n J>%*
De schutters en hun heilige Sebastiaan Bijzondere
Kame
COC ziet mooie Sebastiaan
Overleg fut
KLM leveri
'Kosten voor o
Een woord ee
DE STEM
BINNENLAND BUITENLAND
M DE STEM
De fiscale
eenzaamheid
u FLODDERS
Een veelbelovend Mens
Grafschrift
Zielig
De Zin des levens
Mollies Mysterie
De Proef van de Pudding
In the Land of Nitwits Dimwit is King
I Van onze Haagse redactie
Sebastiaan,
martelaar
of mythe
DESTEM
MAANDAG 8 NOVEMBER 1993
Ik had een kleinigheidje
te verhapstukken met de
fiscus en dus ging ik naar
het plaatselijk belastingkan
toor. Ik betrad een stoffig
pand en vond een loket waar'
een dame, die ooit geblon
deerd was geweest, mij te
woord wilde staan.
Veel verder dan een paar die
pe zuchten en een blik van
opperste minachting kwam ze
niet. Dus vroeg ik naar de
inspecteur. Maar dat is ie
mand wiens functie met zo
veel gezag is omgeven, dat hij
zich vrijwel onbereikbaar
heeft moeten maken.
De inspecteur? Maar mijn
heer, die kunt u met dat soort
zaken maar beter niet lastig
vallen, zei de dame. Maar ik
hield vol en zo kwam het dat
ze mij tenslotte een trap op
stuurde, want de inspecteur
was niet alleen hoog, hij zat
ook hoog.
De man zat moederziel alleen
in een vertrek dat zelfs Kafka
niet in zijn volle somberheid
en absurditeit had kunnen be
schrijven. Hij zag er getergd
en beledigd uit. Wat hij daar
boven deed werd me niet dui
delijk, want zijn schrijftafel
was helemaal leeg.
De legergroene stalen kasten
op de achtergrond bleven ge
durende ons moeizaam on
derhoud gesloten. De tele
foon rinkelde niet. Nergens
een document, een stuk pa
pier, een aantekenbloc, een
fiscaal handboek, een wet
tekst of een belastingalma
nak. Niks, helemaal niks.
De man hoorde mij aan, zo nu
en dan met zijn bleke handen
aan zijn neus trekkend. Hij
was ongeduldig en moe. Hij
zat verveeld met mij. Nee, hij
kon niks voor me doen. En
dus beklaagde ik mij en werd
zelfs een beetje kwaad.
Dat stemde de inspecteur
zeer droevig. Hij zette zich
daarom aan een uiteenzetting
over de beproevingen die
vooral de Hollanders hem
aandeden. Hollanders!! Die
praten altijd zoveel, die zetten
bijna altijd een grote mond
op, die weten het allemaal
beter, die laten zich aan regels
en gezag niks gelegen liggen,
die drammen maar door, die
moeten altijd hun zin krijgen.
De inspecteur zei het welis
waar in nette, omfloerste en
op een goudschaaltje gewo
gen woorden, maar hij zei het
evengoed.
Terwijl hij praatte begon zijn
rechteroog te tranen, een on
gemak dat hij met een zak
doek bestreed waarmee hij
blijkbaar ook al eens een
bloedneus had behandeld. Hij
keek mij een ogenblik ontzet
aan en borg de zakdoek zo
snel als hij kon op.
Toen ik weg ging zat hij daar
nog steeds. Getergd en bele
digd. Ik had natuurlijk moe
ten begrijpen dat de belastin
gambtenaar in België de
triomf van de ambtelijke
triestheid is. Hij wordt gemin
acht, bij de neus genomen,
opgejaagd en door zijn eigen
regering belazerd.
Door Jo Wijnen
Dat verklaart waarom in Bel
gië overal getergde en bele
digde functionarissen op Kaf-
ka-achtige burelen zitten waar
ze hun tranende ogen en
spontane bloedneuzen behan
delen. Ze houden natuurlijk
niet van Hollanders die met
een een grote mond op zet
ten. Eigenlijk houden ze ook
niet van de meeste Belgen die
denken dat belastingontdui
king een onvervreemdbaar
deel van het nationale ethos
is.
Toch werd ik die middag op
gebeld. Door niemand minder
de inspecteur zelf. Hij was
opeens een stuk vriendelijker.
Jawel, hij had toch nog iets op
mijn probleem gevonden en
hij had bovendien de vrijheid
genomen mijn zaak voor eens
en voor altijd te regelen. Ik
dankte hem omstandig voor
de tijd en de moeite die hij
had genomen. Het was graag
gedaan. En ik moest die op
merking over de Hollanders
maar vergeten, want er waren
ook aardige lui bij, zei hij.
Ik kon zijn rechteroog, bij
wijze van spreken, horen tra
nen. De van God verlaten
fiscus huilt zijn ambtelijke
verdriet uit, dacht ik. Dus
groette en bedankte ik de in
specteur nog maar eens.
Toen ik die avond de vrijgevi
ge adviezen van de inspecteur
dan toch maar even doorbere
kende. bleek dat ik duur uit
was, wat zeg ik, dat de man
mij goed te grazen had geno
men.
Eerst werd ik witheet en Hol
lands woedend. Maar toen
mijn krachttermen en verwen
singen waren uitgeput, be
sloot ik mijn verlies toe te
geven en te betalen. Terwijl ik
dapper een bankopdracht uit
schreef, maakte ik mijzejf wijs
dat winnen geen kunst is,
maar dat de schoonheid van
het verliezen met niks verge
leken kan worden.
Door John O'Mill
Vanaf de dag dat ik leerde lezen
ben ik als veelbelovend kind geprezen,
ook toen ik later begon te schrijven
bleek ik veelbelovend te blijven.
Ik ben dan ook mijn hele leven
een veelbelovend mens gebleven.
Zelfs mijn grafsteen getuigt ervan:
Hier rust een veelbelovend man.
Lezer loop door, gij verdoet hier uw tijd.
Ik lig hier niet voor de aardigheid.
Wat ik ben dat ligt hier opgeborgen,
wat ik was zijn niet uw zorgen.
Als de mens gelooft dat hij voort blijft bestaan
als zijn lichaam en lijk tot stof zijn vergaan
ziet hij zichzelf altijd als een wezen,
een wezen dat nu eeuwig leeft.
Waarom nooit als Celesta sonate
die strelend door 't Hiernamaals zweeft?
Tegen het leven, zo hebben velen gevoeld,
zijn weinigen opgewassen,
maar zo is het, geloof mij, ook niet bedoeld;
alleen om u draan aan te passen.
Wat 't was dat hij uithing weet ik niet.
Hijzelf sprak gewoonlijk van de grote Piet.
Staat u daar ooit bij stil, sybariet
als u weer van Kentucky Fried geniet,
dat u daar smult van het nageslacht
van reuzen Sauri en monster reptielen,
die u in 't klein al niet bevielen.
De wetenschap heeft nu vastgesteld
dat vogels zich ontwikkeld hebben
uit reuzenreptielen met vliegen en webben.
Nee, O' Mill, daar staak nie bij stil
ook nu niet nukut weet,
want ik proef toch alleen maar gegrilde kip
ook als ik haantjes eet.
In het land van het volk dat het hoofd heeft verloren
is warhoofd ten slotte als hoofd uitverkoren.
Van nn-,a worciannpfifster Tnccpn Hp Haccipt-p pn mn- diffen. Kameraadsphan vriend- zich verzette tesen het kwaad, rtildon t7,nid~Np_ drinkhoorn, voet- en handhn J hi
Van onze verslaggeefster
Florence Imandt
„Kijk dit vind ik nou een
mooie Sebastiaan", zegt
André Visch, lid van het Sint
Sebastiaansgilde in Bergen
op Zoom, als hij door de
schemerige zalen van het
Markiezenhof loopt. Hij wijst
een enorm olieverfschilderij
van Anthony van Dijck uit de
zeventiende eeuw aan.
„Die uitdrukking op het gezicht
van Sebastiaan is heel realis
tisch. En die weelderige, zachte
vormen. Dat spreekt me aan. Ik
leid daaruit af dat de tijd toen
misschien ook wat zachter was."
Een acryl op papier uit 1992 van
Paul van Dongen vindt hij maar
niks. „Ik zie een in elkaar ge
hurkte man. Maar waar zijn de
martelaarsattributen? Dit is voor
mij geen Sebastiaan. Als schilde
rij een eerste klas kunstwerk,
maar het vraagt naar mijn
smaak te veel van de kijker. Je
moet zoeken naar de bedoelin
gen van de schilder."
Beide schilderijen zijn te zien in
het Markiezenhof als onderdeel
van de expositie Sebastiaan,
martelaar of mythe. Van Dijck
bij de heilige verbeeldingen van
af de vijftiende eeuw en Van
Dongen in de hedendaagse, pro
fane afdeling van de tentoonstel
ling.
Als een van de weinige heiligen
inspireert Sebastiaan nog heden
daagse kunstenaars. Aanleiding
voor het Markiezenhof een expo
sitie te wijden aan deze vrome
strijder uit de derde eeuw. Vol
gens de legende is Sebastiaan
destijds aan een boom gebonden
en met pijlen doorboord. Hij be
keerde te veel mensen tot het
christelijke geloof naar de zin
van de Romeinse keizer Diocle-
tianus. Sebastiaan werd na zijn
dood vereerd als martelaar en
vanwege de pijlen (symbool van
onheil en ziekten) ook als pest
heilige en schutspatroon van gil-
des.
Lag in vroeger tijden de nadruk
op de heiligheid van Sebastiaan,
moderne kunstenaars vinden
vooral zijn mooie, mannelijke
lichaam en zijn lijden interes
sant. Tussen de klassieke en mo
derne afdelingen in, is een ruim
te ingericht met gilde-attributen.
Ook dat onderdeel spreekt de
Bergse gildebroeder vanzelfspre
kend aan. „Die pijlen daar, die
hebben ze van mij geleend", zegt
Visch zachtjes. Hij is best trots
op zijn bijdrage aan de expo.
André Visch (53) is vanaf het
begin af aan betrokken bij de
heroprichting van het Sint Se
bastiaansgilde in 1986. Naast
vaandrig is hij ook archivaris
van het gilde. Geschiedenis en
kunst interesseren hem enorm.
„Geschiedenis is belangrijk voor
ons. Gildebroeders hebben een
sterk historisch besef. Wij zijn
eigenlijk zelf een stukje levende
geschiedenis. De goede dingen
uit het verleden willen we verde-
Het schuttersgilde Sint Se
bastiaan in Bergen op Zoom
ziet de nieuwe expositie
'Sebastiaan, martelaar of
mythe' in het Markiezenhof
als een erkenning. Een er
kenning van het bestaan
van gildes en een erkenning
van de waarden en normen
waarvoor ze staan: respect
voor de kerk, respect voor
het koningshuis en respect
voor elkaar. De Gildebroe
ders willen redden wat er te
redden valt van een wereld
die steeds gewelddadiger
wordt en waarin iedereen
denkt dat alles zomaar kan.
Voor het COC, de organisa
tie die zich inzet voor de
integratie van homoseksue
len, is de tentoonstelling
ook een erkenning. Sebasti
aan symboliseert voor ho
mo's het lijden van een min
derheidsgroepering. De pest
die vroeger de mensheid be
dreigde en uitgebeeld werd
met pijlen, heeft plaats ge
maakt voor aids.
digen. Kameraadschap, vriend
schap, gelijkheid, respect, hulp
vaardigheid. Niet alleen onder
elkaar gedragen we ons daar
naar, maar ook naar buiten toe."
In het nastreven van idealen
voelen de Gildebroeders zich ook
in 1993 nog verbonden met Se
bastiaan. „Hij stierf omdat hij
zich verzette tegen het kwaad.
Dat doen wij in feite ook. Nie
mand voelt tegenwoordig nog
verplichtingen. Wij willen de
scherpe kantjes van deze tijd
afhalen. Als alle mensen dezelf
de idealen nastreefden als de
Gildebroeders, misten we een
hoop narigheid in de wereld".
Gilden zijn een typisch Zuid-Ne
derlands verschijnsel, vertelt
'Bourgondiër' Visch als hij bij
een vitrine het gildezilver be
wondert. In het Markiezenhof
zijn zilveren kettingen, een wijn
beker, borstplaten, een hoofd-
manspiek, spelden, een tabaks
doos, insignes, penningen, een
drinkhoorn, voet- en handbogt
pijlen, tamboersplaten, tro-
mels, een windvaan en zelfs
boetebus te zien. Allemaal
wijd aan Sint Sebastiaan. pj
en daar prijkt het verzoek 1
pro nobis' op de objecten.
Een twee meter hoge handbot
kast uit 1699 van het Sebas
aansgilde uit Dendermoiir
vindt Visch 'een juweeltje'.
die pijlenkoker", wijst hij ni
een eikenhouten koker uit 175
„prachtig. Veel mooier dan
dat zilver. Dat straalt wel
rijkdom uit, maar daar gaat)
wat mij betreft toch niet om. H
is niet functioneel hè. Dat dien;
alleen maar om te pronken."
De laatste dertig jaar zit er
ontwikkeling in het gildezilvi.
meldt vaandrig Visch. „De klj
sieke schilden zijn alle®
dicht, terwijl nieuwere schildj
opengewerkt zijn en vaak
leerd."
Dat ook de homobeweging
bastiaan als held koos, vind
Visch vreemd. „Zij hebben ha
geloof ik pas recentelijk als va
eer-object gekozen. Ik denk van
wege het mannelijke naakt." Hf
Bergse gilde beschouwt de expo
sitie in Het Markiezenhof als
'tentoonstelling, echt van
tijd'.
Daarmee verwijst Visch naar
laatste deel met moderne kunsl
waarbij het niet nauw genome
wordt met oude sexuele norma
Hij vindt echter ook die kuns
een toegevoegde waarde voo
Sebastiaan, martelaar of mytl
hebben. „Als we niet achter
opzet van de expo zouden staan
hadden we toch niet aan di
openingsceremonie meegedaan?"
Gevraagd naar de mogelijkheit
voor homofielen om gildebroe
der te worden, twijfelt Visch. „Ik
zal dit antwoorden: ook een
atheïst kan lid worden zolang hi]
in de kerk maar geen sigaai
opsteekt. Als er maar sprake is
van onberispelijk gedrag en res
pect voor regels is iedereen wel-l
kom. Notoire drinkers komen erj
bijvoorbeeld niet in."
Van onze Haagse redactie
pen Haag - Tussen de dertig
en de vijftig katholieke en
protestantse basisscholen in J
Brabant, Limburg en Fries- g|
land zouden volgens minister
Ritzen (Onderwijs) omgezet
moeten worden in openbare
scholen.
Dat aantal noemde Ritzen zater- h
Van onze Haagse redactie
Den Haag - De Tweede Kamei
de belastingen om de kost
asielzoekers in hun eigen land
Belastingverhoging voor asiel-
zoekersopvang werd afgelopen
weekeinde voorgesteld door mi
nister Pronk (Ontwikkelingssa
menwerking).
„Belastingverhoging kan niet.
Dat leidt tot hogere lonen en
meer werkloosheid," zegt CDA-
kamerlid G. de Jong.
Hij krijgt bijval van D66 en
VVD. „Dit staat haaks op de
verkiezingsprogramma's en is in
Van onze verslaggever
Emile Calon
Sebastiaan wordt niet alleen
getoond als pestheilige en pa
troon van gilden, maar ook
als schone jongeling en als
symbool van homoseksuali
teit. „Het is vrij uniek dat
zoveel facetten van Sint Se
bastiaan bij elkaar gebracht
zijn", vindt Frans Suijker-
buik. Hij is bestuurslid van
de Bergse afdeling van het
COC en verdient de kost als
leraar tekenen.
Dat het COC Sebastiaan moet
delen met een behoudende groe
pering als het Gilde vindt Frans
Suijkerbuik geen enkel bezwaar.
Hij vraagt zich wel af hoe het
gilde de tentoonstelling ziet. „Ze
worden toch geconfronteerd met
aspecten van Sebastiaan die ze
misschien niet echt op prijs stel
len."
Hij vindt het opvallend dat de
Sebastianen van de schuttersgil-
den vaak zo neutraal zijn afge
beeld. Elke vorm van erotiek is
weggelaten, zo hebben lenden
doeken een forse omvang. Hij
wijst daarbij naar enkele eiken
houten beelden uit de negentien
de eeuw. „Er zit geen diepgang
in. Maar dat kan ook komen
omdat de kunstenaar daar niet
toe in staat was." Hij zwijgt even
en zegt dan: „De pijlen worden
gewoon in ontvangst genomen.
Je ziet geen lijden. Het is meer
belerend."
Ook opvallend zijn enkele knip-
selprenten, gemaakt door Be
gijntjes voor gilden. Het lijkt wel
of de halfnaakte figuren vrou
wenlichamen zonder borsten
voorstellen. Misschien omdat de
Begijntjes geen voorbeelden van
een mannenlichaam kenden, „Ik
denk ook niet dat het de bedoe
ling was om iets van erotiek te
verbeelden."
Schilderijen uit de tijd van de
reformatie en bontra-reformatie
laten zien dat er een enorm ta
boe op lust en seksualiteit be
stond, vindt hij. „Alles stond
toen in dienst van de kerk. Alles
was aan strenge regels gebon
den. Het was toen niet accepta
bel om Sebastiaan iets van ero
tiek mee te geven."
In die tijd werden er ook weinig
schilderijen van Venus gemaakt,
weet hij. Venus is door de eeu
wen heen een mooi onderwerp
van kunstenaars om een vrouw
naakt af te beelden. „Maar toen
niet."
Een topper van de tentoonstel
ling vindt hij een groot schilderij
'De marteldood van de heilige
Sebastiaan' van Anthony van
Dijck, uit 1627-1632. „Een ate
lierstudie van een mooi lichaam.
De pijlen doen er hier niet toe.
Het lijkt wel of ze er bij zijn
gehaald om een schilderij van
een mannenlichaam te maken.
Het lijden wordt hier niet over
dreven, is bescheiden weergege
ven."
Vervolgens blijft hij staan bij
een recent aquarel van Gérard
Rutten. „Een echt erotisch
werk." Het kan zo opgenomen
worden in een gewaagde adver-
tentiecampagna voor Italiaanse
spijkerbroeken. „Hier heeft de
kunstenaar dus duidelijk andere
bedoelingen gehad. Dit werk
heeft echt met de homocultuur
te maken."
Sebastiaan staat ook voor het
lijden van een minderheidsgroe
pering. Was hij vroeger een pest
heilige, hedendaagse kunste
naars verbinden hem met de
ziekte aids of beelden hem puur
af als schone en/of lijdende jon
geling.
De verwijzing naar aids vindt
Frans Suijkerbuik zeer zichtbaar
in een werk van Ad Gerritsen uit
1984. Naast vier doorboorde jon
ge mannen is een figuur te zien,
getooid in de kleren van Middel
eeuwse dokter, compleet met een
gezichtsmasker. „De pest heeft
hier plaats gemaakt voor aids."
Hoewel de homobeweging rede
lijk geaccepteerd is ziet Frans
Suijkerbuik nog veel werk voor
het COC. Het Algemeen Burger
lijk Pensioenfonds kent nog
steeds geen partnerpensioen,
geeft hij als voorbeeld. Ook als
waakhond heeft het COC nog
steeds een belangrijke taak. „Het
racisme neemt toe en homofielen
worden daar ook slachtoffer
Hij moet stilletjes lachen om een
drieluik uit 1992 van Wendelien
Pronk
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
Van onze redactie economie
Stockholm - De fusiebespreki
KLM, Swissair, SAS en Austri
einde geen beslissing gebracht.
De onderhandelaars zijn er niet
in geslaagd het laatste grote ge
schilpunt op te lossen: namelijk
met welke Amerikaanse lucht
vaartmaatschappij zij gezamen
lijk verder zullen samenwerken.
Toch worden de gesprekken
voortgezet.
In een verklaring zeggen de vier
bedrijven dat vooruitgang is ge
boekt, maar dat de keuze van de
Amerikaanse partner nadere be
studering vergt en dat dit naar
verwachting nog de gehele
maand november in beslag zal
nemen.
Voor wat de toekomst van de
KLM betreft komt dit er volgens
zegslieden in de luchtvaartwe
reld op neer dat 'Alcazar' (de
codenaam voor de fusie van de
vier) moet kiezen voor North
west Air Lines, waarmee de
KLM nu al zeer nauw samen
werkt. Swissair werkt echter sa
men met het Amerikaanse Delta
Air Lines.
Suijkerbuik: 'de pest heeft
hier plaats gemaakt voor aids'
FOTO DE STEM/DICK DE BOER
Schönfeld. Een naakte Sebasti
aan wordt vanaf de twee zijpa
nelen beschoten met dartpijltjes.
„Uiteindelijk wordt hij niet ge
raakt", merkt hij op en wijst
naar de vele darts die aan de
voeten van de jongeman liggen.
„Alle aspecten van Sint Sebasti
aan komen aan de orde" zegt
Frans Suijkerbuik na een rond
gang over de tentoonstelling in
het Markiezenhof in Bergen op
Zoom. De leraar tekenen is te
vreden over de tentoonstelling.
Onder de indruk is hij van een
groot houten beeld uit
1984-1985 van Gerhard Lentink.
Een mannenlichaam doorboord
met veertig stalen pijlen, het
bloed drupt uit elke wond. „Een
symbool van een door aids en
vooroordelen bedreigde minder
heid?", vraagt hij zich hardop af.
POLITICI ZIJN als echtbrekers. I
tot de volgende verleiding. Zo
Jeltsin het maakt is echter ook i
Ruim een maand geleden vaart
vervroegde presidentsverkiezin
juni 1994. Het aanbod werd get
van de ontbinding van het ou
woordiging kwam in opstand 1
alle macht, maar ook alle recht
Ondanks het verdwijnen van h
voorlopig niet terug op zijn bes
toen hij in een persgesprek inet
tot het eind van zijn officiële t
dan hij eerder aangekondigd hc
Jeltsins adviseurs gaven als r
node heeft en zich daarom ge
kan. Het klinkt niet geheel
woelingen van het oktober-oprc
Jeltsin zelf noemt een ander ar
de president en zijn omgeving 1
Jeltsin wil geen nieuwe ambt!
nog niet. De komende twee jaai
nieuwe president klaar te storm
Een onthullende uitspraak. Sle
in hun eigen opvolging. Een n
zingen gekozen en een voorg
volgende nauwelijks invloed.
Jeltsin laat zich met deze sche
argumentatie die hij ervoor gf
hij al gewantrouwd, nu ook no>
Jeltsin houdt van macht en lijl
voor zichzelf en zijn eigen krinc
