindt op de Ajax-scho
'ant vanuit De Meer is Ita
ver meer. In de Italiaai
1 rie A zitten ze te springen c
suwe Marco van Baste
ank Rijkaards, Dennis Bei
1 ®P6r?'. Aaron Winters, Bry
"s- Tijdens de komende Eui
cuP-wedstrijden tegen
