|De eerste kogel
kan fataal zijn
A6
IConvooi van Nederlandse VN'ers dwars
door frontlinies in ex-Joegoslavië
ï7*v i
L5,
BUITENLAND
lOVEMBER 1993
ZATERDAG 20 NOVEMBER 1993
Wall Street
allied signal
amer.brands
amer.tel.tel
amoco corp
asarco inc.
bethl. steel
booing co
can pacific
chevron
chiquita
Chrysler
Citicorp
cons.edison
digit equipm,
dupont nemours
eastman kodak
exxon corp
ford motor
gen. electric
gen. motors
hewlett-pack.
int. bus.mach.
int. tel.tel.
klm airlines
mcdonnell
merck co.
mobif oil
penn central
philips
p nmerica
royal dutch
sears roebuck
sfe-south.pac.
texaco inc,
united techn.
westinghouse
whitman corp
woolworth
Goud
Wil l<yii
71%
3W 33%
56 56%
55% 55
26 20
17% 17%
39% 38%
IBS' 16
68% 83
11%
55% 54%
35 34
31% 30%
36% 36%
48 49
60% 60%
64% 64%
62% 61%
97% 98%
54% 54%
42% 41%
74 74
52% 51%
93% 93%
20% 20%
105% 107%
34% 34
77% 77%
29% 29%
20% 20%
39% 39
102% 101%
57 56
20% 20
65% 65
64% 62
13% 13%
16% 16%
22% 22%
onbewerkt 22,950-23,550 per kg.
bewerkt 25,150 per kg.
Zilver
zilver onbewerkt 250-320 per kg.
bewerkt 360 laten per kg.
vk vorige koers
sk slotkoers gisteren
a laten
b bieden
c ex claim
e gedaan/bieden
d ex dividend
f gedaan/laten
g bieden en ex dividend
h (aten en dividend
k gedaan en laten ex dividend
I gedaan en bieden ex dividend
135,00
314
45,50
42,50
175,00
709
0,50
1,10
185,00
354
7,00 a
7,00
190,00
1751
1,80
2,20
195,00
363
0,10
0,05
195,00
316
1,40
1,40
195,00
850
2,80
2,60
200,00
602
1,40
1.10
190,00
335
1,60
1,30
230,00
3478
152,00 b
151.50 b
345,00
333
37,50 a
36,60 a
360,00
432
22,50
21,50
365,00
291
17,00 b
16,60
370,00
1010
12,00 b
11,50
375,00
900
7,20
6,50
380,00
666
2,70
1,50
385,00
87?
0,90
0,10
390,00
323
5,20
5,40
395,00
506
9,00 a
7,20
380,00
1233
1,00
0,10
385,00
871
3,30
3,50
390,00
445
7,80
8,50 a
380,00
378
7,00
6,70
385,00
312
t 9,50
9,00
350.00
331
1,80
2,50
375,00
543
7,50
8,00
380,00
338
10,00
10,00
25,00
300
1,40 a
uo
370,00
918
7,00 b
7,50
380,00
2354
1,00
0,30
85,00
1138
2,60
2,70
40,00
647
0,20
0,70 b
40,00
471
1,70
1,40
195,00
399
2,90
1,30
200,00
320
0,30
0,10
200,00
372
5,20
4,90
35,00
809
4,10
4,30
37,50
2089
1,60
1,60
40,00
795
0,10
0,10
40,00
682
1.10
1,00
30,00
289
9,60 a
9,70
35,00
1800
5,80
6,00
35,00
1680
10,00
10,10
40,00
412
0,90
0,80
37,50
369
1,20
0,70
690,00
305
4,20
0,10
210,00
688
4,00
2,00
215,00
1272
0,80
0,10
22,50
309
0,70 a
0,20
310
1,30 a
1,30
daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de
meest ruime zin genomen; het geven van
leiding aan en het houden van supervisie
over de ontwikkeling. Implementatie en
oplevering van automatiseringsprojecten;
het verwerven van rechten op en in, dan*
wel van licenties voor marketing en distri
bute van produkten van geestelijke aard;
het samenwerken met, het deelnemen m,
het overnemen van en/of het voeren van d8
directie over andere ondernemingen met
een soortelijk of aanverwant doel; het fi
nancieren van- en het verstrekken van
(hypothecaire) zekerheden voor andere
vennootschappen waarmede de vennoot
schap af dan niet in een groep is verbon
den; het verrichten van al hetgeen met het
vorenstaande verband houdt of daartoe
bevordelijk kan zijn, alles in de meest
uitgebreide zin genomen.
131355 Daan's Interior Line, Spoorhaveru,
4931 BZ Geertruidenberg. Alle stofferingen
voornamelijk op het gebied van de jacnt-
bouw en caravans.
131356 Pedicuresalon „Carla", Ruysdaei-
straat 27, 15102 EG Dongen. Chiropodist»,
pedicure, manicure; het verzorgen en Be
handelen van voeten en handen, alsmep
de voetreflexmassage. u nn
131364 Hoefmans Hi-Tec Products, Haven-
dries 74, 5165 VN Waspik. Groonthanaei m
partij-goederen (beveiligingsinstallaties
lucht-, water-, oliefilters en aanverwant
artikelen).
131366 J. van Giessel, R. VisscherstraatJn,
4942 DG Raamsdonksveer. Post- en koe-
rierdienst. D u
131369 J.H. van de Lande Pensioen b.v.,
Lissenveld 1, 4941 VK Raamsdonksveer.
Verzorging van Igewezen) directeuren v
de B.V. d.m.v. pensioen krac]ltensttp|ij.
pensioenregeling in de zin van de wette j-
ke bepalingen betreffende de ,oonöe'^_.
ting; 't beleggen van 't dekkingsvermog -
't afsluiten van lijfrente-overeenkomsten.
131372 Van Suijlekom Watersport, Hertogs
hoef 70, 4941 KE Raamsdonksveer. Groot
handel in watersportartikelen. w,
131376 Proloog B.V., Steenstraat 2,5107 wc
Dongen. Het verlenen van adv,e?enrt0Po
gebied van de automatisering, a,sm®ö?ton
handel in software- en hardwareproduKiun
en allerlei daarmede verband houde
artikelen en produkten. at
131377 M.S.A.A Marco Seinstra Automat
Adviesbur., Berendonk 6, 494£
Raamsdonksveer. Adviesbureau op net g
bied van automatisering.
131378 Bodemperserij v/h tankfabriek Kooi
man BVIO, Stationsweg 1, 4931 da
Geertruidenberg. Het fabriceren c.q. per
sen van bodems ten behoeve van tanks en
alle daarmede verband houdende werx-
zaamheden. ,K
131381 Hunting Fashion V.O.F., Pierstraat 5,
4926 AA Lage Zwaluwe. Het ontwerpen,
vervaardigen of doen vervaardigen van, de
groothandel in en de import en export van
geconfectioneerde goederen.
131382 J W.G.M Hovers Pensioen B-V.
Oosterhoutseweg 73, 4941 WA
Raamsdonksveer. Beheer van pensioen
gelden.
;#T IS VROEG in de
morgen wanneer de re
nen neervalt op het ter
jein van de militaire ba
sis van de Verenigde Na
ties in Split aan de Kroa
tische kust. Sergeant-
majoor Guus Lapré loopt
je kamer binnen van ma
joor Hans Edelhausen.
'Goedemorgen", begroe
ten de twee mannen el-
r. Lapré is die dag
leider van een convooi
van dertien voertuigen
van de VN die, bestuurd
door Nederlandse mili
tairen, Split zullen verla
ten met bestemming Bus
ovaca in Centraal Bosnië.
Door onze correspondent
Herald Doornbos
De twee militairen buigen zich
over een gedetailleerde kaart
van Bosnië. De aandacht gaat
voornamelijk uit naar de route
fie het convooi af moet leggen.
Vanuit het veilige Split gaat het
richting de Kroatisch-Bosnische
s (daar worden de kogelvrije
vesten aangetrokken), dan via
het Kroatisch-Bosnische bol
werk Tomislavgrad over een
'ïarrespoor door de bergen naar
Gomji Vakuv.
Ia Gornji Vakuv moet een front
tóe worden overgestoken van
iet Kroatische gebied naar
Italisch territorium. Gornji Va
kuv is link, is algemeen bekend.
DJama gaat het over Bosnisch
grondgebied richting de drie
stadjes Vitez, Novi Travnik en
Jissvaca. Deze dorpen zijn weer
in handen van Kroaten, zodat in
de buurt van Novi Travnik we
derom een linie moet worden
Ook dit is gevaarlijk, weet iedere
soldaat. Het was de plaats waar
een Nederlands hulpconvooi op
S oktober in een hinderlaag liep
van hoogstwaarschijnlijk een
moslimeenheid van het Bosni
sche leger. Hierbij werd een
Deense chauffeur gedood. Negen
Nederlandse chauffeurs raakten
gewond. Sindsdien hebben de
Verenigde Naties alle hulpcon-
vooien stilgelegd. Alleen zoge
naamde logistieke convooien,
met voedsel en brandstof voor de
W-soldaten zelf, rijden nu nog.
Het convooi dat nu op het punt
slaat te vertrekken is het derde
sinds de beschieting in Novi Tra
vnik.
Majoor Edelhausen zegt op rus
tige toon tegen convooüeider
lapré: „Zoals het er nu uitziet,
lijkt het allemaal vrij rustig."
■Alleen het weer zit niet mee",
vindt Lapré.
■Veel succes", zegt Edelhausen.
antwoordt Lapré.
Martin Blaauwbroek (22): „Ik zit
jier nu al bijna vijf maanden. 29
wcember zwaai ik af. Pfff. Ge-
toeg hoor. Ik heb het hier wel
Söien. Als je aan al dat knallen
Jut denken, dan word je gek.
wij zijn de ervaren jongens
™r, sommigen die hier aanko-
®en zijn pas achttien of zelfs
Wentien. Toen die negen Ne-
wlanders gewond waren ge
bikt, keken we naar het Neder-
™dse journaal. Dan krijg je
'erst een item over iets onnozels
,n Nederland, dan nog iets
Mmpzinnigs en pas als vijfde
onderwerp melden ze tussen
'aw en lippen door dat er ook
"ep eens Nederlanders in Bosnië
gewond geraakt.
-oef is hier echt link. Niet altijd,
"Muurlijk, ik wil niet overdrij-
maar dat realiseert zich
.'ina niemand die hier nog nooit
K geweest. Soms drinken we hier
15 de bar om alles te vergeten. Ik
w niet veel dronken, dat zit
®el goed. Maar je ziet soms
die het niet meer kunnen
efcfcen, die in een dip zitten.
lna 'edereen heeft dat wel
want bijna iedereen wordt
eens fiks beschoten. Ik zat
ns met een jongen in de auto
we reden in de buurt van
Vakuv. Die gozer zat niet
P er 277 de auto. Dat zag je zo.
wt, het zweet stond in zijn
a"aen. Kan ik me voorstellen,
«ens. Want aan een beschie-
9 raak je nooit gewend. Ge
sel r le beschoten wordt,
Alere^ere keer weer de
^""imigen denken dat wij hier
wel een beetje teleurgesteld. Je
doet als VN-soldaat bijna nooit
iets goeds. Dan krijg je weer een
steen tegen je ruit. Een andere
keer gooien ze zand door je
openstaande raam. Toen ik hier
aankwam had ik nog zoiets van:
je moet alles meemaken. Maar
het is hier een zootje."
„En puur etnisch is het conflict
hier ook niet. Want er zijn zo
veel verschillende moslimgroe
pen en de Kroaten zijn onderling
ook verdeeld. En ze spelen hier
allemaal eigen rechter, iedereen
heeft een wapen. Dat je dat
allemaal met je eigen ogen ziet,
dat maakt indruk, hoor. Toch
blijf ik erbij dat het niks helpt
dat wij hier zitten. Wij proberen
voedsel te brengen naar de be
volking, en dan komt het weer
terecht bij een stel van die mili
tairen hier. Laten we de VN
maar terugtrekken uit Joegosla
vië, het helpt niks. Heel lullig
voor die mensen, maar ik zie
geen andere keus.
Twee uur nadat het Nederlandse
convooi de VN-basis in Split
heeft verlaten, komt de Kroa
tisch-Bosnische grens in zicht.
Het regent nog steeds hard en
het is mistig. Aan de grens houdt
het convooi even halt. Iedereen
trekt zijn kogelvrije vest aan,
waarna convooileider Lapré nog
even de laatste adviezen geeft.
Aangezien het verboden is voor
journalisten om mee te rijden in
een van de VN-trucks, rijden we
er in een simpele burgerauto
achteraan. Lapré reikt een wal
kie-talkie aan. „Voor als het mis
gaat", zegt hij, „dan kun je ten
minste nog enig contact houden
met het convooi."
Iedere walkie-talkiebezitter
heeft een codenaam. Lapré heet
Romeo, de ziekenauto vdór ons
Hotel, en zelf krijgen we de
codenaam Whisky. „En mocht
het helemaal uit de hand lopen",
zegt Lapré, „dan roep je zo snel
mogelijk: May Day, May Day."
De regen blijft maar neerstro
men als de tocht vanaf de grens
Bosnië ingaat. Het slechte weer
maakt de rit over een vijftig
kilometer lang karrespoor van
Tomislavgrad tot aan Gornji Va
kuv tot een ware uitputtingsslag.
Dwars door de bergen, dwars
door de bossen, overal ravijnen,
geen vangrails en modder, on
eindig veel modder. Lage wolken
liggen als een grijze deken op
kaarsrechte, groene naaldbo
men.
Over de walkie-talkie klinken
regelmatig waarschuwingen.
„Whisky, hier Romeo", zegt
Lapré. „We moeten een Frans
convooi passeren. Blijf zoveel
mogelijk rechts rijden of houd
halt. Over en uit."
Als de motor van onze auto op
een helling afslaat en niet meer
aan de praat is te krijgen, houdt
de ziekenauto voor ons stil. Door
de walkie-talkie klinkt: „Hier
Hotel, Whisky met problemen,
Whisky valt stil." Het convooi
houdt even verderop halt. Wan
neer onze auto gelukkig na twee
minuten weer start, roept de zie
kenwagenbestuurder door de
mobilofoon tot de rest van de
stoet: „Hier Hotel, Whisky rijdt
weer. Over en uit."
Raney Bijwaard (22): „We moes
ten eens een convooi opvangen
om er een paar Nederlandse
voertuigen uit te halen en de
goede weg te wijzen. Onze wa
gen hadden we neergezet ter
hoogte van een kruising in de
buurt van Travnik. Vanuit onze
ooghoeken zagen we dat er een
man in de berm van de weg
stond. Hij deed eigenlijk niks, en
dat vonden we vreemd, maar ja,
hij had een groot wapen bij zich.
Dus we lieten hem maar zijn
gang gaan. Toen het convooi
eraan kwam rijden, begon die
man plotseling te schieten. Op
ons en op het convooi.
„We zijn direct weggedoken ach
ter onze auto en probeerden het
convooi te waarschuwen. Het
hielp weinig, want een van de
wagens werd doorzeefd met ko
gels. Kijk, ik heb zelf ook een
wapen, een uzi, maar ik heb er
geen moment aan gedacht om
het te gebruiken. Zo'n uzi stelt
niks voor, vergeleken met de
wapens die ze hier hebben. Dan
schiet je je magazijn op zo'n vent
leeg en dan heb je niks meer. En
hij wel. Zie je, dat bedoel ik. Als
we beschoten worden, zoek ik
gewoon dekking.
'„Ik denk trouwens dat als je
terug zou schieten, dat je direct
naar Nederland wordt gerepatri
eerd. Want wij zitten hier niet
om te schieten. Wij mogen hier
alleen rpaar rondrijden. Ik heb
een tweelingbroer en die heeft
hier ook gezeten. Vergeleken 'met
wat hij heeft meegemaakt, stelt
dat van ons weinig voor. Hij
stuurde me een brief waarin hij
het volgende schreef: 'Nadat we
twee roadblocks waren gepas
seerd, kwamen we in het dorp
Vitez dat gezuiverd was van
moslims door fascistische Kroa
ten, die overal over straat lopen
met geweren en mitrailleurs.
Daar zag ik ook de eerste dooie
achter in een auto liggen. Ook
werd er geschoten, waarbij Brit
se warriors full speed heen en
weer scheurden. De weg was net
een maanlandschap, vol met kui
len die ik slalommend moest ont
wijken. Maar er zijn hier ook
mooie meisjes, en meisjes die een
grotere snor hebben dan hun
vader.'"
„Mijn broer heeft eens een dooie
moeten vervoeren naar een be
graafplaats in Kieseljak. Door de
zon was dat lichaam bijna twee
keer zo groot geworden. Dat
heeft hij gezien, man. Gelukkig
heeft hij dezelfde mentaliteit als
wij. Hij blijft er vrij rustig on
der."
Vlak voor Gornji Vakuv houdt
het Nederlandse convooi op
nieuw halt. Hier moet de frontli
nie worden gekruist. De hoofd
weg door het stadje geldt als
linie tussen het Kroatisch-Bosni-
0>
Bij de moslim-bevolking zijn de VN-soldaten doorgaans welkom...
..maar anderen in Bosnië zien ze liever gaan dan komen.
sche leger en het door moslims
gedomineerde Bosnische leger.
De route die het convooi aflegt,
gaat juist over die hoofdweg.
Gedurende een drietal kilome
ters hebben sluipschutters van
beide legers een vrij uitzicht op
het convooi. Daarom wachten de
Nederlanders vlak voor Gornji
Vakuv op twee Britse tanks die
de stoet zullen begeleiden en
beschermen.
Geen van de Nederlandse solda
ten lijkt erg zenuwachtig of ge
spannen. Ze mogen dan middels
hun kogelvrije vest, helm en een
scherfdeken redelijk beschermd
zijn, het neemt niet weg dat ze in
softskin-vrachtwagens door de
oorlog rijden. Dus geen kogelvrij
glas in de voorruit en geen gewa
pend staal in de rest van de
cabine. Eén kogel kan fataal
zijn, en dat weten ze ook. „Daar
moet je niet te lang bij stil gaan
staan", zegt Armand, een dienst
plichtig soldaat die meerijdt op
de ziekenauto, „want de kans is
toch maar heel klein dat er wer
kelijk iets gebeurt. Je hebt nu
eenmaal voor Joegoslavië geko
zen, en dan moet je ook niet
zeuren."
Britse soldaten lopen met zware
mitrailleurs langs het stilstaande
Nederlandse convooi. Ze speuren
de bergen in, op zoek naar types
die de voertuigen willen beschie
ten. „Die lage bewolking van
vandaag biedt een goede be
scherming tegen sluipschutters",
weten Britse militairen. „Het
ol leen
0nzin
'naar zitten voor het geld.
Is dat. Maar je raakt hier Een VN-convooi zoekt moeizaam zijn weg door Bosnië
FOTO'S ARCHIEF DE STEM
doet me trouwens ook erg aan
thuis denken", vervolgt hij op
lachende toon, „dit is typisch
Brits weer."
Konvooileider Lapré zegt: „Het
is soms heel merkwaardig hier.
Je arriveert in dit land vol met
idealen. Zo van: ik ga die men
sen hier helpen. En dan word je
gewoon onheus bejegend. Je valt
van de ene hoogte in de andere
laagte. In Prozor aan de Kroati
sche zee word je bekogeld, en in
Moslimgebieden staan ze weer
om je heen te dansen van plezier.
Dat is allemaal heel raar. Die
Engelsen hier hebben hetzelfde,
die willen tenminste ook iets
doen. Die zeggen: 'Let's do the
job'. Ze hopen dat wij beschoten
worden. Want op het moment
dat een man ons beschiet, is hij
drie minuten later dood."
Als de Engelse tanks eenmaal op
het toneel verschijnen, zet de
colonne zich weer in beweging.
Gomji Vakuv blijft die dag rus
tig. Er klinkt geen enkel schot.
Peter Schroder (21): „Ik werkte
hier in Busovaca bij de admini
stratie, maar mijn baantje is on
langs opgeheven, dus zoveel heb
ik hier niet meer te doen. Soms
moeten we ons afval wegbrengen
naar de vuilnishoop van Vitez.
Omdat de bevolking het hier zo
slecht heeft, staan er altijd men
sen te wachten. Ze kijken of ze
nog wat bruikbaars tussen het
afval vandaan kunnen halen. Zie
je dit sigaretje dat ik nu rook. Zo
meteen druk ik het uit in de
asbak en morgen pakken ze hem
omdat er nog een halve gram
tabak in zit. Ze vragen zelfs om
je asbak als je daar bent.
„Ik kwam hier een meisje van
zeventien tegen. Okew, ze had
een fikse snor, maar ze zag er
verder heel mooi uit. Echt zo'n
meisje waar ik verliefd op zou
zijn geworden als ik haar in Den
Haag was tegengekomen. Maar
toen ik in haar gezicht keek, zag
ik al die ellende die hier heerst.
Ik had zo'n medelijden met haar.
De omstandigheden voor gewone
mensen zijn zo klote hier."
„Ik schrijf weieens gedichten.
Hier lees maar:
het leven op de vuilnisbelt is
echt een ramp
Zelfs mijn maag kreeg af en toe
een kramp
De lucht die er hing is niet te
verdragen
En de mensen maar om van alles
vragen
Sigaretten, geld, snoep en meer
eten
De mensen kun je gewoon niet
zomaar vergeten
Ik hoop voor die mensen dat
deze toestand snel ophoudt
Want ook voor hen komt er win
ter, en dan gaat het echt fout.'"
Langzaam wordt het donker.
Het Nederlands convooi rijdt
door Moslimgebied in het hart
van centraal-Bosnië. Soms pas
seren de voertuigen een Bosnisch
checkpoint. Maar nooit leidt dat
tot problemen. In de buurt van
Novi Travnik, meldt de walkie-
talkie: „Wisky, hier Hotel, we
passeren nu de plek waar de
negen Nederlandse gewonden
zijn gevallen."
Als er niks fout gaat is het vanaf
Novitravnik nog een klein half
uurtje naar het Nederlandse
kamp in Busovaca. Het convooi
rijdt met een gangetje van ze
ventig kilometer per uur door
een pikdonkere omgeving. Al
maanden is hier geen elektrici
teit. Alles ziet er uitgestorven
uit.
Omdat de voertuigen in de buurt
van Novi Travnik opnieuw een
linie moeten oversteken nu
van moslim-Bosnisch naar Kroa-
tisch-Bosnisch gebied is dit
gedeelte van de route soms niet
helemaal zonder gevaar. Vaak is
het er echter, rustig. Toch klinkt
plotseling de stem van Lapré uit
de walkie-talkie: „Hier Romeo.
Een Britse pantserwagen is net
beschoten. Het is de bedoeling
dat ze ons een soort van flankbe
veiliging geven. Wij gaan dan
meteen bij de T-splitsing Novi
Travnik-Vitez rechtsaf, en links
worden we beschermd door twee
Britse warriors. Als er op ons
convooi wordt geschoten, dan is
het in principe zo snel mogelijk
doorrijden, het vuur wordt on-
middelijk overgenomen door de
Britten en wij moeten zo snel
mogelijk blijven volgen. Als het
niet lukt om door te rijden, dan
zet je zo spoedig mogelijk de
auto aan de kant en kom je
emit."
Loos alarm
Wederom blijkt het loos alarm.
Britse tanks beveiligen de weg
en hun kanonnen staan gericht
op de plek waar kort daarvoor
vijandig vuur vandaan kwam.
Vanuit de nacht klinkt geen en
kel schot.
Twaalf uur na vertrek draaien
de trucks de Nederlandse basis
op in Busovaca, de eindbestem
ming van het convooi. Het is
allemaal goed gegaan. De meeste
militairen zijn een uur later te
vinden in de soldatenbar op het
kamp in Busovaca. Aan tafeltjes
zitten veelal dienstplichtigen,
die nauwelijks ouder zijn dan
negentien, twintig of eenentwin
tig jaar. Jonge jongeTis die niet
meer opkijken van platgebrande
dorpen, hun schouders ophalen
als ze frontlinies moeten kruisen, J
kogels langs zich heen horen
fluiten en in ieder geval hun
onschuld verliezen in een land
waar geen einde lijkt te komen
aan de waanzin van de oorlog.
