De dood is het enige einde
Linda van
stuk 'Duet
BOEKENLEGGER
KINDERBOEKEN
THEATER
SPEELFILM
Indonesiër Tohari over
lot en voorbestemming
Het droeve lot van Nederlandse idealisten in Sovjetunie
Dichtbundel als een feest
Alex D'Electr
Cabaret van A
en duo Bloede
Vietnamese fil
Werk van Hai
DE STEM
BOEKEN
Het oude en het
nieuwe Iran bij
Joseph Koenig
Matige bundel van
Jacob Vredenbregt
Piramide als
parabel
bij Kadare
Freek de Jonge bewijst zijn schrijverschap in tweede roman
pB STEM
Koot en Bie
in foto's
Dordtprijs voor
Domela-biografie
Freek leest
weer boek voor
VRIJDAG 19 NOVEMBER
Door Johan Diepstraten
Heel af en toe verschijnen er
thrillers die in het jaar van ver
schijnen al haast klassiek zijn.
Iedere liefhebber heeft De ver
borgen geschiedenis van Donna
Tartt, De aanklager van Scott
Turow en De rattenkoning van
Michael Dibdin in de kast staan.
De bloedbruiden van Joseph
Koenig kan daaraan toegevoegd
worden: het is een formidabele
thriller die alles in zich heeft
wat het genre zo interessant
maakt.
Twee jaar onderzoek deed Koe
nig om een roman te kunnen
schrijven over het tegenwoordige
Iran waar de wetten worden ge
maakt door de ayatolla's. Om de
conflicten tussen het huidige en
vroegere Iran op 'scherp te krij
gen, koos hij voor een hoofdper
soon (luitenant-kolonel Darius
Bakhtiar) die beide regimes
kent. Tegenwoordig is Bakhtiar
hoofd van de moordbrigade van
de nationale politie voor het dis
trict Teheran, vroeger - onder
de sjah - in dienst van de
geheime dienst, de Savak. Om
dat hij afrekende met de perver
se Savak-moordenaar Farma-
yan werd hij weliswaar in de
smerigste gevangenis gegooid,
maar hij kon na de machtsover
name door de ayatollah's reke
nen op gratie.
Joseph Koenig
FOTO LUITINGH-SIJTHOFF
Joseph Koenig confronteert de
luitenant-kolonel voortdurend
met zijn verleden, wat een in
dringend beeld van het oude en
het nieuwe Iran oplevert. Zoals
bekend laat het nieuwe islamiti
sche regime niets westers toe,
maar in de dagelijkse praktijk
zijn alcohol, de popmuziek en de
westerse kleding uiterst popu
lair. Er broedt veel achter de
sluiers en juist die maatschappe
lijke context zorgt ervoor dat De
bloedbruiden méér is dan een
doorsnee thriller.
Spanning is er overigens volop.
De luitenant-kolonel stuit op
een ingewikkelde moordzaak
waarbij jonge meisjes zijn be
trokken. Ondanks alle tegenwer
king achterhaalt hij het bestaan
van de zogenaamde bloedbrui
den, speciaal getrainde, vrijwil
lige strijdsters voor de islam.
Meisjes die met vrachtwagens
vol dynamiet in de zionistische
posities rijden en zo de directe
toegang tot het paradijs verdie
nen waar Houssein 'mannen
voor ze zal uitzoeken uit de
meest devote en fysiek mooiste
van de jongemannen.'
Bakthiar denkt machthebber te
zijn, maar hij wordt zodanig te
gengewerkt door de Komiteh, de
paramilitaire ordedienst van de
ayatollah's, dat hij al vrij snel in
de rol van slachtoffer verzeilt.
De bloedbruiden bevat veel ver
haallijnen: er is sprake van een
ingenieus complot van vroegere
sjah-aanhangers die verwik
keld zijn in heroïnesmokkel, er
wordt geëxperimenteerd met de
giftige stof mycotoxine, mensen
worden naar willekeur ver
moord, er is een grote angst voor
de machthebbers en er zijn tal
van samenzweringen. Onder de
ze omstandigheden doet de
luitenant-kolonel zijn onder
zoek. Het is een thriller die blijft
zinderen van de spanning.
Joseph Koenig: 'De bloedbrui
den'. Uitg. Luitingh-Sijthoff, prijs
34,90.
Door Wim van Leest
De Indonesische schrijver
Ahmad Tohari publiceert in ei
gen land sinds het eind van de
jaren zeventig. Met zijn eerste
roman Kubah en Roggeng Du-
kuh Paruk, het eerste deel van
wat later een trilogie zou blij
ken, maakte hij in Indonesië
naam als een veelbelovende jon
ge schrijver.
Ronggeng Dukuh Paruk ver
scheen onlangs in het Neder
lands met als titel Het dansmeis
je uit mijn dorp. Wie het leest,
zal begrijpen waarom Tohari er
in eigen land de nodige indruk
mee maakte. Het dansmeisje uit
mijn dorp is namelijke een
prachtige vertelling, waarin To-
Door Wim van Leest
Het aardige van de romans van
Jacob Vredenbregt is dat ze zich
afspelen tegen een belangrijk
historisch Indonesisch decor. De
opstand (over de politionele ac
ties), Aan het einde van de mid
dag (over de opkomst van de
communisten) en De staatsgreep
(over de mislukte coup tegen
Soekarno) zijn vooral zo lees
baar, omdat het als het ware
ooggetuigeverslagen zijn van ie
mand die op die momenten in
Indië/Indonesië aanwezig was.
In zijn verhalenbundel De defti
ge kolonie moest Vredenbregt
het zonder die cruciale histori
sche momenten doen, maar dat
boek was nog aardig, omdat er
op dat moment (1988) niet zo
gek veel verhalen over en vanuit
het hedendaagse Indonesië ver
schenen. Inmiddels zijn we een
paar jaar verder en zijn we over
spoeld met literatuur, waarin In
donesië en Indië centraal staan.
Alleen al daardoor is Vreden-
bregts laatste bundel De bergbe
woners en die van de kust allang
niets bijzonders meer.
Maar bovendien laat deze verha
lenbundel pijnlijk duidelijk zien
dat Vredenbergt amper nog iets
te melden heeft. En alsof dat nog
niet erg genoeg was, zijn de
verhaaltjes ook nog eens beroerd
op papier gezet.
Van de vijftien verhalen in de
bundel zijn er maar twee die
enigszins de moeite waard zijn.
Voor het overige zijn het of
slecht uitgewerkte anekdotes of
moralistische stukjes die weinig
om het lijf hebben.
Vredenbregts ongekunstelde ver
teltrant die zijn romans prettig
leesbaar maakte, is in deze bun
del verworden tot een vlakke
toon die vrijwel nergens boeit.
Jacob Vredenbregt: 'De bergbe
woners en die van de kust'. Uitg.
Nijgh Van Ditmar, prijs 29,90.
hari verhaalt over hoe lot en
voorbestemming het leven van
een paar kinderen in een ge
hucht in midden-Java verande
ren.
Op simpele, maar niettemin in
dringende wijze schildert Tohari
een wat achterlijke dorpsge
meenschap. Binnen die kleine
kring van mensen neemt het
meisje Sintril een bijzondere
plaats in, omdat ze door de gees
ten uitverkoren is om de rong
geng van het plaatsje te worden.
Zo'n ronggeng is een danseres
die een belangrijke plaats be
kleedt bij allerhande ceremonie-
en, maar tegelijkertijd is ze een
soort prostituée. De dorpsjongen
Rasus is verliefd op haar, maar
hij is niet bij machte om haar
door het lot bepaalde levensloop
een andere wending te geven.
Via de persoon van Rasus be
schrijft Tohari tevens het tame
lijk universele gegeven dat ie
mand die zijn geboortegrond de
rug heeft toegekeerd, daar later
nooit meer zal kunnen aarden.
Het dansmeisje uit mijn dorp is
geen wereldschokkend boek,
maar het laat wel zien dat er in
Indonesië naast gevestigde
grootheden als Pramoedya
Ananta Toer meer schrijversta
lent aanwezig is.
Ahmad Tohari: 'Het dansmeisje
uit mijn dorp'. Uitg. De Geus, prijs
Door Hans Rooseboom
De Albanese schrijver Ismail
Kadare maakt angstwekkend
duidelijk dat een piramide niets
te maken had met de noodzaak
om een monarch te begraven,
maar alles met rigoureuze conso
lidatie van de macht.
Priesters, generaals en andere
leiders rond de farao wisten al
eeuwen lang dat er maar één
manier bestond om vrijheids
drang en kritiek onder het volk
onder bedwang te houden, en de
absolutistische macht te hand
haven: het bouwen van een pira
mide.
Ismail Kadere begon zijn roman
'De piramide in Albanië in 1988,
het jaar waarin de bouw aanving
van een reusachtig, piramide
vormig Hoxha-museum in Tira
na. Hij voltooide dit boek over
door niets te stoppen macht in
1992 in Parijs, waar Kadere in
middels woont. De piramide is
overigens niet alleen een be
klemmende parabel, het is ook
gewoon een gedetaillerd boek
over piramidebouw in het oude
Egypte.
Ismail Kadare: 'De piramide'.
Uitg. Van Gennep, prijs 34,50.
Freek de Jonge
FOTO ANP
Door Johan Diepstraten
In zijn verbluffend goede romandebuut
Neerlands Bloed (1991) varieert Freek de
Jonge op één thema: vrijheid. Het is een
roman waarin hij filosofische ideeën en
een aantrekkelijk 'verteld verhaal' combi
neert tot iets wat nogal afwijkt van wat
toentertijd gebruikelijk was. Maar de ro
man was nog niet verschenen, of het hele
literaire circuit raakte in de ban van De
wetten van Connie Palmen en later van
Het grote verlangen van Marcel Möring.
Verbaasd is de lezer dat hetzelfde grote
succes niet voor Neerlands bloed was weg
gelegd, want Freek de Jonge is misschien
wel de beste vertegenwoordiger van wat
plotseling een nieuwe richting in de Ne
derlandse literatuur werd.
Ondanks het uitblijven van algemene er
kenning - geen AKO en geen Mekka-nomi
naties, geen prijzen - is De Jonge op
dezelfde voet doorgegaan. Zijn tweede ro
man, Opa's wijsvinger, heeft een motto
meegekregen dat exact aansluit op zijn
eerdere literaire aspiraties: 'Uiteindelijk
begint het erop te lijken dat volledige
vrijheid alleen mogelijk is zonder kennis
van goed en kwaad.'
Daarmee wordt de toon gezet voor een
roman waarbij de schrijver hoog inzet: hij
gaat het hebben over niets minder dan
over het wezen van de mens. De meeste
valkuilen die vervolgens op hem wachten,
heeft hij als een haast geroutineerd roman
cier vermeden. Het enige bezwaar tegen
Opa's wijsvinger is dat de zwaar aangezet
te symboliek de lezer af en toe aan het
duizelen brengt.
Is de lezer eenmaal tweehonderd pagina's
ver, dan begrijpt hij pas echt de Proloog
waarin Freek de Jonge een tragische ver
haal vertelt: het handelt om een opa die na
de oorlog in de trein een man ontmoet die
op hetzelfde onderduikadres was beland
dat opa overhaast had moeten verlaten.
Daardoor was die man in een concentratie
kamp terecht gekomen. Omdat de man niet
tegen achteruitrijden kon, ruilden ze van
plaats. Toen de trein plotseling moest
remmen, viel de koffer op het hoofd van
die ongelukkige man en hij brak zijn nek.
De moraal van het verhaal: 'Er is maar
weinig voor nodig om een ander te zijn,
maar of je zo je lot kunt ontlopen, valt te
betwijfelen.'
Befaamd duo
Zijn hele leven lang wil de hoofdpersoon
van Opa's wijsvinger, de pianist Johannes
Huls, (geboren op 5 mei 1945) zijn lot
ontlopen. Tot vijftien jaar geleden vormde
hij met Arthur Roest een befaamd duo,
maar zoals er in werkelijkheid ook een
einde kwam aan Neerlands Hoop, zo ook
gingen 'het geweten' van intellectueel Ne
derland en zijn schim op de achtergrond
uit elkaar. Voor menigeen is het verleide
lijk en de uitgever stimuleert het in adver
tenties om te gaan speuren naar de sleutels
die De Jonge aanreikt over zijn verleden,
maar een roman moet zich bewijzen los
van die 'toevallige' context die in feite
oninteressant is.
Aan het begin van de roman heeft Roest
zich vrijwillig laten opnemen in de inrich
ting 'Het Goede Huis' nadat hij - na de
dood van zijn vrouw - wekenlang het einde
van de wereld heeft aangekondigd. De
deuntjespianist Huls besluit hem daar op
te zoeken. Eerder heeft hij 'totaal ontred
derd' de crematie van de vrouw van Roest
verlaten en de roman beslaat de periode
tussen dit moment, het bezoek aan de
inrichting en wat er in korte tijd daarop
volgt.
Patiënten
De conférencier Roest doet in de hele
roman nauwelijks mee: Opa's wijsvinger
wordt verteld vanuit het perspectief van
Huls die, geobsedeerd door de invloed van
zijn succesvolle maat, waan en werkelijk
heid steeds minder uit elkaar weet te
houden. 'Wat onderscheidt mij eigenlijk
van de mensen die hier zitten?' vraagt Huls
zich af als hij in 'Het Goede Huis' op
bezoek gaat. Behandelend geneesheer pro
fessor Wiardi weet het antwoord: 'Je zou
ook kunnen zeggen dat we allemaal pa
tiënten zijn. Dat de mensheid in zijn geheel
ziek is.'
Opa's wijsvinger is de zoveelste produktie
van Freek de Jonge waarin een hoofdper
soon dolende is en zoekt naar zijn vrijheid,
zijn identiteit, of noem het maar naar zijn
lot. Daarin onderscheidt de roman zich
niet van zijn theaterprogramma's als De
Komiek, De Mars, De Tragiek en De Bede
vaart, maar hierin wordt de essentie bedol
ven onder een lawine aan grappen. De
roman Opa's wijsvinger wemelt eveneens
van de ideeën over de grote thema's van
het menselijk bestaan: de vrijheid die ge
manipuleerd wordt, de onschuld die 'afge
pakt' zou zijn, de eendimensionaliteit van
het aardse leven. Maar in de twee romans
is de literator De Jonge aan het woord die
boeiend moet zijn voor zijn publiek zonder
de verplichte grappen.
Structuur
Dat gaat hem goed af. Hoe oppervlakkig
zijn in vergelijking met Freek de Jonge de
boeken van Kees van Kooten, Youp van 't
Hek en Wim de Bie die het vooral van hun
komische gehalte moeten hebben. Nog
even ervan afgezien dat Freek de Jonge
méér dan alleen de menselijke vrijheid aan
de orde stelt en vooral om die reden de
aandacht van de lezer weet vast te houden,
heeft hij nagedacht over de structuur van
de roman.
Net als Neerlands bloed is ook Opa's
wijsvinger een mooi bouwwerk met een
opvallend leidmotief: de kootjes van de
wijsvinger van opa die hij in een mollen-
klem is verloren. De hele roman door
wordt er met die kootjes gerommeld, maar
het is de in alles mislukte Huls die op de
laatste pagina naar het graf van zijn opa
gaat om het lijk alsnog compleet te maken.
'Het was zo vanzelfsprekend geweest dat
hij de pijn nauwelijks had gevoeld,' luidt
de laatste zin van de roman die zoveel
onthult over hoofdpersoon Huls.
Werelden
Het verrassende van de roman is dat Freek
de Jonge met zulke eenvoudige zinnen hele
werelden neerzet. Ook al wordt Arthur
Roest, de tegenpool van Huls, nauwelijks
sprekend ingevoerd, toch heeft de lezer
aan het einde van de roman het idee dat
Roest de werkelijke hoofdpersoon is. De
personages met wie Huls te maken heeft -
zijn hospita de weduwe Burger, haar aan
de eenarmige bandiet verslaafde zoon Jo
hn,, de columnist Lodder, de koffiedrinker
Nijhuis, de verpleegster Ester, professor
Wiarda - zijn mensen die ondanks hun
bijrollen redelijk tot leven komen.
Het andere verrassende element van de
roman is dat Opa's wijsvinger een groot
aantal wise cracks bevat waarmee een hele
kalender is te vullen. 'De dood is het enige
einde, de rest gaat altijd door,' is er een (te
lezen op pagina 274) die zo in sierletters op
een tegeltje a la Toon Hermans gedrukt
kan worden. Het zal wel geen toeval zijn
dat Freek de Jonge zijn nieuwe roman aan
deze leermeester heeft opgedragen.
Freek de Jonge: 'Opa's wijsvinger'. Uitg. De
Harmonie, prijs f 29,50.
Door onze redacteur
Hans Rooseboom
Drie Nederlanders uit gegoede,
intellectuele milieus zijn de
hoofdpersonen in het boek 'De
vermoorde droom', een uitvoe
rig gedocumenteerd en span
nend boek van de Nederlandse
journalist Hans Olink.
Ir. Sebald Rutgers was de zoon
van de geboortebeperker dr.
Rutgers (van de Rutgers Stich
ting en het Rutgers Huis), ir.
Dirk Schermerhorn was de
broer van de latere minister
president Willem Schermer
horn, en Thijs Wiessing was een
zoon van de schrijver Henri
Wiessing.
Alle drie werden zij rond 1920
hartstochtelijk gegrepen door
het communistisch wereldide-
aal. Alle drie waren ze doeners
en doorzetters, voor wie het
niet genoeg was om het ideaal
vanuit Nederland te koesteren.
Ze moesten naar de actie toe: in
de zojuist ontstane Sovjetunie.
De journalist Hans Olink heeft
de drie levens achterhaald, drie
levens die elkaar overigens
kruisten. Niet alles in het boek
is helemaal nieuw, want Hans
Olink heeft al eerder artikelen
gewijd aan vooral Sebald Rut
gers, aan wie ook al eens een
Vpro-programma op de televi
sie is gewijd.
Het mooiste verhaal is dat van
Sebald Rutgers, die na om
zwervingen in Indië, de VS,
Japan en het uitgestrekte Rus
land tijdens de Revolutie uit
eindelijk leider werd van een
enorm industrieel complex in
Siberië. Als persoonlijke vriend
van Lenin kreeg hij enorm veel
gedaan, totdat hij in 1937 nog
net op tijd kon vluchten voor
Sebald Rutgers als communistische leider in zijn kantoor in
Moskou. FOTO NIJGH VAN DITMAR
de Stalinistische terreur. Hij
ging terug naar Nederland.
Overigens bleef hij tot zijn
dood in 1961 heilig geloven in
het communisme en bleef hij de
stalinistische misdaden en'
moorden ontkennen. De droom
bleef voor hem bestaan.
De tweede hoofdpersoon, Dirk
Schermerhorn, schopte het
rond 193.0 tot directeur van de
Siberisch-Turkmeense spoor
weg in aanleg en later tot zeer
hoog ambtenaar in Moskou.
Maar rond 1937 onderging hij
het lot van miljoenen andere
gelovige communisten: hij werd
opgepakt en stierf in een straf
kamp. Niet zijn droom werd
vermoord, maar hijzelf.
De geheimzinnigste van de drie
hoofdpersonen in het boek van
Hans Olink is de architect Thijs
Wiessing. De gegevens die
Olink aandraagt over deze wel
iswaar rotsvast overtuigde
communist, maar tegelijkertijd
charmeur, verrader en spion,
zijn genoeg voor een apart
boek. Wiessing overleefde alles:
de grote terreur, de oorlog, de
periode na de dood van Stalin
en zelfs een stukje perestroika:
hij overleed in 1987 op
81-jarige leeftijd. Het heeft er
alle schijn van dat de eigen
droom voor Thijs Wiessing in
werkelijkheid was omgezet.
Tegelijk met 'De vermoorde
droom' van Hans Olink heeft
een andere journalist, Thijs
Berman, een boek gepubliceerd
over zijn oudoom George Fles,
een vergelijkbaar verhaal. Ber
man is correspondent in Mos
kou voor o.a. de KRO en greep
een werkbezoek aan het door
oorlog verscheurde Georgië aan
om de KGB-archieven in te
zien over het 'proces' dat daar
tegen zijn oudoom werd ge
voerd in 1936-1937.
De talloze verhoren en andere
bescheiden van de zaak tegen
George Fles geeft Berman let
terlijk weer: je ziet hoe een
onschuldige naar de ondergang
wordt gedreven. In de rest van
het boek schildert Thijs Ber
man de familiegescheidenis van
George Fles en geeft hij een
beeld van de desolate toestand
van de voormalige Sovjetunie
anno 1992.
Hans Olink: 'De vermoorde
droom. Drie Nederlandse idealis
ten in Sovjet-Rusland'. Uitg. Nijgh
Van Ditmar, prijs 39,90.
Thijs Berman: 'Op zoek naar
George Fles. Het einde van een
Hollandse revolutionair in de Sov
jetunie'. Uitg. Van Gennep, prijs
ƒ34,50.
Walter de Rochebrune, de Vieze
Man, Oost-Europa-deskundige
dr. Clavan, de oudere jongeren
Koos Koets en Robbie Kerkhof,
de Positivoos, Jacobse en Van Es
en vele andere typtjes van Kees
van Kooten en Wim de Bie zijn
door Roel Bazen vastgelegd in
het fotoboek 'Ons kent ons' (uit
geverij De Harmonie, prijs
34,90.
De foto's zorgen voor een glim
lach van herkenning en de on
derschriften voor een gulle lach.
De zwerver Dirk zegt bijvoor
beeld: „Effe denke: is dit m'n
eerste biertje van vandaog of
m'n laotste van gisteren?". De
voormalige soubrette Diana
Charité zorgt voor de volgende
ontboezeming: „En dattie dan de
hele dag boodschappen gaat
doen met mijn lippestik op zijn
wangen zonder dattie het zelf
weet - nou dan zit ik gewoon te
soppen!"
Prof.dr.ir.P. Ackermans schreef
het voorwoord: „Ik wist dat ik
hiervoor gevraagd zou worden."
De Dordtprijs voor de biografie
gaat dit jaar naar Jan Meyers
voor zijn boek 'Domela, een he
mel op aarde; Leven en streven
van Ferdinand Domela Nieu-
wenhuis'. Aan de onderscheiding
is een bedrag van 25.000 gulden
verbonden. Meyers krijgt de
prijs op 25 november in het
stadhuis van Dordrecht.
De Dordtse Academie, die de
prijs toekent, heeft hoge waarde
ring voor Meyers' vermogen 'een
indringende, op grondige bron
nenstudie gebaseerd beeld neer
te zetten van Domeia's bewogen
levensloop en charismatische j,
vloed'.
Behalve het winnende boe]
de Dordtse Academie nog w
boeken genomineerd, 'Zonet-
Vaandel, Belle van ZuvW
1740-1805' door Pierre en S®j.
ne Dubois en 'Justus van Effcn
(1684-1735); Leven en Wtk
door P.J. Buijnsters. Eerder de?
maand werd bekend dat
schrijversechtpaar Dubois
Gouden Ganzeveer van de RW
ninklijke Nederlandse Uitge
versbond ontvangt.
De cabaretier en schrijver Freek
de Jonge leest op 16 december u
bioscoop The Movies in Amster
dam zijn onlangs verschenen.]
man Opa's Wijsvinger voor. Üjj
begint om 10.00 uur 's morg
en hoopt twaalf uur later
laatste bladzijde voor te lezen
Voor de voorleesmarathoninéé;
van de bioscoopzalen zijn li;
toegangskaarten beschikbaar
Mojo Theater Productions hi
dat maandag bekendgemaakt.
Het is niet de eerste keer dat ft
Jonge een roman voordraagt
Zijn eerste boek Neerlanis
Bloed las hij in mei 1991 voorin
het Concertgebouw in Amster
dam. De animo bij het publiek
was toen niet groot; zo'n v
mensen, bleken bereid de 17;
gulden voor de voordracht tt
betalen. De bijeeenkomst wen
op video vastgelegd en tijdens di
eerste uitzendavond van RTL 5
begin oktober, vertoond.
Een woordvoerder van uitgeven
De Harmonie waar Opa's Wijs
vinger is verschenen, verwach
dat de interesse bij het publiel
dit keer groter zal zijn. De toe
gangsprijs bedraagt 65 gulden
inclusief diner. Ook nu zullen
video-opnamen worden
maakt.
Door Muriel Boll
'Ik geef je niet voor een ka
perschip/Met tweehonderd witte
zeilen', zo heet de tweede bundel
die Tine van Buul en Bianca
Stigter hebben samengesteld.
Een schitterende titel die ont
leend is aan een gedicht van K.
Schippers, heel toepasselijk ook.
Wie dit boek leest, ziet een bonte
stoet langs de horizon voorbij-
zeilen van beesten, prinsen en
prinsessen, kabouters, heksen en
engeltjes, die samen goed zijn
voor een geweldig feest.
De inhoud bestaat uit oude, ano
nieme, bekende versjes als 'Suja
poppedeine', 'Berend Botje' en
'Bim, bam, beieren'. Het zijn
bakerrijmpjes waar bij voor
beeld het 'Biebelebom Babètje'
van Annnie M.G. Schmidt mooi
bij aansluit: 'Biebelebom Ba
bètje, hemdje van katoen. En wie
krijgt al de kruimeltjes Het
vogeltje in het groen. Biebele
bom Babètje, hemdje van flanel.
En wie krijgt al de velletjes Het
katje Poesjenel.Een mooi liedje
met een tikkeltje raadselachtig
heid en een feilloos ritme dat
ervoor zorgt dat de woorden in
je geheugen blijven hangen net
als 'Constantineke, Constantijne,
doe je flanelleke -delleke- toe,
geef het florelleke roze florijne.'
Oudhollands met een tikkeltje
zout van Toon Hermans.
Van Buul en Sigter stelden al
eerder een bundel poëzie samen,
'Als je goed om je heen kijkt, zie
je dat alles gekleurd is' (Gouden
Griffel 1991), ook een titel ont
leend aan K. Schippers. Tijdens
het werken aan die verzameling
moesten de samenstellers veel
gedichten laten liggen omdat ze
bedoeld waren voor heel jonge
kinderen. „Veel van die gedich
ten vonden we zo aardig dat het
plan ontstond nog een bloemle
zing te maken waar kinderen al
plezier'van kunnen hebben als ze
zelf nog niet kunnen lezen",
schrijven Van Buul en Stigter in
hun verantwoording.
Voor het bijeengaren van oude,
anonieme versjes hebben ze de
grote verzameling baker- en kin
derrijmen van het Meertens-in-
stituut geraadpleegd, waar men
zich bezig houdt met dialecten
en volkscultuur. Een aardige
vondst is de volgende variatie op
het bekende 'er is een
geboren op aard': 't Viel op
aarde en 't had er geen buil'.
Er zijn veel versjes opgenomen
van Annie M.G. Schimidt, Iene
Biemans en S. Abramsz
(1874-1924) bekend van 'Rijm
pjes en versjes uit de oude doos'.
Daarnaast zijn ook gedichtjes
opgenomen van dichters voor
volwassenen als Ellen Warmond,
Leo Vroman en Hendrik de
Vries. Net als in de eerste bundel
is de poezie in 'Ik geef je niet
voor een kaperschip' volgens een
bepaald patroon ingedeeld. De
gedichtjes uit het eerste hoofd
stuk gaan over thuis en dicht
daarbij en vandaar uit zwerven
de versjes steeds verder de we
reld in, naar de bossen, de zee.
Aan het eind ben je weer
bij af, het hoofd op het
zo even voor het slapen gaan.
Voor alle gekozen liedjes gi
dat ze zo soepel over de
gaan dat je ze vanzelf
gaat lezen. Vooral dan merk je
dat het ene liedje vanzelf danst,
en een ander laat je stem vanzelf
treurig of grimmig zijn.
Voor de eerste bundel schreef
Kees Fens een inleiding waarin
hij speels en helder over poezie
vertelt: zo'n inleiding mist het
tweede helaas, net als een 'Who
is who' over de auteurs waarvan
werk is opgenomen, wèl vind je
achterin een handig trefwoor
denregister. De woorden 'moe
der', 'dier', 'kat' en 'stout' scoren
het hoogst.
'Ik geef je niet voor een ka
perschip' is een heel mooie bun
del, enkele minpunten als
gedicht van Toon Teilegen
een paar versjes van Bianca
Stigter zelf daargelaten. De il
lustraties van 24 tekenaars ma
ken het bladeren en lezen in dit
boek helemaal tot een feest.
Naast werk van ouwe rotten als
The Tjong King, Annemie Hey-
mans en Peter Vos, is het werk
van nieuwelingen als Anne van
Buul, Hanneke van der Hoeven,
Marieke Eenana om slechts een
paar te noemen, beslist een ver
rassing.
Tine van Buul en Bianca Stigter.
'Ik geef je niet voor een kaperscnip/
Met tweehonderd witte zeilen-
Geïllustreerd door 24 tekenaars,
Uitg. Querido, prijs 49.90.
ugT toneelstuk 'Duet for one'
Hat volgende week te zien is in
het Zuidlandtheater in Terneu
ren is gebaseerd op het leven
van' de wereldberoemde jonge
celliste Jacqueline du Pré, ge
duwd met musicus/dmgent
Daniel Barenboim.
Terwijl zij op de top is van haar
artistieke kunnen, wordt ze, er-
eens in de dertig, geconfronteerd
met levensbedreigende ziekte
multiple sclerose. Hoewel zij zelf
het gevoel heeft dat ze situatie
redelijk aankan, is haar echtge
noot daar niet geheel van over
tuigd Hij haalt haar over om
een bekende psychiater te raad
plegen. De diepgaande, ontluis
terende, maar ook geestige ge-
NA ER een jaartje tussenuit te
zijn geweest, is Alex D'Electri-
que terug met het theaterstuk
'De onthoofde hand'. De voor
stelling zit vol actie, energie,
humor en visuele impulsen.
Shock, directe confrontatie en
spanning in plaats van reflectie
of psychologie.
Een moordenaar verbergt zich in
een louche hotel, waar hij drie
andere naarlingen ontmoet: de
ranzige hotelhoudster en haar
slungelige echtgenoot, plus een
detective die op zoek is naar de
'perfecte oplossing van de per-
Tekening van Herman Geurts bij het gedicht 'Hoe laat zou 1
zijn' van S. Abramsz.
IN HET Fakkeltheater brengt de
cabaretier André Manuel van
avond en morgen zijn voorstel
ling 'Indianenverhalen'. Manuel
is een fantasievol ontregelaar,
met een cabareteske mimiek en
veel gevoel voor absurde humor.
Zijn grappen zijn agressief en
zijn maatschappijkritiek onge
zouten, intelligent en geënga
geerd. In hetzelfde theater speelt
Arnold Willems tot 28 november
de geestige, ontluisterende en in
dringende monoloog 'Hoe
schoon was mijn school' van
Frans Depeuter, over een school
directeur die zich voorbereidt op
zijn laatste schoolaktiviteit: af
scheid nemen.
In de Elisabethzaal in Antwer
pen is er donderdag 25 novem
ber klassiek ballet op wereldni
veau te zien door de Stars of
Scene uit de film 'You're the on
PODIUM 't Beest in Goes draait
morgenavond twee films in het
kader van de speciale, landelijke
aandacht voor Vietnam. Het zijn
uhns van filmmakers uit een
selecte groep die sinds 1986 op
Originele wijze de huidige pro-
Hemen verbeelden.
De eerste is 'The Devil's Mark'
van regisseur Viet Linh. Door
een grote moedervlek op haar
Dorst wordt een jong meisje ge-
rien als een duivelskind. Zij
ordt door de gemeenschap ver-
annen en woont in een bos. Een
oude lepralijder die de mensen
P afstand houdt met een grote
outen bel, verzorgt haar. Het
oisje ontdekt de liefde wanneer
rfa Sevluchte gevangene haar
Pad kruist. Zij raakt zwanger en
de wanhoop nabij als haar
an weer gevangen wordt.
HET FILMHUIS van het Ter-
uzense Zuidlandtheater gaat
rik-6 vertonen van de Ame-
aanse regisseur Hal Hartley.
1980 6^Ste' Hartley's debuut uit
9, is volgende week te zien in
Bess. Het is 'The Unbe-
able Truth', met Robert Bur-
hruJJ1 Adrienne Shelly in de
Doofdrollen.
UitH sPee^ een eenzaat die net
gevangenis is ontslagen,
snoou zat voor moord. Shelley
F eit een fragiel meisje dat
