"Zo kan ik niet altijd doorgaan
Reizi
Litouwse wetten hobbelen achter de criminele feiten aan
Kamer dwin;
Een sombere reis langs de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog
Veren
-DE STEM
Ondergedoken Britse schrijver Salman Rushdie bezoekt Nederland
Maij schrikt
DE STEM
Vriendendien:
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
VRIJDAG 12 NOVEMBER 1993 !J DE STEM
Kardinaal Godfried
Danneels spreekt
nooit met luide
stem. Het hoofd van de
katholieke kerk van België
heeft altijd een rustige, inge
togen presentatie. Maar zijn
ogen kunnen twinkelen als de
beste. Dat deden ze deze
week op een persconferentie
in Brussel. De kardinaal was
ook hoorbaar vergenoegd,
toen hij nader uitlegde waar
om paus Johannes Paulus II
België volgend jaar mei voor
de tweede keer met een be
zoek vereert.
Daar waren verschillende re
denen voor, zei Danneels, en
als Nederlander luister je on
willekeurig met in je achter
hoofd het eerste bezoek van
de paus in 1985 aan toen ook
ons land. Bij ons lege straten
(Den Bosch), rellen (Utrecht)
en de geboorte van het 'an
dere gezicht van de kerk', bij
onze zuiderburen een groot
volksfeest.
De Belgische bisschoppen
hebben de paus weer uitgeno
digd, maar de paus zelf heeft
meer dan eens een hint gege
ven, bekende Danneels. „Ons
volk ligt de paus na aan het
hart, hij komt graag naar Bel
gië." legde hij uit. De liefde
voor Nederland zal sinds 1985
inderdaad wel wat koeler zijn,
mag je aannemen.
De paus zorgt echter met zijn
tweede bezoek aan onze zui
derburen ook voor een pri
meur. Voor het eerst reist een
paus naar een land om één
persoon in zijn eigen geboor
teland zalig te verklaren. Nor
maal gebeuren zalig- en hei
ligverklaringen ten eerste in
Rome of als programma-on
derdeel van een breder pasto
raal bezoek en ten tweede
groepsgewijze.
Maar de paus wil per se het
volle licht laten vallen op en
de aandacht van de hele we
reld bepalen bij uitsluitend en
alleen pater Damiaan De
Veuster, als hij die op zondag
15 mei 1994 tijdens een plech
tige eucharistieviering in het
Brusselse Osseghempark offi
cieel zalig verklaart.
Zalig- en heiligverklaringen
zijn onder de huidige paus bij
wijze van spreken lopende
band-werk geworden. De zes-
honderste zalige in de katho
lieke kerk zit eraan te komen:
de Chileense jezuïet Alberto
Hurtado. Van deze 600 zali
gen hebben er 380 hun zalig
verklaring aan Johannes Pau
lus II te danken. De paus wil
pater -Damiaan er toch even
boven uit tillen.
Vorige eeuw - Damiaan leef
de van 1840 tot 1889 - was dat
niet nodig, omdat hij toen
wereldberoemd was. Zijn
dood werd gemeld door The
Times, dé toonaangevende
krant van die tijd, en zijn
buste staat in het Capitool
van Washington.
Pater Damiaan stierf op het
Hawaï-eilandje Molokaï aan
melaatsheid, een ziekte waar
aan men in die tijd net zo
onherroepelijk dood ging als
nu aan aids. Damiaan liep de
ziekte niet toevallig op, maar
onvermijdelijk door zich vrij-
Bezoek
willig te vestigen op Molokaï
om er voor de melaatsen te
zorgen. Er woonden alleen
maar melaatsen, want alle le
pralijders van Hawaï werden
daarheen verbannen. Molokaï
was geen kuuroord, maar een
sterfhuis en niks anders.
Damiaan koos voor deze ver-
stotenen uit naastenliefde en
solidariteit. Daarom wil de
paus hem juist nu ten voor
beeld stellen aan deze tijd. De
boodschap is: ga niet om met
aidspatiënten zoals men des
tijds omging met melaatsen,
maar zorg voor hen met lief
de. Daarenboven is de bood
schap: gezondheidszorg kan
niet volstaan met medische
techniek, hoe vernuftig en
verbluffend die ook is; mense
lijke zorgzaamheid is onver
vangbaar, Damiaan heeft het
bewezen.
Kardinaal Danneels knoopte
aan Damiaan nog iets vast.
Dat België zo'n man had
voortgebracht, was niet zo
verwonderlijk. De katholieke
kerk van België was immers
de afgelopen honderd jaar
een toonbeeld geweest van
maatschappelijke solidariteit
en sociaal engagement, met
kardinaal Cardijn als grote
voortrekker en bezieler. Dat
is juist. De vraag is echter of
ook hier niet intussen de wet
van de remmende voorsprong
heeft toegeslagen.
Wat is nou eigenlijk belangrijker aan dat samenraapsel in Cultureel
Centrum De Beyerd te Breda? De inhoud van de expositie of het
feit dat Pietje Puk hem heeft samengesteld? Voor hetzelfde geld
blèrt de autoverkoper om de hoek over zijn voorraadje luxe-auto
mobielen: 'De verzameling van Tedje van Es'.
Of doen de slager en de visboer verderop in de straat ook mee.
'Uitgebeend door Dikke Leo' prijkt op het bordje voor de
schouderkarbonades. 'Gefileerd door Kniertje' liggen de lappen
kabeljauw te geuren.
De oude boekverkoper zwijgt grimlachend. Hij leest wel eens, en
weet dat je soms kunst, maar nooit een artiest kan vertrouwen. Om
maar te zijgen van degenen die zo onbeschaamd pronken met
andermans veren. (LK)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
C. Hamans en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911/Telefax 076-236405.
Telefax redactie 076-236309.
Kantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, (alleen redactie)
01640-37253, fax 01640-40731. (voor nabezorging 01640-36850)
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Afdeling Lezerscontact ®06-0226116 (gratis).
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550, fax 01608-17829.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1, 01100-28030, fax 01100-21928.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751, fax 01140-19698.
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14,® 01620-54957, fax 01620-34782.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45,® 01650-37150, fax 01650-44929.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Zuidlandstraat 32,® 01150-17920, fax 01150-96554.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen.
Vlissingen, Scheldestraat 7-9,4381 RP,
01184-19910, fax 01184-11446.
Postadres: Postbus 5051, 4380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementsprijzen (bij vooruitbetaling te voldoen):
per kwartaal 85.50, per half jaar 170.05 óf per jaar 330.70.
Voor abonnees die automatisch betalen: per maand 28.45,
per kwartaal 83.00, per half jaar 165.05 óf per jaar 320.70.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 en bij Teuben, Gin-
nekenweg 7, Breda.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881.
Geboorte- en overlijdensadvertenties maandag t/m vrijdag tot 16.00
uur 076-236881, zondag van 18.30 tot 20.30 uur 076-
236242/236911.
Bankrelaties: Postgiro 1114111 -ABN/AMRO rek. 520538447.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Ook op zaterdag van 09.00-12.00 uur.
Door Henk Bouwmans
Amsterdam - Salman Rus
hdie is het meer dan zat
om ondergedoken te leven.
„In het begin was ik er
beter aan gewend dan nu.
Het was een noodsituatie.
Een paar dagen, een paar
weken zou het duren, zei
den de Britse autoriteiten
tegen mij. Maar vijf jaar!
Ik voel mij ongeduldig.
Nog een zesde jaar zo
doorgaan, wil ik niet."
De Britse schrijver Salman Rus
hdie kan zich niet meer vrij
bewegen sinds februari 1989.
Toen riepen de Iraanse geeste
lijke leiders alle moslims ter we
reld op om Rushdie te doden
vanwege zijn boek De Duivels
verzen, een boek dat de funda
mentalistische moslims beschou
wen als godslasterlijk. Rushdie
leeft verscholen, ondergedoken,
omgeven door bodyguards.
In het diepste geheim bezoekt
Rushdie politici om hen te over
tuigen dat de moslimwereld
(lees: Iran) zijn doodvonnis moet
intrekken. De laatste paar dagen
was hij in Nederland. Hij wilde
minister Kooijmans van Buiten
landse Zaken spreken, vooral
omdat de bewindsman een grote
internationale reputatie geniet
als voorvechter van mensenrech
ten.
Anders dan in het afgelopen
voorjaar toen Rushdie zijn be
zoek afzegde omdat het vooraf
bekend werd, lekte Rushdie's be
zoek deze keer gisterochtend pas
uit, enkele uren voordat hij Ne
derland Zou verlaten. Dat zorgt
nog voor enkele spannende uren
voor de organisatoren. Die zijn
doodsbenauwd dat fanatieke
moslims door de publicatie in De
Telegraaf een poging wagen
Rushdie van het leven te bero
ven.
Een gistermorgen in het Amster
damse politiek en cultureel cen
trum De Balie aangekondigde
persconferentie werd daarom
met de grootst mogelijke veilig
heidsmaatregelen omgeven.
Nauwelijks een uur voor het be
gin wordt de persconferentie aan
de pers bekend gemaakt. Buiten
staat een tiental agenten maar in
De Balie zelf is de sfeer deson
danks ongewoon relaxed. Totdat
Zo de pers ontmoeten,
Rushdie mateloos. „Het jj
belediging dat er zoveel \-f
heidsmaatregelen moeten
den getroffen. Het is het stat
bewijs van ongeoorloofd a
pen in het vrij verkeer van!
sonen binnen Europa."
Rushdie vertelt over
zlJnges»
met Kooijmans. Over de
lijkheid om Iran bij het Hof]
Justitie te vervolgen. Over:
ga-schrijvers in Turkije e,
Bangladesh die vanwege
pennevruchten ook door mos']
fanatici met de dood
bedreigd. „Dat iemand wj
gedood, het mes op de
wordt gezet voor het schri]
van een boek. Dat is 0®
vaardbaar." Het is het terro
me van de jaren negentig,
hij. „De terrorist zit thuis',
met zijn vinger naar een pl
de wereldkaart en zegt: dood
schrijver die daar woont ei
krijgt een flinke som gelden
plaats in het paradijs."
Hij beantwoordt vragen,
stem klinkt helder en
lijk. Hij hoopt dat Nederli
samen met andere kleine
als Canada, Noorwegen
van onze Haagse redactie
Inen Haag - Minister Maij-
I Weggen (Verkeer moet voor
het voorjaar maatregelen
nresenteren die een uitholling
van het openbaar vervoer een
I halt toeroepen. De Tweede
I Kamer drong daar gisteren
I unaniem op aan.
Dit gebeurde na een pittig be-
Lrotingsdebat, waarin de mims-
L zware kritiek te verduren
vrees De hele Tweede Kamer,
aangevoerd door PvdA'er Van
I Gijzel, bleek bezorgd over de
I toekomst van het openbaar ver-
Jvoer, waar de kwaliteit afneemt
|en dè prijzen stijgen.
M
V3
P\
m
m
st
ve
e>
g£
D
g<
st
te
ti
H|
ja
e:
w
vr:H
I Amsterdam - Eén op de vier
I vervoer voelt zich af en toe 01
de Randstad als elders in het 1;
Dit blijkt uit een onderzoek van
Ihet Platform Sociale Veiligheid
den grote landen als DuitsiJ Openbaar Vervoer naar de vei-
onder druk zet om Iran te tre J ligheid en de veiligheidsbeleving
met financiële en economislin het openbaar vervoer.
Salman Rushdie ontmoette in Nederland onder anderen VVD-leider Bolkestein.
de verzamelde pers om twee mi
nuten voor half elf te horen
krijgt: u wordt allen verzocht
plaats te nemen in de autobus
vóór De Balie. Dubbele controles
van perskaarten volgen. In de
bus worden speciale toegangs
passen voorzien van het stempel
'Vertrouwelijk' uitgedeeld.
Om acht minuten voor elf ver
trekt de bus, onder politiebege
leiding. Een rit door Amsterdam
volgt. Naar het Amstelhotel?
Nee, de bus 'rijdt verder. Naar
een van de hotels bij Artis? Nee.
De bus rijdt door, naar het
Scheepvaartmuseum en draait
daarna het terrein op van de
marine-kazerne aan het IJ, een
van de best bewaakte plaatsen in
de hoofdstad.
Twee hofmeesters in marinepak
kijken vanachter een glazen deur
nieuwsgierig naar de binnen
stappende journalisten. Nog
geen uur eerder was het bevel
gekomen dat de filmzaal razend
snel moest worden opgeruimd.
Geen spoortje mag er meer te
zien zijn van de reünie die er de
vorige avond plaatsvond. Links
en rechts staan agenten. De ja-
loeziën zijn neergelaten. Één
maal binnen worden camera's
opgesteld. Het wachten is op
Rushdie.
Na tien minuten is hij er ineens.
Er heerst een vreemdsoortige,
FOTO ANP
stilte als Rushdie binnenkomt.
Zijn pas is gezwind. Televisie
camera's volgen hem. Hij neemt
plaats achter de tafel op het
podium. Foto-camera's klikken.
Hij krijgt een glas water. Zijn
mondhoeken krullen omhoog,
lichtjes is het spoor van een
glimlach te zien. Vijf forse vei
ligheidsagenten bewaken het po
dium. Achter in de zaal hebben
zich zestien gewone agenten ver
zameld.- J
sancties. Want Iran heeft
schuld van veertig miljoen dol
en heeft westers geld nodig v(
haar wederopbouw. „Dat
ons een sterke onderhandeli
positie. Overheden en
moeten samenwerken. Ik kan
alleen maar zeggen, ik kat
niet realiseren. Maar als we
niet doen, komt er geen opll
sing."
Na veertig minuten mogen
tv-stations Rushdie nog es
apart interviewen. Hij kijkt hs
der de camera in, af en fi
vouwt hij de handen,
opvallend blanke handen, scfir/j
vershanden die het liefst zoudt
schrijven. „Dit bestaat to!
energie. Met mijn
man ben ik niet veel
ten. Zo kan ik niet altijd doo
gaan. Ik hoop dat het Europt
volk dat beseft."
Ineens is het
wordt weggevoerd, door
schuifdeur naar de achtera
gang. Twee minuten later vt
trekken twee geblindeerde Mi
cedessen. Rushdie is op weg na
huis...
Minister Maij van Verkeer zegt
in een reactie geschrokken te
zijn van de uitkomsten van het
onderzoek.
[Slachtoffer
[Het meest zorgelijk vindt Maij
dat bijna drie kwart van het
rijdend personeel in het open
baar vervoer vorig jaar slachtof
fer werd van agressief gedrag.
Gemiddeld 10 procent was
slachtoffer van mishandeling, 47
procent is bedreigd, 7 procent
bestolen en 68 procent werd in
1992 op een andere manier tij-
(ADVERTENTIE)
De misdaad in de voor
malige Sovjet-Unie stijgt
explosief en de politie
weet er steeds minder
raad mee. Luister maar
naar een politieman uit
de Litouwse zusterstad
van Etten-Leur, Siauliai.
Onze verslaggever Henk
den Ridder, op bezoek
met een Brabantse dele
gatie praatte met hem.
'We lopen achter de fei
ten aan'.
Door Henk den Ridder
HET BEZOEK van paus Johan
nes Paulus n in september heeft
de politie van de Litouwse stad
Siauliai geen windeieren gelegd.
Om de veiligheid van de Heilige
Vader te kunnen garanderen
kreeg het korps de beschikking
over dertig moderne Motorola-
portofoons en een bijbehorende
centrale.
Politiewoordvoerder Vytautas
Tamulionis' zegt dat de politie
vooral blij is omdat het korps nu
enige moderne communicatie
apparatuur in kan zetten in de
strijd tegen de oprukkende cri
minaliteit. Want met de Wester
se vrijheden heeft Litouwen
sinds de onafhankelijkheid te
maken gekregen met een ander
nieuw fenomeen: georganiseerde
misdaad.
Vytautas Tamulionis geeft on
middellijk toe dat de politie
steeds achter de feiten aanloopt.
Zo zijn er nog geen instrumenten
om het zwarte geld-circuit aan
te pakken omdat er nog geen wet
is, die mensen verplicht aan te
geven waar ze hun vermogen
vandaan hebben.
Zo gauw het parlement in Vil
nius wetten aanneemt, daalt de
criminaliteit even. Voorbeeld.
Siauliai werd de laatste jaren
geteisterd door bomaanslagen en
afpersingen. De maffia (Tamu
lionis neemt het woord niet in de
mond) belt rijke mensen of suc
cesvolle ondernemingen: 'Je geld
of je leven'. Als het slachtoffer
geen geld afgeeft, kan hij er
donder op zeggen dat er geweld
tegen hem wordt gebruikt.
Zoals Viesbutis Siauliai. Het be
langrijkste hotel in de 150.000
inwoners tellende stad Siauliai.
De maffia klopte eerder dit jaar
aan en probeerde de buidel op
illegale wijze te vullen. De hotel
leiding weigerde en enkele dagen
later ontplofte een bom in het
restaurant van het hotel. De
schade is nog steeds niet hersteld
uit angst voor nieuwe aanslagen.
Het parlement heeft nu echter
een wet aangenomen die het
1 Voorlichter Vytautas Tamulionis van de politie in Siauliai.
FOTO ALGIS BLINKEVICIUS
voorbereiden van bomaanslagen
en andere misdrijven verbiedt.
Tamulionis: „Tot op dat moment
hadden we met zes of zeven
aanslagen per jaar te maken.
Nadat de wet is aangenomen zijn
er geen bommen meer ontploft.
Want we kennen de criminelen
en zij weten nu dat ze ook tij
dens voorbereidingen kunnen
worden gepakt."
En zo is het steeds, zegt de
politiewoordvoerder. Er vinden
misdrijven plaats en pas achter
af komt er wetgeving die de
misdrijven verbiedt. En er wor
den dagelijks misdrijven ge
pleegd die tot nu toe onbekend
waren in Litouwen. Ontvoerin
gen, mensen die geld moeten
betalen voor hun eigen 'veilig
heid', afpersing, aanslagen, be
dreigingen, chantage. Omdat de
politie goede contacten heeft
met de parlementariërs verloopt
de inhaalmanoeuvre in een rede
lijk tempo.
Het politiekorps van Siauliai telt
zevenhonderd manschappen. Ter
vergelijking: Breda heeft 125.000
inwoners en moet het met een
kleine driehonderd dienders
doen. Toch klaagt Tamulionis
over te weinig mensen: „We heb
ben er honderd meer nodig."
Maar de animo om bij de politie
te gaan is niet hoog in Litouwen.
Stamt nog uit de tijd van de
Sovjet-bezetting. De politie
werd geleid vanuit Moskou, de
uniformen kwamen uit Moskou,
de officiële politietaal was Rus
sisch, enzovoort. De Litouwers
hebben het niet zo op mannen in
uniform. Ook al is het kostuum
van de Litouwse politie veel
vriendelijker en minder agressief
dan het oude Sovjet-pak.
„De bevolking toont weinig res
pect voor de agent op straat. Dat
is een groot probleem voor de
politie. We kunnen maar geen
hoog opgeleide mensen voor een
baan bij ons interesseren. Daar
door worden weinig eisen ge
steld aan mensen die wel
uniform willen dragen."
Vandaar dat corruptie binnen
politie oprukt, al ontkent Tan
lionis dat in alle toonaard:
Maar de voorbeelden ligge:
straat. In de strijd tegen de
daad controleren agenten op:
belangrijk kruispunt automo!
listen. Elke dag. Woon-wei
verkeer wordt twee, drie 1:
per dag aangehouden. Uiteraï
constateert de agent dan
eens een mankement of overt:
ding. Die kosten geld, maar»
interessante ruilwaar heeft 1»
ook doorrijden.
Ook technisch gezien is de 1
touwse politie volop in ontwil
keling. Moderne communie®
apparatuur doet zijn intrede:
de komst van de paus heeft dl
flink aan bijgedragen. De 1
mandad rijdt nog wel in Bu
sche Wolga's en Lada's rond.
het pakken van snelheidsove
treders wil dat wel eens probl
men opleveren want de mo
mum snelheid van een po®
voertuig is 110 km/h.
Het bezoek van Johannes Pa®
II was in veel opzichten
'test-case' voor de Litouwse p
litie. Nieuwe apparatuur,
menwerking met Westerse aut
riteiten en beveiliging van
hoogste niveau. Vytautas Ta®
lionis zegt kort en trots: „I
geen problemen geweest,
één."
Door Theo Hoeymakers
WAT BEWEEGT een mens om 75 jaar
na dato de voormalige slagvelden van
de Eerste Wereldoorlog aan te doen?
Om er oorlogsmusea, resten van loop
graven, kerkhoven en forten te bezoe
ken?
Wellicht het onbekende en het myste
rieuze van die alles vernietigende oor
logsmachine, een gevoel dat zich op de
slagvelden van Verdun en leper onmid
dellijk opdringt. De totale zinloosheid
van een vier jaar durende loopgra-
venstrijd, met nauwelijks terreinwinst
en steeds maar langer wordende doden
lijsten.
Chrisje en Kees Brants merken in de
inleiding van hun boek 'Velden van
weleer - Reisgids naar de Eerste We
reldoorlog' op, dat de oorlog 'versla
vend' werkt. En je kunt je dat goed
voorstellen, als je na een eerste bezoek
aan Verdun, leper of de Somme evenals
de auteurs eenmaal gegrepen bent door
de slachtingen aan het westelijk front.
De schrijvers noemen hun boek een
'gids voor een gehavend stukje Europa',
maar het is tevens een geschiedenisboek
dat zich ook ver van de loopgraven van
La Grande Guerre zeer vlot laat lezen.
De Eerste Wereldoorlog is wel een lite
raire oorlog genoemd en daarmee heeft
menige Britse, Franse en Duitse histori
cus zijn voordeel al gedaan. Ook de
auteurs van 'Velden van weleer' putten
driftig uit de rijke bronnen die op dit
gebied voorhanden zijn. Werk van Wilf
red Owen, Siegfried Sassoon, Edmund
Blunden, Ernst Jünger en Erich Maria
Remarque. Want veel meer nog dan de
Tweede is de Eerste Wereldoorlog door
schrijvers en dichters geboekstaafd. Er
werd heel wat afgeschreven in de loop
graven.
'Velden van weleer' - bij mijn weten de
eerste echte 'Nederlandse' reisgids naar
de slagvelden - behandelt de oorlog aan
de hand van acht verschillende 'fron
ten'. De auteurs volgen de krijgsver
richtingen, behandelen en passant de
militaire en politieke aspecten, geven
tips over bezienswaardigheden en reis-
en logiesmogelijkheden en beschrijven
'de alledaagse gekte' aan de hand van
dagboekfragmenten, romans en gedich
ten. Het geheel wordt gecompleteerd
door handige detailkaarten en illustra
ties. Het boek is mede zo leesbaar
geworden door de vele vaak lakoniek
aangehaalde anekdotes.
Een voorbeeld: „Kolonel George Patton
voerde het bevel over 177 tanks, overi
gens zonder dat zij zich in gunstige zin
onderscheidden, want de meeste waren
al snel kapot of liepen vast in de
modder. Zijn afkeer van angstige solda
ten waaraan hij in WO II zo'n dubieuze
faam zou ontlenen, had zich toen al
ontwikkeld: 'Ik zag een figuur in een
krater zitten met zijn geweer. Ik dacht
dat hij zich verstopte en ging ernaar toe
om hem uit te schelden. Hij was dood,
een kogel door het rechteroog'."
De passage zegt niet alleen iets over
Patton, maar ook over de - beperkte -
functie van de tank in de Eerste We
reldoorlog.
Een ander voorbeeld uit het dagboek
van een Duitse soldaat. „De dag was
lang en de een na de ander werd door
,die verschrikkelijke mitrailleur gepakt.
(Wij) probeerden met onze nagels de
bodem onder ons weg te krabben, om te
proberen iets dieper iri de aarde te
komen." En de auteurs vervolgen:
„Het dorp viel pas na een week defini
tief in Duitse handen, de heuvels ervoor
bedekt met een feldgrau-tapijt van
Duitse doden. Tot de gevangen geno
men verdedigers van Douaumont Villa-
ge behoorde de zwaargewonde kapitein
Charles de Gaulle. De Fransen hadden
al zware verliezen geleden, maar nog
probeerde de plaatselijke commandant
het dorp te heroveren totdat (de Franse
bevelhebber) Pétain, de infanterist, die
beter dan welke bevelhebber ook be
greep wat de infanterie moest door
staan, persoonlijk verdere aanvallen
verbood."
Op hun reis langs het westelijk to
voeren Chrisje en Kees Brants de
langs de ontelbare herkennir"1'
van een oorlog die in de t
landen een onuitwisbare indruk
achtergelaten. Van protserige
menten en prestigieuze musea tot
doenlijke' kerkhofjes en overwoei
bunkers.
De auteurs waarschuwen de al te
te reiziger voor 'twee weken afzi®
hij of zij het vijftienhonderd kilow
lange front in één keer zou w
'doen'. Uit eigen ervaring weten ze
enkele dagen meer dan genoeg
zoveel kerkhoven, monumenten, 10
musea en loopgraven bekruipt je ai
een unheimisch gevoel. Het wordt
maal iets te veel doem en dood.
schrijvers bevelen dan ook korte®
zonderlijke trips aan.
'Velden van weleer - Reisgids naa'
Eerste Wereldoorlog' van Chrisje en
Brants. Uitgegeven door Nijgh en
Ditmar/Dedalus. Prijs: 45,-.
WAARSCHUWINGEN WORDEN
horen wil. Het kabinet heeft sign
buiten gekomen, dat het met d
voor de hoogste positie van de F
ganisatie van de Verenigde Nati
vertègenwoordiging bij de EG i
toen het ging om de voorstelle
geloofd.
Waarom niet? Omdat Lubbers ei
beter dachten te kennen? Omdal
de onoverwinnelijkheid van k\
geloofde Lubbers de berichten v
en kwam het hem niet slecht
zeperd werd?
Premier Lubbers is een bedreve
van dienst en met grote ervarin
jjioet dus weten hoe het er in
daarom ligt de suggestie dat
voor de hand.
Gerrit Braks moest drie jaar
het veld ruimen als minister
visserij. Zijn politieke vrienden
kwestie was hen, en zeker
kabinetscrisis waard. En dat
exponent van het christen-boere
steunpilaren van zowel CDA
dan ook niet voor niets al
landbouw.
penït Braks voelde zich yesiai
nehabiliatie was op zijn plaats,
van de Katholieke Radio Omroei
net Europese schaakspel niet
yan den Broek, had hij in zijn
ja de interpretatie van dit st„,
was de vriendschap hem niet
want dezelfde Lubbers had hei.
,e kwestie van de visserijfraude
vandaar dat de eerste minister
kandidatuur Braks formeel s
°9en zijn noodlot tegemoet
r en en betekende meteen
turopese stoelendans,
vjt deze kwaadwillende lezing
ha ^aar wil Lubbers niet
Ooi 8 P°'it'cus üit het SChó. iv.
k op deze versie serieus diene
he
I-
ge!
v
t
ri
1 als
I rui
1 geslacf
hi
og
seen
niet
I hert
I steui
t zon
k
ai
schanc
