wegstoppen
doodknuffelen
Ouderen niet
en
et haar
iwijzen
'acbeth
re regie
kunst'
inksveer
Maatschappij moet profiteren van ervaring van ouderen
Ik geloof niet
dat Nederland
zo weinig krasse
knarren kent
Een mens is
immers zo
oud als hij
zich voelt
GIDS
VRIJDAG 12 NOVEMBER 1993
NOVEMBER 1993 Dé
DE STEM
fctenaars uit binnen- en
jositie 'Bedrijf en kunst'
prband met het 40-jarig
rijfsterrein Dombosch H
istelling wordt vanmidag
loor deze gelegenheid werk
ld Tekenbroek uit Zwitser
larie Francois en Christianê
pard-Wörfel, Lothar Schulz
I Peter Wörfel uit Duitsland
f, Germaine van der Meulen
Iver kunstsubsidies zou
Ie nek moeten uitsteken. To'
liek verantwoordelijk vooi
\le politiek de kunstwereld
ars hebben zelf ook een taak
dat subsidiëring noodzake.
De 'kunsten' moeten het debai
Urven aangaan met de 'we.
|ld'," vindt Hedy d'Aneona
De betrekkelijke vrijplaats
Qe overheid biedt, mag vooi
nstenaars geen excuus zijnon
Jich van de wereld niets meei
■an te trekken. De kunst moei
|aar werking bewijzen in de sa
renleving."
De minister zegt te vrezen
let publiek een achterhoede
kordt, die zich afwendt van de
loorlopers. Dat vindt zij
Ireinig acceptabele gang van zï
|en. In haar visie berust de Iegi
natie van kunst en van At
lubsidiëren daarvan on een sa
Tienspraak tussen kunstenaar ei
lubliek.
dit
Leeftijd, mag niet langer re-
aet zijn om mensen uit te
sluiert van het maatsckappe-
Jijk leven.
foto de stem/ben steffen
Leeftijd mag geen reden
meer zijn om mensen uit
te sluiten van deelname
aan het maatschappelijk
leven, vindt VVD-leider
"Bolkestein. Ouderen
moeten langer kunnen
blijven werken, ook na
hun vijfenzestigste. Ook
moeten zij op latere leef
tijd een stapje terug kun
nen doen zonder gevol
gen voor hun pensioen.
d( Telt ons land zo weinig
krasse knarren?
Door Frits Bolkestein
w
-
•SP
|jk Toneel
ouderen te vergroten, zullen wij ons
moeten ontdoen van het keurslijf
van de doorgeschoten verzorgings
staat.
Vut te duur
Te veel mensen verlaten te vroeg het
arbeidsproces door vervroegd uit te
treden. Het aantal vutters is in de
jaren tachtig bijna verzevenvoudigd.
Met gemiddeld negentig procent van
het laatstverdiende loon was het
aantrekkelijk om vervroegd met
pensioen te gaan.
Het is dan ook niet verwonderlijk
dat de huidige vut-regeling te duur
wordt. Een forse verhoging van de
vut-leeftijd en op termijn volledige
afschaffing is onvermijdelijk. Hoe
wel het aan de werkgevers en werk
nemers is om hier afspraken over te
maken, moet de overheid als werk
gever het goede voorbeeld geven.
Ouderen zouden de mogelijkheid
moeten krijgen ook na de pensioen
gerechtigde leeftijd van 65 jaar door
te werken. Flexibilisering van de
pensioenleeftijd is een van de manie
ren waarop de aow betaalbaar kan
blijven.
Hoewel er geen wettelijke belemme
ringen bestaan om langer door te
werken, zijn er in de praktijk vaak
(oorspronkelijk beschermende, nu
belemmerende) bepalingen opgeno
men in arbeidscontracten, cao's,
ambtenarenreglementen en pen
sioenregelingen. Ook hier zou de
overheid een voorbeeldfunctie kun
nen vervullen.
Indien sociale partners geen gevolg
geven aan het broodnodige wegne
men van de belemmerende voor
waarden voor flexibele pensionering,
dan zou het opnemen van een ver
bodsbepaling in het Burgerlijk Wet
boek kunnen worden overwogen, na
melijk op het beëindigen van de
arbeidsovereenkomst wegens het be
reiken van de pensioengerechtigde
leeftijd.
Flexibele pensionering bergt echter
ook een gevaar in zich, namelijk het
eenzijdig invullen ervan. Er moet
worden voorkomen dat te veel men
sen vervroegd met pensioen gaan en
te weinig mensen langer doorwer
ken. Daarom moet flexibele pensio
nering verbonden zijn aan financiële
prikkels om langer door te werken.
Stapje terug
De arbeidsparticipatie van ouderen
zou ook kunnen worden verhoogd
door flexibilisering van de loopbaan.
Ik bedoel hiermee dat het hoogte
punt niet tevens het eindpunt van
een carrière zou hoeven te zijn. Men
sen zouden geneigd zijn langer door
te werken als zij op latere leeftijd
een stapje terug kunnen doen. We
zouden niet zo moeilijk moeten doen
over verlaging van de werkdruk en
het salaris als de arbeidsproduktivi-
teit met het klimmen der jaren af
neemt. In een land als Japan is dat
heel normaal en blijven ouderen veel
langer actief. Flexibilisering van de
loopbaan betekent niet alleen dat
mensen langer actief blijven, maar
ook dat de instroom van ouderen in
de WAO beperkt.
Om te vermijden dat een lager loon
op latere leeftijd een te laag pen
sioen betekent, zou een wijziging
van de pensioenssystematiek ervoor
kunnen zorgen dat bij voorbeeld niet
meer het eindloon maar het hoogst
genoten loon, of het gemiddelde van
de laatste tien jaar, als grondslag
wordt genomen.
Minder kinderen
Naast de bevordering van de zelf
standigheid van ouderen in economi
sche zin zullen er ook op sociaal
gebied veranderingen optreden. De
ouderen van de toekomst, de na-oor-
logse babyboom generatie, zullen
minder kinderen hebben dan die van
nu. Volgens de Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbeleid
(WRR) blijft van die generatie zes
tien twintig procent kinderloos,
tegen tien procent van de ouderen
van vandaag. De ouderen van de
toekomst zullen dan ook minder on
dersteuning van hun kinderen kun-
nen krijgen dan nu het geval is. De
vraag naar goede professionele zorg
zal de komende decennia toenemen.
De WRR heeft berekend dat alleen al
als gevolg van de vergrijzing van de
bevolking de kosten van de zorgsec
tor met tien procent per hoofd van
de bevolking zullen stijgen. Momen
teel heeft de gemiddelde 85-plusser
bijna negen maal zoveel aan zorg
voorzieningen nodig als iemand tus
sen veertig en vijftig jaar.
Het aantal 85-plussers zal volgens de
WRR tussen 2035 en 2050 zijn hoog
tepunt bereiken. Dit betekent dat
ook in sociaal opzicht moet worden
bevorderd dat ouderen zo lang mo
gelijk zelfstandig functioneren en
volwaardig deelnemen aan het maat
schappelijk leven.
Bejaardenoorden
De huidige bejaardenoorden waarbij
aan iedereen een algemeen zorgpak-
ket wordt aangeboden, moeten wor
den gemoderniseerd. Let wel: gemo
derniseerd, en niet gesloten, zoals
onze minister van wvc aanvankelijk
voorstond. Bejaardenoorden moeten
dusdanig worden aangepast, dat zij
een 'zorgpakket op maat' moeten
kunnen bieden.
Huisregels die de individuele rechten
van de bewoners beperken, zouden
moeten worden opgeheven. Daar
voor in de plaats zouden er regels
moeten komen die, meer toegespitst
op het individu, ruimte laten voor
bijvoorbeeld het hebben van een
huisdier of het 's avonds later bin
nenkomen. Deze bejaardenoorden
'nieuwe stijl' kunnen dienen als
zorgvoorziening tussen thuiszorg en
verpleeghuis in, en dus een onmisba
re functie vervullen.
Rondpompen
Het vreemde is dat minister D'Aneo
na aan de ene kant wil bezuinigen op
de bejaardenoorden maar aan de
andere kant 200 miljoen ter beschik
king stelt voor werkgelegenheid in
de zorgsector. Tegen dit rondpompen
van geld: bezuinigingen doorvoeren
zodat er ontslagen vallen en tegelij
kertijd geld vrijmaken voor het
scheppen van nieuwe banen, hebben
wij ons fel verzet. Dat hebben wij bij
monde van een motie duidelijk ge
maakt. En wat blijkt? De motie werd
verworpen maar de regering voert
haar achteraf toch uit. De druk van
uit het veld werd de bewindslieden
Kok en d'Aneona kennelijk te groot.
Ook moet er in intramurale zorg
voorzieningen meer rekening worden
gehouden met het recht op privacy
van ouderen. Waarom geen twee ge
vangenen in één cel, maar wel vier
ouderen dag in dag uit op één kamer,
waar het recht op privacy ophoudt
bij het nachtkastje?
1993, het Jaar voor de Ouderen, is
van veel meer betekenis dan'alleen
voor de senioren zelf. Dit jaar vraagt
om aandacht voor veranderingen in
het totale sociaal-economische be
leid, waarvan de gevolgen hun weer
ga in de samenleving niet zullen
kennen. Een cultuuromslag is daar
bij absoluut vereist. Ouderen moeten
zich zelfstandiger en mondiger op
stellen. De overheid moet hen daar
toe aanmoedigen. Van zijn kant zou
de verzorgingssector meer uit moe
ten gaan van op een op vraag en
klant gericht beleid in plaats van een
op aanbod en instellingen gericht
beleid.
Frits Bolkestein is fractievoorzitter
van de VVD in de Tweede Kamer. Dit is
de ingekorte versie van een toespraak
die hij hield voor de Maatschappij voor
Nijverheid en Handel in Apeldoorn.
SS-
Onlangs moest ik optreden voor de
landelijke jongerendag van de WD.
Na afloop stelde een jongere mij de
vraag of ik mijzelf reeds zag als
- onderdeel van de categorie 'oude-
ren'.
Ik omzeilde deze pijnlijke vraag
-onlangs vierde ik mijn zestigste
verjaardag - door me te scharen on-
der de categorie 'tijdlozen'. Ik houd
namelijk niet van de Nederlandse
hokjesgeest. Een mens is immers zo
oud als hij zich voelt.
De liberale afkeer van hokjesgeest
neemt niet weg dat ook wij van
mening zijn dat de positie van de
ouderen in onze samenleving veel
belangstelling verdient. Het beleid
ten aanzien van senioren zal in Ne
derland de komende decennia im
mers aan fundamentele veranderin
gen onderhevig zal zijn.
Nu is een kwart van de Nederlandse
bevolking ouder dan vijftig en een
achtste ouder dan 65 jaar. En de
vergrijzing gaat door: tegenover ie
dere 65-plusser staan nu nog twee
personen jonger dan twintig jaar, in
2035 za| deze verhouding ongeveer
één op $>n bedragen. Duidelijk is dat
de eeryiomische gevolgen van de ver
oudering van Nederland enorm zul-
Vtyi zijn. Vooral voor de arbeids
markt en voor de betaalbaarheid van
ouderdomsvoorzieningen en medi
sche zorg. Steeds minder jongeren
zullen voor steeds meer ouderen het
geld voor deze voorzieningen moeten
verdienen. Dat is bij ongewijzigd
beleid uiteindelijk onhaalbaar.
De vergrijzing van Nederland bete
kent voor de politiek een enorme
uitdaging. Ten eerste vormen de se
nioren een groep van groeiend elec
toraal belang. De ouderen nemen
niet alleen in aantal toe. Zij stem
men tevens minder traditioneel. De
zelfbewuste senioren van nu behoren
steeds vaker tot de groep van de
zwevende kiezers om wie de partijen
zo hard moeten knokken. Dat is een
majeur politiek feit waarom geen
enkele partij meer heen kan lopen.
Tegelijkertijd betekenen de groeien-,
de kosten die met de vergrijzing
samenhangen dat het voor politieke
Partijen buitengewoon riskant is de
ouderen gouden bergen te beloven.
Partijen die dat wel doen, komen
zichzelf vroeg of laat tegen.
De enige uitweg uit dit dilemma is
een fundamentele verandering van
wize kijk op de rol die de seniore
burger in onze samenleving heeft.
moeten de oudere niet langer
primair zien als een onderwerp van
overheidszorg, maar juist als een
ervaren burger die nog veel voor de
maatschappij kan betekenen.
Doodgeknuffeld
b!og slechts enkele decennia geleden
is onder het bewind van minister-
President dr. W. Drees de voorloper
van het huidige sociale zekerheids
stelsel ingevoerd. Het werd toen als
IDuncan te gast hebben, ontstaat
fer een woest drankgelag, met
I spuitende champagne. Macbeth
len zijn hartsvriend Banquo
[stoeien telkens met elkaar, c
1 de kracht van hun tienerlijven
I tarten.
Wanneer Macbeth van de tover-
I kollen zijn toekomstige positie
I voorspeld krijgt, kan de machts-
I beluste Lady Macbeth niet
I wachten tot het zover is. Zij hitst
I haar wankelmoedige man op om
I de koning te vermoorden zodat
hij diens plaats kan innemen.
I Het door het nieuwe konings
paar aangerichte kwaad richt
zich genadeloos tegen henzelf.
Gekweld door schuldgevoel slaat
bij hen de waanzin toe. De nieu
we koning staat al klaar om
Macbeth, die door zijn vijanden
wordt vermoord, op te volgen.
Het ritme van de voorstelling is
afwisselend en muzikaal, beurte
lings plechtig citerend en bijna
statisch en dan weer fysiek be
weeglijk en uitbundig, met grap
jes waarin jongeren zich kunnen
herkennen. Een Frans nummer
begeleidt het feest van het nieu
we koningspaar. De toverkollen
en hovelingen zijn hier, heel
grappig, Engelse kostschool
meisjes. Zij vertolken de sterkste
rollen. Het echtpaar Macbeth
toch wat matjes. Het mist zowel
de slechtheid als de duistere sen
sualiteit. De acteurs zijn dan ook
nog wel erg jong voor deze rol
len. Wat niet wegneemt dat het
een moderne, herkenbare voor
stelling Is.
14.30 en 17 u. Homeward bound.
14.30, 17 en 20 u. The firm.
22.30 u. In the line of fire.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Dave.
22.30 u. Sliver.
17 en 20 u. The fugitive.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. The age"1
innocence.
14.30 en 17 u. The piano.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Fixing »e
shadow.
14.30, 17, 20 en 22.30 u. Oeroeg.
22.30 u. The vanishing.
BRUGGE
- Kennedycomplex
14.30, 17.15, 20 en 22.30 u. Jwas
sic Park.
14.30, 17.15, 20 en 22.30 u. KisfflB
sun.
14.30 en 17.15 u. Dave.
20 u. The firm.
22.45 u. The fugitive.
14.30 u. De Ongelofelijke reis.
17.15 en 20 u. Ad fundum.
22.30 u. Fixing the shadow.
KNOKKE
- Beverly Sereens ,ic
15, 17.30, 20 en 22.30 u. JuTass'
Park. ,m
15, 17.30 en 22.30 u. Fixing
shadow.
15, 17.30, 20 en 22.30 u. Kisu6
sun.
20 u. The firm.
15 u. Homeward Bound.
17.30 en 20 u. Dave.
22.30 u. Ad fundum.
THEATER
HULST
- Den Dullaert
meeI
20.15 u. 'Ge keu mij nog
verteH'n', tweede vertelavond
streekverhalen in dialekt.
Bolkestein: 'Ouderen vormen
een groep van groeiend electo
raal belang'.
foto de stem/johan van gurp
het draagvlak - dat wil zeggen: het
aantal werkenden - zal moeten wor
den verbeterd. De werkenden in ons
land betalen nu al aow-premie voor
meer dan twee miljoen 65-plussers.
Daarnaast moeten zij ok de lasten
opbrengen voor meer dan 900.000
arbeidsongeschikten, 700.000 werk
lozen en 300.000 mensen in de ziek
tewet.
Het is duidelijk dat de aow alleen
betaalbaar kan blijven als ingrijpen
de maatregelen in de sociale zeker
heid niet worden geschuwd. Wie dat
ontkent, draait zichzelf én de kiezer
een rad voor ogen.
Aow handhaven
De VVD is van mening dat de aow
zoveel mogelijk in zijn huidige vorm
moet worden gehandhaafd. De aow
is voor de meeste mensen een be
langrijke zekerheid waarop zij, voor
hun oude dag, aanspraak moeten
kunnen maken. Zij moet een waar-
Er moet een fundamentele verandering komen in de kijk die de samenleving op de oudere heeft, foto dijkstra
een verworvenheid ervaren dat men
op latère leeftijd, kon stoppen met
werken. Ook werd het als teken van
beschaving gezien dat vrouwen niet
meer buitenshuis behoefden te wer
ken.
Maar deze oorspronkelijk als be
schermend ervaren maatregelen van
de verzorgingsstaat worden nu als
knellend ondervonden. Te veel oude
ren nemen nauwelijks meer actief
deel aan de samenleving, en worden,
als ze zorgbehoevend zijn, in veel
gevallen 'oververzorgd', 'doodge
knuffeld' of 'weggestopt' in een te
huis.
Wie 'de' ouderen nog steeds associ
eert met begrippen als ziek, zwak en
misselijk, houdt dit vooroordeel ten
onrechte in stand. De feiten laten
immers een heel ander beeld zien:
die van de oudere die in toenemende
mate gezond, vitaal en levenslustig
is. Het dogma 'op je 65e krijg je aow,
dus ben je oud' moet voorgoed wor
den doorbroken.
Leeftijd mag geen reden meer zijn
om mensen uit te sluiten van deelna
me aan het maatschappelijk leven, in
actieve noch passieve zin. Nog afge
zien van het feit dat wij ons dit niet
meer kunnen veroorloven, zou het
een ergerlijke vorm van verspilling
van kennis en kunde zijn.
De verhouding tussen de draaglast
-dat wil zeggen: het aantal uitke
ringsgerechtigde niet-actieven - en
devast, geïndividualiseerd basispen
sioen blijven, gefinancierd via een
omslagstelsel.
De WD kan die keuze voor een
waardevaste aow waarmaken omdat
wij een ingrijpende herovrming van
de sociale zekerheid niet uit de weg
gaan. De afstand tussen uitkeringen
en loon, om mensen aan te sporen
actiever naar werk te zoeken, moet
worden vergroot.
Ook pleiten wij voor invoering van
een basisstelsel. De overheid stelt
zich garant voor uitkeringen op een
basisniveau en de burger is zelf
verantwoordelijk voor eventuele
aanvullingen. Er moet een verschui
ving van verantwoordelijkheden
plaats hebben van de overheid naar
het individu. De verzorgingsstaat
van vandaag moet plaatsmaken voor
de participatiestaat van morgen.
Ook de arbeidsdeelname van oude
ren kan worden verhoogd. Het aan
tal economische actieve vrouwen en
mannen tussen 55 en 64 jaar is in
Nederland in de laatste twintig jaar
drastisch verminderd. Nog slechts
een kwart van deze leeftijdsgroep
heeft een betaalde baan. Ook in
vergelijking met de ons omringende
landen ligt de arbeidsparticipatie
graad van ouderen in Nederland
laag.
Ik weiger te geloven dat ons land zo
weinig krasse knarren telt. Om de
broodnodige arbeidsdeelname van
