oofd.
van
DE STEM
Terug naar de natuur...
de
stad
De wansmaak van Elvis
Taart tegen ergernis
111
De opmars van de groene daken in Nederland
.39
.99
enier
tten.
PERS EN
BADKAMERS
06-96.80
Presley-kookboek maakt duidelijk waarom 'The King' zo moddervet werd
993
X 55
■s
rtikelen
winkets
ne cijfer
en kopen
es op de
zaterdag
d strekt.
r
01835-2722.
kke
ver-
.38
rde
rste
ele-
Heerlijk vrouwtje
geeft haar tel.nr. (100cpm)
NISPEN, Silvia 24 j.-blond,
ma/vrij. v.a. 10.00 u. Tel-
01656-5803. Ass. gevr1___
JONGEDAME, 28 jr. voor
echt privé, ma. t/m vnl-
12-21 u. Tel. 01650-40918.
BREDA. Bo 18, Silvia 24,
Barby 19, Rose 19, Micheli
18, Fanny 19, Rita 30 f
Haagweg 456. 076-14751O
Escort Europa,
Tel. 076-205456. Breda.
es
Inr.
rt
(18
NIEUW Maria bij Helen-
Strikt privé. Ma t/m vr-
076-202513-
Verboden Lusten
-06—320-322-72
Verboden Lusten
(1 p.m.) Homo m.
hetero knul
06-340.320.32
Consument
DONDERDAG 11 NOVEMBER 1993 DEEL
Nederland raakt steeds
verder volgebouwd,
dichtgemetseld en geas
falteerd. De bouwwoede
js nog niet ten einde. In
de komende jaren zal nog
meer groen opgeofferd
worden aan nieuwe wo
ningen, wegen en bedrij
ven. Algemeen-directeur
g. de Winter van het
groen voorzieningsbedrijf
Mostert de Winter in
Sliedrecht probeert op
zijn manier de natuur te
rug te brengen in Neder
land: met groene daken.
Door Peter Vierenhalm
Onlangs heeft de Woonstichting
Etten-Leur haar nieuwe kantoor
vlakbij de A58, aan de rand van
Etten-Leur in gebruik genomen.
Een modern, opvallend en beeld
bepalend gebouw. Maar wat de
meeste mensen niet zien is dat
op het platte dak een klein na
tuurgebiedje is aangelegd. Een
gebiedje waar verschillende
soorten mossen en sedum (vet-
kruid) welig tieren.
„De belangstelling voor natuur
lijke dakbedekking neemt in Ne
derland nog steeds toe. Dit jaar
zijn we in Nederland goed voor
vijfentwintigduizend vierkante
meter aan groene daken. Het
jaar daarvoor legden we nog
vijfduizend vierkante meter na
tuurlijke dakbedekking minder,"
vertelt De Winter in zijn kantoor
dat pal naast de gespleten rivier
de Beneden-Merwede ligt.
„Het gebouw van de Woonstich
ting Etten-Leur was een mooie
klus. Maar we hebben nog meer
projecten in West-Brabant op
stapel staan. Zo is de kans groot
dat we een groen dak mogen
aanleggen op een nieuw winkel
centrum in Breda."
Belangstelling
De Winter is zichtbaar in zijn
nopjes over de toegenomen be
langstelling voor de 'groeiende
en bloeiende daken'. „Maar we
zijn er nog lang niet," zegt hij.
„Elf procent van Nederland is
nu bedekt met beton, asfalt en
klinkers. Als wij zo doorgaan
met het verharden van ons land,
dan wordt het grondwaterpro
bleem steeds nijpender. En dan
krijgen vooral de grote steden te
kampen met een ernstig waterte
kort."
Door de verharding van Neder
land krijgt regenwater geen kans
meer te verdampen. Het nat
spoelt direct weg in de riolen. De
Winter: „Daarom moet je er voor
zorgen dat je het water vast
houdt en dat het kan verdam
pen. Het groen hebben we daar-
M. de Winter op een van zijn grasdaken: „Ze zijn ijzersterk, bijna niet kapot te krijgen.
foto's de stem dick de boer
voor hard nodig. Ik hamer er
steeds op dat we zoveel mogelijk
natuur moeten terugbrengen,
vooral in de stad. Den Haag
bijvoorbeeld kampt al met grote
droogteverschijnselen. Bomen
gaan daar letterlijk dood van de
dorst."
Ontwikkeling
De Winter is al zo'n vijftien jaar
bezig met de ontwikkeling van
groene daken. „Twaalf jaar gele
den zijn we gaan samenwerken
met de Universiteit van Han
nover. Zo zijn we al die jaren op
proefvelden bezig met een nauw
keurige selectie van de juiste
planten. Die worden blootge
steld aan extreme omstandighe
den, zoals koude, droogte en hit
te. We hebben ontdekt dat berg-
planten heel goed kunnen dienen
als dakbedekking. Ze zijn ijzer-
sterk, bijna niet kapot te krijgen.
We selecteren de sterkste plan
ten voor de daken."
Op de top van het nieuwe kan
toorpand van de Woonstichting
in Etten-Leur groeien mossen
tussen sedumplantjes. „Deze
plantjes hebben zomers geen
extra water nodig. Ze worden als
het heet en droog is weliswaar
verschrikkelijk rood van de
stress, maar ze gaan niet dood.
Als het regent fungeren ze samen
met de mossen als een soort
spons, ze zuigen het water op."
Soorten
Er zijn verschillende soorten
groene «daken. De bekendste is
wel het grasdak, maar er zijn
meer soorten, zoals een mos- of
kruidendak. „De voordelen van
deze daken zijn legio," meldt De
Winter. „Onder een asfaltdak
kan het op een warme dag toch
gauw zo'n zeventig tot tachtig
graden Celsius worden. Onder
een groene top loopt de tempera
tuur niet hoger op dan dertig
graden. Een vegetatiedek is wel
wat duurder, maar gaat twee
keer zo lang mee als bijvoor
beeld een bitumendak, zeg maar
zo'n dertig jaar."
„Je belast de constructie van het
huis niet", vervolgt hij. „De mat
ten met vegetatie hebben een
gewicht van 25 kilo per vierkan
te meter. Dat is zeker niet zwaar.
We maken gebruik van de licht
ste materialen. Zo'n mat is maar
een paar centimeter dik en ook
geschikt voor schuine daken."
De natuur vaart volgens De
Winter wel bij een groene
toplaag: een rijkere flora en fau
na, meer bloemetjes en beestjes.
Uit onderzoek is gebleken dat
een vegetatiedak elk jaar 2,5 kilo
stof opneemt. Daardoor wordt
de buitenlucht schoner. Verder
stroomt er vijftig tot zeventig
procent minder regenwater in
het riool. „En het onderhoud is
te verwaarlozen. De planten be
druipen zichzelf. Je hoeft echt
niet met een grasmaaier het dak
op. En het is een mooi gezicht. Ik
sta graag op het dak."
De groene matten van Mostert
de Winter worden niet alleen op
daken gelegd. Zo zijn er langs
snelwegen bij de Van Brie-
nenoordbrug sedumstroken aan
gelegd die nagenoeg niet onder
houden hoeven te worden.
Korting
De directeur van het groenbe-
drijf doet veel en goede zaken in
Duitsland. De Winter: „In Duits
land zijn ze op dit gebied al veel
verder. Het is daar verplicht om
dertig tot veertig procent van
gebouwen van vegetatie te voor
zien. Bedrijven en particulieren
in Duitsland krijgen in sommige
gemeenten zelfs korting op de
rioolbelasting als ze een groen
dak hebben. Het zou niet gek
zijn om dergelijke regels ook in
Nederland in het leven te roe
pen. We moeten ons in Neder
land bewuster worden van het
milieu, ecologischer gaan den
ken. Al zijn we wel op de goede
weg. We zien bijvoorbeeld steeds
meer het nut van milieubewust
bouwen in."
De Winter is niet alleen met
groene daken in de weer. Zo
houdt de Sliedrechtse holding
zich bezig met het neerzetten
van groene geluidsschermen in
Nederland, Duitsland, Engeland,
Frankrijk en Italië. Verder be
hoort de Nationale Bomenbank
nog tot Mostert en De Winter.
Dit bedrijf is gespecialiseerd in
het verplaatsen van volwassen
bomen. „En wist u dat we ook
nog een uitzendbureau hebben
voor de groene sector?"
De Mens-Erger-Je-Niet-taart. foto de stem/dick de boer
ER ECHT mee spelen lukt niet.' De dobbelstenen rollen
niet. Er zijn pionnetjes te weinig en als je ze al beet pakt
blijven ze kleven aan je vingers. Toch lijkt het idee van
een Mens-Erger-Je-Niet-taart het aloude spelletje nieuw
leven in te blazen.
Banketbakkers zien de taart
vooral als een gelegenheidsca
deautje. Iemand heeft zich
groen en geel geërgerd, stevig
pech gehad of overlast moeten
incasseren. De taart is weg te
geven als goedmakertje, als
symbool van goede wil. Voor
een van 'de bladen' reden om
ook prominente Nederlanders
met enige regelmaat publieke
lijk te confronteren met hun
ergernis. Zo mocht bijvoor
beeld Harry Mens een Mens-
Erger-Je-Niet-taart aansnij
den omdat hij niet op de kies
lijst voor de WD terecht
kwam.
De taart valt net als het speel
bord onder het auteursrecht.
Bij de branche-organisatie De
Gulden Smaek aangesloten
banketbakkers mogen twee
jaar lang het speelbord in de
vorm van een taart verkopen.
Voor lezers van De Stem bete
kent zo'n taart bestellen voor
alsnog echter zoeken naar een
speld in een hooiberg. Tussen
Werkendam en Cadzand-Bad
zit maar één aangesloten bak
ker.
Volgens die bakker, de
Roosendaler S. Spaapen, die 't
Lekker Plekske-zaken heeft in
Roosendaal en Bergen op
Zoom, maken de tachtig bij
De Gulden Smaek aangesloten
bakkers de taart allemaal vol
gens dezelfde receptuur. Op
het bord komen steevast enke
le pionnetjes van marsepein en
twee dobbelstenen. Een van de
aangesloten bakkers maakt
voor de hele branche-organi
satie speelborden van met
kleurstoffen versierde marse
pein. Ze worden gemaakt on
der toezicht van een vertegen
woordiger van de eigenaar van
de auteursrechten op het spel
bord. Voor elke Mens-Erger-
Je-Niet-taart moeten immers
auteursrechten worden be
taald.
De taart is, uiteraard, eenma
lig te gebruiken. Ze kost
24,95. Een simpele uitvoe
ring van het echte spel, com
pleet met dobbelstenen die
rollen en niet-plakkende pion
nen, staat voor zes gulden
minder op tafel. Minder sma
kelijk maar zeker goed voor
vermakelijke momenten. Ten
slotte kun je zo'n Mens-Erger-
Je-Niet-spel nog talloze keren
doorgeven aan de volgende
persoon die zich dood ergert.
Door Johan van Grinsven
Ontbijt: in boter gebakken
sandwiches met pindakaas en
banaan. Lunch: in boter ge
bakken sandwiches met pin
dakaas en banaan. Diner: in
boter gebakken sandwiches
net pindakaas en banaan.
Avond-snack: in boter gebak
ben sandwiches met pinda
baas en banaan. En dat een
week lang.
•j'iet voor niets is Elvis Presley
oe allerlaatste mens op aarde die
wordt geassocieerd met goed
eten. Hij is belichaming van de
culinaire wansmaak. Net als in
?jjn andere bezigheden kende
«vis Presley (1935-1977) aan ta-
fSeen maat. Hij verwezenlijkte
Zljn kleuterdroom: alleen eten
wat en wanneer je zelf wilt.
Over de dubieuze culinaire uit
spattingen van The King heeft
David Adler een boek over ge
schreven: 'The life and cuisine of
vis Presley'. Daarin wordt Ei
ns afgeschilderd als iemand die
"jets zo hartstochtelijk begeerde
sis eten. En wat voor eten. Maïs-
Tood, biefstuk, kip, aardappel-
Puree. bonen, pizza's, spek, ham-
ucgers, taarten, eieren, cola,
snoep, milkshakes; de Ameri
kaanse variant op 'zuurkool met
vette jus'.
^egwerpwereld
Adler verhaalt niet alleen van
vis eetgewoonten, hij brengt
°k de échte Amerikaanse keu
ken in beeld. Dit is de culinaire
wegwerpwereld van de fast
foodketens, van school- en leger-
kantines en Las Vegas-hotels.
Alles gecombineerd met de ar-
me-liedenkeuken uit het diepe
zuiden van Amerika.
Hoewel zijn boek op een babbel
toontje is geschreven en het on
derwerp natuurlijk volstrekt tri
viaal is, heeft Adler toch een
fascinerend boek gemaakt. Dat
komt doordat hij nauwgezet het
culinaire spoor van de koning
van de rock 'n' roll volgt, van
wieg tot graf. Zo ontstaat een
helder beeld: de heimelijke drug
sverslaafde Elvis overdreef in al
les. (Toen zijn moeder nog leef
de, gaf hij haar twee mixers
cadeau. Een voor elk uiteinde
van het aanrecht, zodat ze niet
op en neer hoefde te lopen.) Het
ene moment at hij maanden ach
tereen burrito's als avondeten,
dan weer tijdenlang hamburgers
of yoghurt. De ene gril wisselde
de andere af.
Maar er zijn ook vaste waarden:
junkfood bij voorbeeld. En Elvis'
eten moest altijd overgaar zijn
en zijn vlees en kip verbrand.
Verder kende zijn bord maar één
uitvoering: mudvol. Presley is
befaamd om zijn gigantische
consumptie; met één Elvis-portie
konden volgens de overleving
acht 'normale' mensen hun buik
ruimschoots vullen.
Vijf koks
In het protserige pseudo-paleis
Graceland werkten vijf koks, in
verschillende diensten, zodat er
24 uur per dag iemand beschik
baar was. Elvis was een alleen
heerser in zijn eigen koninkrijk,
zijn paleiswachters bedienden
hem op alle wenken. Zij haalden
elk uur van de dag pizza's of
hamburgers in zijn favoriete res
taurants en deden zijn bood
schappen. Als Elvis een film wil
de zien, werd het theater 's
nachts voor hem alleen afge
huurd. Naast hem zat een van
zijn hulpjes met een schaal vol
snoepgoed. Er lag altijd hetzelf
de op: onder meer jujubes, ho
ning- en pindasnoepjes.
Het boek van David Adler, niet
foto's jan stads
het eerste Elvis-kookboek, staat
'boordevol recepten. Zoals die
van Elvis en Priscilla's bruid
staart, zijn favoriete pizza (Co-
letta's Barbecue Pizza), Ugly
Steak, legerbonensoep, The
Palm Beach Burger, Eggs Elvis
style of Skit on a shingle. Of wat
te denken van zijn favoriete sa
lade: Fruit cocktail salade. (Mix
de inhoud van een blik Del Mon
te fruit cocktail, rozijnen en co-
cosnootschilfers in een schaal,
samen met een ruime hoeveel
heid mini-marshmallows. Koud
serveren.)
Elvis wist de vette zuidelijke
keuken op te kloppen tot barok
ke hoogten, zo schrijft Adler. Hij
diepte de recepten op uit schooi
en Iegerarchieven, kreeg ze van
restauranthouders en van men
sen die voor Elvis' eten zorgden.
Herinneringen van mensen die
de eter Elvis gekend hebben,
geven het boek verder kleur. Net
als de tips voor 'hoe te eten in
Elvis-stijl' dat doen. Enkele
wenken: alles door een ander
laten fijnsnijden, langzaam eten,
het liefst in bed, met de tv aan.
De verklaringen voor Elvis'
vraatzucht zijn talrijk: de zieke
lijke moederband, de armoede
uit zijn jeugd en de verveling
door zijn gedwongen kluize-
„.„•"■sleven als superster.
Het boek leest als een naslag
werk van de culinaire wan
smaak. Het is dan ook niet ver
rassend dat Elvis uiteindelijk
werd wat hij at. Moddervet.
Films
Het al even opvallende 'Gone
with the wind cookbook' heeft
net als het Elvis-kookboek de
zuidelijke Amerikaanse keuken
tot onderwerp. Maar hoe anders.
Het eerste bevat de rijke, roman
tische keuken van de Ameri
kaanse landadel van zo'n hon
derd jaar geleden. De haute cui
sine volgens Elvis Presley is een
combinatie van de restjeskeuken
van plattelanders en arme stede
lingen uit de jaren veertig en het
snelle en ongezonde junkfood uit
de jaren vijftig van deze eeuw.
Het is het verschil tussen ge
koesterde tradities en wegwerp
cultuur.
Uit dezelfde serie als het Gone
with the wind kookboek stamt
'The Casablanca cookbook'. Dat
bevat recepten die passen in de
eetculturen - van zo'n vijftig jaar
geleden - van Noord-Afrika,
Amerika en Europa. In deze bei
de bijzondere kookboeken geen
uitleg over de film of de keuken
waaruit de gerechten stammen,
maar recepten die zijn geïnspi
reerd door de filmklassieker. De
boeken moeten het vooral van de
exotische sfeer hebben. En die is
ruimschoots te vinden in gerech
ten als Tara supper deviled cr
abs, Mammy's Creole rice, Atlan
ta Waffles (uit: Gone with the
wind) en 'Here's looking at you,
kid' champagne cocktail, Lasz-
lo's Seafood Marseillaise, Sam's
Chocolate Truffle Kisses (uit Ca
sablanca).
Niet alle gerechten uit de drie
boeken zijn gemakkelijk zelf te
bereiden, omdat de benodigde
ingrediënten niet in de super
markt om de hoek liggen. Toch
kunnen zelfs verwende culi's die
alles al gezien, gedaan en gege
ten hebben, er gemakkelijk him
eigen Gone with the wind zon
dagnacht-souper uit samenstel
len. Of een Casablanca-etentje
enscèneren. Uiteraard met een
pianist die As tears go by speelt
en gasten die elkaar overtroeven
met citaten uit de film (Ilsa; 'Is
dat mortiervuur of bonst mijn
hart zo?' Of deze: Yvonne>'Waar
was je gisteravond?' Rick: 'Dat is
zo lang geleden, ik kan het me
niet herinneren'. Yvonne: 'Zie ik
je vanavond?' Rick: 'Ik plan
nooit zo ver vooruit'.)
En voor echte veelvraten kunnen
tijdens een Elvis-eetfeest nog
ongekende en onbekende
junfc/ooci-varianten op tafel ko
men.
The Life and Cuisine of Elvis
Presley, David Adler, Uitgeverij
Crown, prijs 36,15 gulden. The
Casablanca cookbook en het Go
ne with the wind cookbook wor
den uitgegeven door Abbeville
en kosten 17,70 gulden. De drie
ongewone kookboeken worden
geïmporteerd door Nilsson en
Lamm.
eimmmSÊ
