stsüS!
DE STEM
acht
In Zuid-Mexico
leven 250.000
Guatemalaanse
indianen onder
erbarmelijke
omstandigheden
Stroom als
handelswaar
De spijt van
emigranten
De gruwelen
van'14-'18
geronde vormen,
it en een aantrek-
Het slaapkamer-
manti" maakt bij
lismaking al een
ndruk. Met een
Hülsta kan U op
pen.
leuren, bed met
es.
ilogusprijs
57
32-3-667 38 43
Jaal-EsservAnfwerper
Weekend
ZATERDAG 6 NOVEMBER 1993 DEEL E
L
Na vier uur hobbelen door het
tropisch regenwoud over een vochtig
karrespoor bereikte de Eindhovense
free-lancefotograaf Hans Zoete (45)
de vluchtelingenkampen in
Zuid-Mexico.
Het zijn kampen voor gevluchte
Guatemalanen. Minstens een kwart
miljoen mensen verdeeld over 150
kampen.
Indianen, die het schrikbewind in
Guatemala in de jaren tachtig zijn
ontvlucht en nu terug moeten. Maar
naar wat?
De problemen van de mensen daar
zijn groot. Hans Zoete vond geen
afdoend antwoord, maar sprak wel
een indiaan die tien dagen lang om
zijn eigen dood had gebeden.
Het verhaal van een fotograaf.
Door Cees Maas
Foto's Hans Zoete
De verloren vluchtelingen
ZIE WEEKEND 2
ZIE WEEKEND 3
ZIE WEEKEND 4
ïjn eerste kennismaking
met een vluchtelingen
kamp was eigenlijk heel
geheimzinnig. Na een
bushtocht van vier uur kwamen we
in het donker aan en het enige dat
we zagen waren twee vlammetjes.
Het waren olielampjes gemaakt
van colablikjes.
Dat was het. Geen elektriciteit,
hutten met lemen vloeren, bedjes
van takken. En de mensen stonden
terwijl ze praatten omdat er geen
stoelen waren. Het was allemaal
heel erg nieuw voor me."
„De kampen zijn groot, in de mees
te zitten tussen de 2500 en 3000
mensen, het zijn verschillende
groepen Maya-indianen. Ik was er
op uitnodiging van kennissen en
wat ik vooral wilde doen was terug
hier in Nederland informeren over
de situatie daar. Daarom ging ik."
De dag na mijn aankomst moest de
kampraad beslissen of ik mocht
blijven en fotograferen. Het poli
tieke systeem in die kampen is
nogal ingewikkeld, weet je. Er zijn
drie lagen: er is een burgemeester
met een raad en een politieagent,
die worden gekozen en die onder
handelen met de Comar, de Mexi-
eaanse hulporganisatie over prak
tische zaken. Dan heb je een laag
van meestal mannen van middelba
re leeftijd die politieke beslissingen
nemen, bijvoorbeeld in verband
met de terugkeer naar Guatemala.
En, dan loopt er nog een oude
Maya-structuur van vertrou
wensmensen, mannen en vrouwen.
Die zijn vaak het belangrijkst, ze
trouwen, ze dopen en je roept ze
erbij als je weg wilt. Iets voor
elkaar krijgen in die kampen bete
kent dus dat je de weg moet we
ten."
„De vluchtelingen leven op mais.en
bonen die ze zelf telen op zelf
ontgonnen akkertjes, vaak uren lo
pen van de kampen. Er is armoe, en
nu ook honger, geloof ik. De grote
hulporganisaties als de VN, de Co-
mar en de Mexicaanse regering zijn
begonnen met terugkeerprogram
ma's, ze hebben een pact gesloten
met de regering in Guatemala,
maar in de kampen zelf willen de
mensen terug op hun eigen condi
ties en goed georganiseerd. De be
langen van hen kunnen strijdig
zijn, en zijn dat vaak ook met die
van de hulporganisaties en de
Mexicaanse regering. Mexico bij
voorbeeld wil ze weg hebben om
voordeel te kunnen doen met de
kampen en de inmiddels ontgonnen
landbouwgrond."
„Wat ik zag in die kampen is
indrukwekkend. Er leeft niemand
die niet iemand kwijt is geraakt in
het schrikbewind van Guatemala
en dat proef je in de sfeer. Ik sprak
een oude indiaan die met zijn
kleindochtertje gevlucht was en
tien dagen achtereen niet gegeten.
Hij bad alleen maar: Heer, wilt u
me alstublieft doodmaken."
„En de vrouwen. Toen de onder
drukking in volle gang was vlucht
ten de vrouwen, de kinderen en de
bejaarden. De mannen werden ver
moord of gingen in het verzet. Die
vrouwen werden dus leidsters.
Maar hier in de kampen vallen ze
weer onder die Zuid-Amerikaanse
machocultuur, daar proberen de
organisaties wat aan te doen. Er
zijn veel cursussen voor vrouwen
en dat werkt goed, ze leren bijvoor
beeld konijnen te fokken en ovens
te bouwen, en als je dat kunt tel je
mee in zo'n gemeenschap."
„Maar teruggaan? Het is moeilijk.
In januari is er een georganiseerde
terugtocht geweest, maar de rege
ring van Guatemala had de' mensen
in de streek waar de vluchtelingen
terugkwamen, gezegd dat er slech
terikken terugkwamen die hun
grond zouden inpikken. Dan is de
stemming gemaakt en je weet hoe
moeilijk die vluchtelingen het zul
len hebben in die gemeenschap. De
enige mogelijkheid is dus dat de
vluchtelingen zich goed organise
ren en terug over de grens hun
eigen dorpen stichten. Het Hivos in
Nederland, een heel belangrijke
hulporganisatie, steunt die gedach
te."
„Het is daar een hard leven waar
bij kleine kinderen volop moeten
meewerken. De wat oudere jongens
die de kampen ontvluchten en naar
de toeristenstad Cancun trekken,
worden weer genadeloos uitgebuit
door de florerende bouwindustrie
daar. Maar als je kijkt naar de trots
op die gezichten, dat spreekt voor
zich. Het is een kwart miljoen
mensen dat onder erbarmelijke
toestanden leeft en waarvoor de
toekomst onzeker is. Het is een heel
groot probleem."
