Ecuadoraanse indianen slepen Texaco voor de rechter
Leer jezelf kennen met Aeroflot
OU
gerluscon
Serviërs l
Bonn
vre
Vakbonden
DE STEM
BUITENLAND
Wegens ecologische schade aan hun reservaten gedurende 28 jaar olie-exploitatie
Bij vrijheid van keuze
hoort ook kiezen voor houvast
pESTEM
Bij een wereld in beweging
hoort een Open universiteit
Open universiteit
ZATERDAG 27 NOVEMBER 1993 A4
Van onze correspondent
Frans Lindenkamp
Sao Paulo - De indianen uit
het Amazone-bassin van
Ecuador hebben hun kaarten
gezet op moderne juridische
oorlogsvoering naast hun tra
ditionele pijl en boog.
Begin deze maand spanden de
oorspronkelijke bewoners van
het Zuidamerikaanse land een
proces aan tegen de Amerikaan
se oliegigant Texaco.
Daarvoor togen 20 afgevaardig
den van vijf uit het oerwoud
afkomstige indianenvolken naar
New York. Bijgestaan door een
legertje lokaal ingehuurde juris
ten hopen de indianen hun gram
te halen bij de Amerikaanse
rechter. Zij eisen een schadever
goeding van rond de 3 miljard
gulden. Texaco heeft samen met
een tiental binnen- en buiten
landse oliemaatschappijen on
herstelbare ecologische schade
berokkend aan de indiaanse
woongebieden. De winning van
het zwarte goud gaat gepaard
met een gigantische olieverspil-
ling.
In het Ecuadoraanse deel van
het Amazonegebied - ooit een
van de meest ongerepte tropi
sche regenwouden ter wereld -
heeft zich in de afgelopen dertig
jaar in alle stilte een natuurramp
voltrokken. Maar niet alléén
Texaco treft blaam.
Het Amerikaanse bedrijf is in de
ogen van de autochtone bewo
ners echter wel de grootste mi-
lieuboef onder de buitenlandse
oliemaatschappijen. Gedurende
haar 28-jarige verblijf in het
Zuidamerikaanse OPEC-land
heeft Texaco miljoenen liters
olie in de rivierbeddingen en de
meertjes laten stromen.
Milieudeskundigen spreken van
een dagelijkse hoeveelheid van
13.000 liter. Dat Texaco inmid
dels om allerlei uiteenlopende
redenen is weggetrokken uit
Ecuador mag er volgens de indi
anen niet toe leiden dat de olie
reus haar straf ontloopt.
Mandje
De grootste vervuiler is evenwel
de nationale onderneming Pe-
troecuador. Uit een vorig jaar
uitgelekt intern rapport bleek
dat 226 van 364 oliewellen zo lek
zijn als een mandje. Het onder
houd aan de bronnen laat sterk
te wensen over en de afvoerca-
paciteit is absoluut onvoldoende.
Sinds het Zuidamerikaanse land
in 1972 de eerste ruwe olie over
het Andesgebertge naar de Stille
Oceaan is gaan pompen, is Pe-
troecuador alléén al verantwoor
delijk voor het wegsijpelen in de
natuur van minimaal 72 miljoen
liter olie. Het trieste hoogtepunt
vormde de milieuramp van vorig
jaar augustus waarbij één mil
joen liter terechtkwam in een
zijriver van de Rio Napo. Het
ongeluk veroorzaakte op het wa
ter een oliebed van ruim 80
kilometer lengte.
De spilzucht heeft catastrofale
gevolgen voor mens en natuur.
De flora en fauna rondom, de
oliebronnen is praktisch totaal
Rafaël Aranda (rechts), lid van de Indiaanse Quicha-stam, roert het vocht van een tabaksblaadje
in een lepel. Dit extract gebruikt hij voor een traditioneel medicijn. foto epa
uitgemoord. Tienduizenden indi
anen zijn de afgelopen dertig
jaar van hun jachtgronden be
roofd. De olie-industrie heeft 30
procent van het tropische regen
woud opgeslokt, hetgeen over
eenkomt met een gebied ter
grootte van Nederland. Een deel
van de oorspronkelijke bewoners
is dieper het oerwoud inge
vlucht, maar de meesten mi
greerden naar de
'olie-boomtowns'waar zij hui
zen tussen de honderdduizenden
kolonisten die door de petrodol
lars naar het oerwoud werden
gelokt. De culturele ontworte
ling heeft de indianen omge
vormd tot meelijwekkende
wrakken. Velen verdienen de
kost als los-vast arbeider of am
bulante verkopers van indiaanse
kleinoden, zoals speren, kettink
jes en hoofdtooien.
Vloek
„De olie is voor ons tot een vloek
verworden. De blanken hebben
ons beduveld. Zij beloofden gou
den bergen. In plaats daarvan
werden wij getrakteerd op on
dervoeding, alcoholisme, ziekten
en prostitutie", aldus Eduardo
Moya, woordvoerder van de
Cofén-indianen uit het Cuyabe-
no-reservaat in het noordweste
lijke deel van de Ecuadoraanse
regenwoud.
Hij en zijn 300 medebewoners
eisen het recht op een leven in
harmonie met de natuur, zonder
dat westerse technologieën een
einde maken aan het maagdelij
ke oerbos. Moya spreekt van een
regelrechte volkerenmoord on
der de indianen. Vooral de Hua-
orani's worden met uitroeing be
dreigd. In dertig jaar tijd werd
het volk gedecimeerd van 20.000
tot 1.000 zielen, terwijl hun ter
ritorium bezuiden de Rio Napo
met 65 procent ineenschrompel
de tot amper 700.000 hectaren.
De indianen zijn evenwel van
plan om zich niet van de kaart te
laten vegen.
Eenieder die hun overlevings
kansen op de tocht zet, kan
rekenen op geduchte tegenstand.
In een recent communiqué waar
schuwden de Huaorani's de
Amerikaanse firma Maxus om
niet aan de aanleg van een weg
door hun reservaat te beginnen.
De oliemaatschappij had voor
haar zogenoemde 'groene ont
wikkelingsplan' toestemming ge
kregen van van de regering in
Quito. „Wij eisen respect voor
ons land, zo niet, dan zullen wij
onze eigen wetten toepassen. Wij
zullen niet aarzelen om de wa
pens op te pakken tegen indrin
gers. Onze cultuur kent de dood
straf", zo lieten de woedende
opperhoofden dreigend weten.
Dat hun woorden geen loze kre
ten zijn weten de olie-arbeiders.
Tientallen zijn door de jaren
heen met vergiftigde pijlen om
het leven gebracht.
Arm
Maar de indianen leggen niet
alleen de multinationals het
vuur aan de schenen. In septem
ber was het staatsbedrijf Petroe-
cuador het doelwit van withete
woudlopers gewapend met spe
ren en pijl en boog. Zij bezetten
de olie-installaties aan de rand
van het Cuyabeno-reservaat, na
dat de Ecuadoriaanse regering
toestemming had gegeven om de
olieproduktie opnieuw op te
starten. De exploitatie was stil
gelegd nadat het staatsbedrijf
illegale boringen had verricht in
indiaanse woongebieden. Des
kundigen schatten de reserves in
de regio op 280 miljoen vaten.
Veel hoop hoeven de indianen
echter niet te koesteren, dat
Ecuadoriaanse regering zich zal
bekeren tot een schonere olie-
winning. „Ecuador is een anj
land. We kunnen ons niet de
luxe veroorloven van een strenge
milieuwetgeving. Dat maakt on
land niet echt geliefd onder bui.
tenlandse investeerders", zo vei.
ontschuldigt een hooggeplaatste
regeringsfunctionaris zich.
De multinational kan in de ogen
van de juristen in de VS aan-
sprakelijk orden voor milieude.
lecten die zij elders heeft be
gaan. Het betoog van de advoca-
ten is opgebouwd rondom bet
precedent dat de Bhopal-vergif.
tigingszaak destijds schiep. De
Amerikaanse multinational
Union Carbide werd verplicht te
betalen voor een omvangrijke
schadevergoeding aan de slacht-
offers en nabestaanden van de
milieuramp in de Indiase stad
Bhopal, die in 1984 aan ongeveer
2500 mensen het leven kostte.
Tijdens het proces tegen de che-
mie-gigant toonde de Ameri
kaanse rechter zich ontvankelijk
voor het principe, dat tegen
Amerikaanse bedrijven in de VS
geprocedeerd kan worden voor
overtredingen die zij in het bui
tenland hebben begaan. Volgens
de Amerikaanse advocaten is het
logisch, dat de indianen hun
recht halen daar waar .zij de
meeste kans van slagen hebben.
Dat de bewoners van het tropi
sche regenwoud daarvoor met
enige regelmaat naar het be
sneeuwde New York moeten rei
zen, nemen zij op de koop toe.
(an onze correspondent
Aart Heering
lome - Tijdens een tumultu
,ersconferentie heeft Silvi
hsteren de vorming van
eChtse volkspartij bepleit.
eigens de mediamagnaat moe
lende groeperingen de rijen a
|B de opmars te stuiten v,
Balities die bij de gemeenten)
,en van afgelopen zondag ei
esultaat behaalden.
/ooralsnog sluit hij een rechl
ière als politicus uit, maar hij
lat hij zelf de leiding van de
zich zal nemen, als de rg
»erdeeld blijven,
jerlusconi wierp zich op als v
le vrije onderneming en hac
moral gemunt op de grootste
iartij, die van de linkse dem
jem gedefinieerd als de 'erfgen
■telsel van misère, bloed en ten
gaar hij probeert natuurlijk
lieuwe politieke basis te ere
(ADVERTENTIE)
Russen wachten in een hal op hun vliegtuig.
Door Anne McElvoy
Moskou - De lichtjes van de havenstad
Archangelsk aan de Witte Zee fonkel
den al in de diepte. Mijn buurman, een
Azeri, was aan het uitleggen hoe hij de
kost verdient; eens in-de twee weken
legt hij de route Baku-Turkije-Mos-
kou-Archangelsk af.
Hij verkoopt kaviaar in Istanbul, Turkse
kleren in Moskou en winterjassen uit de
Russische hoofdstad in de poolsteden. Een
lucratieve onderneming, daar geen van de
vluchten met die goeie ouwe Aeroflot meer
dan 150 gulden kost.
De stem op de intercom kondigde aan dat
we over 20 minuten zouden landen in
Archangelsk. Het vliegtuig bleef echter
nog een half uur rondcirkelen en schoot
toen over de stad heen. Na een lange,
onheilspellende stilte zei de stem: „Dames
en heren, we gaan nu landen in Mur
mansk."
Nooit iets uitleggen, nooit sorry zeggen.
Dat is altijd het motto geweest van de
Russische vliegtuigmaatschappij Aeroflot.
Wat maakte het uit dat Murmansk meer
dan 500 kilometer van onze oorspronkelij
ke bestemming aflag, dat het er nog kou
der was dan in Archangelsk (min 27 gra
den Celcius) en dat de stad een van de
gevaarlijkste steden van Noord-Rusland
was?
We werden met een vriendelijke groet het
vliegtuig uitgezet. „Informatie over verde
re vluchten in de wachtkamer." Inmiddels
was het bijna middernacht en de klanten
service van het vliegveld van Murmansk
ging dicht om zes uur. „Ach", zei de Azeri,
„ik kan hier ook een goede prijs krijgen
voor mijn jassen. De volgende vlucht is
toch pas over twee dagen."
De Russen zijn er aan gewend. Zij vliegen
al jaren met Aeroflot en kijken niet meer
op van de krankzinnige dingen die soms
gebeuren. Van de zestig passagiers was ik
de enige die zich kwaad maakte over de
plotselinge verandering van het vlucht-
schema. De rest zeeg kalm neer met hon
den, baby's en manden vol kippen en
wachtte zonder morren 48 uur op het
volgende vliegtuig.
Trots
De grootste luchtvaartmaatschappij ter
wereld is gedecimeerd door het uiteenval
len van de Sovjetunie. De trots op de
prestaties uit het verleden is er evenwel
niet minder om. „In 1990", vertelt stewar
dess Svetlana, de Aeroflot-chic zelve met
haar oranje getoupeerde haar en fuchsia-
kleurige lippenstift, „vlogen 20.000 piloten
139 miljoen passagiers over een totale
afstand van 1,1 miljoen kilometer aan
binnenlandse routes."
Eenmaal bevrijd uit de ijzeren greep van
Moskou, namen de voormalige Sovjetrepu
blieken eenvoudigweg de vliegtuigen en
apparatuur die ze nodig dachten te hebben
en schilderden nieuwe namen over het
Aeroflot-logo. Over de betaling bestaat
nog geen overeenkomst. „Als ik al die
vliegtuigen zie met Air Ukraine erop,
Turkmenavia en wat al niet, denk ik soms:
hé zeg, maar die zijn van ons", zucht een
piloot.
De vloot van Aeroflot is verouderd en de
luchtvaartmaatschappij heeft geen strate
gie om de vliegtuigen te vervangen door
machines die voldoen aan de internationa
le geluidshinder- en vervuilingswetgeving
van 1995. De binnenlandse vluchten wor
den uitgevoerd met vliegtuigen van meer
dan een kwart eeuw oud. Het is soms een
wonder dat ze nog vliegen.
Druk
Volgens insiders is het risico alleen maar
toegenomen sinds de invoering van de
markteconomie. „De druk is nu groter om
de vliegtuigen van de grond te krijgen",
zegt een luchtverkeersleider uit Moskou.
„De bazen hangen nu de theorie aan dat
een vliegtuig dat niet vliegt geld kost,
maar we hebben vaak niet de goede reser
veonderdelen."
foto de limburger
De gespannen economische verhoudingen
met andere republieken veroorzaken soms
ook moeilijkheden. In de Kaukasus en
Centraal-Azië moeten de piloten soms met
het grondpersoneel onderhandelen over de
brandstofprijs voor ze terug naar Moskou
kunnen. Soms blokkeren ze met hun vlieg
tuigen de landingsbaan om het proces wat
te versnellen.
Siberië, dat bijna geheel afhankelijk is van
luchtvervoer, vraagt steeds hogere prijzen
voor brandstof. Zelfs de doorgaans zo
stoïcijnse Russische passagiers kwamen in
opstand toen ze deze herfst vier dagen
moesten wachten op een vlucht naar
Rrasnojarsk. De politie moest eraan te pas
komen toen ze probeerden het vliegtuig te
bestormen.
Toch is Aeroflot me dierbaar; Aeroflot met
zijn ontbrekende deurhendels en losse
stoelzittingen. Voor de prijs van een ticket
(plus het geld waarmee je het grondperso
neel moest omkopen) krijg je niet alleen
een vlucht, maar ook een lesje 'ken uzelf'.
Ik wist niet hoe driftig ik kon worden tot
ik gestrand was in de Oeral met een ticket
voor een niet-bestaande vlucht. „Dat is uw
eigen schuld. U had het vliegschema moe
ten bekijken", zei het grondpersoneel, dat
ook donders goed wist dat er al twee jaar
geen vluchtschema was gedrukt.
Streven
Vorige maand nam ik een Aeroflot-vlucht
van Londen naar Moskou en alles ging
verkeerd. Het vliegtuig was op tijd, het
personeel was beleefd, het eten was prima
en de veiligheidsgordel paste. „Dat is onze
nieuwe internationale service", legde een
stewardess uit. „We streven ernaar Aerof
lot op hetzelfde niveau te brengen als
andere internationale vliegtuigmaatschap
pijen." Wat saai. Maar vreest niet, het zal
nog wel een paar jaar duren voor er op de
vlucht naar Rrasnojarsk films, wc-papier
en reddingsvesten zijn.
(c) The Times
Studeren aan de Open universiteit is studeren in vrijheid. U kunt er zelf uw studieprogramma
samenstellen en uw eigen tempo bepalen. U beslist zelf of u al dan niet gebruik wilt maken van de begeleiding.
Maar vrijheid is iets anders dan vrijblijvendheid. Veel studenten houden zelf een strakke planning aan.
Anderen stellen een zekere ondersteuning hierbij op prijs. Speciaal voor deze studenten biedt de Open
universiteit nu een nieuwe manier van studeren.
In studiecentrum Breda en Middelburg gaan begin 1994 de volgende studietrajecten van start:
Propedeuse Rechtswetenschappen
Onderbouw voor het Kort Hoger Onderwij s-programma Informatica
Breda: Kort Hogeronderwijs-programma Commerciële Bedrijfskunde
Propedeuse Sociale Wetenschappen
Middelburg: Psychologie
Milieumanagement
De nieuwe studietrajecten zijn pakketten van op elkaar aansluitende cursussen. Begindatum
en volgorde liggen vast, evenals de begeleidingsbijeenkomsten in het studiecentrum en de tentamendata.
Een vaste groep studenten begint aan zo'n traject en maakt het samen af. Het meeste werk wordt nog steeds
door de individuele studenten thuis gedaan. Maar de vastgelegde planning, de intensieve begeleiding en het
samenwerken met medestudenten versterken de motivatie en zorgen voor een belangrijk steuntje in de rug.
Op donderdag 2 december houdt het studiecentrum een informatie-avond. Tussen 17.00 en
21.00 uur kunt u dan alles te weten komen over de vrijheid van de Open universiteit en het houvast van de
nieuwe studietrajecten. De Open universiteit, een rijksinstelling voor hoger onderwijs, is gerechtigd de titels
mr, drs en ir te verlenen.
Wilt u meer informatie, bel of schrijf: Open universiteit, Studiecentrum Breda, Past. Pottersplein 14, 4815 BC Breda, telefoon 076-711608
of Open universiteit, Studiecentrum Middelburg, Kousteensedijk 7, 4331 JE Middelburg, p/a Zeeuwse Bibliotheek, telefoon 01180-30286
Nadat Israëlische veiligheids
braken er hevige rellen uit. D
Sarajevo (dpa/rtr) - Drie d
voor de nieuwe Bosni
onderhandelingen in Gene
hebben de Bosnische Serviè
gisteren opnieuw de humai
'aire hulpkonvooien van
VN gehinderd.
Ondanks de toezeggingen vc
wije doorgang van de konvooi
hoor de Bosnisch-Servische 1
her Radovan Karadzic vertraE
hen Servische militairen
grensposten het onderzoeken
"el afhandelen van konvooi
®et hulp voor de moslimdel
Van onze correspondent
rrans Wijnands
Bonn - De Duitse regerii
heeft gisteren de orthodo
communistische Kurdisc
Arbeiderspartij, de PKK, ve
boden.
Bonn beseft dat het verbod
■neuw geweld kan leiden, d
aal mogelijk ook tegen Du
s»s en- Duitse instanties. Tot
oe hebben PKK-aanhangers
mtsland uitsluitend Turken
urkse kantoren en instelling
aangevallen.
?e Duitse autoriteiten zijn
j, over de kans dat fanatie
i orden, in nieuwe kleine org
saties, nu ook Duitse doel
•rilen kiezen.
,„fens de minister van Binne
e Zaken Manfred Kanth
f>jji.er na de recente golf
ritfvgeweld, van aanslagen t
s jzeiingen, geen alternatief.
e ™,aat is vol. Duitsland is e
j ?~d!ge rechtsstaat waar
burden een plaats kunn
l ze zich aan de w<
'«houden". Kanther noemt h
een van de Kurdische par
i^gnaal voor ape extrem
terroristische organisati
ze nu links, danwel reel
